P R A W O K A R N E

Elementy prawa karnego - ZALICZENIE-

Wykład- 16.02.2002 rok

Pojecie prawa karnego .

Prawo karne może być w dwóch znaczeniach:

Węższym - dziedzina prawa która określa jakie czyny są przestępstwem, jakie kary grożą za te przestępstwa, oraz zasady odpowiedzialności karnej (inaczej prawo karne materialne)

Szerszym - prawo karne to oprócz prawa materialnego także prawo karne procesowe oraz prawo karne wykonawcze.

Prawo karne procesowe- postępowanie karne jest to dziedzina prawa która reguluje zasady działania organów państwowych w procesie karnym. Proces karny jest działalność która zmierza do ustalenia czy zostało popełnione przestępstwo, kto je popełnił i do osądzenia sprawcy. Prawo karne procesowe określa także prawa i obowiązki osób uczestniczących w procesie. Prawo karne wykonawcze jest to dziedzina prawa, która określa sposób wykonywania kar orzeczonych za przestępstwa oraz prawa i obowiązki osób skazanych. Prawo karne materialne jest uregulowane w kodeksie karnym. Prawo karne procesowe jest uregulowane w kodeksie postępowania procesowego.

Prawo karne wykonawcze jest uregulowane w kodeksie karnym wykonawczym.

Są działy prawa karnego które charakteryzują się pewną odmiennością i są to :

1. prawo karne skarbowe- reguluje ono zasady odpowiedzialności karnej za przestępstwa

i wykroczenia skarbowe są to takie czyny które naruszają interes skarbu państwa w

zakresie podatku, cła i obrotu dewizowego - reguluje to kodeks karno-skarbowy

k.k.s.

2. Prawo karne wojskowe reguluje przestępstwa wojskowe są to przestępstwa popełnione w związku ze służbą wojskową lub dotyczące dyscypliny wojskowej, np. dezercja.

Wykroczenia - kodeks wykroczeń określa jakie czyny są wykroczeniami , jakie kary grożą za wykroczenia i zasady odpowiedzialności za wykroczenia.

Wykroczenia nie są przestępstwami to nie jest odpowiedzialność karna.

Postępowanie co do wykroczeń reguluje kodeks postępowania do spraw wykroczeń k.p.w. -postępowanie prowadzone jest przez sądy.

Zasady prawa karnego materialnego.

1. Zasada odpowiedzialności karnej za czyn polega na tym, że odpowiedzialność karna jest konsekwencją popełnienia przez człowieka czynu. Oznacza to że nie można pociągnąć kogokolwiek do odpowiedzialności karnej za myśli, poglądy lub zamiary.

2. Zasada winy polega na tym że odpowiedzialność karną może ponieść tylko osoba której można przypisać winę w chwili czynu.

WINA- jest to możliwość postawienia komuś zarzutu z powodu popełnienia prze z niego czynu zabronionego- fundament prawa karnego.

3. Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej. Odpowiedzialność indywidualna polega na tym, iż sprawca odpowiada tylko za własne czyny, jeśli kilka osób brało udział w popełnionym przestępstwie to każda z tych osób ponosi odpowiedzialność

tylko za własne zachowanie, natomiast nie mogą tej osoby obciążać zachowania

pozostałych osób, czy też skutki tych zachowań. Odpowiedzialność osobista

polega

na tym, iż odpowiedzialności karnej nie może przyjąć na siebie osoba nie będąca

sprawcą przestępstwa, musi ją ponieść tylko rzeczywisty sprawca przestępstwa.

4. Zasada humanitaryzmu.

a) Przepis konstytucyjny- zakaz stosowania poniżającego, okrutnego i nie ludzkiego

traktowania,

b) zakaz stosowania tortur. Art. 3 k.k. - kary oraz środki karne stosuje

się z poszanowaniem godności człowieka, oraz z uwzględnieniem humanitaryzmu.

5. Zasada nullum, crimen sine lege - co znaczy niema przestępstwa bez ustawy, jest to zasada przewidziana w konstytucji i §1Art. 1 k.k.

Odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto dopuścił się czynu zabronionego,

pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

REGUŁY SZCZEGULNE

1. Prawo karne musi być prawem pisanym i zawartym w ustawie.

2. Przepisy karne musza opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny.

3. Zakaz stosowania analogi na nie korzyść oskarżonego.

Analogia- jest to luka w prawie i wtedy szukamy przepisu podobnego, w prawie karnym jest to niedopuszczalne na niekorzyść oskarżonego

4. Zakaz wstecznego działania prawa karnego.

Wsteczne działanie prawa byłoby wtedy, gdyby ustawa zezwalała na skazanie kogoś

Za czyn popełniony przed dniem w życie wejścia tej ustawy.

