Współczesne Problemy Psychologii

Psychologia społeczna

Poznanie społeczne

• Przedmiot psychologii społecznej

• Wpływ sytuacji społecznych na procesy psychiczne i zachowanie ludzi

Efekt audytorium - przy publiczności wykonujemy świetnie wyuczone czynności

Efekt świeżo upieczonej żony - przy ludziach źle wykonujemy słabo wyuczone czynności

tj. synowa przy teściowej

• Typy sytuacji społecznych

Sytuacje, w których ludzie występują bezpośrednio jako:

• Indywidua

• Członkowie grup

• Członkowie dużych zbiorowości

• Przedstawiciele instytucji lub organizacji

• Członkowie społeczności albo społeczeństw

Grupa

Kozioł ofiarny, czarna owca, błazen grupowy, dziecko grupowe, macho grupowy

W grupie bada się: strukturę władzy, komunikacji, strukturę socjometryczną

Grupa to nie jest zbiór pojedynczych osób, można wyróżnić w niej strukturę (bada się normy grupowe, myślenie grupowe)

Rozproszenie odpowiedzialności - gdy ktoś w tłumie potrzebuej pomocy, może jej nie uzyskać; każdy myśli, ze pomoże ktoś inny

Sytuacje, w których ludzie występują pośrednio:

• Za pośrednictwem materialnych wytworów ludzkiej działalności (dzieła sztuki, ksiązki)

• Za pośrednictwem niematerialnych wytworów (język, system wartości)

pyt. na egzaminie

Pani czyta list od koleżanki:
a. nie jest to syt. społeczna
b. jest to syt. społ., w której ludzie występują pośrednio
c. ------------------------------------------------------- bezpośrednio

• Poznanie społeczne

• Wiedza i sądy o świecie społecznym

• Schemat poznawczy

• podstawowy element wiedzy o świecie społecznym. Wiedza człowieka dot. fragmentu rzeczywistości, uogólniona i wyodrębniona z konkretnych doświadczeń.

1. Prototypowa budowa schematu

• Prototyp - typowy, idealny i/lub wierny egzemplarz danego schematu

• Ma hierarchiczną budowę

1. Rodzaje schematów:

• Przedmiotowe - stereotypy (schematy ludzi)

• Skrypty (schematy zdarzeń)

• Schematy cech (ludzkich)

1. Funkcje schematów

• Orientacja w świecie społecznym, ułatwianie zrozumienia i zapamiętywania zdarzeń

• Błąd nadużycia schematu - przypominanie sobie danych w sytuacji, gdy człowiek styka się z czymś po raz pierwszy.

• Regulacja zachowania

1. Warunki wpływu schematu na zachowanie:

• Wykształcenie schematu

• Aktywizacja schematu

• Stosowalność do przetwarzania informacji (cechy obiektu przynajmniej częściowo pokrywają się z prototypem)

Stereotypy i uprzedzenia

• Definicje:

1. Stereotyp

• Schemat reprezentujący grupę lub rodzaj osób wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo zauważalną cechę określającą ich społeczną tożsamość

• Można dzięki nim automatycznie odtwarzać informacje o danym człowieku oszczędzając czas i wysiłek umysłowy

• Nałożenie się kategoryzacji obiektów na ich zmienność pod wzgl. jakiejś cechy ciągłej powoduje:

• Wzrost spostrzeganych różnic międzykategorialnych

• Spadek spostrzeganych różnic międzykategorialnych, dot. w szczególności spostrzegania grup obcych (efekt jednorodności grupy obcej)

1. Teoria kategoryzacji społecznych (Tajfel)

• Stereotypy to uboczny skutek normalnego funkcjonowania ludzkiego umysłu - dzielenia ludzi na kategorie i zdobywaniu o nich wiedzy. Dzięki stereotypom można automatycznie przetwarzać informacje o innych człowieku, oszczędzając czas i zasoby umysłowe.

1. Uprzedzenie

• Negatywny lub rzadziej pozytywny stosunek do członków jakiejś grupy

1. Dyskryminacja

• Wrogie lub niesprawiedliwe traktowanie osób należących do stereotypizowanej grupy pojawiający się tylko dlatego, że dana osoba należy do tej grupy.

• Źródła stereotypów

• Otoczenie społeczne

• Rodzina

• Język (między grupowa asymetria językowa)

• Sposób prezentacji wizerunków grup, ludzi w mediach (twarzyzm)

1. Teoria rzeczywistego konfliktu interesów

• Uprzedzenia powstają wtedy, gdy różne przyczyny społeczne współzawodniczą o trudno dostępne lub ograniczone dobra i gdzie wygrana jednej ze stron będzie przegraną drugiej.

