4.10.11 GERONTOLOGIA wykład 1 Temat 1: Gerontologia, jako nauka o procesie starzenia się i starości.

GERON - starzec, powinniśmy zwracać się: osoba starzejąca się, w późnej dorosłości

1. GERONTOLOGIA (wg A.Zycha) - nauka o procesie starzenia się i starości. Nauka o starzeniu się ustrojów żywych, a także zbliżających się do starości (40-45 lat).

3 działy gerontologii:

medyczna społeczna eksperymentalne doświadczenia

geriatria ( pedagogiczno-społeczno-psych.) (biologia i fizjologia starzenia)

Austriak Nasher 1909 USA Tibbitis 1960

Rozpoznanie i leczenie chorób Bada przyczyny oraz skutki procesu

Występujących u osób starszych starzenia się społeczeństwa oraz psychoaspekty

I specyficznych dla tej generacji, starzenia się. Postawy, problemy, stosunek do,
jak i również profilaktyka politykę społeczną, jakość życia, miejsce, kierunek GERAGOGIKA - wspomaga prawidłową adaptację do starości = gerontogika, pedagogika starości, geragika

TEMAT 2: DEMOGRAFIA.

1. Przejście demograficzne:

- kiedyś było tylko 6% osób starszych (były epidemie, klęski)

- od II połowy XVII wieku gwałtowny postęp techniczny

- zmniejsza się wskaźnik umieralności

- przejście zdrowotne - zwiększająca się skuteczność medycyny, upublicznienie jej

- przejście epidemiologiczne - zmiana przyczyn zgonów, np. choroby cywilizacyjne

- zmiana rozkładów zgonów - dzieci do 1 mm życia i starsi między 70-90rż

2. Znaczenie:

- ekonomia

- opieka zdrowotna

- zmiana relacji międzyludzkich/międzypokoleniowych np. ageizm - dyskryminacja ze względu na wiek

- zmiana pozycji w rodzinie

3. W Polsce starsza jest co 6 osoba. W UE co 5. Przewiduje się, że w 2050 będzie co 3.

4. Obecnie średnia wieku: 78K i 70M lat wg Synaka

5. Starość demograficzna - sytuacja typu statycznego wyznaczona przez proporcje ludzi starszych w społeczeństwie.

Próg starości populacji - 7%. W Polsce obecnie 14-15%.

Zalicza się do niej populację powyżej 60 rż.

Dzieli się ja na 5 faz:

- poniżej 8 - brak oznak starości demograficznej

- 8-10 - przejście

- 10-12 - późna faza

- 12 i więcej - stan starości

- 15 i więcej - zaawansowana

WYKŁAD 2 GERONTOLOGIA 12.10.2011

Temat: Biologiczne starzenie się człowieka.

1. STARZENIE SIĘ - (wg A. Zycha) naturalne, nieodwracalne, nasilające się zmiany metabolizmu i właściwości fizykochemicznych komórek, prowadzące do upośledzenia samoregulacji i regeneracji organizmu oraz zmian czynnościowych jego tkanek i narządów.

Jest procesem zachodzącym na płaszczyźnie biologicznej i psychospołecznej, który zależy od wieku człowieka oraz czynników: biologicznych, psychologicznych, ekonomicznych, kulturowych, ekologicznych i historycznych.

Starzenie się w znaczeniu psychospołecznym jest procesem dynamicznych
i ciągłych zmian przebiegających w czasie, obejmującym nie tylko przemiany fizjologiczne organizmu, ale również zmiany społeczne i psychiczne (Zych).

2. STAROŚĆ - okres życia następujący po wieku dojrzałym, jest procesem statycznym.

Natomiast starzenie się jest procesem dynamicznym (wg słownika gerontologii).

3. STZARZENIE SIĘ FIZJOLOGICZNE - to proces pojawiający się wraz z wiekiem, polegający na stałym zmniejszaniu się aktywności biologicznej, co przejawia się
   w zmniejszonych zdolnościach do regeneracji i adaptacji (Zych).

4. STARZENIE SIĘ PATOLOGICZNE - to powikłany/przyspieszony proces starzenia się przez przewlekłą chorobę.

5. Podział STAROŚCI:

1. Wg gerontologów: (lata)

- wczesna 60-74

- późna 75-89

- b. późna pow. 90 długowieczność

2. Wg WHO:

- wczesna 60-74

- pośrednia 75-89 faza starości pełnej

- późna pow. 90 długowieczność

6. Przejście zdrowie->starzenie->choroba powoduje ograniczenie sprawności i samodzielności -> co z kolei powoduje uzależnienie fizyczne, psychiczne i społeczne.

7. Proces starzenia się cechuje ogromna osobnicza indywidualność (wg Kocemby). Starzenie się jest procesem progresywnym (rozwijającym się, wzrastającym). Zaczyna się wg kryteriów biologicznych już od 40rż i jest powodem UWIĄDU STARCZEGO i śmierci biologicznej.

8. Cechy procesu starzenia się człowieka: (wg Kocemby)

1- D ŁUGOTRWAŁOŚĆ

2- I NWOLUCYJNOŚĆ = zanik wsteczny, wiąd, uwiąd starczy i śmierć

* Zmiany inwolucyjne na poziomie komórki/układów.

* Zmniejszanie się/utrata sprawności funkcjonalnej, siły i energii,

zdolności adaptacyjnych i naprawczych,

naturalnej bariery obronnej organizmu (fizycznej,

tkankowej, humoralnej).

*Pojawianie się niekorzystnego „uczulenia” na własne tkanki,

trudności w utrzymaniu homeostazy.

*Zwiększona zachorowalność = polipatologia geriatryczna.

3- M IERZALNOŚĆ - samopoczucie/subiektywny wymiar

wygląd zewn./obiektywny

wiek biol./teoretyczny

wiek sprawnościowy

wiek kalendarzowy

4- POW SZECHNOŚĆ - starzenie się gatunku, osobnicze i demograficzne

5- PRE WENCYJNOŚĆ = zapobieganie, pojawianie się pierwszych zmian po 40 rż.