Wsteczne działanie prawa karnego jest dopuszczalne tylko na korzyść oskarżonego.

5. Kara za przestępstwo musi być wyraźnie określona i przewidziana we wcześniej

wydanej ustawie. Kara musi wyprzedzać przestępstwo.

KODEKS KARNY- K.K.—składa się z trzech części

1. Część ogólna- określa zasady odpowiedzialności karnej, rodzaj kar i reguły ich

wymierzania.

2. Część szczegółowa są to przepisy o poszczególnych rodzajach przestępstw, definicje

są tam zawarte i kary które grożą za te przestępstwa.

Każdy przepis części szczegółowej składa się z dyspozycji i sankcji.

DYSPOZYCJA- jest to definicja przestępstwa.

SANKCJA- jest to określenie kary.

3. Część wojskowa- przestępstwa popełnione przez żołnierzy.

Przepisy karne są również przewidziane w ustawach szczegółowych.

Określenie czasu i miejsca popełnienia przestępstwa.

Czas popełnienia przestępstwa zgodnie z k.k.- przestępstwo uważa się, jest popełnione w czasie w którym sprawca działał lub zaniechał działania do którego był zobowiązany.

Przestępstwa skutkowe.

Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu- jeżeli w chwili popełnienia przestępstwa obowiązuje inna ustawa niż w chwili orzekania należy stosować ustawę obowiązującą w chwili orzekania, czyli nową, jedynie należy stosować ustawę poprzednią jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

Obowiązywanie ustawy karnej pod względem miejsca obowiązuje zasada terytorialności- polega na tym iż ustawę karną stosuje się do czynów popełnionych na terytorium polski luba na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba ze z umowy między narodowej której Polska jest stroną wynika coś innego.

MIEJSCE POPEŁNIENIENIA PRZESTĘPSTWA

Przestępstwo jest popełnione w miejscu w którym sprawca działał lub zaniechał działania do którego był zobowiązany, albo gdzie skutek następny nastąpił lub miał nastąpić. Według tej definicji może być kilka miejsc popełnienia przestępstwa i żeby sprawa mogła być rozpatrywana w Polsce decyduje zasada terytorialności.

Wykład - 02.03.2002 roku.

I

Przestępstwo definicja:

Przestępstwo jest to czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikome.

Przestępstwo - czyn człowieka, ............................... odpowiedzialność karną ponoszą osoby fizyczne .

Nie ma odpowiedzialności karnej osoby prawnej.

Czyn człowieka jest to zewnętrzne zachowanie się człowieka, uzależnione od niego i sterowane jego wolą.

Przymus może być :

1. bezwzględny

2. względny

Niema czynu jeżeli zachodzi przymus bezwzględny, a polega na tym że zachowanie się człowieka nie jest sterowane jego wolą.

Przymus względny polega na wywieraniu nacisku na daną osobę w celu wymuszenia określonego zachowania się i ta osoba ma ograniczoną możliwość wyboru sposobu zachowania się, ale nie jest wykluczone żadne zachowanie się , jest to zachowanie sterowane wolą.

Przestępstwo musi być czynem zabronionym przez ustawę karną, znaczy to że musi odpowiadać ustawowemu opisowi danego typu przestępstwa.

Ustawowy opis składa się z elementów charakterystycznych dla danego przestępstwa

i występuje zawsze w definicji przepisu karnego- elementy te nazywa się ustawowymi znamionami przestępstwa.

Aby można było przypisać komu kolwiek popełnienie danego przestępstwa musza wystąpić wszystkie elementy zawarte w ustawowych znamionach.

Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą podlega każe pozbawienia wolności do lat 5.

Kradzież jest to zabór cudzej rzeczy.

Rozbój to kradzież z zachowaniem przemocy.

Czyn bezprawny - zdarza się tak że czyn jest zabroniony przez ustawę karna ale nie będzie przestępstwem z powodu braku bezprawności, polega to na tym, że przepisy prawa karnego lub innej dziedziny prawa zezwalają w pewnym zakresie na zachowanie, które normalnie stanowi przestępstwo ( np. w k.p.k. każdy ma ująć kogoś na gorącym uczynku muszą być spełnione dwa warunki 1)nie znamy osoby 2) może być ucieczka

Czyn człowieka zabroniony - nie jest przestępstwem jeżeli sprawcy nie można przypisać winy w chwili popełnienia tego czynu.

