Omów strukturę teorii naukowych
Teorie - system logicznie powiązanych ze sobą, uniwersalnych/statystycznych zdań warunkowych
Opisana prawidłowość prawem - połączone logicznie = teorie
Kierunki tworzenia teorii naukowych:
I) INDUKCYJNY: gromadzenie danych empirycznych - uogólnienie empiryczne - teoria ugruntowana
II) DEDUKCYJNY: teorie przyjmowane a priori i narzucane rzeczywistości (por. jak to się zgadza)
PARADYGMAT : zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości przyjętych w społeczności uczonych , a następnie w normalnych zbiorowościach użytkowników nauki.
PARADYGMAT HUMANISTYCZNY : zespół przesłanek nadających indywidualistyczne i subiektywistyczne znaczenie faktom występującym w życiu społeczeństwa; krytyczny wobec każdej formy dominacji nad indywidualnością jednostki.
PARADYGMAT INTERPRETATYWNY : interesuje się zrozumieniem subiektywnego doświadczenia ludzkiego (testowanie wiedzy w praktyce konkretnych społeczności)
PARADYGMAT STRUKTURALISTYCZNY : każda jednostka zajmuje określone miejsce w strukturze społ. I poddana jest oddziaływaniu obiektywnych sił kształtujących jej los.
PARADYGMAT FUNKCJONALISTYCZNY : determinizm - system kulturowy podporządkowujący sobie osobowość jednostek.
PAJDOCENTRYZM - główny cel: swobodny rozwój dziecka, przedkładany interes jednostki nad społ. Interes
a) Pajdocentryzm w wersji humanistycznej : społ. bez szkoły?
b) Pajdocentryzm w wersji interpretatywistycznej : wniknąć w świat dziecka, umożliwić mu jego własną interpretację świata, przygotować do pełnienia ról dorosłych.
DIDASKALOCENTRYZM - rozwój - zmiany zachodzące w osobowości dziecka pod wpływem środowiska; osobowość dziecka odbiciem stosunków społ.
a) D. w wersji paradygmatu strukturalistycznego : kształtowanie osobowości wg przyjętego z zewnątrz wzorca
b) D. w wersji parad. Funkcjonalistycznego : powiązanie edukacji z celami społ.
Kryteria oceny teorii naukowych
Teoria:
Wyznaczać kierunki badań, pozwalać stawiać nowe pytania i formułować hipotezy
Pozwalać porządkować wyniki empiryczne i interpretować je w logiczny, spójny i jednoznaczny sposób
Stanowić podstawę działań praktycznych (wartość aplikacyjna)
Teoria naukowa powinna być:
Wszechstronna (odnosi się do możliwie szerokiego zakresu zjawisk)
Heurystyczna ( prowadzi do odkrywania nowych problemów i sposobów ich rozwiązywania)
Testowalna (możliwa do zweryfikowania i odrzucenia)
Prosta i klarowna (zasada brzytwy Ockhama - zasada ekonomii myślenia; wyjaśniać jak najprościej, nie tworzyć fikcji)
Wewnętrznie niesprzeczna
Podstawowe założenia psychodynamicznej koncepcji człowieka
1. DETERMINIZM:
każde zachowanie ma swoją przyczynę
zachowania i przeżycia człowieka determinowane są nieświadomymi siłami, nad którymi nie ma kontroli
Popęd - ostateczna przyczyna wszelkich działań. Pomost między biologią człowieka a psychiką - napięcie biologiczne ujawniające się w procesach psychicznych
Człowiek funkcjonuje jak mechanizm - energia biologiczna wywołuje wzrost pobudzenia. Pobudzenie odczuwane jest jak pragnienie.
Człowiek działa by zredukować pragnienie . Wzrost pobudzenia-sytuacja awersyjna. Obniżenie pobudzenia (wyładowanie) - przyjemność. Człowiek dąży do przyjemności i unika przykrości.