6- PRO GRESYWNOŚĆ

7- T RÓJWYMIAROWOŚĆ =trójpłaszczyznowość - najpierw społeczne, następnie

psychiczne i biologiczne

8- ZA WARTOŚĆ ONTOGENETYCZNA - jako integralna składowa procesu ontogenezy

(zmian fizjopatologicznych)

9- ZŁ OŻONOŚĆ ETIOLOGICZNA

9. BIOLOGICZNE starzenie się człowieka, a tempo zmian regresywnych wg Wolańskiego:

Z biologicznego punku widzenia proces starzenia się jest etapem zmian inwolucyjnych. Są to zmiany, które kumulują się w organizmie człowieka. Występuję one powszechnie i mają postępowy charakter. Są nieodwracalne i degeneratywne (zwyrodnieniowe, zniekształceniowe, zmiany wsteczne).

Obecnie przyjmuje się pogląd, że te same czynniki są odpowiedzialne za tempo rozwoju progresywnego i tempo zmian regresywnych (Wolański).

Zdaniem biologów, tylko niewielki odsetek osób umiera z powodu uwiądu starczego. Wg doniesień z 2006 roku - średni czas przeżycia w skali światowej wynosi nieco ponad 60 lat. Kobiety średnio 6 lat dłużej.

Czas trwania życia jest zindywidualizowany i zróżnicowany względem populacji.

W Państwach afrykańskich, takich jak Rwanda, Malawi, czy Bostwana, wynosi 35-38 lat. W Afganistanie K 46, a M 47,3. W Europie najdłuższy czas trwania życia notuje się we Francji (w 1997 r. umarła K w wieku 122 lat), Holandii i Szwecji.

W skali świata przoduje Japonia ( M 77,4 a K 84,5) i Andora (M 80,6 a K 86,6).

10. TEORIE starzenia się: (wiążą się z narastaniem w tym czasie wadliwego mRNA przenoszącego informacje)

- BIOCHEMICZNA - zmiany zachodzące w strukturze komórki

- ODPORNOŚCIOWA - formowanie się nieprawidłowych wrażliwości immunologicznych na własne białko i inne subst.

- ROZWOJOWA - istnieją procesy hamowania ustroju i gromadzenie się w organizmie produktów przemiany materii

- ŻYWIENIOWA - wynik zanikowych zmian w przewodzie pokarmowym i tkankach

11. Otyłość, cukrzyca, miażdżyca i spadek odporności to podstawowe przyczyny choroby kompensacyjnej, która jest główną przyczyną zmian patologicznych w starości.

12. Z wiekiem spada liczba MITOCHONDRIÓW na skutek mutacji i dużej gęstości wad ich budowy. Akumulacja mutacji KOMÓREK SOMATYCZNYCH powoduje spadek ich potencjały bioenergetycznego.

W komórkach następuje nagromadzenie się: złogów wapnia, cholesterolu i innych ciał, które utrudniają przemiany metaboliczne i energetyczne.

W tkankach pozbawionych naczyń włosowatych nadmiernie odkładają się sole mineralne i cholesterol.

13. APOPTOZA - genetycznie zaprogramowana śmierć komórki. Występuje w stanach obciążenia, kiedy to umierają jedne komórki, a powstają inne. Natomiast nieprawidłowo występuje w procesach starzenia się.

14. Procesy starzenia się związane są ze zmianami strukturalnymi, funkcjonalnymi
    o zróżnicowanym przebiegu i charakterze.

Do tych zjawisk należy starzenie się:

- u. hormonalnego

- u. odpornościowego

- u. sercowo-naczyniowego

- u. kostnego

- u. zmysłowego

- u. rozrodczego

- i składników ciała.

15. TEMPO ZMIAN REGRESYWNYCH poszczególnych funkcji i struktur wg Wolańskiego:

Spadek Czego	O ile między 30-90 rż
Wysokość	1cm/10 lat
Maksymalna objętość oddechu	60% (między 35-80)
Przepływ osocza krwi przez nerki	60%
Inteligencja	50%
Ilość kłębuszków nerkowych	45%
Filtracja nerek	30-40%
Zużycie tlenu	35%
Zdolność do pracy fizycznej, siły i żywotności	33%
Przepływ krwi w obrębie mózgu	30%
Masa ciała i siła mięśni	30%
Liczba włókien nerwowych	27%
Napięcie neuronów korowych	20%
Szybkość przewodzenia bodźców	15%
Ogólna masa siała	12%
Grubość warstwy korowej i miąższu kości długich u kobiet po ustaniu wydzielania estrogenów	10%
Masa mózgu	10%
Pojemność życiowa płuc (VC)	10%/10 lat
Ilość nefronów	z 800 tys do 450 tys
Ilość kubków smakowych	z 245 do 88
Inne (spadek): - elastyczność naczyń (również włosowatych) - całkowita kwasota i ilość wolnego kwasu solnego - ubytki miąższu wątroby - zdolności trawienne - poziom insuliny, glukagonu i kortyzolu , androgenów nadnerczowych: aldosteronu, testosteronu i estrogenów - wydzielanie adrenaliny (zmniejszona reakcja stresowa) - wydzielanie potu - zdolność do adaptacji organizmu
Inne: wzrost ciśnienia tętniczego krwi zmiany zanikowe p. pokarmowego i błon śluzowych (ścian przełyku, żołądka i jelit) problem z regeneracją tkanek zaburzenia koordynacji między poszczególnymi ważnymi procesami
Nie zmienia się: całkowita objętość krwi na 1kg masy ciała pH i ciśnienie osmotyczne oraz poziom białka i cukrów we krwi

16. BIOLOGICZNE TEORIE starzenia się wg Z. Szaroty:

- BIOCHEMICZNA - spadek odporności organizmu, częstsze choroby

- BIOMORFOTYCZNA - biochemiczna jednostka starzeje się w sposób postępujący

- CYTOLOGICZNO-HISTOLOGICZNA - nagromadzenie szkodliwych produktów w komórce i zaburzenie jej funkcji

- ENDOKRYNOLOGICZNA - starość wyznacza gospodarka hormonalna organizmu

- ENERGETYCZNA - spadek energii dzielenia się komórek powoduje biologiczną śmierć

- EWOLUCYJNA - komórki tracą zdolność do podziału, następuje ich zwyrodnienie i obumarcie

- FIZYKOCHEMICZNA - zmiany w plazmie komórkowej

- HORMONALNA - regresja/zanik struktury wewnątrzwydzielniczych gruczołów, w tym płciowych

