Słowianie we wczesnym średniowieczu i ich pierwsze państwa.
opole - wspólnota terytorialna wczesnośredniowiecznych Słowian, oparta na więziach sąsiedzkich i
wspólnym użytkowaniu lasów, pastwisk i wód
głagolica - pierwszy alfabet słowiański, stworzony przez Konstantego - Cyryla na potrzeby liturgii w
państwie wielkomorawskim, nawiązujący kształtem liter do małych liter alfabetu greckiego
cyrylica - alfabet słowiański stworzony przez uczniów Metodego, będący swoistą modyfikacją
głagolicy, nawiązujący kształtem liter do dużych liter alfabetu greckiego
1. Słowianie jako lud indoeuropejski
2. Słowianie w źródłach rzymskich i bizantyjskich (np. Prokopiusz z Cezarei o Słowianach, podr.,s. 37
3. Plemiona słowiańskie we wczesnym średniowieczu i ich podział (podr., s.33)
• Słowianie Zachodni - plemiona polskie, plemiona czesko - słowackie, Słowianie Połabscy
Słowianie Połabscy: Wieleci, Obodrzyce, Serbołużyczanie
• Słowianie Wschodni (plemiona ruskie),
• Słowianie Południowi - Serbowie, Bułgarzy?, Chorwaci, Słoweńcy
4. Religia wczesnośredniowiecznych Słowian
Perun (personifikacja słońca, ognia, nieba), Swaróg, Swarożyc (opiekun kowali), Dadźbog, Wit (bóg
wiatru i urodzaju), Światowid (wyspa Rugia), Trzygław (Pomorze Zachodnie), Wołos (Weles)
5. Ustrój społeczny i polityczny wczesnośredniowiecznych Słowian (podr., s. 33)
ród, opole (mir, obczina), plemię
6. Gospodarka wczesnośredniowiecznych Słowian
• rolnictwo wypaleniskowe (jego odzwierciedlenie w nazwach miejscowości - np. Żary, Praga) i
jego niska wydajność uniemożliwiająca osiągnięcie większej gęstości zaludnienia na danym
obszarze i tym samym stworzenia organizacji państwowej
• przejście od rolnictwa wypaleniskowego do rolnictwa ornego jako ważny krok w rozwoju
cywilizacyjnym wczesnośredniowiecznych Słowian
7. Pierwsze państwa słowiańskie
- państwo Samona w VII w. jako pierwsze państwo słowiańskie (ok. 623 - 660), jego położenie
geograficzne, twórca - kupiec frankijski Samon, kronika Fredegara o państwie Samona
- państwo wielkomorawskie w IX w.
• położenie geograficzne i zasięg terytorialny
• kolejni władcy z dynastii Mojmirowiców: Mojmir, Rościsław, Świętopełk, stolica - Velehrad
• misja Cyryla i Metodego w pańswie wielkomorawskim od 863 r. i jej znaczenie
• Legenda Panońska (Żywot św. Metodego)
• rozpad państwa w 906 r. w wyniku najazdów Węgrów
- początki państwa czeskiego (dynastia Przemyślidów)
• Kronika czeska Kosmasa jako ważne źródło do początków państwa czeskiego
• książęta Borzywoj (przyjął chrzest z rąk św. Metodego w 884 r. , uznawał zwierzchnictwo księcia
wielkomorawskiego - Świętopełka), Wratysław I (905 - 921) i Wacław I Święty (921 - 936) jako
twórcy państwa czeskiego
• początki uzależnienia księstwa czeskiego od królów niemieckich (hołdy trybutarne Wacława I w 929 r. i
Bolesława I Srogiego w 950 r. - jego córka to Dobrawa)
• zasięg terytorialny monarchii patrymonialnej Przemyślidów w okresie panowania Bolesława I Srogiego
(936 - 967) - Czechy, Morawy, Słowacja, Śląsk, Ziemia Krakowska
- początki i chrystianizacja Rusi Kijowskiej
• normańska teoria genezy państwa ruskiego i rola rodu Rurykowiczów w organizacji państwa
ruskiego (Ruryk, Igor, Oleg, Olga, Światosław, Włodzimierz Wielki)
• dwa ośrodki polityczne na Rusi w IX w.: Kijów, Nowogród Wielki
• przyjęcie chrztu przez Włodzimierza Wielkiego i chrystianizacja Rusi Kijowskiej w 988 r.
• Powieść minionych lat jako ważne źródło do początków Rusi Kijowskiej
- państwa słowiańskie na Bałkanach
• początki państwa bułgarskiego (przyjęcie chrztu w obrządku wschodnim przez cara Bułgarów w
866 r. i misja uczniów św. Metodego)
• początki państwa serbskiego (przyjęcie chrztu w obrządku wschodnim)
• początki państwa chorwackiego (przyjęcie chrztu w obrządku łacińskim)
- państwo Wiślan i państwo Polan
Znaczenie epoki napoleońskiej w dziejach Europy.