Niezrealizowany popęd jest przesuwany, np. popęd seksualny sublimowany do postaci aktywności artystycznej ( przykład: ktoś zadłużył się w swojej siostrze, normy zakazujące powodują, że będzie ją malował, pisał wiersze), naukowej, popęd agresji i zawód stomatologa.
( zasada zachowania energii)
POPĘDY : główne czynniki motywacyjne
- wyobrażenie psychiczne naładowane energią popędową - KATEKSJA (obsadzanie)
- może ono przepływać do obiektów ( = wewnętrzna reprezentacja osoby, np. wyobrażenie matki)
- gdy popęd zablokowany - energia rozłożona na inne obiekty i inne rodzaje aktywności
Rodzaje popędów:
Seksualny i energia libido. Odpowiada mu motywy tworzenia, doświadczania przyjemności zmysłowych.
Agresji - tanatos. Odpowiada mu chęć niszczenia, destrukcji i walki.
Libido działa wg zasady zachowania energii. Skierowanie energii na jeden obiekt redukuję energię inwestowaną w inną aktywność.
Instynkt życia - zawiera dążenie do tworzenia, pragnienia rozmaitych doznań i przyjemności zmysłowych
Instynkt śmierci - dążenie do powrotu do stanu nieożywionego, szereg potrzeb związanych z destrukcja, walką i niszczeniem.
Popęd życia :
zwrócony ku sobie: NARCYZM
zwrócony ku innym: MIŁOŚĆ
Popęd śmierci :
zwrócony ku sobie - MASOCHIZM ( popęd życia skierowany przeciwko sobie)
zwrócony ku innym - AGRESJA, SADYZM
2. KONFLIKT:
Między popędami trwa ciągły konflikt ( jednostka chce jednocześnie żyć i ginąć)
(tworzenie - niszczenie . „ Każdy akt destrukcji jest aktem kreacji” - P.Picasso).
Konflikt między strukturami osobowości człowieka: Id a wymogi kultury wpisane w superego; dać wyraz popędom i spełnić wymagania moralne
pragnienie ekspresji seksualnej vs normy społeczne i kulturowe
(konflikt na linii chcę, a nie wypada)
zaspokoić potrzeby i żyć w zgodzie z społeczeństwem
(konflikt między ego a rzeczywistością)
Nierozwiązany konflikt między id a superego prowadzi do lęku i potencjalnych zaburzeń psychicznych
LĘK - skutek spętanego libido, potem sygnał zagrożenia
Rodzaje LĘKU:
REALISTYCZNY - uzasadniony, dotyczy realnych obiektów ( ma podstawę)- konkretne zagrożenie w środowisku
NEUROTYCZNY - obawa przed brakiem kontroli nad id ( lęk związany z ekspresją pragnień - np. boimy się, że os., która nam się spodoba, odmówi spotkania); wynika z konfliktu między popędami a wysiłkiem przed możliwością niekontrolowanego uwolnienia energii popędowej
MORALNY - obawa przed karą ze strony superego (supercenzora), przed skutkami niemoralnych zachowań, może przybrać formę poczucia winy
3. NIEŚWIADOMOŚĆ:
Konflikt wewnętrzny wypierany jest do nieświadomości. Większość procesów psychicznych rozgrywa się na poziomie nieświadomym.
Treści nieświadome: wspomnienia z okresu przedwerbalnego (id), pragnienia seksualne i agresywne (id), uwewnętrznione zakazy i nakazy (superego), mechanizmy obronne (ego).
Superego znajduje się na 3 poziomach:
ŚWIADOMOŚĆ
PRZEDŚWIADOMOŚĆ
NIEŚWIADOMOŚĆ - zawiera treści aktywnie wypierane, zagrażające ( seks i agresja) i konfliktowe emocje
Treści świadome: logiczne i możliwe do zwerbalizowania
Treści przedświadome: treści, z których aktualnie czł-k nie zdaje sobie sprawy, ale łatwe do przywołania
Treści nieświadome: ujawniają się w postaci snów, przejęzyczeń, halucynacji (zamiast: „Czy mógłbym Pani podać bluzkę?” - „Czy mógłbym pani ściągnąć bluzkę?”)