- KONCEPCJA KUMULACJI STRESÓW - wskutek stresu

- NEUROGENNA - degeneracja UN

- NIEDOŻYWIENIA KOMÓRKI TKANKOWEJ - spadek powierzchni pobierania tlenu i subst. odżywczych przez komórkę

- SAMOZATRUCIA - zatrucie produktami własnej przemiany materii i zaburzenia fizykochemiczne

- SAMOZATRUCIA WYDALINAMI - florą bakteryjną z jelita grubego

- WITALISTYCZNA - wraz z upływem lat siła życiowa zmniejsza się

17. BIOLOGICZNE TEORIE starzenia się wg Stuart-Hamilton:

- K ATASTROFICZNEGO BŁĘDU - wadliwa replikacja białek (zanieczyszczenie środowiska, błędy żywieniowe)

- M UTACJI SOMATYCZNYCH - komórki nie są wiernymi replikami kom. macierzystych, ponieważ mają błędy

- O DPADÓW KOMÓRKOWYCH - toksyny produkowane przy normalnej aktywności komórki

- W YCZERPANIA REPRODUKCYJNEGO - chodzi o przekazanie genów, które przenosi organizm

- Z APROGRAMOWANEGO STARZENIA SIĘ - starzenie się z góry ustalone przez siły ewolucji

18. Ponadto uważa się, że organizmy mają już zakodowany jakoby program rozkładu śmierci, by zapewnić przestrzeń następnemu pokoleniu. Przyczyn zindywidualizowanego biologicznego starzenia się należy upatrywać w:

- zdolnościach regeneracyjnych narządów

- zadatkach genetycznych i cyklu życia wynikającym z zapisu DNA

- warunkach środowiskowych i stylu życia jednostki.

19. Biologiczne starzenie się, a zmiany zachodzące w TKANKACH:

- ATROFIA - zanik komórek

- DEGENERACJA - zwyrodnienie

- AREGENERACJA - utrata zdolności do podziału i odnowy komórek, zmniejszenie się sprawności narządów, zmysłów i postępujące zmiany w zakresie wszystkich układów.

- HISTEREZA - skupienie się koloidów białkowych w konglomeraty prowadzące do zmniejszenia się aktywności biologicznej, upośledzenia funkcji komórek, a w konsekwencji zwyrodnienia i śmierci.

WYKŁAD 3 19.10.2011

1. Zmiana percepcji wzroku:
   - obniżenie zdolności akomodacji - przyczyna niedowidzenia starczego,
   - bodźce są dłużej przetwarzane,
   - zmiana percepcji kolorów (świat widziany w barwach żółtych),
   - zmniejszony rozmiar pola widzenia.


Przyczyny upośledzenia widzenia:
- katarakta - soczewki stają się mętne,
- jaska - w gałce ocznej gromadzi się w nadmiarze płyn - nieodwracalnie uszkadza to nerwy i komórki receptorowe,
- zwyrodnienie plamki żółtej,
- retinopatia cukrzycowa - uszkodzenie naczyń krwionośnych siatkówki przy cukrzycy.

2. Słuch:

- stopiwo pogarsza się w ciągu całego życia - u 20-latkow 305, po 80 mamy powyżej 505,
- wraz z wiekiem płatki uszu człowieka stają się o kilka milimetrów dłuższe,
- zablokowanie kanału słuchowego u ludzi starszych woskowiną,
- kości ucha środkowego ulęgają wraz z wiekiem sztywnieniu, w wyniku zwapnienia lub zapalenia stawu,
- niedosłyszenie starcze - większy ubytek słyszalności dźwięków o wysokich częstotliwościach w porównaniu do niskich.


Przyczyny niedosłyszenia starczego:
- jako skutek sztywnienia kostek słuchowych,
- dłuższe przebywanie w hałaśliwym środowisku,
- zmiany w funkcjonowaniu układu nerwowego,
- jedną z teorii jest chrapanie,
- uwarunkowania genetyczne,
- szum w uszach - około 10%,
- problem typu "im bardziej złożony charakter mają dźwięki, tym są one dla osób starszych trudniejsze",
- zjawisko izolacji społecznej wywołanej głuchotą, w konsekwencji doprowadza do zachowań depresyjnych,
- ważne jest nakłanianie ludzi starszych do szukania pomocy we wstępnej fazie niedosłuchu,
- ponadto, wobec osób z niedosłuchem - niezmiernie ważna jest życzliwość, takt, zrozumienie,
- z badan wynika znaczne pogorszenie powonienia ->Alzheimera diagnostyka.

3.Dotyk:
- wyższy prog. czucia dotyku,
- zmniejszenie liczby receptorów dotyku w skórze,
U osoby starzejącej sie dostrzega sie wyraźny ubytek w procesie percepcji. Umyśl staje sie mniej biegły w scalaniu informacji sensorycznej w jedną całość.

Etiologia procesu starzenia sie - wieloczynnikowego etiopatomechanizmu (wg Kocemby):
- czynniki osobnicze (choroby, kalectwa, otyłość, zaburzenia neurohormonalne),
- wpływy środowiskowe (styl życia),
- czynniki psychiczne (stresy),
- uwarunkowania socjalno-społeczne.

2. Prewencja gerontologiczna
   - prewencja etiologiczna (dieta przeciwcukrzycowa, kardiologiczna, wolnorodnikowa),
   - prewencja osłonowa (czynniki modyfikujące starzenie się),
   - prewencja korekcyjna (medycyna estetyczna i kosmetologia),
   - suplementacja (woda, witaminy, mikroelementy, makroelementy),
   - wspomaganie, głownie aktywizacja.

3. Kryteria służące do scharakteryzowania starości populacji (wg Kocemba):
   - przeciętna długość życia - zróżnicowana i uzależniona od poziomu opieki pediatrycznej, wojen, klęsk, skali zagrożeń cywilizacyjnych,
   - przeciętne dalsze trwanie życia - wskaźnik gerontologiczny obrazuje dalszą prognozę dla osób, które ukończyły 60 dany wiek graniczny,
   - wielkość frakcji (w%) osób starszych w danej społeczności - wskaźnik przy analizach - opisowej, historycznej, prognostycznej  .

