1. Ekonomia

• Ekonomia - jest to nauka próbująca wyjaśnić jak społeczeństwa gospodarujące podejmują decyzje co? jak? dla kogo? ile? i gdzie wytwarzać?; nauka o procesach gospodarczych (produkcji, podziału, wymiany a konsumpcji środków zaspokojenia...)

• Słowo „ekonomia” wywodzi się z języka greckiego /oikos = dom; nomos = prawo, reguła/

• Przedmiot:gospodarowanie (działalność gospodarcza ludzi); relacje zachodzące między kupującym i sprzedającym; analiza rynku; rzadkość dóbr

• Pełni ona funkcję:

• pozytywną - wyjaśnia jak funkcjonuje gospodarka, przedstawia wiedzę ekonomiczną, formułuje hipotezy

• normatywną - pozwala na doradzanie jak zmienić obecną sytuację gospodarczą, jak być powinno

• rodowód - 1776 Adam Smith „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” → po raz pierwszy zstosował metodę naukową w rozważaniach ekonomicznych; wprowadzał ekonomię do grona nauk

2. Ekonomia jako nauka (nauka społeczna)

• Nauka interdisciplinarna → łączy kilka disciplin naukowych; korzysta z nich (politologię, socjologię, filozofię, naukę o prawie...)

• Nauki pomocnicze dla ekonomii (logika - metoda dedukcje a indukcje; matematyka)

• Podmiotem jest człowiek - bada decyzje człowieka → jak uspokoić potrzeby, gdyź zasoby są ograniczone

3. Ekonomia a polityka ekonomiczna (gospodarcza)

• Polityka gospodarcza - subdyscyplina ekonomii opisująca i wyjaśniająca sposoby świadomego oddziaływania państwa na gospodarkę, za pomocą określonych narzędzi (instrumentów) i środków, dla osiągnięcia celów założonych przez podmioty polityki gospodarczej (tj. władze), w otoczeniu uwarunkowań doktrynalnych (tj. w oparciu o daną teorię ekonomiczną), wewnętrznych (związanych z danym krajem) i zewnętrznych (poza nim)

• Polityka gospodarcza jest nauką stosowaną ekonomii i formą praktyki gospodarczej państwa

4. Makroekonomia, mezoekonomia, mikroekonomia

• Makroekonomia = dziedzina ekonomii posługująca się wielkościami agregatowymi (zbiorczymi, dotyczącymi całej gospodarki) do badania prawidłowości występujących w gospodarce jako całości.

• Przedmiotem zainteresowania makroekonomii jest przede wszystkim tworzenie i podział dochodu narodowego, a także zagadnienia związane między innymi z inflacją, bezrobociem, inwestycjami i bilansem płatniczym, z uwzględnieniem polityki pieniężnej banku centralnego oraz polityki gospodarczej państwa.

• Mikroekonomia = dziedzina ekonomii zajmująca się badaniem wyborów ludzkich w warunkach rzadkości dóbr, w tym w szczególności badaniem zachowań indywidualnych konsumentów i przedsiębiorstw oraz interakcji między tymi zachowaniami na poszczególnych rynkach

• Mezoekonomia = w ekonomii opis i analiza zjawisk związanych z procesami przemian strukturalnych, tzn. zmiany relacji między gałęziami i sektorami produkcji zatrudnienia oraz regionami.

• Przedmiotem badań mezoekonomii są:

• Gospodarka regionalna

• Badanie funkcjonowania poszczególnych działów sektorów gospodarki

• Badanie zachowania ekonomicznego grup społecznych

• Eksplanacja słaba i mocna

• Ekonomia pozytywna i normatywna (nurty)

• Ekonomia normatywna - to ekonomia dokonująca wartościowań faktów opisywanych przez ekonomię pozytywną. Opierając się m.in. na koncepcjach polityki społecznej, polityki gospodarczej i historii gospodarczej formułuje zalecenia co do świadomego kształtowania rzeczywistości ekonomicznej. W ekonomii normatywnej formułowane są tezy oparte na własnych systemach wartości badacza i często przyjmują formy zaleceń czy przekształcają się w odrębne szkoły ekonomiczne.Ekonomia normatywna, zwana też ekonomią subiektywną, na podstawie obserwacji rynku i zjawisk w nim zachodzących, wyciąga wnioski na przyszłość, stara się przewidzieć skutki obecnych działań gospodarczych.

• Ekonomia pozytywna ma za zadanie wyjaśnianie zjawisk ekonomicznych, jest oparta na obiektywnej wiedzy o rzeczywistości. Bada zjawiska gospodarcze. Analizuje skutki zmian warunków ekonomicznych lub wariantów uprawianejpolityki gospodarczej, bez formułowania sądów wartościujących. Jest stosowana przez ekonomistów, którzy efekty swojej pracy przedstawiają wyłącznie jako zdarzenie gospodarcze, prezentując dane empiryczne i budując niewartościujące teorie.

• Jej celem - obok wyjaśniania - jest także edukacja oraz formułowanie hipotez (prognoz). Ekonomia pozytywna formułuje sądy, będące obiektywnym i naukowym objaśnieniem funkcjonowania gospodarki.

• Ekonomia pozytywna koncentruje się na wypracowaniu najbardziej uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej w celu możliwie wszechstronnego uogólnienia procesów gospodarczych i mechanizmów ekonomicznych.

• Można przyjąć w uproszczeniu, że ekonomia pozytywna odpowiada na pytanie "jak jest?", w przeciwieństwie do ekonomii normatywnej, która odpowiada na pytanie "jak powinno być?".

• Gilotyna Hume´a

7. Zasoby ekonomiczne - rodzaje (typologia)

1) ziemia = zasoby naturalne; wspólne (powietrze); nie są wynikiem działalności człowieka

2) praca = siła ludzi

3) kapitał = przetworzona dobra, narzędzia; wynikiem działalności człowieka

• Problem rzadkości - zasoby są ograniczone → ekonomia pokazuje, w jaki sposób ludzie korzystają z tych ograniczonych zasobów

• 3 podstawowe typy:

• Zasoby ludzkie = tworzą ludzie i ich specyficzne predyspozycje; ludzie stanowią siłe roboczą

• Praca ludzka = celowa działalność człowieka mająca na celu zaspokojenie potrzeb

• Poprzez prac ludzie biorą udział w produkcji

• O wielkości zasobów ludzkich decyduje liczba ludzi zdolnych do pracy, ich kwalifikacje i stan zdrowotny

• Zasoby naturalne = nie są wytworem pracy ludzi; są darem natury (surowce mineralne, woda, ciepło słoneczne)

• Są podstawą wytwarzania wielu produktów oraz prowadzania działalności gospodarczej

• Zasoby kapitałowe = wartości rzeczowe i finansowe wytworzone przez człowieka, potrzebna w czasie produkcji

• Potrzeby ludzkie a zasoby ekonomiczne

• Potrzeba jest to stan uświadomienia sobie braku czegoś. Obiektywne potrzeby są wspólne wszystkim ludziom, niezależnie od czasu i przestrzeni i w zasadzie są jednakowe pod względem ilościowym i jakościowym. Przyczyną tego jest natura ludzka, wspólna wszystkim ludziom, niezależnie od epoki i terytorium. Najogólniej można stwierdzić, że potrzeba jest to właściwość organizmu ludzkiego sprawiająca, że człowiek nie może normalnie funkcjonować (wykorzystywać swoich zdolności w działaniu) i rozwijać się bez określonych warunków. Kiedy potrzeba nie zostaje zaspokojona, pojawia się stan napięcia wymagający rozładowania, czyli potrzeby to pragnienie, chęci, odczucia. W życiu człowieka potrzeby odgrywają ogromną rolę. Mają one decydujący wpływ na życie i działania ludzkie. Potrzeby są czynnikami dynamizującymi ludzkie działanie. Potrzeba pobudza ludzki organizm do działania, mającego na celu jej zaspokojenie.

• Potrzeby podstawowe są to potrzeby, których zaspokojenie jest konieczne dla utrzymania się człowieka przy życiu. Będą nimi więc potrzeby: żywnościowe, odzieżowe (w naszym klimacie) i mieszkaniowe ( w naszym klimacie).

• Potrzeby dalsze są to potrzeby, których nie zaspokojenie nie spowoduje śmierci fizycznej człowieka. Niektóre potrzeby dalsze są czasem potrzebami luksusowymi - np. potrzeba posiadania samolotu.

• Potrzeby fizyczne i psychiczne

• Potrzeby materialne i kulturalne

• Subiektywne - są to potrzeby, wynikające z osobistych odczuć

• Obiektywne - to potrzeby bezstronne, które nie wynikają z uprzedzeń.

• Jednorazowe - ujawnione tylko raz w jakimś okresie czasu (np. samochód, uzyskanie wykształcenia).

• Powtarzalne - powtarzające się z mniejszą lub większą częstotliwością (żywność, odzież).

• Maslow:




9. Zasada racjonalnego gospodarowania

• Ograniczoność zasobów jest podstawową przyczyną konieczności racjonalnego gospodarowania. Jego istotą jest dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społeczno-gospodarczych oraz środków i metod (sposobów) realizacji tych celów. Aby tego rodzaju wybory mogły mieć miejsce muszą istnieć różne konkurencyjne wobec siebie (alternatywne) rozwiązania czy warianty poszczególnych decyzji, a ponadto musimy dysponować odpowiednimi kryteriami wyboru. Po stwierdzeniu, jakie rozwiązania (warianty danej decyzji) mogą być brane pod uwagę, i porównywaniu tych rozważań między sobą możemy, stosując określone kryteria, wybrać rozwiązanie najbardziej korzystne (optymalne). Bardzo duże znaczenie mają oczywiście stosowane w praktyce kryteria wyboru. Decyzja najbardziej korzystna w sensie ekonomicznym może być niezbyt korzystna w sensie społecznym czy politycznym (i odwrotnie).

• Podstawą każdej decyzji ekonomicznej jest zawsze przeprowadzenie rachunku ekonomicznego, który ogólnie rzecz biorąc jest porównaniem nakładów, związanych z określonym przedsięwzięciem ekonomicznym i efektów, jakie przewidujemy osiągnąć. Korzystanie z rachunku ekonomicznego musi być jednakże postępowaniem racjonalnym, tzn. takim, które pozwala na osiągnięcie maksymalnych korzyści. Racjonalność postępowania polega na gromadzeniu i przetwarzaniu wszystkich informacji niezbędnych do podjęcia decyzji.

10. Użyteczność

• Użyteczność - zdolność dobra do zaspokajania potrzeb. Określa subiektywną przyjemność, pożytek lub zadowolenie płynące z konsumowanych (ew. posiadanych) dóbr. W szerszym ujęciu jest to satysfakcja i przyjemność wobec korzyścijaką osiągają konsumenci w wyniku użycia (konsumpcji) jakiegoś dobra

• Użyteczność krańcowa to korzyść, przyjemność lub satysfakcja uzyskiwana w wyniku konsumpcji każdej kolejnej jednostki tego samego produktu. Cechą użyteczności krańcowej jest jej obniżanie się wraz ze wzrostem liczby konsumowanych w tym samym czasie jednostek danego dobra (usługi).

• Użyteczność całkowita jest sumą użyteczności krańcowych wszystkich konsumowanych jednostek danego dobra lub - w szerszym ujęciu - wszystkich jednostek wszystkich konsumowanych dóbr i usług.

11. Krzywa możliwości produkcyjnych

• Krzywa możliwości produkcyjnych - przedstawia w sposób graficzny maksymalną, możliwą produkcję jednego dobra, przy danej wielkości produkcji drugiego dobra. Krzywa pokazuje różne kombinacje ilości dóbr czy usług, które są możliwe do wytworzenia, gdy wszystkie dostępne zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane.

