Wykład 1 - Wprowadzenie do ekonomii

R. Milewski, „Podstawy ekonomii”, str. 17-42

• definicja ekonomii - ekonomia jest nauką o procesach gospodarczych, stara się wykrywać i opisywać prawidłowości rządzące tymi procesami (prawami ekonomicznymi)

• ekonomia jako nauka społeczna - ekonomia pokazuje, w jaki sposób ludzie, działający w różnych warunkach społeczno-gospodarczych, korzystają z ograniczonych zasobów, jak ich używają do prowadzenia działalności gospodarczej, jak je rozdzielają między różne, konkurencyjne wobec siebie zastosowania, a także czym się kierują dokonując tego typu wyborów; pokazuje również czy wykorzystanie ograniczonych zasobów jest efektywne, czy nie i analizuje czynniki, od których to zależy, m.in. czynniki związane z ustrojem

• homo economicus - homo sapiens, który stara się zgromadzić jak najwięcej dostępnych informacji, w celu racjonalnego ich użycia z zamysłem poprawy własnego losu, bytu; mający potrzeby i starający się je zrealizować w sposób ekonomiczny (praca, dochody, nabywanie dóbr, inwestowanie

• ograniczoność zasobów i jej skutki dla człowieka

• zasoby - środki takie jak budynki fabryczne, maszyny, urządzenia, narzędzia, surowce i minerały, siła robocza oraz ziemia z bogactwami naturalnymi, niezbędne do produkcji towarów i usług

• ziemia - wszystkie zasoby naturalne mogące być użyte w procesie produkcji

• kapitał - wszystkie dotychczas wytworzone środki produkcji, które używane są do produkowania dóbr i usług materialnych

• praca - fizyczna i umysłowa zdolność ludzi wykorzystywana do wytworzenia dóbr materialnych

• technologia - wiedza techniczna i organizacyjna potrzebna do prowadzenia działalności gospodarczej

• ograniczoność i jej skutki

• ponieważ ograniczone są zasoby, ograniczona jest również liczba dóbr i usług, jakie możemy z nich wyprodukować

• społeczeństwo nie jest w stanie wyprodukować i skonsumować wszystkiego co by chciało - w ekonomii nazywa się to „rzadkością ekonomiczną”

• ograniczoność zmusza nas do maksymalnie wydajnego użycia ograniczonych zasobów:

• wszystkie dostępne w danym czasie zasoby ekonomiczne powinny zostać w pełni wykorzystane

• zasoby ekonomiczne powinny być tak zaangażowane w proces produkcji, by wytwarzały największą ilość dóbr i usług

• ponieważ gospodarka nie jest w stanie dostarczyć na rynek nieskończonej ilości towarów, przed producentem i konsumentem zawsze zajdzie konieczność wyboru

• korzystanie w danym czasie z określonego towaru czy usługi kosztuje nas rezygnację lub poświęcenie innego pożądanego czy upragnionego przez nas produktu

• podział ekonomii na mikro i makro

• mikroekonomia - bada przede wszystkim poszczególne elementy tworzące gospodarkę, analizuje sposób działania oraz zachowania się na rynku poszczególnych producentów i konsumentów, sprzedawców i nabywców; bada czynniki wpływające na kształtowanie się wielkości produkcji oraz podaży poszczególnych produktów i usług, rozmiarów popytu na nie oraz wysokości ich cen

• makroekonomia - zajmuje się analizą gospodarki jako całości, bada czynniki wpływające na poziom i zmiany takich wielkości ekonomicznych jak globalna produkcja i konsumpcja w danej gospodarce, globalna podaż produktów i usług, globalny popyt na nie, ogólny poziom ich cen, globalne zatrudnienie i inwestycje, dochody i wydatki budżetu państwa itd. - ogólnie rzecz biorąc zajmuje się przede wszystkim badaniem wielkości agregatowych, czyli wielkości dotyczących całej gospodarki

• podział ekonomii na pozytywną i normatywną

• ekonomia pozytywna - odwołuje się do faktów, stara się w sposób maksymalnie bezstronny, przy użyciu naukowych metod, wyjaśnić prawidłowości dotyczące rzeczywistości społeczno-gospodarczej

• ekonomia normatywna - wyraża przekonanie ekonoma i formułuje zalecenia oparte na subiektywnym wartościowaniu zjawisk

• systemy ekonomiczne (gospodarcze):

• gospodarka towarowa lub towarowo-pieniężna - produkcja przeznaczona jest na sprzedaż, towary są zazwyczaj sprzedawane i kupowane za pieniądze, czyli za towary pełniące rolę powszechnego ekwiwalentu innych towarów

• gospodarka naturalna - nastawiona na bezpośrednie zaspokajanie własnych potrzeb wytwórców

• można wyodrębniać na podstawie kryteriów dzedzinowych, skali działalności, sfery gospodarowania

• wątpliwy jest podział na gospodarkę kapitalistyczną i socjalistyczną (lub komunistyczną)

• gospodarka rynkowa - zasadniczym regulatorem procesów gospodarczych jest samoczynnie działający rynek czy też mechanizm rynkowy

• gospodarka nakazowa - procesy gospodarcze regulowane są głównie regulowane za pomocą różnego typu nakazów, zakazów i dyrektyw wydawanych przez biurokrację państwową

• gospodarka zdecentralizowana - uprawnienia do podejmowania decyzji gospodarczych należą wyłącznie do poszczególnych producentów i konsumentów

• gospodarka scentralizowana - uprawnienia do podejmowania decyzji gospodarczych należą wyłącznie do centralnej biurokracji państwowej

• krzywa możliwości produkcyjnych:

• połączenie punktów maksymalnego wykorzystania dwóch konkurencyjnych wobec siebie dóbr w różnym stopniu ich wyprodukowania otrzymujemy krzywą możliwości produkcyjnych

• wyznacza ilościowe możliwe do osiągnięcia stosunki produkcji konkurencyjnych wobec siebie dóbr

Wykład 2 i 3 - Popyt, podaż i rynek. Reakcje popytu na zmiany cen i dochodów

R. Milewski, „Podstawy ekonomii”, str. 97-124

• co to jest rynek? - całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich one przebiegają

• według kryterium podmiotu obrotu - produktów i usług

• według kryterium zasięgu geograficznego - lokalny, światowy itd.

