System pomocy społecznej w Niemczech

Całość świadczeń pomocy społecznej w Niemczech dzieli się na pomoc w pokryciu kosztów utrzymania oraz pomoc w szczególnych sytuacjach życiowych. Pierwsza grupa świadczeń dotyczy osób, których niedostateczny poziom dochodów uniemożliwia zaspokojenie podstawowych potrzeb, stąd świadczenia te mają głównie charakter finansowy. Druga grupa świadczeń przysługuje tym, którzy nie mogą samodzielnie pokonać trudności życiowych. Świadczenia te mają ułatwić zapobieganie trudnościom wynikającym z wieku oraz je łagodzić, a także stworzyć możliwości uczestnictwa w życiu społecznym.

Do ustawowych zadań z zakresu pomocy dla osób starszych zaliczamy:

• pomoc w przygotowaniu się do starości,

• pomoc przy uzyskaniu i utrzymaniu mieszkania dostosowanego do potrzeb człowieka starszego,

• pomoc przy przyjęciu do domu opieki,

• pomoc we wszystkich sprawach dotyczących korzystania ze służb prowadzących opiekę nad osobami starszymi,

• pomoc przy uczestnictwie w imprezach towarzyskich, rozrywkowych, szkoleniowych i kulturalnych,

• pomoc w celu utrzymania kontaktów i związków z bliskimi,

• pomoc w celu umożliwienia działalności, której pragnąłby człowiek starszy.

Formy pomocy dla osób starszych

W Niemczech pomoc dla osób starszych świadczona jest w trzech podstawowych formach:

• pomoc otwarta (ambulatoryjna) - obejmuje ona m.in. ogólną opiekę zdrowotną i socjalną, jest świadczona przede wszystkim przez stacje socjalne i wolontariuszy;

• pomoc półotwarta (półstacjonarna) - realizowana jest w wyspecjalizowanych placówkach przez określony czas (np. w domu dla osób starszych, szpitalu, gdzie organizuje się opiekę pielęgnacyjną dla niepełnosprawnych podczas wypoczynku urlopowego ich opiekunów);

• pomoc stacjonarna (zakładowa, zamknięta, instytucjonalna) - to pomoc organizowana w specjalnych placówkach, głównie dla niepełnosprawnych i przewlekle chorych, którzy nie mają zapewnionej opieki ze strony rodziny.

Pomoc otwarta i półotwarta

Podstawowa zasada pomocy wobec osób starszych w Niemczech to pierwszeństwo pomocy otwartej nad stacjonarną.

Aby ułatwić ludziom pozostanie we własnych mieszkaniach i prowadzenie gospodarstwa domowego, oferuje się im m.in. tzw. indywidualne dostosowanie mieszkań. Działania te polegają na tworzeniu indywidualnych rozwiązań, poprzedzone analizą sytuacji człowieka starszego i jego warunków mieszkaniowych, obejmują doradztwo i praktyczną pomoc.

Osoby starsze mogą ponadto skorzystać z mieszkań dostosowanych do potrzeb bez względu na wiek oraz z mieszkań specjalnych dla osób starszych, są to samodzielne mieszkania, które są dostosowane do potrzeb wieku i zapewniają usługi opiekuńcze, umożliwiając zachowanie samodzielności.Istnieją tu również zgrupowania samodzielnych mieszkań, w których świadczy się usługi, przy czym z usług tych mogą skorzystać także osoby z lokalnego środowiska.