• Liniowa krzywa możliwości produkcyjnych

• Pokazuje, że ilość dobra, z której trzeba zrezygnować w zamian za konkretną ilość drugiego dobra pozostaje stała w miarę wzrostu produkcji

• Wypukła krzywa możliwości produkcyjnych

• Wskazuje na to, że gdy wzrasta produkcja jednego dobra, trzeba zrezygnować z coraz większej ilości dobra drugiego




12. Model ruchu okrężnego w gospodarce

• RUCH OKRĘŻNY - model gospodarki pokazujący w sposób uproszczony przepływy zasobów pieniężnych (finansowych) i rzeczowych między głównymi kategoriami podmiotów pełniących jakąś rolę w gospodarce narodowej i uczestniczących w wytwarzaniu i/lub zagospodarowaniu produktu krajowego.

• Obieg okrężny - (obieg okrężny dóbr, usług i płatności) - jest to system zależności, przepływów strumieni dóbr, usług, czynników produkcji i płatności za nie między wszystkimi uczestnikami życia gospodarczego. Pokazuje on, w jaki sposób funkcjonuje proces wymiany, w którym uczestniczą: rząd, przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe.




13. Zagadnienie konkurencji

• Konkurencja - proces, w którym podmioty rynkowe współzawodniczą ze sobą w zawieraniu transakcji rynkowych poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych podmiotów oferty rynkowej (np. zaoferuje niższe oprocentowanie i raty kredytów) celem realizacji swoich interesów.

• W ekonomii konkurencję uważa się za podstawę wolnego rynku, który zakłada wolność współzawodniczenia ze sobą na wszystkich podmiotów gospodarczych na wszystkich obszarach handlu i usług. Teoretycznym ujęciem wolnego rynku jest model konkurencji doskonałej.

• Rodzaje konkurencji:

• ze względu na liczbę przedsiębiorstw:

• Monopol - jedno przedsiębiorstwo mające decydujący wpływ na przebieg warunków rynkowych

• Oligopol - od dwóch (duopol) do kilku (czasem przyjmuje się, że np. siedmiu) przedsiębiorstw tej samej branży działających na rynku zbliżonym udziale w rynku - od piętnastu do dwudziestu przedsiębiorstw, gdzie każde z nich jest na tyle silne, że utrzymuje się na rynku obok innych równie silnych konkurencyjnych przedsiębiorstw.

• Układ wolnej (pełnej) konkurencji - duża liczba przedsiębiorstw o niewielkim udziale w rynku (około 1-2%), niemających większego wpływu na kształtowanie cen rynkowych, gdyż to rynek je kształtuje

• ze względu na stopień substytucyjności (wprowadzony przez Philipa Kotlera)

• W ramach marki produktu - przedsiębiorstwa produkujące bardzo podobne produkty, różniące się jedynie nazwą, tzw. strategia półki sklepowej

• W ramach kategorii produktu - bierze się tu szerszy zakres potrzeb, np. klient chce kupić coś słodkiego i dokonuje wyboru pomiędzy różnymi kategoriami typu: czekolada, baton, cukierek itp.

• W ramach formy - to jeszcze szerszy zakres, np. słodycze kontra inne produkty

• Ogólna (generic competition) - w ramach ograniczonego budżetu konsumentów

• Formy konkurencji:

• Cenowa

• Pozacenowa, oparta o: jakość dóbr i usług, gwarancję, dodatki, atrakcyjność produktu, sposób prezentacji, markę, lojalność, czas świadczenia usługi, funkcjonalność, niższe koszty eksploatacji, formę zapłaty, asortyment, specjalizację, informację na produkcie, normy bezpieczeństwa

14. Gospodarstwo domowe a przedsiębiorstwa

• Ludzie są uczestnikami procesów gospodarczych takich jak: produkcja, podział, wymiana oraz konsumpcja. Tworzą oni w ten sposób podmioty gospodarcze, między którymi występują różne powiązania.

• Do podstawowych podmiotów gospodarczych należą: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe oraz państwo

• Sektor gospodarstw domowych, definiuje się jako jednostki gospodarujące, których celem jest zaspokojenie wspólnych oraz osobistych potrzeb ich członków. Pełnią funkcje konsumpcyjne, jak i produkcyjne.

• kumulują i wydają środki pieniężne a także lokują ich nadwyżki, zaciągają pożyczki lub w inny sposób gromadzą potrzebne fundusze

• Przedsiębiorstwo czyli podmiot gospodarczy tj. podmiot dopuszczony przez przepisy prawa do prowadzenia działalności gospodarczej (wytwórczej, budowlanej, handlowej, usługowej) prowadzonej w celach zarobkowych na własny rachunek.

• Przedsiębiorstwo to jednostka, która przekształca trzy typy czynników produkcji w dobro które jest jednorodne, trwałe, spełnia potrzeby konsumenta.

• Ekonomiczna rola państwa

• Funkcje:

• Redystrybucyjna = jest związana z korygowaniem przez państwo podziału dochodów. Mechanizm rynkowy nie zapewnia bowiem względnie równej dystrybucji dochodów.

• Stabilizacyjna = związana jest z wahaniami koniunkturalnymi, charakterystycznymi dla gospodarki rynkowej. Zadaniem państwa jest dążenie do zmniejszenia amplitudy wahań koniunkturalnych.

• Alokacyjna = zobowiązuje państwo do tworzenia warunków sprzyjających najbardziej efektywnemu wykorzystaniu czynników produkcji. Podstawowym mechanizmem alokacji jest mechanizm rynkowy, który powinien być chroniony przez państwo, np. przez podejmowanie działań antymonopolowych.

• Zawodność państwa w ekonomii jest analogią zawodności rynku na polu sektora publicznego i występuje w sytuacji, gdy alokacja dóbr lub zasobów dokonywana przez władze publiczne jest nieefektywna.

• Zawodność państwa nie jest związana z nieefektywnością zastosowania konkretnego rozwiązania, ale z systemową niezdolnością władz publicznych do wprowadzenia ekonomicznie efektywnego rozwiązania problemu w określonych okolicznościach.

• Zawodność rynku - sytuacja, w której mechanizm rynkowy nie prowadzi do efektywnej alokacji zasobów. Nieefektywność ta jest wykorzystywana jako argument na rzecz interwencji państwa na rynku.

• Do najważniejszych źródeł zawodności rynku zalicza się: zawodność konkurencji, istnienie dóbr publicznych, istnienie efektów zewnętrznych, brak lub niekompletność rynków, niepełna informacja rynkowa (asymetria informacji).

• Pojęcie rynku

• Słowo rynek wywodzi się z niemieckiego słowa ring = targ i było używane już w średniowieczu jako określenie miejsca, w którym odbywała się wymiana handlowa. Zazwyczaj było to miejsce uprzywilejowane, mające tzw. prawo składu. Polegało ono na tym, że przyjeżdżający kupcy mięli obowiązek wystawiania w tych miejscach swoich towarów na sprzedaż. 

• Rynek to ogół warunków ekonomicznych, w których dochodzi do zawierania transakcji wymiennych między sprzedawcami oferującymi towary i usługi, a nabywcami reprezentującymi potrzeby poparte odpowiednimi funduszami nabywczymi.

• Rynek to całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają. Na rynku konkurencyjnym dokonuje się ustalenia ceny oraz ilości dóbr. To także określona zbiorowość podmiotów gospodarujących zainteresowanych dokonywaniem operacji kupna-sprzedaży określonych dóbr, wartości lub usług. Część zbiorowości reprezentuje podaż(oferenci) zaś część popyt (nabywcy). 

• Rynek możemy klasyfikować według różnych kryteriów podziału:

• Ze względu na formę rynku:
      -   rynek tradycyjny - plac, gdzie spotykają się kupujący i sprzedający w celu dokonania transakcji
      -   rynek nowoczesny - zawieranie transakcji kupna - sprzedaży bez konieczności spotykania się uczestników transakcji.

• Ze względu na przestrzeń czyli zasięg geograficzny:
      -   rynek lokalny - najczęściej utożsamiany z miastem, gminą
      -   rynek regionalny - obejmujący województwo, kilka województw np. rynek wielkopolski
      -   rynek krajowy - np. rynek polski
      -   rynek zagraniczny - np. rynek niemiecki
      -   rynek międzynarodowy - np. rynek europejski
      -   rynek światowy

• Ze względu na przedmiot obrotu rynkowego:

• Rynek dóbr i usług - przedmiotem obrotu są dobra i usługi przeznaczone do bezpośredniego zaspokojenia potrzeb konsumenta (żywność, ubranie, usługi fryzjerskie itp.)

• Rynek pracy - dotyczy kapitału ludzkiego, zróżnicowanego pod względem struktury demograficznej (wieku, płci), wykształcenia, miejsca zamieszkania. Przedmiotem obrotu na nim są psycho-fizyczne umiejętności ludzi do wykonywania określonych prac.

• Rynek finansowy - rynek w którego skład wchodzi rynek walutowy, pieniężny i kapitałowy. Jest to rynek, na którym dokonuje się transakcji krótko, średnio i długoterminowych

• Własność e ekonomii

• W ekonomii własność oznacza pełną możliwość władania przez człowieka zasobami spełniającymi kryteria dobra ekonomicznego. Jej przedmiotem w szerokim rozumieniu mogą być rzeczy materialne, zwierzęta, jak również energia elektryczna czy gwarancja ciszy nocnej.

• Jest relacją w podwójnym znaczeniu - między podmiotem i przedmiotem własności oraz między podmiotami własności.

• Jest to zbiór efektywnie wykorzystywanych uprawnień czy praw własności, jakimi dany właściciel dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu własnosci.

• jest stosunkiem między ludzmi jaki powstaje w związku z faktycznym i niekoniecznie odzwierciedlonym w przepisach prawa korzystaniem przez ludzi z rezultatów działalności gospodarczej oraz dysponowaniem czynnikami produkcji. Przedmiotem własności są przede wszystkim czynniki produkcji, podmiotem konretnie żywi ludzie.

18. System ekonomiczny

• System ekonomiczny, zespół instytucji oraz mechanizmów koordynujących i kontrolujących podejmowanie i realizację decyzji ekonomicznych w danym państwie.

• Wyróżniane są 3 systemy ekonomiczne: gospodarki centralnie planowanej, czysty kapitalizm i mieszany. Pierwszy charakteryzuje się publiczną własnością czynników produkcji oraz centralnym planowaniem celów ekonomicznych. Przedsiębiorstwa należą do państwa i ono decyduje o tym, co ma być produkowane, dla kogo, w jakiej ilości i w jaki sposób. Czysty kapitalizm charakteryzuje się prywatną własnością czynników produkcji, a wszelkie decyzje związane z działalnością gosp. Oba modele są czysto teoretyczne.
  W praktyce współczesna gospodarka jest oparta na trzecim systemie - mieszanym, w którym decyzje związane z produkcją, a także wykorzystaniem i własnością czynników produkcji są podzielone między państwo a prywatnych przedsiębiorców.

19. System gospodarczy a wolność i przedsiębiorczość

• Wolność gospodarcza - swoboda podejmowania działalności gospodarczej, wolna od ingerencji państwa. Jest pochodną wolności człowieka i prowadzi do powstrzymania się państwa od ingerowania w tę autonomię w sposób, który zaprzeczałby istnieniu praw i wolności obywateli w gospodarce. Tym samym, wolność gospodarcza jest dla gospodarującego obywatela gwarancją autonomii jego woli, stosunków konkurencji i porządku gospodarczego.

• Przedsiębiorczość - cecha charakteru lub zespół cech w grupie i zachowań właściwych przede wszystkim dla przedsiębiorców.

• Przedsiębiorczość - to cecha działania zmierzającego do zapewnienia racjonalnej i efektywnej koordynacji zasobów gospodarczych firmy

• W teorii ekonomii przedsiębiorczość definiowana jest jako swoista forma pracy lub jako czwarty (obok pracy, ziemi i kapitału) czynnik produkcji. Główne cechy przedsiębiorców to m.in. umiejętność dostrzegania potrzeb i doskonalenia pomysłów, zdolności do wykorzystywania nadarzających się okazji oraz gotowość do podejmowania ryzyka.