• według kryterium zależności od sytuacji rynkowej - sprzedawcy i nabywcy

• według kryterium jednorodności - jednorodny, heterogeniczny

• w zależności od stopnia wyrównywania się cen

• doskonały - rozproszenie po stronie popytu i podaży, brak barier wejścia na rynek, przejrzystość oraz jednorodność dóbr

• monopolistyczny - w szczytowym przypadku jeden producent dyktujący ceny, mający wyłączność produkcji i zbytu jakiegoś towaru

• popyt i podaż na rynku

• popyt

• efektywny - ilość danego dobra, jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie

• potencjalny - pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi

• ze względu na motywację nabywców:

• funkcjonalny - wynika z cech jakościowych danego dobra

• niefunkcjonalny - użyteczność dobra może się zmieniać w zależności od zachowania innych konsumentów

• spekulacyjny - oczekiwanie na zmianę cen w przyszłości

• trzy rodzaje zachowań nabywców:

• owczy pęd - popyt na dane dobro wzrasta dlatego, że inni je kupują

• snobizm - popyt maleje, gdy inni kupują to dobro

• efekt veblenowski - popyt na dobra prestiżowe, wzrasta mimo wzrostu cen

• popyt a cena - zależność ta jest zależnością odwrotną, wzrost ceny powoduje spadek popytu

• efekt substytucyjny zmiany ceny - wzrost ceny danego dobra skłania nabywcę do rezygnacji z dobra relatywnie droższego i zastąpienia go innym dobrem, relatywnie tańszym

• efekt dochodowy zmiany ceny - wzrost ceny danego dobra obniża siłę nabywczą konsumenta

• popyt nietypowy

• 1. popyt doskonale nieelastyczny lub sztywny - dobra zaspokajające niezbędne potrzeby i nie mające substytutów

• 2. popyt doskonale elastyczny - teoretyczna sytuacja rynku doskonałego gupiosm

• 3. popyt paradoksalny - nietypowe zachowanie się popytu:

• paradoks Veblena - mimo wzrostu cen dóbr prestiżowych popyt na nie rośnie

• paradoks Giffena - dobro podrzędne mimo zmiany ceny i obniżenia realnego dochodu nadal jest wybierane przez konsumenta, gdyż pozostaje wciąż relatywnie tańsze

• paradoks spekulacyjny - jeśli panuje przekonanie, że cena w przyszłości nadal będzie rosła, o popyt rośnie mimo wzrostu ceny

• pozacenowe determinanty popytu:

• dochód - jego zmiana może zmienić popyt w sposób przewidywalny lub paradoksalny

• dobra substytucyjne - wzrost ceny jednego dobra powoduje wzrost popytu na drugie

• dobra komplementarne - dobra uzupełniające się, wzrost ceny jednego z nich spowoduje spadek popytu na oba

• gusty i preferencje nabywców

• liczba ludności i jej struktura według płci oraz wieku

• podaż - ilość dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie

• podaż a cena - zmieniają się jednakowo - wzrost ceny oznacza wzrost podaży, natomiast spadek ceny spadek podaży

• pozacenowe determinanty podaży

• koszty wytwarzania

• rentowność produkcji dóbr substytucyjnych

• czynniki naturalne (przy pewnych rodzajach produkcji)

• inne czynniki o charakterze obiektywnym

• podaż i cena a czynnik czasu - reakcja podaży na zmianę czynników ją określających wymaga czasu, występuje w trzech różnych sytuacjach

• okres ultrakrótki - podaż jest stała, w tej sytuacji cena jest funkcją popytu

• okres krótki - następują procesy dostosowawcze podaży w ramach istniejącego potencjału wytwórczego przez lepsze jego wykorzystanie - podaż może wzrosnąć w ramach zakreślonych przez możliwości produkcyjne

• okres długi - zdolności produkcyjne zwiększają się na skutek inwestycji, a co za tym idzie zwiększają się możliwości produkcyjne, które dają największe możliwości wzrostu podaży

• ruch po krzywej popytu i podaży a przejście na inną krzywą

• wzrost dochodów nabywców powoduje przesunięcie krzywej popytu do góry, spadek dochodów - w dół - w obu tych przypadkach musi dojść do ukształtowanie się nowej ceny równowagi, równoważącej popyt z podażą

• wzrost kosztów wytwarzania produktów powoduje przesunięcie krzywej podaży do góry, a spadek kosztów - w dół - w obu tych przypadkach musi dojść do ukształtowania się nowej ceny równowagi, równoważącej popyt z podażą

• cena równowagi rynkowej - gra popytu i podaży to istota mechanizmu rynkowego - w jej trakcie ustala się cena równowagi rynkowej usuwająca z rynku nadmiar produktów lub likwidująca ich niedobór, czyszcząca rynek z niedopasowań popytu i podaży

• stan nierównowagi rynkowej i mechanizm przywracania równowagi - stan nierównowagi rynkowej zachodzi wtedy, gdy pojawia się rażąca dysproporcja pomiędzy popytem a podażą - zwalczać go można albo poprzez oczekiwanie na autoregulację rynku, bądź tez poprzez interwencje producentów lub państwa

• przypadki istnienie szczególnie trwałego stanu nierównowagi rynkowej - cena maksymalna i minimalna

• cena maksymalna - w warunkach gospodarki rynkowej ustalona przez rząd pod naciskiem konsumentów cena, powyżej której nie wolno sprzedawać danego towaru - może to spowodować konieczność wprowadzenia subwencji dla producentów w celu przeciwdziałania zmniejszaniu produkcji i podaży; cena maksymalna stosowana jest często jako instrument polityki antymonopolowej

• cena minimalna - w warunkach gospodarki rynkowej ustalana przez rząd na żądanie producentów cena, poniżej której nie wolno sprzedawać danego towaru - może to spowodować konieczność zapewniania rekompensat dla konsumentów, aby przeciwdziałać zmniejszeniu wielkości popytu i spożycia

• skutki stosowania cen minimalnych na przykładzie cen produktów rolnych w krajach UE i Polsce - w wyniku stosowania cen minimalnych rząd często musi de facto dopłacać do produkcji rolnej, stosować interwencyjne skupy i ingerować w rynek - cena minimalna musi również zapewnić rolnikom opłacalność produkcji

• elastyczność cenowa, dochodowa oraz mieszana popytu

• cenowa elastyczność popytu - miara reakcji popytu na zmianę ceny

• |Ecp| = 0 - popyt nieelastyczny, zmiany ceny nie powodują zmiany popytu

• |Ecp| = 1 - elastyczność wzorcowa

• |Ecp| > 1 - zmiana popytu jest większa od względnej zmiany popytu - popyt wysoce elastyczny

• |Ecp| = ∞ - popyt doskonale elastyczny

• mieszana cenowa elastyczność popytu - reakcja popytu na dobro X na zmianę ceny dobra substytucyjnego lub komplementarnego Y