Wina jest wtedy, gdy danej osobie można postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego.

Przesłanki pozytywne winy są to okoliczności które decydują o tym czy danej osobie można postawić zarzut czy też nie.

1. Strona podmiotowa przestępstwa jest to zamiar przy przestępstwach umyślnych

oraz lekkomyślność przy przestępstwach nieumyślnych.

2. osoba która osiągnęła wymagany przez przepisy wiek i jest zdolna do ponoszenia

winy (17 lat).

Wina nie zachodzi, jeżeli występują przesłanki negatywne, czyli okoliczności wyłączające winę :

1) niepoczytalność (nie zdawał sobie sprawy z tego co robi )

2) błąd

3. działanie na rozkaz przełożonego.

Wina jest to personalna czyli zaadresowana do konkretnej osoby , zarzucalność popełnionego czynu, przy czym granice tej zarzucalności określa ustawa wymieniając przesłanki winy oraz okoliczności wyłączające winę.

V

Czyn musi być społecznie szkodliwy. Nie stanowi przestępstwa czyn którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu bierze się pod uwagę rodzaj i charakter dobra naruszonego przez przestępstwo, rozmiary wyrządzonej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu a także motywację sprawcy i jego zamiar .

PODZIAŁ PRZESTĘPSTW

I Podział przestępstw ze względu na wagę przestępstwa.

1. Zbrodnie

2. Występki

Zbrodnie są to czyny które są zagrożone karą pozbawienia wolności w rozmiarze co najmniej trzech lat albo karą surowszą.

Występki są to czyny zagrożone karą przekraczającą jeden miesiąc pozbawienia wolności lub karą grzywny powyżej 30 stawek dziennych.

Wykroczenia nie są przestępstwami.

II. Podział przestępstw ze względu na formę winy.

1. Umyślne

2. Nieumyślne

Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie . Natomiast występek może być popełniony i umyślnie i nie umyślnie, jednak nie umyślnie tylko wtedy gdy ustawa tak stanowi .

Np. Art. 291 i 292 - porównać

Art. 171 & 1 - wypadek drogowy - nieumyślne przestępstwo

III. Forma zachowania się sprawcy .

1. Przestępstwa z działania

2. Przestępstwa z zaniechania (np. nie udzielenie pomocy & 162 )

Są też takie przestępstwa które można popełnić przez .......................... &233 np. złożenie nieprawdziwych zeznań - zeznaje nie prawdę .......... zaniechanie lub.................

IV. Występowanie skutku w ustawowych znamionach danego przestępstwa .

1. Materialne czyli skutkowe

2. Formalne czyli ...................

Skutek jest to każda zmiana w życiu przestępczym, która zachodzi ...................... ............................................................................

V. Podział przestępstw ze względu na typy przestępstw .

1. Przestępstwa typu podstawowego

2. Przestępstwa typu uprzywilejowanego

3. Przestępstwa typu kwalifikowanego

Niektóre rodzaje przestępstw po dodaniu do nich pewnych znamion tworzą nowy typ

przestępstwa . Typ przestępstwa będący typem wyjścia jest typem wyjściowym.

Nowo utworzony typ przestępstwa zagrożony karą surowszą jest typem kwalifikowanym .

Natomiast nowo utworzony typ przestępstwa łagodniejszy jest typem uprzywilejowanym

$ 148 k.k.

VI. Przestępstwa ze względu na tryb ścigania.

1. Ścigane z oskarżenia publicznego

2. Ścigane z oskarżenia prywatnego

Odp. 1. W sprawach o takie przestępstwa w roli oskarżonego występuje prokurator jako reprezentant państwa , który zobowiązany jest wszcząć i przeprowadzić postępowanie przygotowawcze , a następnie wnieść akt oskarżenia do sądu i popierać wysunięte oskarżenia.

Odp.2. W roli oskarżyciela występuje pokrzywdzony , który sam wnosi akt oskarżenia do sądu i popiera to oskarżenie przed sądem.

W ramach przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego są też takie przestępstwa które są ścigane na wniosek pokrzywdzonego . Polega to na tym że złożenie przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie jest warunkiem koniecznym do wszczęcia i prowadzenia postępowania przygotowawczego przed sądem, nie oznacza to że pokrzywdzony występuje tu w roli oskarżyciela prywatnego ( np. zniesławienie pomówienie, zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej)

$ 212

$213

$216

$217

Zgwałcenie na wniosek pokrzywdzonych.

---