Stacje socjalne

Nazywane również stacjami diakonii, ośrodkami pomocy, centrum usługowym, wędrowną służbą pielęgniarską. To wyspecjalizowane placówki pomocy społecznej, których głównym celem jest niesienie pomocy osobom potrzebującym. Najczęściej stacje to towarzystwa prywatne utworzone przez m.in. gminy kościelne, stowarzyszenia wyznaniowe, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Stacja pozostaje w bliskim kontakcie ze społecznością, w której działa, jest forma pomocy rodzinnej i sąsiedzkiej wśród osób należących do społeczności lokalnej, inicjuje, popiera pomoc sąsiedzką, udziela rad i wskazówek. Współpracuje z innymi instytucjami, włącza w proces pomocy sąsiadów, władze lokalne, stowarzyszenia, związki, organizacje, lekarzy. Jest pierwszym punktem kontaktowym dla osób potrzebujących wsparcia. Jej główną zasadą jest aktywizowanie człowieka potrzebującego pomocy, wzmocnienie jego sił, by jak najdłużej był niezależny od innych. W stacji działają wyspecjalizowane służby zajmujące się pielęgnacją osób obłożnie i przewlekle chorych, opieką nad chorymi niepełnosprawnymi oraz osobami mającymi problem w prowadzeniu gospodarstwa domowegoWiększość pracowników stacji to pielęgniarki i pielęgniarze, którzy współpracują z wolontariuszami i lekarzami. W stacji nie brakuje również pracowników socjalnych i innych specjalistów, którzy świadczą porady dotyczące organizacji życia i rozwiązywania problemów.Formy działalności stacji są bardzo zróżnicowane, jest to m.in. dostarczanie do mieszkań „posiłków na kółkach”, organizacja transportu chorych, wypożyczanie sprzętu, usługi pielęgnacyjne, nocne dyżury domowe, udzielanie pomocy w prowadzeniu gospodarstwa domowego, organizowanie klubów seniora, wczasów dla rencistów i emerytów, udzielanie informacji na temat obowiązującego ustawodawstwa socjalnego oraz działających instytucji dobroczynnych.

Półotwarta pomoc osobom starszym obejmuje usługi wyspecjalizowanych placówek, świadczone na terenie gmin. Przykładami takich usług są:
- prowadzenie domów dziennego pobytu,
- działalność kulturalno-oświatowa klubów zrzeszających osoby starsze,
- organizowanie wczasów dla seniorów,
- domowa opieka pielęgnacyjna niepełnosprawnych podczas wypoczynku urlopowego osób stale się nimi opiekujących.
Celem udzielanych świadczeń jest przede wszystkim zapobieganie osamotnieniu i społecznej izolacji osób starszych.

Pomoc stacjonarna

Do tej formy pomocy zaliczamy domy dla ludzi starszych.

W Niemczech domy te dzielą się w zależności od stopnia samodzielności ich mieszkańców.

Osoby, które nie wymagają żadnej specjalistycznej opieki i mają dobrą kondycję zdrowotną, zamieszkują w domach mieszkalnych dla osób starszych, przeważnie wraz ze współmałżonkiem. Domy te składają się z samodzielnych, najczęściej jedno- lub dwupokojowych mieszkań, zlokalizowanych w jednym lub kilku sąsiadujących ze sobą budynkach wielomieszkaniowych. Wszystkie mieszkania połączone są telefonicznie z dyżurką, w której znajduje się pielęgniarka. Mieszkańcy tych domów mogą korzystać z opieki lekarskiej, pomocy przy robieniu zakupów, sprzątaniu mieszkania. W domach dla osób starszych zamieszkują osoby w relatywnie dobrym stanie zdrowia, które nie mogą lub nie chcą samodzielnie prowadzić gospodarstwa domowego, są to najczęściej osoby samotne. Mieszkańcom tych domów świadczy się m.in. opiekę medyczną, zapewnia wyżywienie i oraz organizuje zajęcia kulturalno - oświatowe. Domy te nastawione są na utrzymanie przez jak najdłuższy czas sprawności fizycznej i umysłowej mieszkańcówDla chorych fizycznie i umysłowo przeznaczone są domy dla osób wymagających pielęgnacji. Osobom tym świadczona jest pomoc w zaspokajaniu wszelkich potrzeb, głównie w postaci świadczeń pielęgnacyjnych. Ostatnim typem domów są tzw. placówki wielofunkcyjne które skupiają na swoim terenie przynajmniej dwa spośród wcześniej opisanych rodzajów domów. Zapewniają one swoim pensjonariuszom ciągłość zamieszkiwania w tym samym środowisku, nawet jeśli zaistnieje potrzeba zmiany typu domu, ułatwiają również stopniową adaptację do zmieniających się warunków zdrowotnych. Uzupełnieniem usług świadczonych przez służby socjalne w Niemczech stanowią działania podejmowane przez same osoby starsze w ramach stowarzyszeń samopomocowych seniorów oraz placówek zaangażowania obywatelskiego. Stowarzyszenia samopomocowe seniorów to organizacje, których celem jest wzajemna pomoc w różnych sytuacjach życiowych. Członkowie stowarzyszeń oferują głównie usługi uzupełniające w stosunku do tych, które świadczone są w ramach działalności służb socjalnych. Uczestnicy placówek zaangażowania obywatelskiego podejmują działania zmierzające do poprawy jakości życia lokalnej społeczności głównie poprzez aktywizowanie osób ze środowiska lokalnego. Inicjatywy zaangażowania obywatelskiego są wspierane przez administrację.OLANDIA