• Ecmp > 0 - dobra substytucyjne

• Ecmp = 0 - dobra obojętne wobec siebie

• Ecmp| < 0 - dobra komplementarne

• dochodowa elastyczność podaży - reakcja popytu na zmianę dochodu

• Edp < 0 - dobra podrzędne, na które popyt spada wraz ze wzrostem dochodów

• Edp > 0 - dobra normalne, wzrost dochodów powoduje wzrost popytu

• Edp < 1 - dobra wyższego rzędu, względna zmiana popytu jest większa od względnej zmiany dochodu

• Edp > 1 - dobra podstawowe, względna zmiana popytu jest mniejsza od względnej zmiany dochodu

• Edp = 0 - popyt sztywny

• cenowa elastyczność podaży - reakcja podaży na zmianę ceny

• Ecpd = 0 - podaż nie reaguje na zmianę ceny, jest nieelastyczna

• Ecpd 0 > < 1 - mała elastyczność podaży

• Ecpd > 1 - podaż wysoce elastyczna

• Ecpd = ∞ - podaż może przybierać dowolną postać przy danej cenie

• dobra normalne i niższego rzędu

• dobra normalne - popyt na nie rośnie w miarę wzrostu dochodów nabywców

• dobra niższego rzędu - popyt na nie spada w miarę wzrostu dochodów nabywców (np. używana odzież)

Wykład 4 i 5 - Organizacje gospodarcze. Formy rynku. Zasady działania rynku kapitałowego

R. Milewski, „Podstawy ekonomii”, str. 24-27, 163-171, 203-230, 483-487

• od manufaktury do przedsiębiorstwa - etapy rozwoju firm

• manufaktura

• fabryka z zapleczem surowcowym

• fabryka z własnym oddziałem sprzedaży

• własne inwestycje, sieć sprzedaży, pracownie reklamy

• tworzenie przedsiębiorstw

• firma jednoosobowa, spółka cywilna, spółka akcyjna, korporacje ponadnarodowe

• spółki cywile

• unormowane przepisami prawa cywilnego

• wspólnicy wnoszą do spółki co zechcą i odpowiadają całym swoim majątkiem osobistym

• nie mają osobowości prawnej

• korzyści

• zwiększenie zasobów kapitałowych firmy

• wzrost efektywności

• łatwe i szybkie powoływanie

• opodatkowanie jak dochody osobiste wspólników

• wady

• nieograniczona odpowiedzialność właścicieli

• ograniczona możliwość gromadzenia kapitału

• niestabilność jednomyślności decyzji

• spółka akcyjna

• kapitał wnoszony w formie akcji

• wszyscy odpowiadają do wysokości kupionych akcji

• rada nadzorcza decyduje w sprawach strategicznych

• walne zgromadzenie - decyduje większość, jedna akcja to jeden głos

• źródła finansowania wewnętrzne (nie podzielona część zysku) i zewnętrzne (obligacje, kredyty itp.)

• akcja - papier wartościowy upoważniający do pobierania dywidend

• korporacje ponadnarodowe - składające się z wielu oddziałów firmy działających w różnych krajach podporządkowanej centrali

• korporacje ponadnarodowe a suwerenność państwa

• korporacje ponadnarodowe a ugrupowania integracyjne

• konkurencja doskonała, konkurencja monopolistyczna, konkurencja oligopolistyczna

• konkurencja doskonała

• duża liczba kupujących i sprzedających, producenci nie mają wpływu na ceny

• nie ma barier wejścia na rynek

• reklama i marka nie odgrywają żadnej roli, bo wszystkie produkty mają zbliżone ceny

• kupujący i sprzedający mają doskonałość znajomość rynku

• monopol

• jeden sprzedawca i wielu kupujących

• brak możliwości wejścia na rynek

• produkty są zróżnicowane

• uczestnicy rynku dysponują doskonałą informacją

• monopol naturalny - bariery wejścia na rynek tworzą czynniki ekonomiczne, a nie prawne

• równowaga - zrównanie się utargu krańcowego z kosztem krańcowym

• cena monopolowa - cena umożliwiająca maksymalizację zysku monopolowego

• zysk monopolowy - utarg całkowity - koszt całkowity

• konkurencja monopolistyczna i oligopol

• konkurencja monopolistyczna

• występowanie

• wielu producentów i wielu nabywców

• nieograniczona swoboda wejścia na rynek

• produkty niejednorodne

• doskonała informacja o rynku

• producenci stosują konkurencję niecenową, czyli różnicują produkty pod względem jakościowym

• porozumienia monopolistyczne mają na celu uniknięcie walki konkurencyjnej i maksymalizacje zysku

• oligopol - niedoskonała konkurencja

• występowanie

• niewielu producentów, którzy opanowali rynek i wielu kupujących

• ograniczona technologicznie swoboda wejścia na rynek

• produkty zróżnicowane i jednorodne

• doskonała informacja o rynku

• producenci w oligopolu są ze sobą ściśle związani, popadają we współzależność

• formy monopolizacji, ustawodawstwo antymonopolowe

• formy monopolizacji

• pool (ring) - luźne porozumienie zawierane w celu realizacji konkretnych celów

• kartel - powstaje w konkretnym celu, ograniczając produkcję winduje cenę, co umożliwia maksymalizację zysku

• syndykat - podobny do kartelu, jednak powołuje biuro wspólnie zrzeszonych firm

• trust - zrzeszone w nim firmy tracą osobowość prawną i samodzielność ekonomiczną

• koncern - związek przedsiębiorstw mających osobowość prawną, wspólny zarząd i jednego właściciela

• powiązania pionowe - przedsiębiorstwa z pokrewnych lub uzupełniających się gałęzi przemysłu

• powiązania poziome - firmy tej samej branży

• konglomerat - oprócz podstawowej aktywności produkcyjnej skupia inne nie związane z nią formy aktywności

• holding - spółka akcyjna posiadająca pakiety kontrolne w kilku firmach jednej branży

• korzyści monopolowe dla gospodarki

• korzyści skali

• możliwość osiągnięcia zysku monopolistycznego

• obniżka kosztów dzięki pracom badawczym i inwestycjom

• praktyki monopolowe uderzają głównie w konsumenta

• ustawodawstwo antymonopolowe

• 1890 - Sherman Act (USA)

• 1914 - Clayton Act (USA)

• 1950-1970 - Europa Zachodnia

• 24 II 1990 - Polska

• monopol - cechy charakterystyczne

• podstawowe instrumenty finansowe: akcje i obligacje

• instytucje rynku kapitałowego: inwestorzy (indywidualni i instytucjonalni), banki inwestycyjne, giełdy papierów wartościowych