• Cechy charakterystyczne przedsiębiorczości to przede wszystkim:

• ekspansywność - chęć dorównania najlepszym i najsilniejszym, stawianie sobie ambitnych celów by osiągnąć większe korzyści;

• innowacyjność - wprowadzanie i ciągłe poszukiwanie twórczych ulepszeń.

• Rodzaje systemów ekonomicznych

• klasyfikacja wg właściciela środków produkcji

• prywatne

• publiczne

• klasyfikacja wg zorganizowania procesu decyzyjnego

• W systemie centralnego planowania i zarządzania podstawowe problemy ekonomiczne - co, jak i dla kogo wytwarzać - rozstrzygają politycy i urzędnicy a nie mechanizmy ekonomiczne. System ten ukształtowany został w wielu krajach Europy Środkowej i Wschodniej, w Azji oraz na Kubie w połowie bieżącego wieku. Niska i pogłębiająca się nieefektywność tego systemu doprowadziła do jego rozkładu i upadku.

• Najbardziej powszechnym i najbardziej współcześnie efektywnym systemem ekonomicznym jest system rynkowy. W tym systemie relacje między produkcją i potrzebami są kształtowane zachowania konsumentów i producentów. Rozstrzyganie podstawowych problemów ekonomicznych dokonuje się bezosobowo. Nie zachodzi potrzeba bezpośrednich kontaktów między konsumentami i producentami. Sprzedaż danego dobra sygnalizuje producentowi, że jest ono potrzebne. Względnie wyższa cena dobra A w porównaniu z dobrem B wskazuje, że produkcji dobra A - przy innych warunkach równych - będzie bardziej zyskowna. Ten mechanizm rozstrzyga problem co wytwarzać. O wielkości zysków decyduje nie tylko wysokość ceny, ale także poziom kosztów. Im bardziej efektywne metody produkcji tym niższe są koszty i - przy danych cenach - wyższe zyski. Tym samym rozstrzyganiu jest problem jak wytwarzać. Dochody konsumentów, których źródłem jest praca lub/i własność czynników produkcji, oraz ceny określają ile i jakie dobra mogą oni nabywać i konsumować. W ten sposób rozstrzygany jest problem dla kogo wytwarzać.

• współczesny system ekonomiczny reprezentuje typ systemu mieszanego. Dominuje mechanizm rynkowy uzupełniany i korygowany przez działalność instytucji państwowych. Stopień, zakres i głębia ingerencji państwa w mechanizm rynkowy w poszczególnych krajach jest oczywiście różny. 

21. Giełda

• Giełda - organizowane w ustalonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których sprzedawane są ściśle określone towary po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje na giełdach zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy pośredniczącymi w zawieraniu transakcji.

• Poddane są regulacji i kontroli ze strony państwa → udzieła koncesji na ich działaniei określa sposoby ich nadzorowania

• Rodzaje giełd:

• Wg zasięgu geograficznego:

• Regionalne

• Krajowe

• Międzynarodowe

• Wg zakresu rzeczowego transakcji:

• Giełda towarów - transakcje kupna-sprzedaży towarów jednorodych pod względem jakości

• Bez fizycznej obecności towarów

• Cechy: jednorodność, dające się ująć w standardy; trwałość; istnienie masowości podaży - popytu dla danego towaru

• Giełda walorów - obroty znacznie przewyższają obroty towarami i usługami

• Podmioty: banki, władze monetarne państwa, przedsiębiorstwa i osoby fizyczne (reprezentowane przez brokerów)

• Najważniejsza rola - rynki obligacji

• Giełda usług - przedmiot: usługi transportowe, ubezpieczeniowe

• Giełda papierów wartościowych = maklerzy dokonują na rachunek klientów transakcji kupna-sprzedaży akcji, obligacji, warrantów

• Typy transakcji giełdowych:

• Rzeczywiste = celem jest faktyczny zakup lub sprzedaż towaru, znajdującego się na składzie, w pobliżu giełdy

• Transakcje z natychmiastową dostawą = odbiór towaru w ciągu 1 dnia do 2 tygodni od zawarcia umowy

• Transakcje na przybycie lub na towary w drodze = towary już skierowane do określonego miejsca → zawarcie umowy → nabywca wskazuje miejsce, gdzie ma być towar dostarczony

• Transakcje na załadowanie = dostawca ma po zawarciu umowy obowiązek załadować towar w porcie wysiłki

• Nierzeczywiste = zawierane dla odsprzedaży kontraktu po zmienionej w międzyczasie cenie „spekulacyjne”

• Zasady obrotu giełdowego

• Obrót giełdowy - obrót papierami wartościowymi lub innymi instrumentami finansowymi dokonywany na rynku regulowanym.

• Zgodnie z polskim porządkiem prawnym, kryteria i warunki dopuszczania papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych do obrotu na poszczególnych rynkach giełdowych, w tym papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym w innym państwie członkowskim, określa regulamin giełdy zatwierdzany przez Komisję Nadzoru Finansowego.

• Harmonogram sesji giełdowej

• Zlecenia maklerskie

• Transakcje na giełdzie zawierane są wyłącznie przez licencjonowanych maklerów- pracowników domów maklerskich, które są członkami giełdy. Giełda koncentruje obrót (handel) papierami wartościowymi zapewniając ich płynność oraz bezpieczeństwo transakcji i rozliczeń. Zastosowanie na giełdzie nowoczesnych technologii informatycznych umożliwia zawieranie na każdej sesji tysięcy transakcji. 

• Na giełdzie papierów wartościowych notowane mogą być jedynie papiery wartościowe, które zostały dopuszczone do obrotu na rynku publicznym.

• Na rynku kapitałowym obowiązuje prosta zasada: im szybciej i więcej chcesz zarobić, tym ryzykowniej musisz postępować.

23. Rynek finansowy - podział

• Rynek finansowy = miejsce, gdzie dokonuje się transakcji środkami pieniężnymi. Przedmiotem rynku finansowego sąwalory finansowe występujące w postaci zmaterializowanej lub zdematerializowanej.

• rynek pieniężny - na którym dokonywane są operacje finansowe krótkoterminowe, a przedmiotem obrotu jest kapitał o nieprzekraczalnym terminie zwrotu 1 rok obejmujący min.: rynek lokat międzybankowych, rynek krótkoterminowych papierów wartościowych i kredyty krótkoterminowe. 

• rynek kapitałowy - na którym przedmiotem obrotu jest kapitał o terminie zwrotu w zasadzie przekraczającym 1 rok, obejmujący m.in. rynek średnio i długoterminowych papierów wartościowych oraz średnio- i długoterminowych kredytów. 

• rynek walutowy - na którym przedmiotem transakcji są waluty. Uczestnikami rynku walutowego są: banki centralne, banki komercyjne, inne instytucje finansowe (fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne) oraz w mniejszym stopniu - osoby fizyczne.

24. Rynek kapitałowy

• segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje, przeznaczone na finansowanie inwestycji.

• Podstawowe funkcje rynku kapitałowego:

• pozyskiwanie kapitału przez emitentów,

• uzyskiwanie dochodów przez inwestorów, którzy udostępniają kapitał emitentom (np. dywidendy),

• efektywna alokacja środków w gospodarce,

• właściwa wycena instrumentów finansowych (papierów wartościowych).

• Mobilizacja kapitału - zamiana

• Alokacja kapitału

• Kontrolna - mierzy poziom ryzyka

• Pobudza rozwój

• Rodzaje:

• Pierwotny = nabywa się papiery wartościowe bezpośrednio od ich emitenta (właściciela). Środki zdobyte na rynku pierwotnym zasilają emitenta, który może je wykorzystać do finansowania odpowiednich przedsięwzięć.

• Rynek wtórny jest niejako uzupełnieniem rynku pierwotnego. Odbywa się na nim obrót papierami wartościowymi przez osoby inne niż emitent. W odróżnieniu od rynku pierwotnego nie następuje tutaj zasilenie emitenta w kapitał.

• Bankowy rynek = długoterminowe lokaty a kredyty

• Papierów wartościowych = akcje, obligacje, inne walory

• Publiczne x niepubliczne

• Narodowy x międzynarodowy

• Popyt na rynku kapitałowym zgłaszają: przedsiębiorstwa gdy ich własne fundusze nie wystarczają na finansowanie rozwoju; państwo i instytucje z nim związane; organy samorządowe; gospodarstwa domowe poszukujące długoterminowych pożyczek hipotecznych na budownictwo mieszkaniowe. 

• Podaż na rynku kapitałowym to zasoby finansowe:  pochodzące z oszczędności gospodarstw domowych; pieniężne utworzone przez zyski przedsiębiorstw; przymusowe tworzone przez państwo za pomocą systemu podatkowego oraz długu publicznego; gromadzone przez banki i instytucje dokonujące długoterminowych lokat, tzw. instytucjonalnych inwestorów (towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, inwestycyjne i inne). 

25. Rynek kapitałowy zdematerializowany

• Akcja w wymiarze zdematerializowanym to dokument w postaci zapisu elektronicznego w pamięci komputera. Obecnie zdecydowana większość istniejących na rynkach kapitałowych akcji ma formę zdematerializowaną. Jest to jeden z wymogów występowania ich w ofercie publicznej, a przede wszystkim w obrocie giełdowym. 

26. Papiery wartościowe

• Papier wartościowy, dokument uosabiający przysługujący jego posiadaczowi prawa majątkowe. Do najpopularniejszych papierów wartościowych zalicza się akcje, obligacje, bony skarbowe, bony oszczędnościowe, banknoty, czeki i weksle, a także jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych (w Polsce także świadectwa udziałowe programu NFI) i losy loteryjne.

• Dokumenty stwierdzające określone prawa majątkowe

• Funkcje papierów wartościowych:

• Zastawnicze = służąc jako zabezpieczenie terminowej spłaty pożyczki

• Kapitał niezbędny do prowadzenia działalności

• Rodzaje:

• Ze wg na tryb stosowany przy obrocie: dokumenty na okazaciela (bezimienne); imienne; na zlecenie

• Ze wg na korzyści: towarowe (= podstawa dysponowania określonymi rzeczowymi składnikami majątkowymi - listy przewozowe, dowody składowe...) x finansowe (=zawierają uprawnienia do roszczeń pieniężnych - obligacje, akcje, bony, veksle, czeki; ich wartość określona w pieniądzu)

• Krótkoterminowe (= papiery dotyczące pożyczek o okresie zwrotu nieprzekraczającego 1 roku) x długoterminowe (ponad 1 rok)

• Pożyczkowe (forma pożyczki kapitału na określony czas - obligacje, bony, listy zastawne) x udziałowe (trwałe zaangażowanie lokaty, która przekształca się w kapitał własny emitenta - akcje, certyfykaty inwestycyjne)

• Zasady publicznego obrotu papierami wartościowymi

• Publiczny obrot PW = proponowanie nabycia PW do więcej niż 300 osób albo do nie oznaczonego adresata

• Zapewniony powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej

• Jednake warunki nabywania i zbywania papierów

• Na rynku regulowanym za pośrednictwem spółek

28. Instrumenty rynku kapitałowego

• Akcje = PW stwierdzający bezwarunkowe uczestnictwo jej właściciela w kapitale spółki akcyjnej, uprawniającym do partycypacji w jej zyskach w formie dywidendy

• Wartość akcji nie może być zwrócona akcjonariuszowi w czasie trwania spółki

• Do wartości akcji nie może być wypłacane oprocentowanie

• Funkcje: dogodny sposób konstruowania złożonych powiązań kapitałowych; umożliwia bezpośrednie angażowanie się w finansowanie działalności gospodarczej posiadaczom drobnych zasobów; ułatwione przepływy kapitałów w gospodarce