W Holandii termin osoba starsza dotyczy człowieka powyżej 55 r.ż., obecnie jest to, co trzeci obywatel tego kraju. W związku z tym rząd holenderski za główne zadania w zakresie polityki społecznej na rzecz osób starszych uznał:

• Rozwój polityki prewencji zdrowotnej

• Ustalenie odpowiednich proporcji usług opiekuńczych świadczonych w miejscu zamieszkania i w zakładach opiekuńczych

• Zwiększenie opieki nad osobami cierpiącymi na choroby przewlekłe

• Zwrócenie uwagi na edukację ludzi starszych

• Poszukiwanie miejsc aktywności zawodowej dla osób starszych

• Przeciwdziałanie całkowitemu eliminowaniu seniorów z życia zawodowego

• Odnowę społeczną wieku starszego poprzez większą integrację osób starszych ze środowiskiem lokalnym

W holenderskim systemie pomocy społecznej zwraca się szczególną uwagę na konieczność wykorzystania potencjalnych możliwości tkwiących w jednostkach oraz akcentuje potrzebę przesunięcia usług opiekuńczych do miejsca zamieszkania, by osoba starsza nie musiała zamieszkać w domu opieki. Dlatego przyjęto założenie, że dom opieki ma być instytucją o charakterze otwartym, zintegrowanym ze środowiskiem lokalnym, świadczącym usługi dla okolicznych mieszkańców. Zgodnie z tym założeniem holenderskie domy opieki oferują ludziom starszym samodzielnie mieszkającym różnorodne usługi tj. dostarczanie posiłków do mieszkań, pranie odzieży, pielęgnacja w chorobie, pomoc w ciągu dnia, nocne dyżury na wezwania, okresowy lub dzienny pobyt w placówce, udostępnienie urządzeń do rehabilitacji.

Opieka ludzi starszych w Holandii obejmuje dwie podstawowe formy:

• Pomoc domowa i pielęgnacja w mieszkaniu- dla żyjących samodzielnie, ale mających problemy zdrowotne. Realizowana jest głównie przez organizacje krzyżowe (pierwotnie wyznaniowe), które zapewniają pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego, pielęgnację, zaopatrzenie, informacje w czasie choroby i rehabilitacji, opiekę hospicyjną jak również wypożyczać sprzęt rehabilitacyjny.

• Opiekę zbiorową- w ramach domów opieki lub domów dla przewlekle chorych.