• wybór portfela inwestycyjnego jako sposób zmniejszania ryzyka w działalności inwestycyjnej

• podstawowe instrumenty finansowe: akcje i obligacje

• akcje - dokument stwierdzający udział jego właściciela w kapitale spółki, stanowi tytuł własności

• na okaziciela, bezimienne - nie wiemy od kogo kupujemy i komu sprzedajemy

• zwykłe, imienne - ograniczona możliwość kupna i sprzedaży, nie podlegają grze na giełdzie, przy kupnie konieczna umowa cywilno-prawna na piśmie; na walnym zgromadzeniu 1 akcja = 1 głos, dają prawo do udziału w dywidendach

• uprzywilejowanie

• jedna akcja = wielokrotność głosów na walnym zgromadzeniu

• firma może wypłacić dywidendy kilka lat wstecz

• w przypadku bankructwa te akcje spłacane są najwcześniej

• nie podlegają obrotowi na giełdzie

• obligacje - papier wartościowy, którego emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wobec właściciela obligacji i zobowiązuje się do zapłaty kwoty pieniężnej w sposób i w terminach w niej określonych

• łatwiejsze pozyskanie kapitału niż pożyczka

• emitent nie musi się tłumaczyć na co mu te pieniądze

• weksle handlowe - obligacje krótkoterminowe, w przypadku bankructwa skupowane w pierwszej kolejności

• instytucje rynku kapitałowego

• inwestorzy (indywidualni i instytucjonalni)

• banki inwestycyjne - instytucje finansowe zajmujące się bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy, do ich podstawowych usług możemy zaliczyć

• emisje papierów wartościowych na rynku kapitałowym i pieniężnym

• tworzenie i zarządzanie funduszami inwestycyjnymi

• doradztwo i zarządzanie finansami

• działalność brokerska i dealerska

• działalność badawcza i analityczna

• obrót produktami ubezpieczeniowymi

• leasing

• faktoring

• giełdy papierów wartościowych - miejsce stałych, regularnych spotkań osób, które według określonych norm i zasad zawierają transakcje handlowe, których przedmiotem mogą być produkty, dewizy, papiery wartościowe i niektóre rodzaje usług

• wybór portfela inwestycyjnego jako sposób zmniejszania ryzyka w działalności inwestycyjnej - inwestowanie w różne podmioty i środki (np. akcje, mieszkania, grunty i dewizy) umożliwia uniknięcie ryzyka utraty wartości jednego tylko rodzaju inwestycji w wypadku nagłego załamania cen

• zasady działania Giełdy Papierów Wartościowych - zorganizowanego rynku kapitałowego, na którym upoważnione osoby dokonują stałych transakcji kupna-sprzedaży papierów wartościowych według cen ustalonych na podstawie popytu i podaży (ceny transakcji rejestrowane są w cedułach giełdowych - oficjalnych publikatorach)

• funkcje giełdy

• wolny obrót kapitałem finansowym

• umożliwienie finansowania nowych przedsiębiorstw inwestycyjnych

• rynki

• podstawowy - dla dużych spółek o kapitale min. 7 milionów zł i 500 akcjonariuszach; akcje w obrocie musza stanowić min. ¼ wszystkich akcji

• segment rynku podstawowego - rynek Narodowych Funduszy Inwestycyjnych

• równoległy - spółki o kapitale min. 3 miliony zł i 300 akcjonariuszy

• indeksy giełdowe - wyrażają średnią zmianę kursu akcji wszystkich spółek

• WIG - przy jego obliczaniu brane są pod uwagę wszystkie spółki notowane na rynku podstawowym, jest to indeks dochodowy, to znaczy uwzględnia również oprócz kursów dywidendy i prawa poboru

• WIG 20 - liczony na podstawie portfela akcji 20 spółek ryku podstawowego, przy liczeniu go bierze się pod uwagę wielkość obrotu i wartość rynkową spółek

• MIDWIG - indeks spółek średniej wielkości

• TECHWIG - indeks spółek nowoczesnych technologii

• WIRR - Warszawski Indeks Rynku Równoległego - obliczany tak samo jak WIG20 odzwierciedla zmiany ceny wszystkich spółek rynku równoległego

• NIF - indeks funduszy inwestycyjnych

• rynki obligacji

• powszechny - obligacje o zmiennym oprocentowaniu

• blokowy - pakiety (bloki obligacji) o stałym oprocentowaniu

• funkcjonowanie giełdy

• inwestor (klient) składa zamówienie w domu maklerskim

• dom maklerski składa zlecenie na Giełdzie Papierów Wartościowych i dokonuje transakcji, przelewając gotówkę na konto banku rozliczeniowego i dokonując transferu papierów do Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych

• KDPW potwierdza transakcję w banku, który rozlicza za nią klienta

• do klienta wpływa potwierdzenie transakcji, nad wszystkim czuwa Komisja Papierów Wartościowych i Giełd

• instytucje:

• Komisja Papierów Wartościowych i Giełd

• dopuszcza papiery wartościowe do publicznego obrotu

• udziela pozwoleń podmiotom gospodarczym na oferowanie nabywcom papierów wartościowych

• wydaje zezwolenia domom maklerskim na działalność

• kontroluje bieżącą działalność rynku kapitałowego

• przyjmuje skargi na działalność na rynku kapitałowym

• upowszechnia wiedzę o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych

• Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych

• przechowuje i rejestruje papiery dopuszczone do obrotu giełdowego

• prowadzi rejestr kont depozytowych dla uprawnionych do przechowywania w nim papierów wartościowych

• sprawuje nadzór nad zgodnością emisji z liczbą papierów w obiegu

• obsługa kont depozytowych wynikająca z realizacji zobowiązań eminentów wobec właścicieli walorów

• wystawia świadectwa depozytowe

Wykład 6 - Rola państwa w gospodarce rynkowej. Podstawowe elementy polityki gospodarczej państwa

R. Milewski, „Podstawy ekonomii”, str. 385-420

• definicja państwa - centralne lub lokalne instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno-gospodarczego

• funkcje państwa w gospodarce

• ekonomiczne

• tworzenie odpowiedniego ładu instytucjonalno-prawnego, który umożliwia sprawne funkcjonowanie gospodarki

• funkcja alokacyjna państwa

• funkcja redystrybucyjna

• funkcja stabilizacyjna państwa - podejmowanie przez państwo działań stabilizujących gospodarkę przez realizowanie takich celów jak: osiągnięcie i utrzymywanie w dłuższym okresie czasu wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, wyeliminowanie lub ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia, zmniejszenie wahań koniunkturalnych i możliwie najlepsze wykorzystanie czynników produkcji

