PEDAGOGIKA PRACY
Wykład 27.03.07r.
*Koncepcja Anny Roch:
Podział świata zawodów tylko na dwie grupy: zawody związane z ludźmi i z rzeczami.
Fine- wyodrębnił zawody związane z ludźmi, rzeczami i danymi. Uważał, że wszystkie zadania zawodowe można podzielić na: polegające na zbieraniu, przechowywaniu informacji, polegające na kontaktach z ludźmi i zadania polegające na posługiwaniu się rzeczami, maszynami.
W każdym zawodzie istnieją te 3 grupy zadań tylko że, jedna z grup dominuje.
Koncepcja Anny Roch była rozbijana przez Klimowa, który rozszerzył świat zawodów i wyróżnił 5 grup zawodów:
1)człowiek technika
2)człowiek przyroda
3)człowiek dane
4)człowiek człowiek
5)człowiek obraz.
*Koncepcja Hollanda:
Według niego każdy człowiek w toku rozwoju kontaktów społecznych z innymi kształtuje swój typ osobowości zawodowej. Wyróżnił tych typów osobowości zawodowej sześć. Każdy typ poszukuje odpowiedniego dla siebie środowiska pracy. W danym środowisku dominują odpowiednie czynności, jest to Typologiczna teoria zachowań zawodowych.
Typy środowisk:
1) Typ realistyczny (R)- dąży do rozwiązania konkretnych zadań. Jest bezpośredni, szczery, silny, sprawny fizycznie, praktyczny, stanowczy, zasadniczy ale też mało elastyczny, nieskomplikowany, prostolinijny.
Dobrze się czuje wykonując zadania wymagające fizycznej siły, nie ma kompetencji społecznych, jest mało towarzyski, ceni sobie niezależność, dobra materialne, władzę i status społeczny. W zawodach realistycznych potrzebne są zainteresowania techniczne i dobry stan zdrowia, sprawność fizyczna, zdolności manualne. Są to zawody produkcyjne, techniczne, niektóre usługi. Wiążą się z praktycznymi czynnościami np.
-projektowanie i konstrukcja maszyn i urządzeń np. inżynier, mechanik,
-obsługa maszyn i urządzeń np. monter, fryzjer, tokarz.
-Naprawa urządzeń np. mechanik samochodowy, budownictwo.
-Transport np. pilot, kierowca, nawigator.
-Uprawa roślin np. rolnik, ogrodnik, sadownik.
-Hodowla zwierząt np. treser psów.
-Produkcja żywności np. piekarz, wędliniarz, kucharz.
2)Typ badawczy (B)- skupia się na zadaniach abstrakcyjnych, poznawania rzeczywistości i ciekawy, dociekliwy, niezależny, ostrożny, krytyczny i racjonalny, mało towarzyski, chłodny, lubi zbierać i analizować dane, tworzyć teorię. Ceni w życiu rozum i wartości naukowe ale nie posiada zdolności przywódczych i przedsiębiorczych. Nie lubi przekonywać do swoich racji i nie nadaje się do namawiania kogoś. Wymagane są tu zdolności naukowe, intelektualne. Środowisko badawcze tworzą zawody związane z zadaniami intelektualnymi, naukowymi, analitycznymi np.:
-prowadzenie badań naukowych
-rozwiązywanie problemów na podstawie zgromadzonej wiedzy np. politolog, psycholog.
-wykorzystywanie wiedzy np. laborant, projektant systemów komputerowych.
-wyszukiwanie informacji np. bibliotekoznawca, kulturoznawca.
-analizowanie informacji np. technik analityki medycznej.
3)Typ artystyczny (A)- jest zorientowany na tworzenie dzieł, czyli przekazywanie wizji artystycznych, ma rozwiniętą wyobraźnię, osoba emocjonalna, niezależna, oryginalna, niekonwencjonalna, niedbała, impulsywna, niepraktyczna, niezorganizowana, skoncentrowana na własnych uczuciach- idealista, unika czynności monotonnych, rutynowych. W tych zawodach wymagane są uzdolnienia specjalne. Tworzą zawody muzyczne, plastyczne, literackie. Wchodzą tu takie czynności jak: fotografia, malarstwo, grafika, rzeźba.