W Holandii istnieją zróżnicowane formy opieki instytucjonalnej nad ludźmi starszymi. Budowane są kolonie małych domków z centralnym budynkiem, w którym w razie potrzeby świadczone są usługi (żywieniowe, medyczne, porządkowe). W domach opieki mieszkańcy żyją we własnych pokojach lub mieszkaniach samodzielnych, znajdujących się wokół pomieszczeń wspólnych, w których świadczone są usługi. Z kolei domy dla przewlekle chorych oferują szeroki, wyspecjalizowany program wspólny dla wszystkich pensjonariuszy. Należy też podkreślić, iż stopniowo odchodzi się od tych form instytucjonalnych, co wyraża się w zintensyfikowaniu działań na rzecz przekształcania placówek stacjonarnych na mieszkania z opieka.

Propozycje mieszkaniowe dla ludzi starszych w Holandii uwzględniają ich zróżnicowany stan zdrowia i sprawności. Osoby starsze mogą otrzymać środki finansowe na przebudowę mieszkania, stosowanie do własnych potrzeb lub na przeprowadzkę do innego mieszkania. Z myślą o potrzebach ludzi starszych tworzy się tzw. mieszkania bez barier. Są to nowo budowane lub już istniejące mieszkania, wolne od przeszkód utrudniających egzystencję osoby o ograniczonej sprawności. Inną ofertą dla ludzi starszych jest tzw. wspólnota mieszkaniowa seniorów, obejmująca kilka mieszkań ze wspólnymi pomieszczeniami. Istnieją także grupowe mieszkania z opieką, czyli zgrupowanie mieszkań samodzielnych.

Specyficzną postacią samodzielnych mieszkań la ludzi starszych są mieszkania znajdujące się w obrębie domów opieki, których lokatorzy korzystają z urządzeń znajdujących się na terenie placówki. Osoby starsze mogą także zamieszkać w zespole mieszkań specjalnie dla nich wybudowanych (w których nie świadczy się usług zbiorowych, by nie uzależnić się od pomocy innych), a także w ośrodkach z ograniczonym zestawem usług oraz w domach opieki czy w domach dla przewlekle chorych. Na uwagę zasługuje fakt, że z ciekawymi innowacjami wychodzą osoby starsze. Przykładem mogą być cztery zaprzyjaźnione małżeństwa, które założyły we wsi wspólnotę De Kamp. Osoby zbliżające się do wieku emerytalnego w obawie przed samotnością postanowiły zorganizować wspólne życie, by zapewnić sobie wzajemną pomoc gdy będą niesprawne. Sprzedały własne domy, kupiły teren dawnej farmy, gdzie zbudowały cztery indywidualne domki i jeden wspólny, w którym z okazji świąt i innych uroczystości przyjmują swoich gości.Najważniejsze przesłanie holenderskiego systemu pomocy wobec ludzi starszych to maksymalna opieka przy jak największej niezależności oraz założenie, że dobrze zorganizowana wspólnota potrafi najlepiej rozwiązać swoje problemy.Warto zwrócić uwagę na powstające w Holandii projekty dotyczące domów dla ludzi starszych. W jednym z nich proponuje się zróżnicowanie na cztery typy:

• Typ A- przeznaczony dla osób niezależnych materialnie i sprawnych fizycznie, gwarantuje im tylko niektóre usługi. Jego mieszkańcy po osiągnięciu pewnego określonego stopnia niesprawności, muszą przenieść się do innego typu, zapewniającego bardziej wszechstronną pomoc

• Typ B- podobny do typu A ale pozwala pozostać do końca życia, gdyż można go dostosować do wzrastających z wiekiem potrzeb mieszkańców.

• Typ C- składa się z podstawowego (dużego) budynku dla niesprawnych, którego część przeznaczona jest na świadczenie usług osobom w miarę sprawnych mieszkającym w indywidualnych domkach na obrzeżach podstawowego budynku.

• Typ D- jest on modyfikacją typu C, lecz ten budynek podstawowy jest znacznie mniejszy. Zakłada się, że mieszkańcy małych domków mogą w większym stopniu korzystać z usług świadczonych im na miejscu, a tylko w razie ostateczności przenoszą na stałe do budynku podstawowego.