- Napoleon wykorzystał ideały rewolucji francuskiej („wolność, równość, braterstwo”) do
zapewnienia Francji mocarstwowej pozycji w Europie, francuskiej burżuazji dominacji w
życiu gospodarczym Europy oraz do realizacji swoich wielkich ambicji politycznych
- w krajach uzależnionych w okresie napoleońskim od Francji rozpoczął się proces
ogromnych przemian społecznych i gospodarczych, których źródłem było m.in.
wprowadzenie Kodeksu Napoleona, tj. francuskiego kodeksu cywilnego opartego na
ideałach WRF (najistotniejsze przemiany: likwidacja poddaństwa osobistego chłopów -
chłopi uzyskują wolność osobistą, likwidacja podziałów stanowych - wprowadzenie
równości wobec prawa, wzrost znaczenia burżuazji w poszczególnych krajach Europy);
- wprowadzenie przez Napoleona blokady kontynentalnej Wielkiej Brytanii także miało
wpływ na przemiany społeczne i ekonomiczne w Europie kontynentalnej - pobudziło
wytwórczość w wyniku zahamowania importu towarów z Anglii, wywołało kryzys w
rolnictwie (w wyniku zahamowania eksportu żywności do Anglii), wzrosło znaczenie
burżuazji kosztem ziemiaństwa
- wpływ epoki napoleońskiej na świadomość narodową Włochów, Niemców, Polaków oraz
narodziny romantyzmu; przejawy, np.: narodziny nacjonalizmu niemieckiego w epoce
napoleońskiej (J. G. Fichte, Mowy do narodu niemieckiego), programu politycznego
zjednoczenia Niemiec i Włoch (risorgimento), ożywienia dążeń niepodległościowych
Polaków*
w okresie napoleońskim w krajach Europy kontynentalnej zaczęły się kształtować tendencje
rewolucyjne i narodowo - wyzwoleńcze mające ogromne znaczenie dla całej epoki
romantyzmu i znajdujące swoje odzwierciedlenie w takich wydarzeniach jak np. powstania
narodowe Greków, Belgów, Polaków (powstanie listopadowe), powstanie dekabrystów w
Rosji, Wiosna Ludów
- ukształtowanie się białej (np. Polacy) i czarnej (np. Anglicy, Hiszpanie) legendy
napoleońskiej i jej oddziaływanie na świadomość zbiorową mieszkańców poszczególnych
krajów Europy (Napoleon - „wyzwoliciel” czy „ciemiężyciel” i „podpalacz Europy”?).
*- znaczenie epoki napoleońskiej dla Polski i Polaków, np.
- wpływ na świadomość narodową Polaków i specyfikę polskiego romantyzmu,
odzwierciedlenie białej legendy Napoleona w Mazurku Dąbrowskiego oraz w twórczości
A. Mickiewicza
- ożywienie dążeń niepodległościowych Polaków nie tylko w okresie napoleońskim ale także w
kontekście całej epoki romantyzmu (powstania listopadowe i styczniowe)
- ukształtowaniu się białej legendy Napoleona w świadomości zbiorowej Polaków towarzyszyły
narodziny mitu Francji jako państwa zawsze przychylnego sprawie polskiej na arenie
międzynarodowej
- przemiany gospodarcze i społeczne na ziemiach polskich w okresie napoleońskim (nie tylko w
Księstwie Warszawskim ale także na ziemiach polskich należących do Prus),
przemiany polityczne, prawno - ustrojowe oraz zmiany przynależności państwowej na ziemiach
polskich od powstania Księstwa Warszawskiego do utworzenia Królestwa Polskiego (Kongresowego)
Przyczyny wojen Francji w dobie rewolucji i w okresie napoleońskim
dążenie Francji do rozszerzenia rewolucji oraz towarzyszących jej przemian politycznych i społecznych (np. zniesienie różnic stanowych i wprowadzenie równości wobec prawa, uzyskanie przez burżuazję dominacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym) na inne kraje Europy
dążenie Francji do ekspansji politycznej i gospodarczej w Europie i w krajach pozaeuropejskich
dążenie francuskiej burżuazji do gospodarczego uzależnienia innych krajów (zwł. do uzyskania przez nią nowych rynków zbytu na swoje towary), zwycięskie wojny Napoleona przynoszą zatem francuskiej burżuazji ogromne korzyści
dążenie europejskich monarchów absolutnych do przywrócenia we Francji porządku politycznego i społecznego sprzed rewolucji (tzw. ancien regime) i restauracji Burbonów
antagonizm francusko - brytyjski jako szczególnie ważna przyczyna wojen w Europie w okresie napoleońskim
• brytyjsko - francuski konflikt ideologiczny, wynikający m.in. z ogromnej niechęci
angielskich konserwatystów - torysów (zob. E. Burke, Rozważania o rewolucji we Francji)
do idei rewolucji i francuskiego republikanizmu
• rywalizacja o kolonie
• rywalizacja miedzy francuską i angielską burżuazją o rynki zbytu i ekonomiczne
podporządkowanie niektórych krajów Europy (np. Hiszpanii, Portugalii)
sprawa polska jako ideowe uzasadnienie przez Napoleona wojny z Rosją w 1812 r.