• Rodzaje:

• Imienna x na okaziciela

• Opłacone gotówką (mogą być wydane już po ich częściowej zapłacie) x aportowe (powinne być pokryte przed ich objęciem przez przystępującego do spółki)

• Pojedyncze (dokument opiewa na wartość nominalną jednej akcji) x zbiorcze (w 1 dokumencie więcej niż 1 akcję ilość, wartość nominalna pojedynczej i ich łączna)

• Uprzywilejowane = oznaczają dopuszczoną prawem nierówność uprawnień akcjonariuszy; umocniają pozycję konkretnych osób

• Akcje założycielskie = bezplatne za zasługi położone przy organizacji spółki

• Akcje pracownicze = emisja lub sprzedaż ograniczona jest do kręgu osób zatrudnionych w spółce

• Obligacje = emitowany w seriach dłużny papier wartościowy, w którym emitent potwierdza zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu w ustalonym z góry terminie

• Pierwotny nabywca = subskrybent

• Właściciel obligacji = obligatoriusz

• Rodzaje:

• Państwowe x instytucji finansowych x organów samorządowych x przedsiębiorstw o charakterze publicznym

• Obligacje tadentne = emitent nie dysponuje odpowiednio pewnymi aktywami gwarantującymi wykup i obslugę pożyczki; w celu wykupu upadających przedsiębiorstw z zamierem ich sanowania; duże ryzyko → wyższe oprocentowanie

• Obligacje państwowe przymusowe = na długi okres przy niskich odsetkach

• Wewnętrzne (przeznaczone do sprzedaży wyłącznie wewnątrz kraju) x zewnętrzne (emitowane w obcej walucie)

• Obligacje bez kuponów odsetkowych = właściciel nie otrzymuje bieżąco odsetek, ale są one dopisywane corocznie do wartości kapitałowej

• Obligacje premiowe = należne odsetki nie są wypłacone właścicielom obligacji w zależności od ich wartości nominalnej → tworzy się pulę pieniężną, z której wypłaca się wysokie premie dotyczące tylko niektórych wylosowanych obligacji

• Obligacje oprocentowane wg stopy:

• Stałej = z góry ustalona przy emisji obligacji, bez zmian

• Zmiennej = wysokość jest ustalana przed każdym terminem wypłaty

• Rynek kapitałowy w Polsce

• Komisja Nadzoru Finansowego, KNF - centralny organ administracji rządowej sprawujący nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce. Powołany na mocy ustawyz dnia 21 lipca 2006 o nadzorze nad rynkiem finansowym.

• Nadzór nad działalnością Komisji sprawuje Prezes Rady Ministrów.

• Sprawowanie nadzoru nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym, nadzór nad instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych, instytucjami pieniądza elektronicznego oraz nad sektorem kas spółdzielczych

• Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego, ubezpieczeniowego i emerytalnego

• Podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności

• Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego

• Udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym

• Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty

• Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych - spółka akcyjna, centralna instytucja odpowiedzialna za prowadzenie i nadzorowanie systemu depozytowo-rozliczeniowego w zakresie obrotu instrumentami finansowymi w Polsce. Obrót ten jest prowadzony na zasadzie całkowitej dematerializacji. KDPW prowadzi rejestrację papierów wartościowych oraz zajmuje się rozrachunkiem transakcji na rynku regulowanym i poza rynkiem regulowanym (m.in. na GPW, BondSpot,NewConnect, Catalyst). Jej akcjonariuszami są Skarb Państwa, Giełda Papierów Wartościowych SA oraz NBP.

• Rozrachunek transakcji zawartych na publicznym rynku papierów wartościowych.

• Nadawanie kodu ISIN i CFI papierom wartościowym każdej emisji

• Rejestrowanie oraz przechowywanie instrumentów finansowych podlegających dematerializacji.

• Realizacja zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych. 

• Nadzór nad zgodnością wielkości emisji papierów wartościowych znajdujących się w obrocie. KDPW kontroluje zgodność liczby papierów wartościowych zapisanych na wszystkich kontach uczestników z liczbą papierów wartościowych wyemitowanych przez emitentów.

• Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA - instytucja publiczna mająca na celu zapewnienie możliwości obrotu giełdowego papierami wartościowymi (takimi jak akcje, obligacje, prawa poboru itp.) oraz niebędącymi papierami wartościowymi instrumentami finansowymi (takimi jak opcje, kontrakty terminowe) dopuszczonymi do obrotu giełdowego

• Warszawska giełda jest głównym elementem rynku wtórnego i oprócz Głównego Rynku prowadzi rynek małych spółek NewConnect, rynek obligacji Catalyst oraz rynek energii poee. Handel na rynku wtórnym odbywa się za pośrednictwem członków giełdy, głównie domów maklerskich lub banków prowadzącychdziałalność maklerską.

• BondSpot S.A. - spółka akcyjna prowadząca polski rynek pozagiełdowy. Pierwszą nazwą spółki była Centralna Tabela Ofert. W początkowym zamyśle Centralna Tabela Ofert miała być miejscem notowania akcji spółek pochodzących z Programu Powszechnej Prywatyzacji. Aktualnie przeznaczona jest do organizacjirynku pieniężnego oraz prowadzenia notowań papierów wartościowych (obligacjiskarbowych, akcji mniejszych spółek), które nie mają szans znalezienia się naGiełdzie Papierów Wartościowych, ze względu na brak spełnienia kryteriów dopuszczenia do obrotu giełdowego.

30. Domy i biura maklerskie

• Dom maklerski - instytucja finansowa posiadająca zezwolenie organu nadzoru na wykonywanie określonych czynności stanowiących działalność maklerską.

• Dom maklerski umożliwia swoim klientom założenie rachunku inwestycyjnego, na którym przechowywane są informacje o posiadanych przez niego środkach pieniężnych oraz papierach wartościowych. Klient może dokonywać zleceń transakcji kupna oraz sprzedaży, które dom maklerski wykona w jego imieniu.

• W domach maklerskich zatrudnieni są maklerzy, którzy są upoważnieni przez dany dom do dokonywania transakcji nagiełdzie.

• W Polsce Dom Maklerski może zostać utworzony tylko w formie:

• spółki akcyjnej,

• spółki komandytowo-akcyjnej, w której komplementariuszami są wyłącznie osoby mające prawo wykonywania zawodumaklera papierów wartościowych lub doradcy inwestycyjnego, w liczbie co najmniej dwóch,

• spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,

• spółki komandytowej, w której komplementariuszami są wyłącznie osoby mające prawo wykonywania zawodu maklera papierów wartościowych lub doradcy inwestycyjnego, w liczbie co najmniej dwóch,

• spółki partnerskiej, w której wspólnikami (partnerami) są wyłącznie osoby mające prawo wykonywania zawodu maklera papierów wartościowych lub doradcy inwestycyjnego, w liczbie co najmniej dwóch,

• spółki jawnej, w której wspólnikami są wyłącznie osoby mające prawo wykonywania zawodu maklera papierów wartościowych lub doradcy inwestycyjnego, w liczbie co najmniej dwóch.

• Biuro Maklerskie - wydzielona jednostka organizacyjna banku prowadząca działalność maklerską.

31. Giełda papierów wartościowych

• Giełda papierów wartościowych - rynek regulowany, na którym dokonuje się transakcji kupna-sprzedaży instrumentów finansowych dopuszczonych do obrotu; przede wszystkim zbywalnych papierów wartościowych (np. akcji, obligacji) orazinstrumentów pochodnych (np. kontraktów terminowych i opcji).

• Notowania giełdowe, zapis w Cedule Giełdowej oznaczający określony kurs (ceny) danego waloru na giełdzie papierów wartościowych, po której zrealizowana została największa liczba ofert kupna-sprzedaży walorów. Jest to tzw. system jednolitego kursu dnia. Na giełdzie istnieją również notowania ciągłe, w których kurs walorów może się zmieniać z minuty na minutę. 

• indeksy giełdowe - są to wskaźniki, które informują inwestorów o tendencjach, jakie aktualnie panują na rynku. Indeksy informują o zmianie cen akcji pewnej grupy spółek objętych indeksem. Mówi się często, że indeks giełdowy jest jak termometr - mierzy temperaturę rynku.

• Warszawski Indeks Giełdowy - indeks giełdowy typu dochodowego, najdłużej notowany na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

• Jest to indeks typu dochodowego, tzn. przy wyliczaniu jego wartości uwzględnia się ceny zawartych w nim akcji oraz dochody z dywidend i praw poboru.

• WIG30 - indeks giełdowy 30 największych i najbardziej płynnych spółek akcyjnych notowanych na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych

• Dow Jones Industrial Average (DJIA) - jeden z najważniejszych indeksów akcjispółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Nowym Jorku

• Indeks Dow Jones Industrial Average składa się z akcji 30 spółek

• S&P 500 jest indeksem w skład którego wchodzi 500 firm o największej kapitalizacji, notowanych na New York Stock Exchange

• Kurs akcji - bieżąca cena akcji ustalona na rynku, np. na giełdzie. Może być ustalana według ściśle określonej zasady i może obowiązywać przez pewien czas lub zmieniać się w sposób ciągły, uzależniony od podaży i popytu, po każdejtransakcji.

• Kurs akcji ustalany jest na giełdach papierów wartościowych metodami opartymi najczęściej na cenach lub zleceniach. Sposób ustalania kursów zależy przede wszystkim od wielkości obrotów na rynku, sposobu zorganizowania całego rynku kapitałowego oraz tradycji.

• Na giełdach światowych przeważa system oparty na zleceniach, gdzie kurs akcji jest wyznaczany w takiej wysokości, przy której nastąpi maksymalizacja obrotu (najwięcej akcji zmieni właściciela).

• Hossa i bessa

• Hossa (fr. hausse, pot. rynek byka - ang. bull market) - termin giełdowy oznaczający długotrwały wzrost kursu giełdowegopapierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie.

• Potoczna nazwa nawiązuje do metody ataku przez byka - uderza rogami z dołu do góry.

• Przeciwieństwem hossy jest bessa.

• Bessa (fr. baisse, pot. rynek niedźwiedzia - ang. bear market) - termin giełdowy oznaczający długotrwały spadek kursu giełdowego papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie. Potoczna nazwa nawiązuje do metody ataku przez niedźwiedzia - uderza łapą z góry na dół.

33. Jak spółka trafia na giełdę

• Wejście spółki na giełdę uzależnione jest od wielu czynników. Właściciele lub właściciel firmy muszą przede wszystkim podjąć decyzję, że przedsiębiorstwo zadebiutuje na rynku giełdowym. Wiąże się to ze zmianą jego formy prawnej, ponieważ na giełdzie mogą być notowane tylko spółki akcyjne. Tak więc spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością należy przekształcić w spółkę akcyjną. Minimalny kapitał zakładowy takiej firmy wynosi 100 tys. zł. To kwota regulowana odgórnie przepisami. Jeśli kapitał spółki jest zbyt niski, to można go podwyższyć, pozyskując środki od inwestorów.

• Po przekształceniu w spółkę akcyjną Walne Zgromadzenie podejmuje uchwałę o ofercie publicznej akcji. Teraz spółka może ubiegać się o dopuszczenie jej akcji do obrotu na rynku giełdowym. W tym celu należy sporządzić specjalny dokument - tzw. prospekt emisyjny. W jego tworzeniu bierze udział biegły rewident, który akcje sprawdzi i odpowiednio je przekonstruuje.

• Kolejnym krokiem jest zgłoszenie do Komisji Nadzoru Finansowego prospektu emisyjnego. Jeśli pojawią się w nim ewentualne błędy, to należy je poprawić. Po naniesieniu poprawek odsyłamy prospekt, żeby organ nadzorujący rynek kapitałowy go zatwierdził. Potem następuje publikacja dokumentu.