4. Starość - naturalny i nieunikniony etap życia człowieka.
   Starość - jedna z faz rozwojowych człowieka.
   Starość (zadanie) - przystosowanie się do zmieniających się warunków życia.
   Starość - to okres mający rożne oblicza.
   Starzenie sie człowieka jest zindywidualizowane.
   Obraz starości wyznaczają czynniki - zarówno - wewnętrzne, jak
   i zewnętrzne.
   Starzenie się jest skutkiem malejącego współczynnika umieralności dzieci
   i postępu medycyny oraz stylu życia.

5. Przyczyny degradacji fizycznej:
   - teoria zużycia,
   - teoria cytologiczna (starzenie ciała w wyniku działania toksyn).

6. Psychospołeczne aspekty starzenia sie i starości:
   - adaptacja do okresu starości,

7. Sztuka starzenia sie - to zdolność adaptacji do nowej sytuacji i nowych żądań, jakie niesie za sobą ta faza życia człowieka, a także szukanie na nowo sensu życia (wg Szaroty).
   Adaptacja do starości oraz sposób jej postrzegania zależy w dużej mierze od samej starzejącej sie jednostki. Wpływ na stopień przystosowania się
   do starości mają doświadczenia osób najbliższych.

8. Objawy społecznego starzenia sie:
   - maleje zakres relacji międzyludzkich,
   - zmniejsza się liczba kontaktow towarzyskich,
   - następuje wycofywanie się z aktywności społecznej,
   - przyjmowanie postaw biernych wobec poważnych spraw życiowych.

Dlatego ważne jest szukanie pozytywnych stron starości i wykorzystywanie wolnego czasu...Trudności przystosowawcze mogą być skutkiem niekorzystnych wraz z wiekiem zmian w psychice człowieka (egocentryzm, podejrzliwość, konserwatyzm, sztywność nawyków, upór, leki, drarzliwosc, apatia).
Zdaniem psychologów - wśród osób starszych dostrzega sie jedynie nasilenie wcześniej ukształtowanych cech osobowosci.

11.Typy zaburzęń osobowości:

- osobowość unikająca (niska samoocena, unikanie towarzystwa),

- osobowość zależna (przekazywanie Iny kwestii podejmowania decyzji),

- spowolnienie reakcji,

- problemy z pamięcią i przetwarzaniem bieżących informacji,

- maleją siły motywacyjne człowieka, co znajduje wyraz w procesie edukacji,

- zmienia się hierarchia potrzeb (bezpieczeństwa, użyteczności, niezależności) oraz postaw,

- poczucie satysfakcji życiowej oraz dodatni bilans życiowy ułatwiają lepszą adaptacje do starości.

12. Czynniki warunkujące dobrą adaptację do starości :
- dobrostan fizyczny i psychiczny,
- aktywność życiowa,
- dodatni bilans życiowy,
- pozytywna samoocena,
- utrzymane kontakty towarzyskie,
- otwartosc wobec innych.

13. Objawy nieprzystosowania do starości:
    - postawa wrogości,
    - obawa i niechęć do ludzi,
    - leki, apatia, uleganie depresji,
    - poczucie winy lub oskarżanie za swoje niepowodzenia innych,
    - izolowanie sie od innych,
    - ujemny bilans życiowy.

14. Na zdolności adaptacyjne wpływają czynniki zarówno wewnętrzne (motywy, emocje i oczekiwania oraz postawa wobec własnego życia)
    i zewnętrzne (własne możliwości, zakres obowiązków, trudności życia, postawa wobec innych osób).

15. Społeczne teorie starzenia sie (wg Zycha):
    - t. Szkoły Bońskiej - postrzeganie starości wiąże się nie tylko z liczbą przeżytych lat, ale i z wizerunkiem samego siebie (stan zdrowia, charakter, aktywność),
    - t. Wymiany - osoby starsze nie spełniają już wymogu wzajemności usług
    i interakcji z innymi (ograniczenie zasobów), co daje podstawę zinstytucjonalizowania tej wymiany,
    - T. Socjo-środowiskowa - środowisko działania starszych kształtowane jest w sprzężonym związku społecznym i indywidualnym, jednostka przyjmuje
    od najbliższego środowiska określone wzory postępowania,
    - t. Fenomenologiczna - dzięki interakcjom z innymi ludami, człowiek sam tworzy wizerunek własnej starości,
    - t. Modernizacji - wynika z założeń, ze osoby starsze same chętnie uwalniają sie od dotychczasowych obowiązków 
    - t. Odpowiedników - jakość starzenia jest skutkiem wcześniejszego rozwoju, mówimy, ze ludzie starzeją sie tak, jak żyli,
    - t. Przypadków - psycha osoby starszej jest składowa działania rożnych wydarzeń życiowych,
    - t. Kompetencji - jak najdłużej utrzymująca się niezależność człowieka.

16. Kompetencja - w 3 wymiarach:
    - w wymiarze fizycznym - niezależność od świadczeń leczniczych,
    - w wymiarze poznawczym - poziom inteligencji, zdolność zapamiętywania i rozwiazywania problemów,
    - w wymiarze społecznym - kontakty ze środowiskiem.

17. Postawy wobec starości:
    A) wg Amerykanina, gerontopsychologa - Forda:
    - regresja,
    - ucieczka,
    - dobrowolna izolacja od otoczenia,
    - przewrotne postępowanie,
    - postawa integracji i dostosowania.
    B) wg brytyjskiego gerontopsychologia - Bromleya:
    - konstruktywna,
    - zależności,
    - obronna,
    - wrogości,
    - autodestrukcji.
    C. wg Zycha (nieprzystosowania):
    - lęku,
    - rezygnacji/izolacji społecznej,
    - przystosowania,
    - akceptacja starości,
    - refleksu.

18. Style życia ludzi starszych wg Olgi Czerniawskiej:
    - styl bierny,
    - styl rodzinny,
    - hobbystyczny,
    - zaangażowany,
    - democentryczny,
    - plus dzisiaj - edukacyjny,
    - związany z pobożnością.

19. Wniosek - w trosce o jakość życia, ważne jest, to aby był to styl aktywny.

Obawy - osoby starszych najczęściej dotyczą choroby, samotności, zniedołężnienia, zależności od innych.
Stereotypy - postrzeganie osób starszych, jako schorowane, słabe i wymagające stałej pomocy.