• społeczne

• polityczne - stwarzanie jak najlepszych politycznych właściwości systemu dla funkcjonowania gospodarki

• polityka fiskalna - manipulowanie poziomem podatków płaconych przez społeczeństwo i wydatków państwa

• polityka monetarna - manipulowanie przez bank centralny stopą wzrostu pieniądza

• państwo

• dóbr publicznych - państwo jako główny dostarczyciel i gwarant dóbr publicznych dla społeczeństwa

• rozwojowe - związane z tworzeniem i rozwijaniem rodzimego handlu i przemysłu, dotowaniem przedsiębiorstw i zwalczaniu towarów z importu, lub ich ograniczaniu

• stabilizacji makroekonomicznej - zapewnienie właściwych warunków dla rozwoju gospodarki

• regulujące nieefektywności rynkowe - wyposażone w zakres silnych uprawnień do ingerencji w rynek celem zlikwidowania nieefektywności

• sprawiedliwości społecznej - państwo dbające o równy rozkład dóbr i zapewnienie wszystkim swoim obywatelom jednakowych możliwości gospodarczo-ekonomicznych

• socjalne - państwo zapewniające obywatelom dostęp do usług socjalnych, dbające o równy ich charakter dla wszystkich, interweniujące w gospodarkę celem przeciwdziałania negatywnym społecznie mechanizmom (bezrobocie)

• funkcja redystrybucyjna państwa - działania zmierzające do zniwelowania zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie radzić sobie sami

• świadczenia pieniężne - renty, emerytury, zasiłki itp.

• świadczenia w naturze - powszechna służba zdrowia, oświata

• funkcja alokacyjna państwa - podejmowanie działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych

• rozszerzanie prywatnej przedsiębiorczości i rynku

• wybór adekwatnej formy własności i przekształceń własnościowych

• wspieranie konkurencji

• dążenie do równowagi gospodarczej

• optimum w sensie Pareto - stan, w którym nie da się poprawić żadnego elementu gospodarki bez pogorszenia innego

• usprawnienie w sensie Pareto - stan, w którym zmiana gospodarki na lepsze jest możliwa

• ewolucja roli państwa w gospodarce kapitalistycznej

• ekonomiczne funkcje państwa

• wersja socjalistyczna (lub komunistyczna) - sterowanie całością gospodarki, likwidowanie inicjatyw oddolnych, nie działa wolny rynek, szeroko rozwinięty system socjalny

• wersja kapitalistyczna - działa wolny rynek, państwo jako „nocny stróż”, system socjalny dostosowany do wydatków państwa, wolny rynek

• koncepcje państwa opiekuńczego na przykładzie Szwecji oraz Niemiec - szeroko rozwinięta funkcja socjalna, powszechne ubezpieczenia zdrowotne, wysoka granica obowiązkowej edukacji, płatne urlopy macierzyńskie, opieka państwa nad obywatelami znajdującymi się w trudnej sytuacji, ochranianie ich przez niesprawiedliwymi pracodawcami, 30-35% PKB przeznaczane na pomoc biednym i opiekę socjalną

• koncepcje państwa liberalnego na przykładzie Stanów Zjednoczonych - brak powszechnych ubezpieczeń zdrowotnych, ograniczony interwencjonizm, niska granica powszechnego obowiązku edukacji, większość pieniędzy na cele socjalne przeznaczone raczej na programy pomocy i restrukturyzacji (długofalowe likwidowanie przyczyn) niż na bezpośrednią pomoc ubogim (doraźne likwidowanie skutków - 23% PKB)

Wykład 7 i 8 - Dochód narodowy, jego mierniki i determinanty

R. Milewski, „Podstawy ekonomii”, str. 331-347 oraz 357-377

• ruch okrężny w gospodarce

• model prosty

• nie uwzględnia państwa, nie bierze pod uwagę wymiany handlowej z zagranicą, pomija fakt, że gospodarstwa nie muszą przeznaczać całości dochodów na zakup produktów, a przedsiębiorstwa na zakup czynników produkcji

• pokazuje zależność pomiędzy gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami

• w zamian za płacę i pracę gospodarstwa kupują usługi i produkty przedsiębiorstw

• model złożony

• składa się z przedsiębiorstwa, sektora bankowego, zagranicy, gospodarstwa domowego i państwa

• uwzględnia złożony ruch strumieni i zasobów w gospodarce, w tym dla gospodarstwa domowego

• dopływy - inwestycje, wydatki rządowe, eksport

• odpływy - oszczędności, podatki, import

• mierniki dochodu narodowego jakie istnieją, kiedy i po co powstały?

• PKB - syntetyczna miara produkcji wytworzonej w gospodarce w ciągu roku

• PKB w cenach rynkowych - liczone w kategoriach cen końcowych, uwzględniając podatki pośrednie

• PKB w cenach czynników produkcji - produkcja krajowa z pominięciem podatków, ale uwzględnieniem subsydiów

• metody liczenia:

• metoda sumowania produktów - suma wartości produktów i usług wytworzonych w kraju

• metoda sumowania dochodów - sumowanie dochodów przy wytwarzaniu produktów i usług

• metoda sumowania wydatków - sumowanie wydatków ponoszonych w procesie produkcji dóbr i usług

• PNB - wartość dóbr wytworzonych przez naród niezależnie od miejsca (PKB + dochody netto z zagranicy)

• PNN - miara produkcji uwzględniająca inwestycje netto (PKB - amortyzacja)

• konsumpcja i inwestycje

• dochody gospodarstw przeznaczone na wydatki konsumpcyjne

• konsumpcja autonomiczna - konsumpcja niezależna od dochodu

• efekt Pigou - zmiana dochodu narodowego powoduje zmianę wielkości konsumpcji

• Y (dochód narodowy) = C (konsumpcja) + S (oszczędności)

• inwestycje

• malejąca funkcja stopy procentowej - rozmiary inwestycji zależą od przyrostu popytu konsumpcyjnego, oraz od kosztów i efektywności wyposażenia kapitałowego

• inwestycje autonomiczne - pewien poziom inwestycji niezależny od dochodów

• popyt globalny - łączna ilość towarów, jaką nabywcy decydują się zakupić w danych warunkach

• zależy do dwóch czynników - ogólnego poziomu cen towarów i wysokości dochodów ludności