Ciekawym rozwiązaniem jest Die Drie Hoven w Amsterdamie. Jest to kompleks mieszkaniowo-usługowy dla osób o różnych poziomach autonomii, który obejmuje pawilon mieszkalny dla ludzi starszych w miarę sprawnych (mieszkań dla małżeństw) oraz pawilon dla przewlekle fizycznie i psychicznie chorych (250 łóżek w pokojach 1-, 2 i 4-osobowych). Pawilony te połączone są z centrum usługowym i medycznym, Domem Dziennego Pobytu i przychodnią lekarską ( otwartą dla mieszkańców dzielnicy, w której znajduje się kompleks).Inicjatywy francuskie na rzecz osób starszych

We Francji, podobnie jak w innych krajach Unii Europejskiej, postuluje się, aby ludzie starsi jak najdłużej przebywali w naturalnym środowisku życia, we własnych mieszkaniach, a przeniesienie się do placówki stacjonarnej jest traktowane jako ostateczność

• Pierwsza zasada- mówi o konieczności rozwijania tzw. utrzymania osób starszych w domu, głównie poprzez ulepszanie mieszkań (możliwość finansowania przez państwo) zapewnienie osobom starszym ulg domowych (pomocy domowej, usług sąsiedzkich, pielęgniarskich, czuwania), a także pobytu dziennego lub czasowego w placówce.

• Druga zasada- konieczność polepszania jakości życia w zakładach opiekuńczych.

• Trzecia zasada- rozwijanie różnorodnych form mieszkalnictwa dla osób starszych. Ludzie starsi mają możliwość skorzystania z pobytu w grupach bądź w małych zgrupowaniach samodzielnych mieszkań w powszechnej zabudowie.

• Czwarta zasada- koncentruje się na potrzebie propagowania solidarności rodzinnej między generacjami. Aby odciążyć rodzinę osoby starszej oferuje się pobyt dzienny lub czasowy w placówkach dla ludzi starszych.

• Piąta zasada- wskazuje na konieczność ulepszania systemu finansowania.

Ludzie starsi mieszkający we Francji mają zapewnioną szeroką pomoc środowiskową obejmującą dostarczenie posiłków do mieszkań, usługi pielęgniarskie. Podejmowane są także działania zmierzające do dostosowania mieszkań osób starszych do ich potrzeb. Ciekawą inicjatywą zmierzającą do realizacji zasady jak najdłuższego pozostania w środowisku jest system odpłatnego przyjmowania osób starszych przez osoby prywatne w ich domach. Warto zwrócić uwagę, że we Francji działa wiele stowarzyszeń społecznych zorganizowanych na rzecz ludzi starszych, w tym również założonych przez osoby starsze. Stowarzyszenia wciąż odgrywają ogromną rolę w zakresie świadczeń usług w domu, poradnictwa, organizacji wolnego czasu.

We Francji rozwijają się różnorodne formy mieszkalnictwa dla osób starszych, znaczną część stanowią rozwiązania w formie eksperymentu. Wyróżnia się:

• Ośrodek wspierający zasadę „utrzymania w domu” ludzi starszych- jest to ośrodek pobytu dziennego połączonego z zespołem hotelarsko-restauracyjnym, w którym świadczy się opiekę dzienną, a w razie konieczności pobyt czasowy ( gdy pogorszy się stan zdrowia, jeśli opiekunowie maja urlop). W ośrodku nie ma personelu medycznego a usługi świadczone są przez osoby dochodzące.

• Mała jednostka pobytu dla osób zdezorientowanych (tzw. cantau rodzinne- kąt przy kominku)- jest to forma pośrednia między utrzymaniem w domu a zakładem, który może funkcjonować w powiązaniu z ośrodkiem pobytu dziennego. Ma tu miejsce wspólnotowy sposób życia, a jedna osoba odpowiada za życie codzienne, relacje z rodziną.ewentualne zabiegi medyczne są wykonywane przez osobę z zewnątrz.