-działalność muzyczno-wokalna np. muzyk, dyrygent, wokalista, kompozytor.
-działalność aktorsko-sceniczna np. aktor, tancerz, scenograf.
-działalność literacka- np. pisarz, dziennikarz, krytyk artystyczny czy redaktor wydawniczy.
-działalność prezentująca i promująca dzieła sztuki np. antykwariusz, konferansjer.
4)Typ Społeczny (S)- osoby tego typu mają emocjonalny stosunek do problemów innych. Jest zorientowany na pomaganie ludziom z różnymi problemami np. społecznymi, duchowymi, to osoba chętna do współpracy z innymi, ekstrawertyczna, odpowiedzialna, towarzyska, uprzejma, cierpliwa, uspołeczniona, wielkoduszna i Chojna, rozumie innych ludzi, lubi też wpływać na innych, posiada zdolności nawiązywania kontaktów, przekazywania wiedzy i udzielania pomocy, ma duże poczucie sprawiedliwości, unika czynności technicznych, manualnych i pracy fizycznej. Nie interesuje się abstrakcją. Zawody związane z edukacją, opieką zdrowotną i socjalną, doradzaniem, negocjowaniem. Wiąże się z takimi czynnościami jak:
-nauczanie, szkolenie, instruowanie, leczenie np. lekarz, pielęgniarka.
-pielęgnowanie, opieka np. opiekunka, masażysta.
-doradzanie, negocjowanie np. doradca zawodowy, psychoterapeuta.
-usługi osobiste np. barman, hostessa, kosmetyczka.
5)Typ przedsiębiorczy (P)- jest zorientowany na wartości materialne, władzę i sukces finansowy. Jest to osoba pewna siebie, która lubi na siebie zwracać uwagę, ambitna, energiczna, agresywna, towarzyska, dominująca, nastawiona optymistycznie, poszukuje wrażeń i przyjemności, podejmuje ryzyko, to osoba popularna w grupie, umie być ugodowa. Kierują innymi ludźmi (zdolności perswazji). Nie posiadają kompetencji badawczych tylko organizacyjne.
Ten typ wybiera zawody:
-kierowanie innymi ludźmi, organizowanie im pracy np. kierownik, menager.
-zadania związane z przekonywaniem innych, np. adwokat, polityk.
-handel np. sprzedawca, przedstawiciel handlowy.
-doradzanie w sprawach nieosobistych np. doradca inwestycyjny, agent ubezpieczeniowy.
6)Typ konwencjonalny (K)- lubi porządek i bezpieczeństwo, rozwiązywać problemy według ściśle określonych reguł, procedur. Przejawia uzdolnienia urzędnicze i organizacyjne. To osoba rzetelna, oszczędna, dokładna, ostrożna i dobrze zorganizowana. To osoba zdyscyplinowana, wytrwała, praktyczna, ma dużo zalet. To typ nieelastyczny, osoba bez wyobraźni, pedantyczna. Może się wydawać nadmiernie kontrolująca siebie, Nie lubi problemów, działa według procedur, nie umie wykazać się kreatywnością.
Zawody urzędnicze, ekonomiczne, organizacyjne. Wymaga się tu umiejętności analizowania danych, informacji i liczb, czynności wykonywane są przewidywalne, standardowe.
Czynności:
-zbieranie, porządkowanie i przetwarzanie informacji np. archiwista, administrator baz danych.
-wykonywanie obliczeń np. bankowiec, księgowa, poborca skarbowy, urzędnik podatkowy.
-egzekwowanie i kontrola prac porządkowych np. kontroler ruchu, komornik, rewizor w pociągu.
-tworzenie modelów, schematów i planów np. informatyk, programista komputerowy, kreślarz techniczny.
Każdy człowiek jest kombinacją wszystkich typów, jeden z tych typów jest dominujący, ważne są też dwa następne.