• produkcja równowagi

• rewolucja keynesowska - mechanizmy rynkowe i leżące u ich podstaw zmiany cen nie są w stanie zagwarantować produkcji w pełni wykorzystującej czynniki wytwórcze

• podejście popytowe - popyt jest głównym determinantem dochodu narodowego

• warunek równowagi w gospodarce - łączne zamierzone wydatki na towary są równe wielkości produkcji tych towarów - oszczędności musza być równe inwestycjom

• hipoteza dochodu absolutnego - wielkość wydatków konsumpcyjnych zależy od poziomu bieżących dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe, przy czym gdy dochody te wzrastają, wydatki te też wzrastają, ale ich udział w dochodzie jest w miarę jego wzrostu coraz mniejszy

• przeciętna skłonność do konsumpcji - stosunek wydatków konsumpcyjnych do dochodu narodowego

• przeciętna skłonność do oszczędzania - stosunek oszczędności do dochodu narodowego

• krańcowa skłonność do konsumpcji - stosunek zmiany konsumpcji do zmiany dochodów

• krańcowa skłonność do oszczędzania - stosunek zmiany oszczędności do zmiany dochodów

• prosty mnożnik inwestycyjny i jego znaczenie dla tłumaczenia wahań koniunktury

• mnożnik informuje jak się zmienia dochód narodowy

• np. m=3 przy dochodzie 1000 powoduje wzrost dochodu o 3000

• im mnożnik większy, tym większy dochód

• mnożnik jest zawsze większy od 1

• im większe dochody, tym większe oszczędności - stąd wahania koniunktury, bowiem wzrost oszczędności zniechęca do konsumpcji i inwestowania

• paradoks zapobiegliwości i jego wpływ na koniunkturę - zjawisko polegające na spadku dochodu narodowego pod wpływem wzrostu oszczędności - niekorzystne dla koniunktury, gdyż wzrost oszczędności zniechęca do inwestycji i konsumpcji

Wykład 9 - Polityka fiskalna

R. Milewski, „Podstawy ekonomii”, str. 420-450

• co to jest polityka fiskalna? - ogół decyzji rządu dotyczący wydatków i podatków, jest częścią polityki finansowej państwa, której podstawowymi zadaniami są:

• redystrybucja dochodów

• stabilizacja gospodarki - wykorzystywanie dochodów i wydatków budżetu państwa do pobudzania lub hamowania aktywności gospodarki odpowiednio do potrzeb wynikających z przebiegu cyklu gospodarczego

• budżet państwa a popyt globalny (strona dochodowa i wydatkowa)

• aktywna polityka fiskalna

• ekspansywna - państwo poprzez zwiększanie własnych wydatków, obniżanie kwot płaconych podatków lub jedno i drugie równocześnie pobudza niedostateczny popyt globalny, co wpływa na uaktywnienie procesów gospodarczych i wzrost dochodu narodowego

• restrykcyjna - nadmierny popyt globalny jest ograniczany przez zmniejszenie wydatków budżetowych, podwyższenie podatków lub obydwa te instrumenty

• budżet państwa - plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa

• funkcje budżetu:

• fiskalna - gromadzenie dochodów budżetowych (pochodzących głównie z podatków) umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań

• redystrybucyjna - dokonywanie pożądanych zmian w dochodzie narodowym

• stymulacyjna - oddziaływanie dochodów budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne

• system podatkowy - określenie podmiotów polegających opodatkowaniu, rodzaju podatków, wysokości stawek podatkowych, ulg i zwolnień podatkowych oraz kształtowanie wydatków zgodnie z potrzebami państwa

• budżet to inaczej dochody i wydatki centralnych władz państwowych, władz lokalnych i ubezpieczeń społecznych - obecnie zaobserwuje się większą aktywność budżetową organów lokalnych niż centralnych

• zasady polityki budżetowej

• zasada rocznego budżetowania - plan dochodów i wydatków musi obejmować jeden rok

• zasada zupełności - budżet obejmuje wszystkie wydatki i dochody

• zasada jedności - budżet państwa powinien tworzyć jedną całość, tzn. wszystkie jego elementy powinny być zawarte w jednym zestawieniu

• zasada jawności - budżet powinien być poddany do publicznej wiadomości

• zasada równowagi budżetowej - polega a dążeniu do tego, żeby bieżące dochody z podatków i innych źródeł napływające do budżetu centralnego były wystarczające do pokrycia płatności za produkty i usługi finansowane przez rząd, płatności transferowych i inne wydatki budżetowe

• dochody budżetu państwa

• podatki - przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych

• rodzaje podatków

• podatki dochodowe (od osób fizycznych i przedsiębiorstw)

• podatki konsumpcyjne (VAT, akcyza)

• podatki majątkowe (od posiadanego majątku i przenoszenia majątku)

• podatek proporcjonalny - jedna stopa podatkowa

• podatek progresywny - im większe dochody, tym większy podatek

• podatek degresywny - im większy dochód, tym mniejszy podatek

• cła

• dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw

• opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne

• wydatki budżetu państwa

• związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo funkcji obronnych, administracyjnych, wymiaru sprawiedliwości itd.

• wydatki społeczno-kulturalne i socjalne

• wydatki związane z pełnieniem funkcji interwencyjnych w gospodarce

• wydatki związane z obsługą długu publicznego

• polityka fiskalna w Polsce - przed 1989 rokiem i obecnie

• przed 1989 rokiem polityka fiskalna i budżet państwa nastawione były na realizację ściśle określonych celów gospodarczych - nie były wynikiem działalności gospodarki, a jedynie ramami, w które usiłowano gospodarkę potem wtłoczyć

• zmiany zachodzące w Polsce od 1989 roku doprowadziły do kryzysu budżetu państwa, no co w dużym stopniu wpłynęły następujące czynniki:

• głęboka recesja gospodarcza i spadek dochodu narodowego prowadzący do spadku dochodów budżetu państwa

• spadek wydajności finansowej systemu dochodów budżetowych

• spadek rentowności przedsiębiorstw

• szeroki zakres ulg i zwolnień podatkowych dotyczący sektora prywatnego

• duża skłonność przedsiębiorstw prywatnych do unikania opodatkowania

• niska sprawność systemu celnego i podatkowego

• wzrost wydatków budżetowych, zwłaszcza wydatków socjalnych

• od 1991 roku utrzymuje się deficyt budżetowy

• zasady polityki budżetowej państwa polskiego

• mnożnik zrównoważonego budżetu - równy jeden, oznacza że wzrost wydatków rządowych, któremu towarzyszy równy co do wielkości wzrost podatków, powoduje wzrost dochodu narodowego o wielkość dokładnie równą wzrostowi wydatków