• Teraz już można przeprowadzić ofertę publiczną. Zanim jednak do tego dojdzie, należy zarejestrować się w depozycie papierów wartościowych. Następnie wybrane biuro maklerskie w imieniu twojej firmy złoży ofertę akcji spółki na giełdzie. Dopiero potem spółka może złożyć wniosek o dopuszczenie do obrotu giełdowego. Należy do niego dołączyć poprawiony prospekt emisyjny. Wniosek zostanie rozpatrzony przez Zarząd Giełdy, który określi system notowań oraz ustali datę pierwszego notowania.

34. Dywersyfykacja koszyka inwestora

• Dywersyfikacja portfela  to skuteczna metoda efetywnego inwestowania

• Posiadaniu kilku fundusz - w przypadku posiadania jednego funduszu całe ryzyko inwestycyjne spoczywa tylko na tym jednym funduszu.

• Inwestowaniu w różne aktywa(instrumenty finansowe) zgodnie z analizą portfelową Markowitza(akcje, surowce, obligacje, fundusze obligacji, fundusze rynku pieniężnego).

• Efekt "uśredniania ceny" - systematyczne kupowanie/dokupowywanie aktywów w różnych okresach czasu. Dzięki temu możemy kupować raz drożej, raz taniej.- uśredniamy cenę zakupu.

• Inwestowanie w aktywa różnych regionów Świata -Kraje w różnych regionach Świata rozwijają się w zróżnicowany sposób.

35. Polska transformacja

• Transformacja systemowa w Polsce - ogół zmian zapoczątkowanych w Polsce w latach 80. XX wieku, które ukierunkowane są na budowę wolnego rynku, stworzenie społeczeństwa obywatelskiego oraz demokratyzację.

36. Specyfyka transformacji systemowych krajów posocjalistycznych

• Niezwykle szeroki zakres zmian - system polityczny, gospodarczy, zmiany w strukturze społecznej → ogromne przeciążenie informacyjne osób na najwyższych stanowiskach decyzyjnych

• Rownoczesny start zmian politycznych i gospodarczych → ale asymetrie tempa → powoduje wytworzenie się nowej sekwencji historycznej = masowa demokracja

• Prorynkowe reformy muszą być wprowadzone w demokratycznym układzie politycznym → barzdo rozległe reformy

• Pokojowy przebieg przemian → rewolucja miała charakter pokojowy → tylko droga porozumienia pomiędzy częścią ustępującej komunistycznej elity i oponentami reżimu → w wyniku głasnosti i pierestrojki Gorbaczowa

37. Koncepcja terapii szokowej i przekształceń drogą ewolucyjną

• Koncepcja terapii szokowej = radykalny i kompleksowy program gospodarczy

• Stabilizacja, liberalizacja, przebudowa instytucjonalna podjęte równocześnie, w maksymalnym tempie

• Najlepsze w środkowej w wschodniej Europie, żeby zmiany były nieodwracalne

• Terapia szokowa (ang. shock therapy) - skrótowe określenie podsumowujące pogląd, zgodnie z którym reformy gospodarcze powinny być wprowadzane w możliwie szybki sposób.

• gwałtowne wprowadzenie zmian w gospodarce pozwala na wyodrębnienie dużej grupy beneficjentów reform, więc odejście od zmian okazuje się politycznie niemożliwe. 

• Np. plan balcerowicza = potoczna nazwa pakietu reform gospodarczo-ustrojowych, przeprowadzonego w ciągu 111 dni, którego realizacja rozpoczęła się 1 stycznia 1990 roku

• Skutkiem powyższych ustaw było znaczne obniżenie inflacji i deficytu budżetowego (w 1990 nadwyżka), likwidacjaniedoborów rynkowych i centralnego rozdzielnictwa materiałów, uzyskanie zgody wierzycieli na redukcję zadłużenia zagranicznego, znaczący przyrost rezerw dewizowych. Wśród ekspertów nie ma zgody, czy plan Balcerowicza miał bezpośredni wpływ na rozwój przedsiębiorczości i handlu, które zliberalizowała już rok wcześniej tzw. ustawa Wilczka

• Droga ewolucyjna = nieradykalny program

• najważniejsze reformy gospodarcze należy przeprowadzać stopniowo

• Stopniowe wprowadzanie zmian może zaowocować powstaniem silnej opozycji wobec reform. Dzieje się tak ponieważ ich koszty ujawniają się na ogół wcześniej niż płynące z nich korzyści.

• Gospodarka niedoboru - pojęcie wprowadzone do teorii ekonomii w roku 1980 przez Janosa Kornaia 

• Kornai zdefiniował w ten sposób centralnie sterowaną gospodarkę komunistyczną, określając niedobór jako jej cechę immanentną. 

• Kornai podał następujące cechy charakterystyczne gospodarki niedoboru:

• Występowanie niedoborów produktów na rynku, które (niedobory) są

• powszechne (dotyczą wszelkich dóbr)

• częste

• intensywne

• chroniczne

• przedzielane krótkimi okresami nadmiaru

• odwrócenie sytuacji rynkowej nabywcy i sprzedawcy

• wymuszona substytucja dóbr

• wymuszone oszczędności

• miękkie ograniczenia budżetowe producentów (przedsiębiorstwa przynoszące straty i tak dotowane są przez państwo)

• paternalizm

• zduszona inflacja

• Miękkie ograniczenia budżetowe =  firma może trwale przynosić straty bez ryzyka upadku, bo są one pokrywane nie z jej zasobów, a przez państwo, a pośrednio przez konkurentów plącących podatki, będące głównym źródłem dochodów państwa. Sprawia ono, że przedsiębiorstwa państwowe wykazują słabszą niż firmy prywatne skłonność do poszukiwania nowych rozwiązań, które pozwoliłyby obniżyć koszty produkcji. Dla firm prywatnych jedynym sposobem na uniknięcie strat, a tym samym utrzymanie się na rynku, jest szybsze niż u konkurencji wprowadzanie nowych, bardziej efektywnych metod korzystania z pracy ludzkiej i z maszyn.

39. Konsensus waszyngtoński

• Konsensus Waszyngtoński - dokument, będący podstawą poprawnie prowadzonej i zalecanej polityki gospodarczej USA, przedstawiony przez amerykańskiego ekonomistę Johna Williamsona pod koniec lat 80. XX wieku. Obecnie jestkanonem polityki gospodarczej Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz Banku Światowego.

• Początkowo był opracowany w celu zastosowania w krajach Ameryki Łacińskiej, jednak później rozciągnięto go na inne kraje, przechodzące trudności gospodarcze lub znajdujące się w procesie transformacji systemowej. Również Polska, przechodząc transformację, korzystała z jego założeń np. podczas opracowywania planu Balcerowicza.

• Dokument ten stał się teoretyczną podstawą poprawnie prowadzonej i zalecanej polityki gospodarczej państwa. Konsensus do dnia dzisiejszego jest kanonem polityki gospodarczej propagowanej przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy orazBank Światowy. Co więcej, jest on zgodny z Paktem Stabilności i Wzrostu uchwalonym w 1997 roku.

40. Zmiany w konsensusie

• Dokument opierał się na 10 podstawowych punktach, które powinny być realizowane w celu zapewnienia stabilnego i zrównoważonego wzrostu i rozwoju gospodarczego.

• Utrzymanie dyscypliny finansowej

• Ukierunkowanie wydatków publicznych na dziedziny, które gwarantują wysoką efektywność poniesionych nakładów i przyczyniają się do poprawy struktury podziału dochodów

• Reformy podatkowe ukierunkowane na obniżanie krańcowych stóp podatkowych i poszerzanie bazy podatkowej

• Liberalizacja rynków finansowych w celu ujednolicenia stóp procentowych

• Utrzymywanie jednolitego kursu walutowego na poziomie gwarantującym konkurencyjność

• Liberalizacja handlu

• Likwidacja barier dla zagranicznych inwestycji bezpośrednich

• Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych

• Deregulacja rynków w zakresie wchodzenia na rynek i wspierania konkurencji

• Gwarancja praw własności

• Konsensus Waszyngtoński zakładał dyscyplinę monetarną, reformę i uproszczenie systemu podatkowego, liberalizacjęhandlu zagranicznego, ułatwienia w zakładaniu firm.

• W następnych latach wprowadzano zmiany do Konsensusu. Początkowo uzupełniono go o dwubiegunowe - bipolarne założenia dotyczące systemu kursów walutowych, które powinny być bądź całkowicie sztywne, bądź całkowicie płynne. Następna zmiana wprowadzała pełną liberalizację rynku kapitałowego. Postulowano utworzenie niezależnego banku centralnego, silnego aparatu skarbowego, niezależnego sądownictwa. Zmodyfikowana wersja Konsensusu Waszyngtońskiego jest dzisiaj synonimem rynkowego fundamentalizmu i neoliberalizmu.

• Uzupełnienia do konsensusu:

• Wzmacnianie systemu finansowego poprzez zwiększenie odporności kraju na kryzysy walutowe

• Dbałość o system zabezpieczenia społecznego

• Wzmacnianie instytucjonalnych ram funkcjonowania gospodarki

• Zwiększenie nakładów na edukację

• Definicje cyklu koniunkturalnego

• Klasyczna - przed II wojną światową; dzielił się na 4 fazy (recesja, depresja, pokryzysowa, ożywienie i rozkwit)

• Występowanie w gospodarce wahań koniunktury w okresach kilkuletnich przy utrzymającym się długookresowym trendzie wzrostu gospodarczego

• Dotyczył zmian absolutnych w szeregach czasowych

• Wysoka intensywność cyklu

• Współczesna - po II wojnie; charakteryzuje się złagodzeniem zjawiska cykliczności; 2 fazy (zwyżkowa i spadkowa)

• 2-8 lat

• Znaczne zmniejszenie amplitudy wahań

• Dotyczy zmian indeksów względnych

• Rodzaje cykli koniunkturalnych

• Egzogeniczne = przyczyny w zewnętrznych czynnikach (np. wojny, rewolucje, wybory, ceny surowców, innowacje

• Meteorologiczna teoria Jevensona; teoria cyklu politycznego (Kalecki)

• Endogeniczne = ich przyczyną jest wewnętrzna niestabilność systemu gospodarczego

• Teorie pieniężne (Mill, Marshall) → błędy w polityce pieniężnej; teorie popytowe (Laderdale) → nadmierne oszczędności; teorie inwestycyjne (Kalecki, Schumpeter) → wahania inwestycji

• Wg kryterium czasu:

• Krótkie „Kitchina” = 3 - 4 lata; związane ze zmianami zapasów, cen hurtowych; z rozliczaniem operacji bankowych; „efekty poniedziałku pierwszego stycznia”

• Średnie

• Cykle Juglara = 8 - 10 lat; związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych, PNB, inflacją, bezrobociem

• Cykle Kuznetsa = 15 - 23 lat; związane z akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie (inwestycje, budownictwo, migracje)

• Długie „Kondratiewa” = 40 - 60 lat; związane z okdyciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się

• Polityczny cykl koniukturalny

= cykl koniukturalny jest modifykowany przez polityków → manipulują instrumentami polityki makroekonomicznej w celu pozyskania wyborców i zapewnienia sobie reelekci

• Przed wyborami możliwe ożywienie gospodarki i spadek bezrobocia → skutki będą odczuwalne po wyborach → nastąpi okres zaciskania pasa i polityki restrykcyjnej

• Rodzaje:

• Partyjny (ideologiczny) = podział na partie prawica x lewica

• Wyborczy (oportunistyczny) = pod wpływem ogólnonarodowych wyborów

• Identyfykacja cyklu koniunkturalnego




45. Morfologia cyklu koniunkturalnego

• Morfologia wahań koniunkturalnych określa budowę, kształt oraz formy przejawiania się poszczególnych elementów dynamicznych procesów koniunkturalnych. Cechami morfologicznymi cyklu koniunkturalnego są właściwości charakteryzujące kształtowanie się cykli, ich poszczególnych faz oraz punktów zwrotnych.