*Teoria Supera:
Podzielił cały rozwój zawodowy na 5 faz:
1. Faza wzrostu- trwa od urodzenia do 14 roku życia. Dzieli się na 3 podokresy:
-fantazji do 10 roku życia
-zainteresowań 11-12 lat
-możliwości 13-14 lat
2. poszukiwanie (eksploracja)- od 15-24 roku życia
-wstępny 15-17 lat
-przejściowy 18-21 lat
-prób 22-24 lat
Według Supera młodzi ludzie badają świat pracy, ustalają swoje preferencje zawodowe.
3. zajęcie pozycji (stabilizacja) 25- 24 rok życia
-doświadczania 25-30 lat
-zdobywania 31-44 lat.
4. podtrzymywanie (zachowanie statutu) 45-64 rok życia
-utrzymywanie tego co zostało osiągnięte.
5. schyłkowa, po 65 roku życia
-osłabienie 65-70 lat
-wycofanie po 70 roku życia
WYKŁAD
17.04.07r.
TEMAT: Właściwości miejsca pracy
*Na Warunki pracy składa się:
-zaprojektowanie otoczenia (oświetlenie, czystość powietrza, przestrzeń)
-udogodnienia (miejsce wypoczynku w miejscu pracy, miejsce spożywania posiłków, parking).
-organizacja pracy (czas pracy, kolejność czynności, informacje potrzebne do wykonania zadania).
-wyposażenie i narzędzia, maszyny, jakość i wydajność.
-bezpieczeństwo i zdrowie; przystosowanie warunków pracy dla osób niepełnosprawnych.
Psychologia środowiskowa bada relacje pomiędzy ludźmi a otoczeniem fizycznym (m.in. urządzeniem biur).
Biura otwartej przestrzeni- nie ma wydzielonych pomieszczeń, ogólna przestrzeń, oświetlenie, hałas. Łatwiej wytrzymać w hałasie jednostajnym.
Kolor w miejscu pracy:
-obszerny, niebezpieczny- kolor żółty
-gaśnica na czerwony
-punkt udzielania pomocy medycznej na zielono
-muzyka w pracy
-nominalny czas pracy (liczba godzin, które człowiek ma formalnie przepracować).
Każdy pracodawca zwiększa nominalny czas pracy, zmniejsza się liczba godzin faktycznie przepracowanych.
#praca zmianowa- zakłócenie rytmu, kłopoty ze snem, kłopoty z krążeniem, irytacja. Zaburzenia z układem trawiennym. Nocna zmiana mogłaby być skracana.
#bezpieczeństwo i zdrowie pracowników; powodem większości wypadków w pracy jest błąd ludzki ( Przemysł budowlany, meblarski).
-temperatura otoczenia- najbardziej optymalna 21-24 stopni C do pracy.
-presja społeczna.
#zaburzenia snu z bezdechem.
Stres w miejscu pracy:
Stres- fizjologiczna, psychologiczna reakcja na niezwykłe, nieprzyjazne bodźce lub zagrażające wydarzenia w otoczeniu.
-uwalnia się adrenalina
-przyspieszenie wszystkich funkcji organizmu.
-przyspieszenie tętna
-wzrasta ciśnienie
-wydziela się cukier do krwi: choroba wieńcowa, wrzody żołądka, ból głowy, kręgosłupa, alergie, choroby nowotworowe, zwiększenie podatności na infekcje pomaga w zwalczeniu stresu.
-satysfakcja z pracy
-poczucia kontroli
-typu osobowości
-wsparcie społeczne.
*2 typy osobowości: A i B:
-Typ A- bardziej nerwowy, typ silnie rywalizacyjny, stale odczuwa presje czasu, ambitny, zorientowany na osiągnięcia. Osoby denerwują się gdy ktoś coś za wolno robi, niecierpliwy, wykorzystuje czas maksymalnie. Osoby żyjące stale pod presją czasu.
*Najczęstsze powody stresu w miejscu pracy:
-przeciążenie pracy
-niedociążenie pracą
-zmiana w organizacji
-ocena w miejscu pracy
-monitoring w pracy
-odpowiedzialność za podwładność
-brak wiedzy.
WYKŁAD
08.05.07r.