1. Teoria przeniesienia agresji

• Uprzedzenia powstają, gdy ludzie przenoszą na grupy mniejszościowe agresję wywołaną frustracją, której sprawca nie może być zaatakowany (bo jest abstrakcyjny / za silny)

• Modyfikacja stereotypu

1. Hipoteza kontaktu

• doprowadzenie do poznania się poprzez wzajemne kontakty - działa gdy:

• kontakt nawiązany jest ze współpracą

• kontaktują się osoby ……………….. statusie

• kontakt jest wielokrotny i głęboki

1. Rekategoryzacja - skłania ludzi, aby patrzyli na innych poprzez pryzmat innych kategorii

2. Świadoma kontrola formowania sądów społecznych - HEURYSTYKA

• Heurystyka dostępności - ocena częstości lub prawdopodobieństwa zdarzeń w oparciu o łatwość z jaką przychodzą nam na myśl ich przykłady - egzemplarze

• H. zakotwiczenia / dostosowania - oceniając jakaś wartość liczbową, bierzemy pod uwagę łatwo dostępną liczbę i modyfikujemy ją stosownie do kontekstu swojej wiedzy

• H. symulacji - wydawanie sądu w oparciu o umysłowe wyobrażenie przebiegu zdarzeń

• H. reprezentatywności - ocena przynależności danego obiektu do kategorii na podstawie jego podobieństwa do typowych egzemplarzy tej kategorii. Prowadzi do poszukiwania przyczyn zdarzeń w zdarzeniach podobnych.

• Wnioskowanie o ludziach na podstawie wiedzy

• W spostrzeganiu ludzi wykorzystujemy wiedzę o współwystępowaniu różnych ludzkich cech (UTO) oraz wiedzę o różnych typach ludzi i ich zachowaniu (schematy i stereotypy)

• Ukryta teoria osobowości (ASCH)

• Sieć powiązań między poszczególnymi grupami cech ludzi

• GR.I - inteligentna, zdolna, pracowita, zdecydowana, praktyczna, ostrożna, serdeczna: szczęśliwa, wielkoduszna, towarzyska

• GR. II - inteligentna, zdolna, pracowita, zdecydowana, praktyczna, ostrożna, chłodna: wyrachowana, bezwzględna, nieszczęśliwa.

• Atrybucja

• Proces wnioskowania o przyczynach zachowania cudzego i własnego

1. Deformacja procesu atrybucji

• Podstawowy błąd atrybucji - skłonność do widzenia przyczyn cudzych zachowań w działaniu czynników wew. przy niedocenieniu czynników zew. /sytuacyjnych .

• Egocentryzm atrybucyjny - przecenianie własnego wkładu w jakiś wynik, osiągnięty wspólnie z innymi (kłótnia małżonków, każdy z nich uważa, że robi więcej w domu)

• Egotyzm atrybucyjny (z perspektywy aktora oceniamy własne zachowania)- egzam

Tendencja do wyjaśniania własnych zachowań w sposób dla siebie pochlebny i sukcesów czynnikami wewnętrznymi; porażki działaniem czynników zewnętrznych

• Efekt fałszywej powszechności - przecenienie stopnia powszechności własnych poglądów, preferencji.
  np. wybory: nasz kandydat jest najlepszy, nasi znajomi też tak uważają, myślimy, że każdy będzie na niego głosował, a potem okazało się, że ups… przegrał wybory

• Ocenianie ludzi

• Oceny mogą być formułowane oddolnie - na zasadzie integrowania ocen cząstkowych niesionych przez szczegółowe informacje o człowieku. Ocena = efekt bezustannego zbierania danych.

• Mogą być formowane odgórnie - dzięki wykorzystywaniu schematów; patrzę i wiem jaki jesteś

• Inklinacja pozytywna - skłonność do formowania raczej pozytywnych niż negatywnych ocen ludzi, siebie, obiektów społecznych i świata -> przeciwieństwo efekt negatywności

• Oceny mogą być efektem tendencyjnego sprawdzania hipotez

• Strategia konfiguracyjna - Zbieranie danych potwierdzających hipotezę i ignorowanie sprzecznych

• Samospełniające się proroctwo - hipotezy prowadzą często do produkowania potwierdzających je danych.

• Efekt Pigmaliona- spełnianie się pozytywnego oczekiwania wobec kogoś., dlatego że pozytywne oczekiwania sobie wytworzyliśmy (np. historia o zdolnych, niezdolnych uczniach)

• Spostrzeganie siebie

• Pozytywne złudzenia na temat własnej osoby

• Przecenianie stopnia sprawowanej przez nas kontroli otoczenia

• Nierealistyczny optymizm - przecenianie szans występowania w swoim życiu zdarzeń dobrych, a niedowierzanie złym.