20. Mity (za Bartel):
- osamotnienia,
- osoby konserwatywnej,
- osoby schorowanej,
- utrata zdolności podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów,
- zahamowania możliwości intelektualnych,
- mit aseksualności.

21.Wyobrażenia negatywne o osobach starszych (wg Schmidt)
Typ człowieka słabego, osamotnionego, bezbronnego, zniechęconego, niezaangażowanego społecznie itp.

Ujemne cechy starości - komplikacje zdrowotne, spadek sprawności, izolacja społeczna, poczucie bezużyteczności, brak miłości i ciepła rodzinnego.

22. Z badan Trafiałek - pozytywne strony starości:
- zaradność życiowa,
- doświadczenie życiowe,
- mądrość życiowa- poświęcanie się dla rodziny,
- niezależność,
- spokój.

23. Problem dyskryminacji i marginalizacji społecznej:
- dyskryminacja społeczna - nierówne traktowanie członków danej grupy społecznej lub kilku grup społecznych  odniesieniu o innych ludzi. Prowadzi
to do zachwiania ich pozycji w społeczeństwie.
Przejawy dyskryminacji:
- utrudniony dostęp do rynku pracy,
- słabsza pozycja ekonomiczna,
- usuwanie osób starszych poza nawias społeczeństwa,
- oddawanie osób starszych do placówek pomocy społecznej lub placówek ochrony zdrowia,
- uznawanie ich za ważnych konsumentów usług rynkowych.

24. Za Kępiński - życie wg zasady „człowiek jest dobry, póki jest użyteczny”.


25. Rodzaje dyskryminacji osób starszych wg Zycha:
- dystansowanie sie i unikanie bliskich kontaktów z osobami starszymi,
- dewaluowanie - upowszechnienie przekonań o negatywnych wyobrażeniach - cechach, przypisywanych osobom starszym,
- segregacja - społeczna izolacja,
- delegitymizacja - poprzez akta  prawne pozbawienie określonych praw,
- eksterminacja - przejaw biologicznego wyniszczenia ludzi.

26. Główne przyczyny marginalizacji osób starszych:

- czynniki ekonomiczne,

- niskie świadczenia oraz uwarunkowania społecznokulturalne (dezintegracja wspólnot globalnych, rodzinnych, rozwój techniki i komputeryzacja... ).

27. Wychowanie do starości:

- to kierunek oddziaływań wychowawczych w ciągu całego życia jednostki; życzliwość, dobroć, otwartość, tolerancja, poczucie humoru.


28. Zdaniem gerontologów ludzie starzeją sie tak, jak żyli.


29. Starzenie się jest na poziomach:
- biologicznym - kształtowanie nawyków zdrowotnych (aktywność fizyczna, dieta, higiena),
- psychicznym - oddziaływanie na świadomość psychiczną, kształtowanie pozytywnych wyobrażeń dotyczących starości, Madre postrzeganie biegu życia ludzkiego życia, niwelowanie leku przed starością,
- intelektualnym - jak najwcześniejsze ukierunkowanie i podtrzymanie dotychczasowych zainteresowań, trening umysłu, kształtowanie jednostek kreatywnych oraz osobowości poznawczej,
- społecznym -  zwalczanie stereotypów, podtrzymywanie więzi interpersonalnych (rodzinnych, towarzyskich), zachęcanie do aktywności społecznej, pełnienie ról społecznych, działalność w klubach i stowarzyszeniach,
- ekonomicznym - dbałość o godne warunki życia, odpowiedni status materialny, ubezpieczenia społeczne.

30. Modele starzenia sie człowieka:

- pomyślne

- niepomyślne

- zwyczajne (jest po środku)

Gerontologia wykład 26.10.2011

1. Wspomaganie - wszelkie działania podejmowane na rzecz osoby wspomaganej, mające na celu umożliwienie jednostce w miarę najpełniejszy rozwój (za Leszczyński-Rajhert).

Wspomaganie - oznacza nie tylko przeciwdziałanie i przezwyciężanie sytuacji trudnych, ale przede wszystkim stwarzanie sprzyjających warunków do życia i rozwoju człowieka (za Winiarski).

2. Wsparcie społeczne (za Leszczyński-Rajhert)- to rodzaj badań, zarówno profesjonalnych lub nieprofesjonalnych, zamierzonych lub niezamierzonych, świadomych lub nieświadomych podejmowanych wobec jednostek, grup lub też instytucji znajdujących się w sytuacji trudnej, które oparte jest na interakcji społecznej między jednostką, a grupą i instytucją społeczną. Następuje wymiana w sferze uczuć, informacji, dóbr materialnych. Wsparcie społeczne jest nacechowane subiektywizmem.

3. Pomoc społeczna - to zorganizowana działalność różnych podmiotów, która umożliwia jednostkom i grupom społecznym zapobieganie i przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, a także w ramach samopomocy (za Ciszkowska).

Pomoc społeczna - (w polityce społecznej w myśl ustawy z 12 marca 2004 o pomocy społecznej - dz.u.2004...) - instytucja polityki społecznej państwa, której zasadniczym celem jest umożliwienie osobom i rodziną przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych oraz im zapobieganie.

4. Opieka społeczna - zinstytucjonalizowane działania opiekuńcze oparte na dokładnej diagnozie potrzeb (podopieczny-opiekun). Wiążą się z przejęciem za podopiecznego odpowiedzialności przez opiekuna.

5. Ratownictwo - działania doraźne podejmowane w sytuacji, gdy pojawia się zagrożenie życia i konieczność udzielenia natychmiastowej pomocy.

6. Praca socjalna - podejmowanie działań wobec osób i rodzin znajdujących się w sytuacji trudnej, mających na celu zapewnienie pomocy dla ich pełnego rozwoju.

7. Poradnictwo - działania ukierunkowane wobec osób pozostających w trudnej sytuacji życiowej zmierzające do udzielenia pomocy w realizacji określonego celu.

8. Kompensacja - działania celowe i planowe związane z wyrównaniem braków hamujących rozwój człowieka.

9. Rehabilitacja (rewalidacja) - działania podejmowane na rzecz przywrócenia sprawności - fizycznej, psychicznej, społecznej i zawodowej.