a) cykl klasyczny- 4 fazy-ożywienia, ekspansji, kryzysu, depresji. Punkty zwrotne- gwałtowne, ostre. Amplituda faz - pomyślnej zbliżona do amplitudy okresu kryzysowego-depresyjnego, amplituda cyklu- bliska zeru. Amplituda-różnica pomiędzy największą a najniższą fazą(wartością)odległościa pomiędzy pkt skrajnymi cyklu. Długość fazy pomyślnej-4-6 lat, f.niepomyslnej 4-6 lat, cyklu 8-12 lat/ częstotliwość zmian-niska/ intensywność cyklu- intensywność zmian-wysoka,wiele zmian na dany moment
b) cykl wzrostu-współczesny- 2 fazy:wysoka stopa wzrostu i niska stopa wzrostu, punkty zwrotne: łagodne, długość fazy pomyślnej- 2-3 lata, f.niepomyslnej 1,5-2 lat, cyklu 3,5-5 lat. Amplituda faz- pomyślnej wyższa niż niepomyślnej, cyklu: dodatnia, rosnąca. / częstotliwość zmian-wysoka/ intensywność cyklu- intensywność zmian-niska

46. Zmienne ekonomiczne a wahania - rodzaje

• Procykliczne = zmienne wykazujące dodatnią korelację z PKB; PKB rośnie → wskaźniki też rośną (np. inflacja, zatrudnienie)

• Antycykliczne = zmienne wykazujące ujemną korelacji z PKB; im PKB więcej rośnie → tym mniejsza zmiana wskaźniku (bezrobocie)

• Acykliczne = brak korelacji z PKB (konsumpcja rządowa)

• Wyprzedzające = pokazuje wzrosty i spadki poziomu aktywności całej gospodarki; sygnalizują zmiany wcześniej; maksimum i minimum (np. realna podaż pieniądza)

• Opóżnione = większość (np. bezrobocie, inflacja)

• Równoczesne = w tym samym czasie oszczędzają dno i maksimum (np. premysłowa produkcja)

• Wahania w gospodarce:

• Trend = ogólna, długookresowa, jednokierunkowa, trwała tendencja zmian

• Wahania koniukturalne (cykliczne)

• Wahania sezonowe (periodyczne) = powtarzają się regularnie; czynniki przyrodnicze, techniczne, społeczne; do 1 roku

• Wahania przypadkowa (nieregularna) = jednorazowe szoki wynikające z działania

• System bankowy

• System bankowy to całokształt instytucji bankowych i finansowych oraz normy, które określają ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Za podstawę określenia systemu bankowego uznaje się powstanie układu złożonego z banku centralnego (banku emisyjnego) i banków komercyjnych. System bankowy to także liczba i rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, tworzących logiczną i zwartą całość.

• Elementy systemu bankowego: bank centralny; banki operacyjne - banki komercyjne, depozytowo-kredytowe, uniwersalne; banki specjalne - banki inwestycyjne, hipoteczne, rolne i melioracyjne, komunalne oraz towarzystwa kredytowe; kasy oszczędnościowe; spółdzielczość kredytowa

• Funkcje systemu bankowego:

• emisyjna i regulacyjna - pełni ją bank centralny przez emisję i regulację podaży pieniądza,

• depozytowo-kredytowa - ujawnia się w bankach komercyjnych przez mechanizm tworzenia depozytów i transformacji ich w pożyczki i kredyty,

• rozliczeniowa - bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych (obciąża jedno konto i uznaje drugie),

• alokacyjna - umożliwia przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektywnych dziedzin gospodarki i podmiotów gospodarczych,

• finansowo-doradcza - bank przez służby doradcze zabezpiecza interesy swoich klientów,

• stymulacyjna - bank jako dawca kapitału wpływa na rozwój przedsiębiorczości lokalnej.

• Podstawowymi elementami systemu bankowego w Polsce są: Narodowy Bank Polski, będącym bankiem centralnym, Komisja Nadzoru Finansowego; Bankowy Fundusz Gwarancyjny; sektor bankowy obejmujący banki komercyjne i banki spółdzielcze.

48. Bank = instytucja finansowa; zaufania publicznego; przedsiębiorstwem (działa na takich samych zasadach - celem jest zysk)

• Działanie musi być kontrolowane, regulowane prawem

• Bank - osoba prawna wykonująca na podstawie odpowiednich zezwoleń działalność gospodarczą, polegającą na przyjmowaniu depozytów, udzielaniukredytów oraz wykonywaniu innych czynności określonych przepisami prawa (w Polsce ustawy Prawo bankowe) i wymienionych w statucie banku.

• Jedną z cech odróżniających sektor bankowy od innych elementów systemu finansowego jest system gwarantowania depozytów.

• Podstawowe rodzaje banków w systemie bankowym to:

• bank centralny,

• banki operacyjne (komercyjne, świadczące usługi tzw. klientowi masowemu):

• banki uniwersalne;

• banki wyspecjalizowane (np. hipoteczne, inwestycyjne, wspierające budownictwo mieszkaniowe etc.).

• Istnieje także podział banków ze względu na prawną formę działalności:

• banki państwowe (przedsiębiorstwa państwowe);

• banki spółdzielcze (spółdzielnie);

• banki w formie spółek akcyjnych.

• Udział w kreacji pieniądza bankowego
  Kreacja pieniądza bankowego przez banki komercyjne następuje za pomocą wzrostu wielkości kredytów udzielanych przez te banki, a także po przez zwiększenie zakupu walut obcych.

• Udział w społecznym podziale pracy.
  Przedsiębiorstwo bankowe przyjmuje i wykonuje czynności w zakresie gospodarki finansowej przedsiębiorstwa i gospodarstw domowych ( przyjmuje nadwyżki pieniądza i przekazuje je innym przedsiębiorstwu zgłaszającym zapotrzebowanie na pieniądz)

• Dokonywanie alokacji i transformacji środków pieniężnych
  transformacja wielkości sumy pieniędzy
  transformacja informacji ( zgłaszanie informacji dotyczących wolnych środków, zakupów , depozytów )
  transformacja terminów ( jeżeli ktoś wycofa depozyt to w to miejsce przyjdzie nowy depozyt )
  transformacja ryzyka ( polega na tym że bank ma rozłożone ryzyko na wiele podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych i bank może zaciągnąć kredyty w Banku Centralnym.

49. Parabank

• Parabank - podmiot prowadzący działalność charakterystyczną dla banków w oparciu o inne przepisy niż Prawo bankowe.

• Działalność instytucji parabankowych uzupełnia system banków komercyjnych i spółdzielczych. We współczesnym systemie finansowym, poza bankami - objętymi regulacjami prawnymi, nadzorem finansowym, gwarancjami depozytów - tworzącymi sektor bankowy, można wyróżnić równoległy system bankowy (ang. shadow banking) obejmujący instytucje finansowe wykonujące czynności substytucyjne do czynności bankowych, ale nie podlegające specyficznym dla banków regulacjom prawnym, nadzorowi finansowemu oraz systemowi gwarantowania depozytów - tego typu instytucje określa się mianem parabanków.

50. Produkty bankowe

• Produkt bankowy to każdy rodzaj usługi oferowanej klientowi przez bank

• Przykłady produktów bankowych: kredity; konta rozliczeniowe; konta oszczędnościowe; depozyty; karty kredytowe; karty płatnicze; portfel elektroniczny; faktoring; leasing; akredytywy, skrytki sejfowe; doradztwo; poręczenia; gwarancje; organizacja emisji długu.

51. Kredyt

• Kredyt jest stosunkiem ekonomicznym między kredytodawcą a kredytobiorcą. Operacja udzielenia kredytu polega na postawieniu przez kredytodawcę do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych na określony cel, a kredytobiorcazobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz zodsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Kredytodawcą z reguły jest bank.

• forma pożyczki

• może nam go udzielić tylko instytucja bankowa

• banki poprzez emisji prowadzą do emisji pieniądza kredytowego

• tylko w formie pisemnej

• Funkcje kredytu:

• emisyjną (polegającą na wprowadzeniu pieniądza do obiegu,

• stymulacyjną (wykorzystanie instrumentów polityki kredytowej na kierunki rozwoju gospodarczego),

• dochodową (kredyt zastosowany w produkcji uruchamia mechanizm przyrostu dochodów dzięki rozwinięciu działalności wytwórczej).

• Rodzaje:

• Konsumpcyjny = kredyt bankowy udzielany na określone potrzeby osób, a jego spłata jest indywidualnie ustalana zbankiem. Zabezpieczenia kredytu stanowią najczęściej dochody kredytobiorcy lub poręczenia innych osób, a wysokość kredytu zależy od możliwości spłaty przez osobę zaciągającą kredyt. Głównym motywem zaciągania tego typu zobowiązań nie jest tzw. życiowa konieczność, lecz chęć szybkiego dostępu do środków finansowych w celu pozyskanych środków na opłacenie bieżących wydatków, np. zakup drobnych domowych sprzętów czy remont mieszkania.

• Hipoteczny = długoterminowy kredyt bankowy, którego zabezpieczeniem jest hipoteka^[1]. Udzielany najczęściej na budowę lub zakup nieruchomości.

• Konsolidacyjny

• Inwestycyjny = udzielany na sfinansowanie inwestycji

• Studencki

• Samochodowy....

• Bank centralny

• Bank centralny - instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego oraz prowadzenie bieżącej polityki pieniężnej państwa. W praktyce gospodarczej wyróżnia się dwa modele relacji banku centralnego i państwa: bank centralny niezależny od państwa (samodzielnie ustalający cele i dobierający narzędzia) oraz bank centralny zależny od państwa (rządu).

• Bank centralny emituje pieniądz gotówkowy. Jest jedyną instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych w danym państwie.

• Bank centralny jako bank banków, tzn. zaopatruje banki komercyjne w pieniądz, reguluje rezerwy banków komercyjnych. Bank centralny realizuje również transakcje z zagranicznymi bankami centralnymi i instytucjami międzynarodowymi.

• Bank centralny jest bankiem państwa. Prowadzi rachunki instytucji państwowych. Utrzymuje rachunki depozytowe państwa, prowadzi kasową obsługę budżetu, obsługuje dług publiczny. W wyjątkowych przypadkach bank centralny może udzielić państwu kredytu (w formie kredytu bezpośredniego lub zakupuskarbowych papierów wartościowych). Jednak z racji na zagrożenie inflacją, do której mogą doprowadzić tego typu transakcje, jest to obecnie bardzo rzadko stosowane rozwiązanie^[1].

• Bank centralny pełni funkcje pożyczkodawcy ostatniej szansy (ostatniej instancji) - wspomaga pożyczkami banki i instytucje finansowe w sytuacji kryzysowej.

• Bank centralny formułuje cele polityki pieniężnej państwa i steruje nią za pomocą dostępnych instrumentów.

• Bank centralny utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju, a także prowadzi politykę kształtowania kursu walutykrajowej.

• Bank centralny nadzoruje działalność banków komercyjnych, dbając o bezpieczeństwo systemu bankowego.

• Bank centralny reguluje podaż pieniądza w obiegu (poprzez np. operacje otwartego rynku i ustalanie stóp procentowych) i oddziałuje na politykę kredytową banków komercyjnych.

53. Polityka pieniężna

• Polityka pieniężna (inaczej polityka monetarna) - część polityki gospodarczej, polegająca na systematycznych działaniach mających na celu zapewnienie stabilności cen, czyli niskiej inflacji^[1]. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądzaoraz na kursy walutowe.