• Przecenianie swoich pozytywnych cech i osiągnięć

• Efekt bycia lepszym niż przeciętny człowiek/ponadprzeciętności - uważanie się za lepszego od przeciętnej osoby pod każdym względem

1. Autowaloryzacja - dążenie do obrony, podtrzymania lub nasilenia dobrego mniemania o sobie.

• Mechanizmy autowalorycacji:

• Porównanie społeczne- porównujemy siebie na tle innych by wypaść lepiej

(czasami porównanie w dół-> depresja, mobilizacja do działania)

• Pławienie się w cudzej chwale - W pewnych sytuacjach cudze sukcesy mogą być

sposobem na podwyższenie samooceny

Np. kibice - drużyna wygrała - mówią: wygraliŚMY

• Usuwanie się z cienia porażki - ludzie odsuwają się od osób, które zostały skompromitowane np. . kibice - drużyna przegrała - mówią: przegrALI

• Unikanie i redukowanie dysonansu poznawczego - powstaje, gdy w konflikt wchodzą 2 ważne dla człowieka przekonania; odwołanie zachowań lub zmiana postawy, nie tylko redukuje dysonans ale pozwala przywrócić dobre mniemanie o sobie.

• Autoafirmacja - potwierdzenie wartości własnej poprzez np. odnoszenie sukcesów, angażowanie się w moralne postępowanie, wyrażanie uznawanych przez siebie wartości.

1. Autoprezentacja- proces, poprzez który staramy się sterować odbiorem naszego wizerunku przez innych

• Taktyki autoprezentacji (Baumeistar, Tice, Hutto)

• ASERTYENO - ZDOBYWCZE - zachowania ukierunkowane na zbudowanie lub utrwalenie nowego wizerunku i wartości naszej osoby. Motywowane SA pragnieniem osiągnięcia sukcesu i SA typowe raczej dla os. O wysokiej samoocenie:

• Ingracjacja - wkradanie się w cudze łaski

• Autopromocja - przedstawienie siebie jako osoby kompetentnej

• Świecenie przykładem - przedstawienie siebie jako osoby moralnej

• Zastraszanie - przedstawienie siebie jako osoby groźnej.

.

• OBRONNE - zachowania ukierunkowane na ochronę lub utrzymanie zagrożonego lub zaatakowanego wizerunku

• Suplikacja - prezentowanie własnej bezradności w nadziei uzyskania pomocy

• Szukanie wymówki -zaprzeczanie intencji wyrządzenia szkody

• Usprawiedliwienia - akceptowanie odpowiedzialności przy jednoczesnych próbach redefinicji czynu.

• Przeprosiny - akceptowanie odpowiedzialności i okazywanie żalu

• Samoutrudnianie - angażowanie się w działania, które zaniżają szanse sukcesu, ale zwalniają z osobistej odpowiedzialności za porażkę, oraz nasilają osobistą chwałę w przypadku sukcesu.

Postawy i zmiany postaw

• Postawa

• To stosunek emocjonalny, trwała skłonność do „+” lub „-” wartościowania danego obiektu: osoby, przedmiotu, zdarzenia, idei

1. Trójskładnikowa koncepcja postawy

• Składnik uczuciowo - oceniający (stosunek emocjonalny)

• Składnik poznawczy (przekonania dot. obiektu postawy)

• Skalnik behawioralny (tendencja do„+” lub „-” zachowań)

1. Geneza postaw:

• Postawa może być rezultatem:

• Własnych przekonań człowieka

• Dotychczasowych emocji i zachowań zw. z jej obiektem

• Może być przyjęta od innych osób

1. Zgodność postawy z zachowaniem

• Wzrost zgodności postawy z zachowaniem następuje gdy: zachowanie ma znaczenie dla działającego człowieka -> egzam

• Cechy postawy - zgodność jest większa w przypadku:

• Postaw ważnych

• Wywodzących się z osobistych doświadczeń

• Ewaluatywnie jednorodnych - odniesienie się do postawy „+” lub „-” nie zaś do postawy ambiwalentnej (pół na pół)

• Aktywizacja postawy - zgodność rośnie gdy postawę przypominamy tuż przed pojawieniem się zachowania.

• Świadoma intencja - pojawia się świadoma intencja zachowania się w ten, a nie inny sposób.