• Mała jednostka pobytu osób starszych w rodzinie zastępczej- jest to zespół sześciu mieszkań jedno- lub dwuosobowych, przeznaczonych dla ludzi w starszym wieku, a także dla dwóch mieszkań dla rodzin przyjmujących

• Sieć małych jednostek mieszkalnych w skali dzielnicy- sieć obejmująca dziesięć tzw. małych jednostek mieszkalnych, z których każda posiada od 5 do 10 mieszkań. W jednostkach mieszkalnych znajdują się pomieszczenia wspólne, jak salon z kuchnią, pokój dzienny, a także pokój z łazienką dla osoby zapewniającej opiekę nocną. Ludziom starszym oferuje się system usług, jednak nie ma w nich stałych usług medycznych.

• Małe jednostki mieszkalne dzielnicowe- w jednym domu znajdują się dwa zespoły mieszkalne. W każdym zespole jest 12 mieszkań oraz pomieszczenia wspólne. Głównym animatorem życia w domu jest jedna osoba zajmująca się koordynowaniem akcją usług zewnętrznych. Osoby starsze mogą tu skorzystać z pobytu stałego, czasowego, dziennego lub nocnego.

• Mieszkanie grupowe- czyli zespół indywidualnych pokoi umiejscowionych wokół wspólnej przestrzeni. Jedno z takich mieszkań ( dla czterech niesamodzielnych osób) zlokalizowane jest w Paryżu na parterze budynku, znajdującego się blisko centrum i ośrodka terapeutycznego.

• Małe jednostki życia- to mieszkania grupowe lub kilkunastu osób, na które składa się odpowiednia liczba pokoi dwu- lub jednoosobowych oraz część wspólna. Osoby starsze mogą tu zamieszkać stale lub przejściowo, są zatrudnieni opiekunowie i świadczone indywidualne usługi.

• Zespoły mieszkalne dla ludzi starszych budowane w układzie „słonecznym”- „słońcem” zespołu jest centrum usługowe, które świadczy działalność na rzecz lokatorów mieszkań zgrupowanych oraz ludzi posiadających mieszkania niezależne, położone promieniście w sąsiedniej zabudowie mieszkalnej. Zarządca centrum wynajmuje czasem od właścicieli okolicznych budynków odpowiednie mieszkania i oddaje je w użytkowanie osobom starszym.

• Propozycja z Poitiers, która stwarza możliwość opiekowania się ludźmi starszymi w ich własnych mieszkaniach, aby nie zmieniać ich trybu życia. Składa się na nią zespół czterech budynków mieszkalnych z wygodami, przeznaczonych dla osób starszych. Mieszkańcy mają do dyspozycji sześć restauracji, które jeśli trzeba posyłają posiłki do domu. W gospodarstwie i w zakupach pomaga im 50 opiekunek. Całodobowy dyżur telefoniczny, możliwy dzięki zainstalowaniu aparatów przy łóżkach, zapewnia im w razie konieczności natychmiastową pomoc. Potrzeby kulturalne zaspokaja 13 klubów dziennych.

• Domy zintegrowane dla osób zależnych- przeznaczone dla osób prawie zdrowych, zależnych i zdezorientowanych. Stosowanie do zróżnicowanych potrzeb mieszkańców tych domów przygotowano dla nich pokoje mieszkalne oraz pomieszczenia wspólne jak salony, pokoje gościnne.

• Kompleksowy zespół zróżnicowanych form mieszkalnictwa i usług dla osób starszych i niepełnosprawnych w dzielnicy- składa się z mieszkań dla osób starszych i dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, mieszkań grupowych oraz ośrodka dziennego.