Scharakteryzuj strukturę osobowości w ujęciu psychodynamicznym. Czym jest świadomość, nieświadomość i przedświadomość oraz id, ego i superego.
ŚWIADOMOŚĆ - zawiera to, co możemy zwerbalizować i logicznie o tym mówić.
Jest instancją mającą we władaniu aparat motoryczny, mogącą realizować swoje zamierzenia w świecie rzeczywistym.
PRZEDŚWIADOMOŚĆ - to, czego nie jesteśmy w stanie aktualnie świadomi, ale możemy przywołać - treści mają pozytywne lub neutralne zabarwienie emocjonalne.
Obszar skupiający myśli, wyobrażenia, fantazje, które choć aktualnie nie są świadome, to - bez większego wysiłku - mogą stać się treścią świadomości.
NIEŚWIADOMOŚĆ - treści aktywnie wypierane, popędowe impulsy, emocje łączące się z konfliktem, te treści ujawniają się w snach, urojeniach; wychodzą na jaw w postaci pomyłek, bezwiednych czynności, itp.
Nieświadomość skupia wyobrażenia, które są nieakceptowane przez świadomość i między innymi z tego względu nie mogą zostać uświadomione. Zachowują jednak duży ładunek energetyczny, dzięki czemu stale próbują przedostać się do świadomości. Efektem tych dążeń mają być takie akty psychiczne jak marzenia senne, objawy nerwicowe (np. lęki, natręctwa, objawy konwersyjne), przejęzyczenia i czynności pomyłkowe.
ID - TO :
Struktura całkowicie nieświadoma
Struktura prymitywna
Najbardziej archaiczna
Miejsce nieświadomych popędów, wypartych pragnień
Dostarcza energii dla całego życia psych.
Kieruje się zasada przyjemności
Nie liczy się z rzeczywistością
EGO - JA :
Wyłania się z ID
Kieruje sie zasada rzeczywistości - zapewnia bezpieczne funkcjonowanie w świecie
Próbuje uzgadniać ślepe żądania id z ograniczeniami środowiska
Zapewnia bezpieczeństwo i przetrwanie organizmu
Częściowo świadome (może podejmować rozważne, realistyczne decyzje)
Część ego nieuświadomiona ( jej rolą zmaganie się z wewntrz. konfliktami); w ramach tej części funkcjonują: MECHANIZMY OBRONNE - nieświadome strategie służące zniekształceniu rzeczywistości w celu zmniejszenia lęku.
SUPEREGO - NAD JA :
Najmłodsza struktura
Tworzona na bazie kompleksu Edypa, rozwiązywanego w fazie fallicznej rozwoju psychoseksualnego czł.
Zawiera nakazy i zakazy
Początkowo stanowi prymitywną reprezentację norm, zakazów i nakazów pochodzących z identyfikacji z rodzicami i INTROJEKCJI - nieświadomego przyjmowania cudzych poglądów i postaw, społ. wartości, które reprezentuje część świadoma - główne zasady moralne zaakceptowane w okresie dorastania.
Dąży do 3 CELÓW :
I ) Pohamować impulsy ID (seks i agresję)
II ) Nakłonić EGO do wzięcia pod uwagę celów moralnych
III ) Dążyć do perfekcji i ją osiągnąć
2 podsystemy SUPEREGO :
SUMIENIE - zestaw norm i zakazów, które dot. niepożądanych zach. (obejmuje 2 pierwsze cele) - „Nie powinieneś”
IDEAŁ EGO - zawiera wzory, ideały, wartości moralne, zasady właściwego postępowania (cel 2 i 3) - „Powinieneś”