• Cel finalny (główny i nadrzędny) - jest to odpowiednio zdefiniowany cel ogólnogospodarczy wynikający z realizacji polityki gospodarczej danego kraju. Przykładowo w Polsce celem finalnym NBP jest „utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu o ile nie ogranicza to realizacji tego celu” (Ustawa o NBP z 1997 r.).

• Cel pośredni - wyznaczenie określonej kategorii ekonomicznej, która pozostaje w stabilnej relacji z celem finalnym. Przykładowo w Polsce NBP stosuje strategię bezpośredniego celu inflacyjnego, choć dopiero w 2004 r. Rada Polityki Pieniężnej ustaliła wysokość owego celu inflacyjnego na 2,5 proc. z możliwością odchylenia do 1 punktu procentowego w górę lub w dół. Oznacza to, że roczny wskaźnik CPI powinien w każdym miesiącu znajdować się jak najbliżej 2,5 proc.^[2]

• Cele operacyjne, które zależą od celu finalnego i powinny wpływać na cel pośredni:

• Kontrola stóp procentowych

• Kontrola przyrostu podaży pieniądza

• Stabilizowanie poziomu kursu walutowego

• Kształtowanie masy pieniądza rezerwowego

• Kształtowanie poziomu stóp procentowych

• Niezależność banku centralnego

• Wolność banku centralnego w realizacji celu polityki pieniężnej

• Instytucjonalna = całkowita autonomię banku centralnego i jego organów od osob trzecich; zakaz (gwarantowany przez prawo) wywierania wpływu na decyzje banku centralnego; osobowość prawna

• Personalna = mianowanie członków organów decyzyjnych

• Funkcjonalna (operacyjna) = odnosi się do autonomicznego podejmowania decyzji

• Finansowa = zdolność do samodzielnego zaopatrzywania się w środki niezbędne do prawidłowego wypełnionia zadań

• Niezależność celu = swoboda BC w stanowieniu finalnego celu polityki pieniężnej

55. Restrykcyjna i ekspansywna polityka pieniężna

• Działania banku centralnego w ramach celów operacyjnych można podzielić na:

1. Politykę restrykcyjną (twardą), której celem jest zmniejszanie podaży pieniądza poprzez sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku, podwyższanie stóp procentowych, zmiany poziomu rezerw obowiązkowych - jest to polityka antyinflacyjna.

l) ograniczenie ogólnej sumy pożyczek udzielanych bankom komercyjnym przez podwyższenie stopy dyskontowej;
2) sprzedawanie publicznych papierów wartościowych posiadanych przez bank centralny;
3) podwyższanie poziomu wskaźnika rezerw obowiązkowych.

2. Politykę ekspansywną (miękką), której celem jest zwiększanie podaży pieniądza poprzez zakup papierów wartościowych na otwartym rynku, obniżanie stóp procentowych, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych

1. obniżenie stopy dyskontowej w celu zwiększenia rozmiarów pożyczek udzielanych bankom komercyjnym;

2. zakupienie wyemitowanych przez rząd papierów wartościowych na otwartym rynku;

3. obniżenie poziomu wskaźnika rezerw obowiązkowych.

56. NBP

• Narodowy Bank Polski (NBP) - polski bank centralny z siedzibą w Warszawie. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 oraz ustawa o Narodowym Banku Polskim zapewniają NBP mocną pozycję w systemie instytucji publicznych.

• Ustawowymi organami NBP są: Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd NBP.

• Prezes NBP jest powoływany na 6-letnią kadencję przez Sejm na wniosek Prezydenta RP. Prezes NBP jest Przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej oraz Zarządu NBP, jest przełożonym wszystkich pracowników NBP oraz reprezentuje NBP na zewnątrz. Prezes NBP reprezentuje interesy Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach bankowych i finansowych.

• Zarząd kieruje działalnością NBP. W jego skład wchodzi prezes oraz 6-8 członków, w tym 2 wiceprezesów. Członków powołuje i odwołuje prezydent na wniosek prezesa NBP. Do kompetencji zarządu należą:

• okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego

• nadzorowanie operacji otwartego rynku

• ocena funkcjonowania systemu bankowego

• przygotowanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.

• Rada Polityki Pieniężnej (RPP) - organ decyzyjny Narodowego Banku Polskiego. Zadaniem RPP jest coroczne ustalanie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.

• Nadzór bankowy

• Od 1 stycznia 2008 funkcje nadzorcze nad polskim sektorem bankowym sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Obecnie przedstawicielem Narodowego Banku Polskiego w KNF jest Piotr Wiesiołek, Wiceprezes NBP - Pierwszy Zastępca Prezesa NBP.

• Rada polityki pieniężnej

• Rada Polityki Pieniężnej (RPP) - organ decyzyjny Narodowego Banku Polskiego. Zadaniem RPP jest coroczne ustalanie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.

• Podstawowym celem Rady Polityki Pieniężnej jest dbanie o stabilność polskiego pieniądza - Rada dbać ma o stabilną, niską inflację. Stara się, by była ona jak najbardziej zbliżona do 2,5 procent, przy czym dopuszcza odchylenia o plus/minus jeden punkt procentowy.

• Jeśli nie koliduje to z celem inflacyjnym, Rada dba też o wzrost gospodarczy.

• Coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej i przedkładanie ich do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej

• Składanie Sejmowi sprawozdania z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego

• Ustalanie wysokości stóp procentowych NBP

• Ustalanie zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków

• Określanie górnej granicy zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych

• Zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdania z działalności NBP

• Przyjmowanie rocznego sprawozdania finansowego NBP

• Ustalanie zasad operacji otwartego rynku

58. NBP a Europejski system banków a EBC

• Europejski System Banków Centralnych, ESBC - działający w ramach Unii Europejskiej system, którego rdzeniem jest Europejski Bank Centralny i banki centralne państw członkowskich UE. Banki centralne państw członkowskich UE, których walutą nie jest euro zachowują swoje uprawnienia w zakresie polityki pieniężnej zgodnie z ustawodawstwem krajowym i w związku z tym nie uczestniczą we wspólnej polityce pieniężnejEurosystemu.

• Eurosystem składa się z EBC i banków centralnych tych krajów Unii Europejskiej (UE), które przyjęły euro. Krajami tymi są obecnie Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Portugalia,Hiszpania, Słowenia oraz Malta, Cypr (od 1.01.2008), Słowacja (od 01.01.2009), Estonia (od 1.01.2011), Łotwa (od 01.01.2014) i Litwa (od 01.01.2015).

• Europejski System Banków Centralnych, który tworzą EBC i narodowe banki centralne wszystkich krajów członkowskich UE. Powołany został 1 czerwca 1998 roku i skupia także banki centralne tych państw, które nie przyjęły Euro. Są nimi Dania, Szwecja, Wielka Brytania, Polska, Czechy, Węgry, Bułgaria, Rumunia i Chorwacja. Mogą one w ramach ESBC prowadzić własną politykę pieniężną, ale są wyłączone z procesu decyzyjnego.

• Europejski Bank Centralny, EBC - bank centralny Unii Europejskiej, a także bank emisyjny w odniesieniu do waluty euro, przyjętej przez 19 krajów Unii. Siedzibą EBC jest Frankfurt nad Menem.

59. Praca a bezrobocie

• Praca = miara wysiłku włożonego przez człowieka w wytworzenie danego dobra; świadoma czynność polegająca na wkładanym wysiłku (działalność lub oddziaływanie) człowieka w celu osiągnięcia założonego przez niego celu; czynności umysłowe i fizyczne podejmowane dla realizacji zamierzonego celu.

• Poprzez działalność pracy człowiek generuje wartość ekonomiczną w postaci towarów lub usług. Praca dotyczy również tego, gdzie dochodzi do zastosowania czynności lub właściwości zwierząt, maszyn, narzędzi i materiałów.

• Najczęściej wyrażana jest ona w roboczogodzinach. Praca jest jednym z trzech czynników produkcji

• Bezrobocie = zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

• Przez pojęcie bezrobotnego można rozumieć osobę niezatrudnioną, nieprowadzącą działalności gospodarczej i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy).

• Charakter przymusowy

• Tendencja zmian na współczesnym rynku pracy

• Bezrobocie - różne znaczenia pojęcia

• bezrobocie to zjawisko braku pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i poszukujących jej

• bezrobocie jako wskaźnik liczby osób spełniających założone warunki i pozostających bez pracy

• bezrobocie to utrata zarobków, dobrowolnej wymiany przywilejów i zobowiązań, zależności instytucjonalnej oraz pracy kontraktowe

• Bezrobocie to sytuacja w której istnieje grupa pracowników zdolna do pracy oraz gotowych ją podjąć, lecz nie znajdująca możliwości zatrudnienia. Zjawisko to jest mierzone procentem siły roboczej, która nie znajduje zatrudnienia.

• Bezrobocie jako kwestia społeczna - dotyczy dużych grup społecznych, jest odbierana przez tę grupę jako nieprawidłowe, zakłóca jej prawidłowy rozwój, wywołuje społeczny niepokój, jest źródłem napięć społecznych

62. Bezrobocie wg BAEL a definicji ustawy

• BAEL

• Aby osoba została uznana za bezrobotną według BAEL, musi spełniać następujące warunki łącznie:

• być w wieku 15-74 lata,

• nie pracować w okresie badanego tygodnia,

• aktywnie poszukiwać pracy (konkretne działania w okresie 4 tygodni przed badaniem, wliczając w to tydzień badania),

• być gotowa do podjęcia pracy w ciągu dwóch tygodni po przeprowadzeniu badania

• ustawa

• Bezrobotny wg USTAWY to osoba:

• niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej,

• zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy,

• nieucząca się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub w szkole wyższej w systemie wieczorowym, zaocznym lub eksternistycznym,

• zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy

• oraz poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej

• Zasoby rynku pracy

• Zasoby pracy (inaczej zasoby siły roboczej) stanowią wszystkie osoby, które wykonują lub chcą wykonywać pracę zarobkową bądź przynoszącą dochód i są zdolne do jej podjęcia.

• Wiek przedprodukcyjny - ludzie do 18 lat, jeszcze studiujący; szykujący się do wstępu na rynek pracy

• Produkcyjny = ludzie pracujący

• Wiek poprodukcyjny = ludzie na emeryturze

64. Aktywność i berność zawodowa

• Osoby aktywne = wykonują pracę, za którą pobierają wynagrodzenie lub są bezrobotni, lecz aktywnie szukają pracy i są gotowi do jej podjęcia (nie zaliczamy gospodyń domowych i uczniów)

• Osoby bierne

• Osoby, które nie pracują i nie poszukują pracy

• Nie pracują, poszukują pracy, ale nie są gotowe do jej podjęcia w ciągu dwóch najbliższych tygodni

• Nie pracują i pracy nie poszukują, ponieważ mają pracę załatwioną i oczekują na jej rozpoczęcie w okresie dłuższym niż 3 miesiące

• Czynniki kształtujące sytuację na rynku pracy

• Po stronnie popytu (przedsiębiorstwa) . koszty a wydajność pracy, system prawny, ustrój polityczny, zapotrzebowanie na dobra i usługi

• Po stronnie podaży (siła robocza) - migracje ludności, wykstałcenie

66. Przczyny bezrobocia

• Relatywnie wysokie dla pracodawców koszty pracy, niepokrywające korzyści ekonomicznych płynących z zatrudnienia pracownika. Receptą jest obniżenie części tych kosztów, np. poprzez obniżenie podatków, czy płacy minimalnej. Jest to jednak przedmiotem kontrowersji natury politycznej.

• Niedopasowanie popytu i podaży na określony rodzaj pracy - bezrobocie strukturalne. Np. w gospodarce może być za dużo rolników w stosunku do faktycznych potrzeb rynku, a jednocześnie za mało chirurgów czy informatyków. Bezrobocie takie najczęściej dotyka sektory gospodarki o niskiej wartości dodanej, dużej konkurencji i wrażliwe na cykle koniunkturalne.