Specyfiką działań podejmowanych na rzecz ludzi starszych (jak twierdzi Barbara Tryfan) jest we Francji przeciwdziałanie segregacji pokoleń. W tym celu zakładane są kluby międzypokoleniowe, a zamiast uniwersytetów trzeciego wieku- uniwersytety wszystkich pokoleń.

• Kluby międzypokoleniowe prowadza szeroką działalność, a ich celem jest aktywizacja ludzi starszych, włączenie ich w życie społeczności lokalnej na zasadzie partnerstwa i solidarności. Kluby te organizują wycieczki, zjazdy, uroczystości, imprezy, spotkania przy wspólnym obiedzie, kiermasze wyrobów ich członków.członkowie klubu świadczą sobie wzajemnie różne usługi. Renciści opiekują się dziećmi a ludzie młodsi pomagają starszym przy pracach domowych, dostawie węgla.

• W uniwersytetach wszystkich pokoleń działają animatorzy społeczni i zawodowi, którzy aktywizują ludzi starszych oraz ożywiają społeczność lokalną.

We Francji istnieją ogniska międzypokoleniowe zwane „ antyumieralniami”. Takie ognisko międzypokoleniowe jest to zespół budynków składających się z pawilonów indywidualnych, części wspólnej oraz pomieszczeń dla niepełnosprawnych. W ognisku znajdują się również urządzenia rekreacyjne dostępne także dla osób ze środowiska lokalnego. Ognisko organizuje kursy, spotkania, wycieczki oraz pracę na rzecz środowiska. W ognisku mieści się również centrum wakacyjne dla młodzieży.LKA BRYTANIA

System pomocy społecznej opiera się na założeniu, aby nie izolować osób starszych od ich dotychczasowego kontekstu życia, by mogli żyć w naturalnym otoczeniu, we własnym mieszkaniu. Strategia promująca niezależność.Celem tej strategii we Wielkiej Brytanii jest stworzenie warunków umożliwiających osobom starszym utrzymywanie jak najdłużej niezależności i kontroli nad swoim życiem.

Kierunki strategii promującej niezależność:

• Zachęcanie do niezależności i determinacji w jej osiąganiu

• Umożliwianie kontroli i dokonywania wyborów przez osoby starsze

• Zmniejszanie ryzyka wypadków i urazów w domu

• Redukcja izolacji społecznej

• Oferowanie treningów w
  przemieszczaniu się i w codziennych czynnościach życiowych

• Pomoc indywidualnym osobom w utrzymaniu możliwie najdłużej pracy zawodowej

Pomoc ochotnicza w Wielkiej Brytanii
(wolontariat)Oparta na idei wsparcia społecznego, w którą zaangażowani są przyjaciele, sąsiedzi i inni ludzie dobrej woli- stanowi to swoistą tradycję działalności społecznej.Pomoc ochotnicza w niektórych przypadkach jest formalnie usankcjonowana, np.: miejscowe władze opłacają co tydzień osoby, które w ramach stosunków
„dobrosąsiedzkich”, niosą pomoc ludziom w starszym wieku.

Osoby starsze organizują się w grupy samopomocy, np.:
„ Projekt ogniwo”, która powstała przy poparciu
„ Organizacji ludzi w starszym wieku”
i „Stowarzyszenia przedemerytalnego”.

Grupa ta koncentruje się na wzajemnym wymianie usług
(za prace w ogrodzie, naprawy domowe, malowanie mieszkania- piecze się ciasta, wykonuje robótki na drutach, itp.)

Na zasadzie grup wzajemnej pomocy funkcjonują w Wielkiej Brytanii także niektóre Uniwersytety Trzeciego Wieku. Członkowie tych uniwersytetów pełnią zarówno rolę uczniów jak i nauczycieli.

Swoista sieć wspierająca w Wielkiej Brytanii:

Według Clare Wenger jest to „całość działań ludzi starszych, świadczących innym usługi w zakresie: towarzystwa, rady, pomocy i opieki”.

Clare Wenger wyodrębnia 5 typów sieci wsparcia.