TEMAT: wypalenie zawodowe
*Freudenberger- opisał wypalenie zawodowe w 1974 roku, jako zespół objawów na trzech poziomach: fizycznym, (np. ból głowy, podatność na zachorowania), behawioralnym (np. łatwe wpadanie w złość, zmienność zachowania), psychologicznym (np. uczucie zniechęcenia, znudzenia).
*K. Maslach- zdefiniowała wypalenie zawodowe następująco, że jest to zespół wyczerpania emocjonalnego, , depersonalizacji, obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób.
*H. Sęk- definiuje wypalenie zawodowe jako zespół objawów pojawiających się u osób wykonujących zawody, gdzie bliski kontakt interpersonalny pełen zaangażowania i cechy osobowości profesjonalisty stanowią podstawowe instrumenty czynności zawodowych decydujące o poziomie wykonywania zawodu i sukcesach zawodowych.
*Przyczyny wypalenia zawodowego:
1)Przyczyny indywidualne- dotyczą człowieka. Wypaleniem zawodowym są zagrożone osoby z typem osobowości A.
2)Przyczyny instytucjonalne- dotyczą funkcjonowania zakładu pracy. Wypaleniu zawodowemu sprzyjają: wymagania stawiane w miejscu pracy
-przymusowe utrudnienia w miejscu pracy
-wsparcie współpracowników lub brak tego wsparcia.
Stawiane wymagania w miejscu pracy, które sprzyjają wypaleniu zawodowemu to te, które są zbyt wysokie, których nie wykonamy zbyt dobrze. Wymagania niejasne i stresujące.
Utrudnienia w miejscu pracy: utrudnienia fizyczne np. psujące się urządzenia.
3)czynniki z pogranicza- wykonywanie poleceń niezgodnych z naszym poczuciem moralności.
Motywacyjny model wypalenia: stwierdzono, że wypalają się osoby o bardzo silnej motywacji do pracy.
*Symptomy wypalenia zawodowego:
1)symptomy fizyczne np. męczliwość, choroby (infekcje, bóle migrenowe, bóle żołądka), zaburzenia snu, zaburzenia gastryczne, zaburzenia łaknienia, nasilone napięcie mięśniowe, wysokie ciśnienie krwi, astma, uzależnienia.
2)symptomy związane z zachowaniem- człowiek wypalony zmniejsza ilość i jakość pracy, nadużywanie leków i alkoholu, nasilanie się nieobecności w pracy, następuje użalanie się, zachowania ryzykanckie, niezdolność radzenia sobie z małymi problemami, próby samobójcze, utrata radości.
3)symptomy wyrażające jakość relacji z ludźmi- pogorszenie relacji zawodowych i osobistych, drażliwość, niedojrzałe i manipulatorskie interakcje z innymi, poczucie samotności, załamanie długotrwałych związków, brak rozdziału pomiędzy życiem osobistym a zawodowym.
4)symptomy związane z motywacją i emocjami- utrata zaangażowania, stany depresyjne, huśtawka nastrojów, cynizm, pesymizm, perfekcjonizm.
*Dynamika wypalenia zawodowego:
4 etapy zapoczątkowania wypalenia zawodowego:
1)entuzjazm
2)stagnacja- pracownik zaczyna odczuwać, że jego zaangażowanie nie jest odpowiednio opłacalne, że nie może się rozwijać tak jak by chciał, co wzmaga jego napięcie nerwowe, poczucie zmęczenia, znudzenia, zniechęcenia.
3)frustracja- rzutowanie swoich emocji na wszystko wokół.
4)apatia- istota wypalenia. Chroniczna niewrażliwość na cudze problemy, obojętność na sytuacje zawodowe.
*Jak sobie radzić z wypaleniem zawodowym- zapobieganie:
1)Oddzielenie życia prywatnego od pracy, nie zabieranie pracy do domu.
2)ukształtowanie w sobie realistycznych wymagań co do pracy.
3)opracowanie indywidualnych sposobów spędzania wolnego czasu i gospodarowania nim.
4)troszczenie się o dobre relacje z ludźmi.
5)nie należy się wstydzić prosić o pomoc.
6)mieć znajomych spoza pracy.
7)umieć się zachować asertywnie.
8)koncentrowanie się na pozytywnych aspektach pracy.
1