1. Zmiana postaw, może być efektem:

• Przemyślanego, świadomego przetworzenia informacji - CENTRALNY TOR PERSFAZJI

• Powierzchownego przetworzenia informacji - PERYFERYJNY TOR PERSFAZJI

1. Wyznaczniki ZMIANY POSTAWY

• CECHY NADAWCY:

• Wiarygodność (kompetencja, czystość intencji)

• Atrakcyjność fizyczna

• Podobieństwo nadawcy do odbiorcy

• CECHY PRZEKAZU:

• Liczna argumentów i liczba ich powtórzeń

• Emocjonalny . racjonalny

• Jednostronny / dwustronny

• Kolejność argumentów

• CECHY ODBIORCY:

• Wykształcenie

• Poziom samooceny

• Postawa początkowa

• Nastrój

• Znaczenie poruszonej kwestii

• Wpływ społeczny

• Proces w wyniku, którego dochodzi do zmiany zachowania, opinii lub uczuć człowieka w skutek tego co robią, myślą lub czują inni ludzie.

1. Przejawy wpływu społecznego:

• Naśladownictwo

• Konformizm (eksperyment Ascha - długość odcinków)

• Determinanty konformizmu:

• Cechy zadania

- jasność zadania[zielono-niebieski (niewiadomo jaki) =większy wpływ grupy; zielony, niebieski = wpływ gr. nie jest skuteczny]

- wielkość grupy -> duża gr. = większy wpływ; bardzo,bardzo duża gr.= mniejszy

- skład grupy: autorytety = silny wpływ

• Cechy osobowości (wysokość samooceny, relatywne poczucie kompetencji)

• Posłuszeństwo autorytetom

• Eksperyment Miligrama (1974 - badanie stopnia ulegania naciskom, badani grali rolę „nauczycieli” i razili prądem „uczniów” w przypadku popełniania przez nich błędów)

• Symbole autorytetów - tytuły , ubrania, samochód… (pudrowanie jaj - podawanie jaj :D )

1. Rodzaje wpływu społecznego:

• Normatywny - opiera się na dążeniu człowieka, by być akceptowanym przez innych

• Informacyjny - opiera się na dążeniu, by mieć słuszność

1. Techniki wpływu społecznego:

• Stopa w drzwiach - spełnianie małej prośby nasila uległość w stosunku do późniejszej, większej prośby. Np.- Mamo kupisz drukarkę? -Tak synku; - A drukarkę?

• Niskiej piłki:

1. Pułapki ukrytych kosztów : zaangażowanie w działanie ->ujawnienie kosztu - > kontynuacja działania np. - Mamo mogę zaprosić koleżanki? - Tak córeczko! - Mamo, a posprzątasz mi pokój?

2. Znikającej przynęty: zaangażowanie w działanie -> wycofanie przynęty-> kontynuacja działania

• Nieproszonych ustępstw = drzwiami w twarz - skłonność do spełniania mniejszej prośby po uprzednim przedstawieniu danej osobie prośby większej i nierealistycznej np. - Kochanie kupisz mi buty, spodnie, sukienkę, zegarek, kapelusz i torebkę (chodzi jej tylko o torebkę)

-Nie kupię ci tego wszystkiego! - To może chociaż kapelusz? - Dobrze, kupię kapelusz.

• „A to nie wszystko!”

• Huśtawka emocjonalna - w stanie ulgi po wycofaniu bodźców lękowych rośnie skłonność do ulegania wpływom społecznym np. ludzie słyszący gwizdek policjanta lub mający wrażenie, że za ich wycieraczką jest mandat (a nie ulotka) chętniej dawali datki, wypełniali ankiety itp.

• Uwikłanie w dialog - częste uleganie prośbie, jeśli poprzedza ją nawiązanie niezobowiązującego dialogu

1. Relacje interpersonalne

Atrakcyjność interpersonalna - pozytywna postawa w stosunku do innego człowieka (sympatia + szacunek)

Teoria kar i nagród zakłada, że lubimy osobę, jeśli kojarzymy ją z nagrodami, przyjemnymi zdarzeniami np. Święty Mikołaj); a nie lubimy os, która kojarzy się z nieprzyjemnymi sytuacjami, karami np. rzeźnik.

Teoria równowagi poznawczej - lubimy te osoby, z którymi jesteśmy powiązani np. mają podobne poglądy, blisko mieszkają

Teoria dysonansu poznawczego - lubimy osoby, którym wyświadczyliśmy dobro; nie lubimy, tych którym wyrządzamy zło

Wyznaczniki atrakcyjności:

• Częstość kontaktów- lubimy osoby często spotykane

• Zalety- lubimy ludzi obdarzonych zaletami

• Podobieństwo - najsilniej na sympatię wpływa podobieństwo poglądów, postaw, opinii

• Atrakcyjność fizyczna - lubimy osoby ładne, bo „piękne jest dobre”

- efekt aureoli (e. halo) - fizyczna atrakcyjność „promieniuje” na pozostałe cechy osoby, powodując ich zawyżoną ocenę.