10. Terapia - w ujęciu szerokim, to wszelkie oddziaływania lecznicze (naprawcze) w zakresie poprawy zdrowia fizycznego i psychicznego podejmowane wobec jednostek bądź grup podlegających tym oddziaływaniom.

11. Rewitalizacja - przywracanie żywotności (ożywienie), poprawa nastroju. Głównym celem jest poprawa stanu zdrowia, sprawności psychofizycznej i wydłużenie życia ludzi starszych. (Za Leszczyński - Rajhert).

Stosowane metody:

- kulturoterapia - oddziaływanie przez sztukę (arteterapia, biblioterapia, muzykoterapia...)

- ludoterapia - terapia za pomocą różnego rodzaju rozrywek (udział w grach towarzyskich, imprezach kulturalno-rozrywkowych)

- dietoterapia - promowanie zdrowotnych zaleceń dietetytycznych

- farmakoterapia - oddziaływanie poprzez środki farmakologiczne

- psychoterapia - oddziaływanie psychologiczne w celu poprawy samopoczucia

- ergoterapia - terapia poprzez pracę

12. Fizjoterapia = kinezyterapia i fizykoterapia

Kinezyterapia - leczenie ruchem (ćwiczenia ruchowe i gimnastyka lecznicza)

Fizykoterapia - różne metody leczenia przy zastosowaniu światła, ciepła, wody, prądów, ultradźwięków, masaży...

Ponadto stosuje się - witaminy, hormony, produkty pszczele, przetwory roślinne, zioła (m.in. korzeń żeń-szenia), składniki mineralne i inne...

13. Wspomaganie osób starszych - podstawowe zasady oddziaływań (za l-r)

- powinny opierać się na interdyscyplinarnej wiedzy z zakresie gerontologii,

- muszą być zróżnicowane z uwzględnieniem warunków społeczno-kulturowych (diagnoza środowiskowa),

- powinny być prowadzone na podstawie wywiadów biograficznych,

- wieloaspektowe (w wymiarze biologicznym, psychicznym i społecznym),

- uwzględniające podmiotowość,

- powinny uwzględniać zadania rozwojowe starości i stwarzać możliwość ich realizacji (akceptacja zmian wynikających z procesu starzenia się, zaakceptowanie konieczności uzyskania wsparcia ze strony innych osób i instytucji, zaakceptowanie faktu przemijania). Inaczej stwarzać jak najlepsze warunki do pełnego rozwoju człowieka,

- powinny być oparte na zasadzie pomocniczości,

- mieć na celu utrzymanie - jak najdłużej - samodzielności życiowej, autonomii i odpowiedzialności osób starszych,

- powinny uwzględniać problemy życiowe ludzi starszych,

- powinny być skoncentrowane na potencjalnych możliwościach rozwoju,

- zapobiegać bierności i bezradności (aktywizowanie i tworzenie sieci wsparcia),

- zmierzać do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym,

- powinny mieć charakter opiekuńczy, pomocowy, kompensacyjno-rehabilitacyjno-rewalidacyjnym lub terapeutycznym,

- realizacja - w atmosferze zrozumienia, taktu, życzliwości, ciepła, tolerancji, z poszanowaniem godności osobistej i partnerstwa.

14. Rodzaje oddziaływań:

- popularyzacja zagadnień dotyczących procesu starzenia się i starości,

- przygotowanie do starości - w wymiarze biologicznym, psychicznym, socjalnym, intelektualnym i kulturalnym,

- realizowanie wychowania do starości, w starości i przez starość,

- promowanie bycia aktywnym,

- promowanie edukacji ustawicznej,

- promowanie kompetencyjnego modelu życia,

- tworzenie warunków do wszechstronnego rozwoju, podejmowania aktywności społecznej,

- zwiększanie nakładów na edukację gerontologiczną,

- kształtowanie pozytywnych postaw wobec starości i likwidowanie stereotypów,

- ukazywanie pozytywnych modeli starzenia się,

- zapobieganie ageizmowi i gerontofobii (lęk przed cierpieniem i śmiercią).

15. Postulaty - do działania w zakresie pomocy społecznej:

- zapewnienie bytu i usług socjalnych,

- społeczna integracja osób starszych,

- dążenie do zapewnienia samodzielności,

- podejmowania różnych form aktywności,

- przeciwdziałanie osamotnieniu oraz izolacji społecznej,

- zapewnienie zróżnicowanych form pomocy społecznej,

- zapewnienie pomocy społecznej - głównie - w ramach pomocy środowiskowej, w mniejszym stopniu instytucjonalnej (zwiększenie dziennych domów pomocy społecznej),

- stwarzanie w stacjonarnych domach pomocy społecznej warunków zbliżonych do życia w naturalnym środowisku,

- osoba starsza powinna jak najdłużej przebywać w "naturalnym" i znanym mu środowisku,

- ułatwienie dostępu do świadczeń (medycznych, rehabilitacyjnych, socjalnych),

- zwiększać nakłady na profilaktykę zdrowotną,

- włączać organizację pozarządowe i wolontariat ,

- szkolenie kadr gerontologicznych (w zakresie wiedzy gerontologicznej).

Gerontologia 2.11.2011 Temat: organizacje i stowarzyszenia prosenioralne.

1. Główny cel tych organizacji:

- ochrona praw ludzi starszych,

- zapobieganie marginalizacji,

- troska o jakość życia starszego pokolenia.

2. Światowe organizacje i stowarzyszenia:

- IFA (ang. international federation of ageing) - federacja mająca patronat w skali globalnej i podejmująca przedsięwzięcia wynikające z określenia praw i zasad normujących sytuację społeczną ludzi starszych - siedziba w Montrealu.

- Help Age International - światowa sieć organizacji działająca przede wszystkim w krajach rozwijających się (misja pracy) oraz w trosce o jakość życia osób starszych z całego świata. Skupia członków z 49 państw (Afryki, Azji, Ameryki Łacińskiej, Ameryki Północnej, Oceanii, Europy Wschodniej i Centralnej). Powstała w 1983 r. Siedziba w Brukseli i Londynie.