• deficyt budżetowy - dlaczego istnieje? - deficyt budżetowy to minusowy bilans wydatków i przychodów budżetu państwa, spowodowany znacznym wzrostem wydatków rządowych przy jednoczesnym braku sposobu na znalezienie korzystnych społecznie i politycznie alternatywnych środków finansowania budżetu państwa

• dług publiczny a deficyt budżetowy

• dług publiczny - finansowe zobowiązanie państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych form działalności, w wyniku których państwo płaci odszkodowania

• dług publiczny może być krajowy lub zagraniczny

• efekt zadłużenia wewnętrznego - redystrybucja dochodu narodowego w obrębie danego społeczeństwa

• efekt zadłużenia zewnętrznego - jeśli pożyczki przeznaczy się na inwestycje, to istnieją szanse na wzrost poziom gospodarczego i szybką spłatę kredytu, jeśli jednak pożyczki się „przeje”, to ciężar spłaty poniosą następne pokolenia

• część dochodów budżetowych państwa przeznaczona jest na obsługę długu publicznego, czyli spłatę rat zaciągniętych pożyczek oraz wypłatę odszkodowania

• deficyt budżetowy jest de facto zadłużeniem państwa samym w sobie, natomiast dług publiczny jest zobowiązaniem zaciągniętym u społeczeństwa

• za i przeciw deficytowi budżetowemu

• deficyt publiczny powoduje potrzebę dodrukowania pieniędzy, a to stwarza rządowi możliwość kreowania popytu a przez to wzrost podaży i rozruszanie gospodarki

• deficyt budżetowy może, ale nie musi prowadzić do „wypychania inwestycji prywatnych”

• wysoki deficyt budżetowy zmniejsza płynność finansową państwa, obciąża je na wiele następnych lat i zmniejsza wiarygodność gospodarki, a także grozi stałym dodrukiem pieniądza

• automatyczne stabilizatory i aktywna polityka fiskalna

• aktywna polityka fiskalna - podejmowanie takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych, które pozwolą osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze

• słabości aktywnej polityki fiskalne

• diagnostyczne - potrzeba zebrania informacji i oceny zmian

• decyzyjne - czas potrzebny na realizację zmian

• wdrożeniowe - czas niezbędny do wprowadzenia zmian w życie

• związane z reakcją podmiotów gospodarczych na wprowadzone narzędzia interwencyjne

• pasywna polityka fiskalna - wykorzystywanie właściwej niektórym instrumentom wrażliwości na zmiany poziomu dochodu narodowego, zatrudnienia i innych wielkości ekonomicznych

• automatyczne stabilizatory koniunktury - instrumenty samoczynnie reagujące na zmiany koniunktury

• podatki od dochodów ludności

• podatki od przedsiębiorstw

• podatki pośrednie

• zasiłki dla bezrobotnych i inne formy świadczeń społecznych

• programy pomocy dla rolnictwa

• deficyt budżetowy w krajach europejskich po II wojnie światowej

• po II wojnie światowej w Europie nie było wielkiego deficytu budżetowego, gdyż gospodarki państw nastawione zostały na odbudowę kontynentu ze zniszczeń wojennych - wielkie inwestycje napędzały gospodarkę, umożliwiły wzbogacenie się społeczeństwa i wzrost dochodów budżetu

• sytuacja popsuła się wraz z unormowaniem sytuacji i kryzysami energetycznym i walutowym (1965-1979), powodując wzrost deficytu budżetowego

• warunki Traktatu z Maastricht

• kryteria spójności dotyczące długu publicznego, deficytu budżetowego, inflacji, długoterminowych stóp procentowych oraz uczestnictwa w Europejskim Systemie Walutowym, które muszą być spełnione przez państwa biorące udział w tworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej w Unii Europejskiej

• inflacja - średnia stopa inflacji w roku poprzedzającym badanie nie może być wyższa niż 1,5 punktu procentowego średniej inflacji w trzech najlepszych pod tym względem krajach UE

• deficyt - udział deficytu w PKB nie może przekroczyć 3%

• dług publiczny - nie może przekraczać 60% PKB

• stopa procentowa - nie wyższa niż 2% od średniej stopy procentowej z trzech najlepszych pod tym względem krajów UE

• dewaluacja - tylko raz i za zgodą wszystkich państw członkowskich

Wykład 10 - Bezrobocie, inflacja

R. Milewski, „Podstawy ekonomii”, str. 532-582

• definicja bezrobocia - stan, w którym osoby w wieku produkcyjnym są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz pozostają bez pracy, pomimo podjęcia poszukiwań pracy

• zatrudnienie i bezrobocie - zatrudnienie to fakt udokumentowanej pracy, za którą pobiera się opłatę lub inne świadczenia, bezrobocie to stan braku zatrudnienia, mimo chęci pracy

• ludność w wieku produkcyjnym a zasoby siły roboczej - występuje następująca hierarchia

• ludność w wieku produkcyjnym - wszyscy zdolni do pracy

• bierni zawodowo - zdolni do podjęcia pracy, którzy z własnej woli pozostają nieaktywni

• aktywni zawodowo (zasoby siły roboczej)

• zatrudnieni

• bezrobotni

• przyczyny bezrobocia

• wzrost wydajności - większa wydajność pracowników i maszyn wyklucza potrzebę zwiększania zatrudnienia

• wzrost kosztów pracy - im droższa praca, tym mniej zatrudnionych, którzy muszą pracować efektywniej

• recesja - tzn. bezrobocie koniunkturalne, powstaje z powodu globalnego załamania gospodarki i spadku popytu na pracę

• klasyczne ujęcie:

• A. Smith - niesprawnie działający rynek pracy

• D. Ricardo - stosowanie maszyn wypiera siłę roboczą z procesu produkcji

• K. Marks - rozwój technologiczny przyczyną rozwoju bezrobocia

• zależność wyboru techniki produkcji od kosztów pracy i kosztów kapitału

• rodzaje bezrobocia

• bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi - może występować w sytuacji równowagi na rynku pracy

• bezrobocie frykcyjne - nieredukowalne minimum bezrobocia w dynamicznej gospodarce, powstaje w związku z powolnością przystosowań struktury podaży siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą na niedoskonale funkcjonującym rynku pracy

• bezrobocie strukturalne - powstaje w wyniku niedopasowań struktury podaży siły roboczej i popytu na siłę roboczą, przede wszystkim w aspekcie kwalifikacyjnym, zawodowym i regionalnym

• bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą - bezrobocie wywołane osłabieniem ogólnej aktywności gospodarczej, tłumaczone jest niedostatecznym popyte na dobra, lub zbyt wysokimi płacami (tzw. bezrobocie klasyczne)

• bezrobocie jawne i ukryte

• bezrobocie jawne - bezrobocie oficjalne, mierzone statystykami i kontrolowane, podawane do wiadomości

• bezrobocie ukryte - bezrobocie fikcyjne (sztuczne tworzenie miejsc pracy), bezrobocie utajnione, mierzone fałszywymi statystykami, bezrobocie nie uwzględniające zatrudnionych de facto w szarej strefie

• bezrobocie krótkookresowe i długotrwałe

• bezrobocie krótkookresowe - wynikające z czasowe przestawiania się gospodarki i niedopasowań na rynku pracy

• bezrobocie długotrwałe - bezrobocie spowodowane zapaścią gospodarki, bez szans na zmianę w najbliższym okresie w przypadku nie stosowania reform

• bezrobocie dobrowolne (naturalne) i przymusowe

• bezrobocie naturalne - bezrobocie towarzyszące równowadze na rynku pracy, oraz będące wyrazem świadomej akceptacji braku zatrudnienia ze względu na niezadowalające warunki pracy

• bezrobocie przymusowe - związane z obniżeniem produkcji przez producentów, ma charakter trwały

• cel zasiłków dla bezrobotnych i geneza ich powstania - zasiłki dla bezrobotnych mają spowodować umożliwienie im egzystencji i co za tym idzie nie obciążaniu państwa ich utrzymaniem, a także umożliwienie bezrobotnym dalsze poszukiwanie pracy i zapobieganie stoczeniu się ich na margines społeczny - geneza zasiłków dla bezrobotnych sięga starożytności, gdzie rozdawano biednym i nie mogącym znaleźć zatrudnienia posiłek - zasiłki pieniężne pojawiły się w XIX wieku w Niemczech

• przyczyny walki z bezrobociem

• negatywne skutki społeczne i ekonomiczne

• pogorszenie poziomu życia

• frustracja społeczna

• wzrost niezadowolenia

• rozwój szeregu niekorzystnych zjawisk społecznych

• niepełne wykorzystanie siły roboczej

• produkcja niższa od potencjalnej

• spadek siły nabywczej społeczeństwa

• sytuacja na rynku pracy w Polsce - wielkość bezrobocia oraz jego cechy szczególne

• nadwyżka podaży pracy

• jawne bezrobocie

• bezrobocie na wsi

• brak kwalifikacji

• przestarzały system kolejowy, służby zdrowia, górnictwa itd.

• bezrobocie regionalne i strukturalne

• spadek opłacalności zatrudnienia

• recesja

• sytuacja na rynku pracy w Unii Europejskiej

• zapotrzebowanie na pracowników fizycznych i wykwalifikowanych robotników

• zapotrzebowanie na pracowników niewykwalifikowanych (opiekunki, sprzątaczki)

• zróżnicowane stopy bezrobocia

• wysoce rozwinięty rynek pomocy socjalnej

• stosunkowo silne zróżnicowanie wskaźników bezrobocia między poszczególnymi grupami siły roboczej

• metody walki z bezrobociem

• aktywna polityka państwa na rynku pracy - wykorzystanie szeregu instrumentów ekonomicznych

• polityka makroekonomiczna - wykorzystywanie instrumentów fiskalnych i pieniężnych w celu zredukowania stopy bezrobocia

• polityka mikroekonomiczna - zespół instrumentów mających na celu poprawę funkcjonowania rynku pracy oraz redukcję bezrobocia w określonych grupach siły roboczej

• publiczne programy zatrudnienia

• pożyczki dla przedsiębiorstw w celu tworzenia nowych miejsc pracy

• szkolenia zawodowe

• usługi pośrednictwa pracy

• pasywna polityka państwa na rynku pracy - różnorodne formy pomocy finansowej dla bezrobotnych

• pojęcie, sposoby pomiaru oraz nasilenie inflacji

• inflacja - proces wzrostu ogólnego poziomu cen

• konstruuje się „koszyk” określonych dóbr i na jego podstawie monitoruje się zmiany ceny - stopę inflacji

• w gospodarce centralnie planowanej inflacja przejawiała się nie w faktycznym wzroście cen, lecz w istnieniu niedoborów towarów na rynku oraz w ukrytych podwyżkach cen

• inflacja do 5% - inflacja pełzająca

• inflacja 5-10% - inflacja umiarkowana

• inflacja 10-150% - inflacja galopująca

• inflacja powyżej 150% - hiperinflacja

• społeczno-ekonomiczne skutki inflacji

• zniekształcenie informacji rynkowej

• ucieczka od pieniądza - gwałtowny spadek popytu na pieniądze w ujęciu realnym

• redystrybucja dochodów, a więc ponowny podział dochodów między podmioty gospodarcze

• niepewność w zakresie przewidywania zmiany cen, co zazwyczaj osłabia aktywność gospodarczą

• osłabienie działalności inwestycyjnej i zahamowanie tempa wzrostu gospodarczego

• dodatkowe koszty obsługi procesów gospodarczych

• główne teorie inflacji

• monetarna teoria inflacji

• ilość pieniądza decyduje o poziomie cen towarów

• popyt na pieniądze jest stabilny

• zmiany podaży pieniądza w krótkim okresie powodują zarówno zmiany cen, jak i zmiany realnego dochodu narodowego

• tempo wzrostu cen zdeterminowane jest tempem wzrostu podaży pieniądza

• przyczyną inflacji jest błędna polityka banku centralnego

• popytowa teoria inflacji

• przyczyną inflacji jest ustalenie się agregatowego popytu na towary na poziomie przewyższającym możliwość jego zaspokojenia

• luka inflacyjna

• rozmiar luki inflacyjnej wyznaczony jest przez różnicę między wielkością łącznego popytu na towary a wielkością dochodu narodowego odpowiadającego pełnemu wykorzystaniu zdolności wytwórczych

• w warunkach swobodnego kształtowania się cen rynkowych pojawienie się luki inflacyjnej powoduje inflację

• kosztowa teoria inflacji

• przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkcji niezależny od agregatowego popytu na towary

• inflacja a bezrobocie - koncepcja krzywej Phillipsa

• krzywa Philllipsa - ukazywała zależnośc miedzy stopą bezrobocia a tempem wzrostu płac nominalnych - stabilizacja płac odpowiada stanowi równowagi na rynku pracy

• stagflacja - zjawisko lat 70., utrzymywanie się wysokiej inflacji i wysokiego bezrobocia

---