- efekt diabelski (e. Golema) - przeciwieństwo e. aureoli

• Komplementy (w miarę wiarygodne)

• Ingracjacja - wkradanie się w cudze łaski

• Wyświadczanie przysług - lubimy osoby, którym wyświadczamy przysługę
  

• Miłość

1. 3 składnikowa teoria miłości

1. Namiętność - konstelacja silnych, pozytywnych i negatywnych emocji, z towarzyszącym pobudzeniem fizjologicznym

2. Intymność - przywiązanie / bliskość psychiczna

3. Zobowiązanie / zaangażowanie - decyzje i działania ukierunkowane na utrzymanie związku

1. Fazy rozwoju związku miłosnego

1. Zakochanie = namiętność

2. Romantyczne początki = namiętność + intymność

3. Związek kompletny =.namiętność + intymność + zaangażowanie

4. Związek przyjacielski = intymność + zaangażowanie

5. Związek pusty = zobowiązanie

6. Rozpad związku

1. Rodzaje miłości

• Eros - namiętna i romantyczna

• Ludus -gra i zabawa

• Storge - przyjacielska (egzam)

• Praga - praktyczna

• Mania -obsesyjna

• Agape - całkowite, bezinteresowne oddanie partnerowi

• Prospołeczność

• Działanie ukierunkowane na korzyści pozaosobiste, dobro innych ludzi, społeczność, ogółu (Toska o środowisko)

• ZACHOWANIA POMOCNE - działania ukierunkowane na spowodowanie korzyści innego człowieka (oferowanie datku lub wsparcia)

1. Dlaczego pomagamy:

• DECYZYJNY MODEL INTERWENCJI KRYZYSOWEJ:

• Dostrzeżenie sytuacji -> 2. / pospiech -> x

• Zinterpretowanie sytuacji jako kryzysowej / niejednoznaczność sytuacji

• Pojecie osobistej odpowiedzialności / rozproszenie odpowiedzialności

• Ocena własnych kompetencji / poczucie braku kompetencji

• Decyzja o podjęciu działania / duże koszty działania

• HIPOTEZA EMPATKI - ALTRUIZMU

Zauważenie sytuacji	1 a. Odczuwanie empatii =>	1b. udzielenie pomocy bez względu na koszty
		2b. brak empatii =>	2b. udzielenie pomocy kiedy zyski przewyższają koszty

• Teorie norm - pomaganie jest skutkiem ulegania normom społecznym (norma odpowiedzialności i wzajemności)

• Teoria ewolucjonistyczna - dostosowania łącznego - pomaganie krewnym jest zachowaniem mającym na celu przetrwanie własnych genów, tyle że nie bezpośrednio (własna reprodukcja) a pośrednio (reprodukcja bliskich krewnych

• Wyznaczniki pomagania:

• Obecność i zachowanie innych

• Sympatia

• Podobieństwo

• Poczucie winy

• Dobry nastrój

1. Motywacja do zachowań pomocnych

1. Podział:

• Egocentryczna - pomagamy, bo to dla nas korzystne

• Empatyczna - bo rozumiemy potrzebującą osobę

• Normatywna - pomagamy, bo tak nakazują normy

• Podział:

• Endocentryczna - pomagamy, by polepszyć swoje samopoczucie

• Egzocentryczna - polepszymy samopoczucie innych.

• Agresja

• Zachowanie / działanie służące do zadania cierpienia innemu człowiekowi, który jest motywowany do uniknięcia cierpienia

• FREUD - agresja jako instynkt:

• Człowiek rodzi się ze skłonnościami do agresji

• Agresja to część instynktu „thanatos”

• Agresja jako popęd nabyty.

TEORIA FRUSTRACJI-AGRESJI - agresja jako skutek frustracji („zabił za 3 zł.”)

• Większa agresja gdy większa wartość zablokowanego celu

• Większa agresja gdy w większym stopniu osiągnięcie celu jest zablokowane

• Większa agresja gdy większa liczba działań zostaje zablokowana

• Agresja jako rezultat uczenia się (Bandura) - obserwując zachowania agresywne 2 człowieka uczymy się jego agresywnych wzorców.

Wyznaczniki agresji:

• Prowokacja

• Pobudzenie

• Przemoc w mediach

• Normy i oczekiwania

• Alkohol

• Kara

10

---