3. Cele działalności:

- wspieranie organizacji pozarządowych,

- rozpowszechnianie wiedzy,

- patronat nad projektami lokalnymi,

- organizowanie funduszy,

- opracowywanie i wdrażanie programów osłonowych,

- sprawowanie pomocy w rehabilitacji,

- niesienie pomocy krajom dotkniętym konfliktami, katastrofami,

- udzielanie pomocy uchodźcom w osiedlaniu się.

4. AIUTA - Stowarzyszenie Uniwersytetów III Wieku.

Powstała w 1975r. Z siedzibą w Paryżu.

Działalność:

- koordynuje pracę UTW z całego świata,

- pełni funkcję doradczą w zakresie gerontologii,

- koordynuje badania naukowe,

- pełni patronat nad wymianą pracowników naukowych,

- organizuje kongresy.

6. Europejskie organizacje i stowarzyszenia

1) EURAG (European Federation of the Elderly)

Europejska Federacja Osób Starszych - powstała w 1962 w Luksemburgu

Działalność:

* troska o niezależność życiową osób starszych,

* promowanie samopomocy,

* przeciwdziałanie dyskryminacji,

* zachęcanie uczestniczenia osób starszych w podejmowaniu ważnych decyzji,

* ukierunkowanie działań na poprawę jakości życia starszego pokolenia.

2) EPSO (European Platform of Seniors Organizations des Personnes Ages)

Europejska Federacja Stowarzyszeń Osób Starszych.

Działa od 1980 r. Z siedzibą w Paryżu.

Działalność:

* oddziaływanie na świadomość społeczną (problem społeczny)

* opracowywanie programów działania

3) EPDA (European Parkinson's Disease Association)

7. Polskie stowarzyszenia:

- Polskie Towarzystwo Gerontologiczne,

- organizacje kombatanckie (w tym Stowarzyszenie Rodzin Katyńskich, ZBOWID),

- organizacje samopomocowe - koła emerytów, rencistów,

- poznańskie towarzystwo samopomocy starszej generacji "Vis Vitalis",

- kulturalno oświatowe np. Pro-senior, uniwersytety III- wieku, kluby seniora.

8. Ustwodastwo Polskie:

- prawa obywateli gwarantuje konstytucja RP,

- Ustawa z 12 marca 2004 r. o Pomocy Społecznej - prawo do opieki w miejscu zamieszkania i poza nim,

- Ustawa o Powszechnym Ubezpieczeniu Zdrowotnym 9dz. U. Nr 117/1998, poz. 7560 - gwarantuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego każdej osobie ubezpieczonej,

- Prawa zawarte w Polskiej Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych.

7. Prawa człowieka starszego reguluje:

- Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności,

- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.

Temat 2: Prewencja gerontologiczna:

'' Dodawanie życia do lat, a nie tylko lat do życia". Karski

1. W XIX w. średnia życia wynosiła 40 lat. Obecnie 76-80 lat.

2. Wśród czynników warunkujących długość życia oraz tempo starzenia się wymienia się:

- uwarunkowania genetyczne,

- czynniki środowiskowe 9 preferowany styl życia człowieka),

- oddziaływania bodźców stresowych.

3. Czynniki determinujące zdrowie człowieka (za Bień):

- czynniki genetyczne 5-15%,

- środowisko fizyczne 5-10%,

- środowisko społeczne 20-25%,

- medycyna naprawcza 10-20%,

- styl życia 50%.

Przyczyn znacznego wydłużenia się życia (z 40 na 80) na przełomie ostatnich 100 lat upatruje się w poprawie ogólnych warunków życia, rozwoju higieny, w postępie medycyny i zmianie stylu życia.

4. Promocja zdrowia osób starszych (za Wizner)

podstawowe kierunki działań wg WHO:

- utrzymanie - jak najdłużej - aktywności, samodzielności i autonomii osób starszych,

- zapewnienie kompleksowej opieki osobom starszym,

- profilaktyka zaburzeń fizycznych i psychicznych oraz jatrogennych,

- wzmocnienie systemu opieki domowej,

- ograniczanie bólu i cierpienia pacjentów w terminalnym okresie choroby.

5. Promocja zdrowia sprowadza się zatem do:

- zachowania możliwie jak najdłuższej sprawności fizycznej a tym samym niezależności w codziennym funkcjonowaniu,

- prowadzenia badań okresowych oraz badań przesiewowych,

- właściwym odżywianiu (diecie),

- zapobieganiu izolacji społecznej,

- poprawy jakości życia.

6. Promocja zdrowia psychicznego, kierunki działań:

- zwiększenie nakładów na badania nad starzeniem się,

- poprawa warunków bytowych - walka z ubóstwem,

- usprawnianie systemu opieki społecznej,

- wzmocnienie kompetencji,

- wzmocnienie samooceny,

- poprawa samopoczucia, zamiast zapobiegania zaburzeniom.

7. Wytyczne WHO dotyczące programów promocji zdrowia w zakresie aktywności fizycznej:

- różnorodne ćwiczenia zawierające elementy stretchingu, ćwiczenia relaksacyjne, aerobowe w ramach zajęć grupowych/indywidualnych,

- zaleca się - spacery na świeżym powietrzu, gimnastykę, jazdę rowerem, pływanie, taniec,

- ćwiczenia wytrzymałościowe, trening równowagi (zapobieganie upadkom),

- ćwiczenia odprężające,

- prowadzenie ćwiczeń regularnie,

- motywowanie do ćwiczeń (poprzez zabawę, relaks, wskazanie korzyści),

- dopasowanie indywidualnie do możliwości danej osoby starszej.

8. Podział osób starszych wg WHO:

- osoby zdrowe, sprawne fizycznie i samodzielne,

- osoby chore przewlekle (niezależne, samodzielne),

- osoby chore (niesprawne, zależne w codziennym funkcjonowaniu od innych).