• Sztywne i opresywne dla pracodawcy prawo pracy. Pracodawcy mimo iż potrzebują w danej chwili pracowników, mogą obawiać się zatrudniania ze względu na potencjalne późniejsze problemy ze swobodnym zwalnianiem czy zapewnieniem określonych warunków pracy, którym nie są w stanie podołać.

• Niedopasowanie terytorialne miejsc zapotrzebowania na pracę i zasobów siły roboczej. Znalezienie pracy wymaga wtedy zmiany miejsca zamieszkania.

• Prawna reglamentacja pracy - konieczność uzyskiwania państwowych bądź korporacyjnych pozwoleń oraz licencji na pracę. Efektem jest m.in. redukcja liczby pracowników mogących wykonywać dany zawód, a co za tym idzie wzrost bezrobocia i spadek konkurencyjności w branży[4].

• Między zakończeniem pracy w poprzednim miejscu pracy, a jej podjęciem w nowym mija pewien czas. Ten typ bezrobocia określa się mianem bezrobocia frykcyjnego i jest ono zazwyczaj niskie, a także nie ma istotnego wpływu na gospodarkę.

• Brak doświadczenia zawodowego wśród absolwentów. Dla pracodawcy adaptacja nowozatrudnionego do stanowiska pracy zwykle jest inwestycją, której np. w warunkach wysokiego bezrobocia nie ma sensu podejmować. Korzystniej jest zatrudnić pracownika doświadczonego.

• Okresowo niski popyt na dany produkt czy usługę, spowodowany np. kryzysem gospodarczym, słabym zarządzaniem przedsiębiorstwem, zmianami prawnymi bądź wysoką konkurencją. Pracodawcy redukują skalę biznesu i w celu szybkiego ograniczenia strat zwalniają załogę. Istnieją gałęzie i branże o niewielkiej wrażliwości na ten czynnik.

67. Podstawowe rodzaje bezrobocia

• Wg kryterium czasu:

• Krótkookresowe (do 3m); średniookresowe (do 6m.); długookresowe (ponad 6m.); chroniczne

• Wg przyczyny:

• Strukturalne = strukturalne rozbieżności między podażą pracy i popytem na pracy; konsekwencja zmian technologicznych i ewolucji struktury produkcji

• Cykliczne = związane z cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki

• Frykcyjne = wiąże się z naturalną dynamiką rynku pracy; zawsze istnieje pewna liczba wolnych miejsc pracy i pewna liczba osób poszukujących pracy (np. zmiana miejsca pracy, zmiana mieszkania...)

• Sezonowe = związane z porą roku

• Bezrobocie jawne = osoby niepracujące i gotowi do podjęcia pracy; zarejestrowani w Urzędach pracy; w oficjalnej ewidencji statystycznej x bezrobocie ukryte „agrarne” = nie jest wykazywane w oficjalnej ewidencji statystycznej; często w rolnictwie, na wsi

• Bezrobocie naturalne (dobrowolne - któs pracować nie chce) x przymusowe

68. Bezrobocie skutki

• Skutki pozytywne: wzrost szacunku dla pracy; większa motywacja dla kształcenia; racjonalizacja wyboru kwalifikacji i zawodu (dostosowanie kierunku studiów do rynku pracy)

• Skutki negatywne:
  1. Ekonomiczne: utracona produkcja w gospodarce (mniejsza produkcja niż możliwości); pogorszenie stanu budżetu państwa w wyniku zmniejszenia wpływów z podatków, wydatków na zasiłki i inne formy pomocy społecznej (szkolenia); pogorszenie sytuacji materialnej bezrobotnych i ich rodzin; zatrudnienie w szarej strefie
  2. Społeczne a psychologiczne: izolacja społeczna bezrobotnych; frustracja i pesymistyczne nastroje; rozwój patologii: alkoholizm, przestępczość; pogorszenie stanu zdrowia psychofizycznego bezrobotnych; wzrost nastrojów radykalnych stanowiących podłoże dla skrajnych ruchów politycznych (sytuacja przed II wojną w Niemczech)

69. Główne mierniki rynku pracy

• Współczynnik aktywności zawodowej informuje o stosunku osób w aktywności zawodowej (tzn. pracujących i bezrobotnych) w danym wieku (najczęściej jest to 15-64, lub 15+) do ogółu ludności w tym wieku.

• Procentowy udział aktywnych zawodowo (czyli osób pracujących lub niepracujących a zainteresowanych podjęciem pracy - bezrobotnych) w ogólnej liczbie ludności danej kategorii wyróżnianej ze względu na wiek, poziom wykształcenia, stan cywilny itp. Najczęściej i zgodnie z BAEL (Badaniem Aktywności Ekonomicznej Ludności) współczynnik aktywności zawodowej wstępuje jako udział pracujących w ogólnej liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej. Podstawowa miara rynku pracy.

• Wskaźnik zatrudnienia - według definicji Głównego Urzędu Statystycznego (wykorzystywanej w Badaniu Aktywności Ekonomicznej Ludności) udział pracujących w ogólnej liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej (ogółem), może tez być podawany dla danej grupy (np. osób w wieku produkcyjnym).

• Stopa bezrobocia - wielkość statystyczna opisująca nasilenie zjawiska bezrobocia w danej populacji.

• Najczęściej definiuje się stopę bezrobocia jako stosunek liczby osób bezrobotnych do liczby ludności aktywnej ekonomicznie (zasobu siły roboczej danej populacji).

• Migracje

• ekonomiczne - zmiana miejsca pobytu ze względu na chęć poprawienia warunków życiowych.

• pozaekonomiczne:

• polityczne - migracja w wyniku wojny, ucisku władz, zmian granic politycznych, powstania nowego państwa;

• religijne - migracja z powodu prześladowań religijnych;

• społeczne - migracja ze względu na chęć zmiany środowiska społecznego;

• rodzinne - zmiana miejsca zamieszkania na skutek łączenia rodzin, zawierania małżeństw;

• inne - np. migracje na skutek klęsk żywiołowych.

• Elastyczność na rynku pracy

• Zdolność do szybkich przystosowań do zmian waunków rynkowych i technologii

• Elastyczność zatrudnienia = oznaczająca zdolność dostosowania liczby zatrudnionych w przedsiębiorstwie do zmieniających się warunków: koniunktury, rentowności, płac realnych, wydajności pracy, wywołanych postępem technicznym i technologicznym czy stwarzanych przez politykę strukturalną państwa;

• Elastyczność czasu pracy = oznaczająca możliwość dostosowywania (w ramach ustalonych norm i przyjętych okresów rozliczeniowych) długości czasu pracy i jego organizacji do potrzeb przedsiębiorstwa, poszczególnych grup pracowników czy wykonywanego zadania;

• Elastyczność płac = obejmująca proces dostosowywania wysokości i struktury (rozpiętości) wynagrodzeń do zmian wydajności pracy, rentowności działalności i sytuacji panującej na rynku pracy;

• Elastyczność zasobów pracy = obejmującą adekwatną do zmieniających się warunków mobilność przestrzenną, zawodową i międzyzakładową siły roboczej.

Dodatkowe:

1. Pojęcie i rodzaje inwestycji

• Inwestycja to nakład gospodarczy na tworzenie lub zwiększanie majątku trwałego.

• Inwestycja to wydatki przedsiębiorstw na dobra, które mogą być użyte do produkcji innych dóbr i usług. Jest to tzw. "efekt korzyści odroczonych w czasie".

• Rodzaje:

• Długoterminowe x krótkoterminowe

• inwestycje odtworzeniowe; inwestycje modernizacyjne; inwestycje rozwojowe; inwestycje strategiczne; inwestycje interesu publicznego; inwestycje dotyczące ustroju społecznego

• rzeczowe x finansowe x w kapitał ludzki

• typologia inwestycji zagranicznych

• bezpośredni inwestycje

• inwestycje portfelowe

3. fuzje i przejęcia

4. rodzaje BIZ

• greenfield - mają miejsce w przypadku relatywnie mniejszych przedsięwzięć i polegają na budowie przedsiębiorstwa od podstaw, włączając w to przyłączenie do istniejącej infrastruktury;

• brownfield - mają miejsce w przypadku wykorzystania, przynajmniej częściowego dotychczasowych składników majątkowych np. budynków, instalacji, urządzeń;

• inwestycje kapitałowe - przedmiotem inwestycji jest zwykle działające przedsiębiorstwo o relatywnie większej skali i polega głównie na wkładzie finansowym (zakup akcji, zakup udziałów, zakup obligacji korporacyjnych lub udzieleniu pożyczki przedsiębiorstwu), choć może być połączone z transferem tzw. know-how.

5. Greenfield

6. Brownfield

7. Inwestycje portfelowe a bezpośrednie

8. Outsourcing = wydzielenie ze struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa niektórych realizowanych przez nie samodzielnie funkcji i przekazanie ich do wykonania innym podmiotom^[1].

• Outsourcing pozwala na koncentrację procesów zarządczych na zasadniczych celach i kluczowych kompetencjach organizacji.

• Najważniejszymi powodami stosowania outsourcingu przez przedsiębiorstwa jest możliwość: redukcji i kontroli kosztów operacyjnych, uzyskania dostępu do mocy produkcyjnych najlepszej jakości, zwolnienia własnych zasobów do innych celów,

• uzyskania zasobów, którymi przedsiębiorstwo nie dysponuje, przyspieszenia pojawienia się korzyści wynikających z restrukturyzacji, uporania się z funkcją trudną do wykonywania lub niemożliwą do kontrolowania, pozyskania kapitału, podziału ryzyka, dopływu gotówki.

• Offshoring - przeniesienie wybranych procesów biznesowych przedsiębiorstwa za granicę.

• Offshoring dotyczy zarówno produkcji, jak i usług. Jego głównym celem jest obniżenie kosztów, stąd też beneficjentamioffshoringu są zwykle kraje gorzej rozwinięte, o niższych kosztach pracy.

• Przeniesienie może nastąpić poprzez inwestycję zagraniczną (utworzenie filii w innym kraju) lub zlecenie międzynarodowego podwykonawstwa^[1]. Utworzenie filii zagranicznej określane jest jako captive offshoring. W drugim przypadku, tj. gdy beneficjentem przeniesienia jest podmiot zagraniczny niezwiązany kapitałowo z danym przedsiębiorstwem, proces ten nosi nazwę offshore outsourcing.

• Skutki BIZ

• zwiększenie zasobów kapitału, wielkości produkcji i dochodu; zmiany produktywności czynników produkcji, zmniejszenie poziomu stopy procentowej, redystrybucja dochodów uzyskiwanych przez właścicieli poszczególnych czynników produkcji na niekorzyść właścicieli kapitału, wzrost wykorzystania innych czynników produkcji (w tym pracy), zmiany wolumenu handlu zagranicznego, skutki dla bilansu handlowego i płatniczego, poprawa efektywności funkcjonowania rynków finansowych, poprawa konkurencyjności gospodarki (innowacyjność, konkurencyjność eksportu itd.), kryzysy na rynkach finansowych (kapitál spekulacyjny), eliminowanie rodzimych producentów z rynku, ograniczenie konkurencji (w sytuacji pozycji monopolistycznej inwestora), nadmierna eksploatacja surowców naturalnych, degradacja środowiska naturalnego (w sytuacji gdy napływ kapitału wiąże się z transferem tzw. „brudnych” technologii).

10. Czynniki sprzyjające BIZ

• Ustabilizowana sytuacja polityczna, ekonomiczna, społeczna kraju; jasny i przejrzysty system ekonomiczny i prawny kraju; stabilne ustawodawstwo; ułgi podatkowe; gwarancje rządowe chroniące własność inwestorów zagranicznych; wiarygodność systemu podatkowego

11. Czynniki odprzedzające BIZ

• Niestabilna sytuacja; źle warunki; wysokie podali….

1

---