9. Odżywianie u osób starszych, podstawowe zasady:

- posiłki urozmaicone zawierające wszystkie niezbędne składniki pokarmowe,

- przyjmowanie posiłków częściej, w mniejszych ilościach,

- posiłki wysokoenergetyczne - bilansowane uprawianiem aktywności fizycznej,

- unikać konsumpcji produktów o dużej zawartości cukrów,

- dostarczenie odpowiedniej ilości płynów - około 2 litrów,

- osoby zdrowe - dużo świeżych owoców i warzyw

- podaż produktów zawierających błonnik,

- osoby zdrowe - umiarkowane spożycie tłuszczów,

- regularne spożywanie mięsa, drobiu, ryb,

- codziennie - produkty nabiałowe,

- wg zaleceń irlandzkich - zaleca się spożywanie mleka i jego produktów poddanego fortyfikacji (mleko wzbogacone w witaminy i mikroelementy),

- alkohol - do 20-30g/dobę,

- bezwzględne ograniczenie spożycia soli kuchennej (do 5-6g/dobę), sodu do 2-2,4g/dobę, jako profilaktyka choroby nadciśnieniowej,

- wg zaleceń Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków - zakaz spożywania przez osoby starsze produktów surowych lub niepoddanych obróbce termicznej (surowe mięso, dób, ryby, surowe lub niepasteryzowane mleko, ser feta, brie, camembert, sery pleśniowe, zwłaszcza niebieskie; ponadto zakaz spożywania surowych jaj (miękko),

- potrawy raczej gotowane.

Ponadto:

- wszystkie produkty powinny być świeże,

- nie zaleca się spożywania produktów "półgotowych",

- zaleca się ograniczenie spożycia soków owocowych i warzywnych niepasteryzowanych,

- produkty lekkostrawne,

- panuje pogląd, że "dieta stosowana w młodości może utrzymać metabolizm na całe życie" - Wolański.

10. Okres późnej dorosłości wymaga dokonania modyfikacji sposobu odżywiania w zakresie ilościowym i jakościowym.

W tym okresie zmniejsza się podstawowa przemiana materii oraz zapotrzebowanie energetyczne o około 20%.

PZE dla osób starszych mniej aktywnie wynosi (wzór Harrisa-Benedicta):

K - około 1700 kcal/d

M - około 2000 kcal/d.

K PZE (kcal) = 655 + (9,6 razy masa ciała w kg) + (1,8 razy wzrost w cm) - (4,7 razy wiek)

M PZE (kcal) = 660 + (13,7 razy masa ciała w kg) + (5 razy wzrost w cm) - (6,8 razy wiek)

11. Czynniki wpływające na stan odżywienia seniorów:

- samotność,

- izolacja społeczna,

- poziom sprawności i samodzielności,

- sytuacja ekonomiczna,

- współistniejące choroby,

- przyjmowane leki,

- stan uzębienia,

- gorsza sprawność narządów zmysłów (zanikanie kubków smakowych),

- zanik błony śluzowej przewodu pokarmowego,

- mniejsze wydzielanie śliny i enzymów trawiennych.

12. Niedobory żywieniowe:

- białkowo-energetyczne,

- witamin (zwłaszcza z grupy B,C i D)

- pierwiastków (żelazo, cynk)

- witaminy B12, kwasu foliowego (niedokrwistość),

- witaminy PP - demencja, biegunka/zaparcia - głównie u osób nadużywających alkohol, w marskości wątroby, zespołach złego wchłaniania),

- witamina B2 - zajady, zapalenie języka oraz kącika ust, łojotokowe skóry,

- witamina B6 - niedokrwistość syderblastyczna,

- witamina C - skłonność do siniaków, odleżyn gorszego gojenia się ran

- cynku - brak łaknienia, spadek masy ciała, gorsze gojenie ran, skłonność do odleżyn.

Następstwa niedoborów: męczliwość, osłabienie, podatność na infekcje, odleżyny, gorsze gojenie się ran.

13. Wpływ (szkodliwy) wolnych rodników w rozwoju wielu chorób:

Zalecana dieta:

- zawierająca dużą ilość wymiataczy wolnych rodników,

- bogata w witaminy (warzywa i owoce),

- oraz zawierająca dużo naturalnych mikroelementów,

- ograniczenie spożycia tłuszczów zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego.

- wg WHO - podaż białka (dla osób starszych i młodych) o 1,5g/kg dziennie,

- węglowodany stanowią połowę zapotrzebowania energetycznego,

- do prawidłowego funkcjonowania organizmu konieczne są też cukry złożone,

- oraz błonnik - dla prawidłowej perystaltyki jelit,

- ograniczenie spożywania cukrów prostych.

14. Programy zdrowotne dla osób starszych w zależności od stanu zdrowia seniorów (za Wizner):

1)Osoby zdrowe:

- sprawność i niezależność - programy ćwiczeń fizycznych,

- uczestnictwo w UTW, działalność turystyczna, prowadzenie działki.

- dbałość o zdrowie - badania okresowe, zachowania prozdrowotne,

- ćwiczenia zapobiegające upadkom (równowaga ciała i elastyczność),

- więzi społeczne - UTW, kluby seniora, ruch samopomocowy, wolontariat,

organizacje społeczne i charytatywne.

- profilaktyka - prewencja zniedołężnienia.

2) Osoby chore przewlekle

- wymagający niewielkiej pomocy, okresowo hospitalizowani:

- sprawność i niezależność - zapewnienie kompleksowej,

ciągłej opieki (zwłaszcza po leczeniu szpitalnym),

- dbałość o zdrowie - edukacja dotycząca schorzenia (zwłaszcza z otępieniem),

- więzi społeczne - grupy samopomocy dla chorych i ich rodzin, osób samotnych,

- profilaktyka wtórna - prewencja zniedołężnienia.

3) Osoby niedołężne:

- polipatologia geriatryczna - całkowicie/ znaczny stopień, często do szpitala,

- sprawność, niezależność - programy opieki zdrowotnej, rehabilitacji,

terapii zajęciowej w opiece środowiskowej,

- dbałość o zdrowie - reorientacja opieki w środowisku zamieszkania,

programy wsparcia społecznego, szkolenia dotyczące schorzenia,

- więzi społeczne - aktywizacja w zakresie opieki domowej, terapia zajęciowa

(usprawnianie manualne), ćwiczenia czynne i bierne,

- profilaktyka

* trzeciorzędowa - prewencja zniedołężnienia (za Wizner),

* pierwotna - cel ograniczenie ryzyka wystąpienia chorób, inwalidztwa...

* wtórna - interwencja w sytuacji zagrażającej utracie zdrowia oraz

zatrzymanie rozwoju choroby

---