5 typów sieci wsparcia wg. C. Wenger

• Sieć wsparcia zależna od rodziny, która opiera się przede wszystkim na kontaktach z najbliższymi krewnymi, na bliskich więzach rodzinnych, często polega na wspólnym prowadzeniu gospodarstwa domowego z rodzeństwem lub dorosłymi dziećmi.

• Zintegrowana lokalna sieć, która obejmuje ścisłe związki z rodziną, przyjaciółmi, sąsiadami, najbliższym otoczeniem- polega na długoletnim zamieszkiwaniu w danym środowisku oraz na aktywnym uczestnictwie
  w życiu tego środowiska.

• Lokalnie samowystarczalna sieć, w której osoba starsza utrzymuje rzadko lub na dystans kontakty z jednym krewnym (ktoś z rodzeństwa)- jej styl życia wyznaczają kontakty z sąsiadami i prowadzenie gospodarstwa domowego.

• Sieć skierowana na szerszą społeczność, dotyczy osób samotnych, opiera się na aktywnych kontaktach z daleką rodziną, z przyjaciółmi i sąsiadami- udzielanie się w miejscowych organizacjach społecznych.

• Ograniczone prywatne wsparcie-dotyczy osób pozbawionych krewnych na miejscu (prócz współmałżonka), polega na minimalnych kontaktach z sąsiadami lub przyjaciółmi.

System „ community care”
- opieka społeczeństwa

Zapewnia ludziom starszym możliwość życia w naturalnym środowisku, adresowany jest do osób niesamodzielnych.

Podstawowym elementem systemu są usługi opiekuńcze świadczone w ramach profesjonalnej opieki domowej
(home-based service).

Opieka w domu obejmuje:

- pomoc w codziennych czynnościach życiowych (mycie, poruszanie się, ubieranie, spożywanie posiłków)

- opiekę nocną

- pomoc pielęgniarek środowiskowych

Opieka domowa realizowana jest przez organizacje wolontariackie, podmioty prywatne i świadczona jest również przez państwową pomoc społeczną.

Pomoc nieformalnych opiekunów
( dalecy członkowie rodziny, przyjaciele, sąsiedzi)

W 1996r. uchwalono w WB Carers' Act- ustawę określającą prawa osób opiekujących się. Za opiekuna uznano osobę, która mieszka razem z osobą potrzebującą opieki, dostosowując swój tryb życia do potrzeb podopiecznego. Opiekunowie sa wspierani przez państwową pomoc społeczną, np. w zakresie poradnictwa, organizowania przerw w opiece, wakacji dla osób starszych ( wakacje w domach opieki).Usługi w ciągu dnia- „ day servis ” Powstają by zapobiegać przenoszeniu się osób starszych do placówek stacjonarnych.

Usługi te są świadczone przez placówki opieki częściowej, jak

day centres for older people (domy codziennego pobytu dla osób starszych), centra rehabilitacyjne, itp..

Głównym celem organizowania tych placówek jest organizacja czasu wolnego. Zapewnienie również transportu dla osób niepełnosprawnych oraz posiłki. Formy mieszkalnictwa dla ludzi starszych

W Wielkiej Brytanii ważne jest, by ludzie starsi (w tym także o ograniczonej sprawności) zamieszkiwali, po odpowiednim przystosowaniu budynków, w mieszkaniach zlokalizowanych w powszechnej zabudowie. W tym celu państwo zapewnia pomoc finansową przy dostosowaniu własnego mieszkania do potrzeb starszych osób oraz umożliwia otrzymanie mieszkania przystosowanego do potrzeb osób starszych.

Osoby w starszym wieku mogą również korzystać z mieszkań na całe życie, dotyczy to mieszkań nowo budowanych. Koncepcja tych mieszkań polega na uwzględnieniu w projektach budowy eliminacji wszelkich barier, które mogłyby utrudnić życie osobie
z ograniczoną sprawnością.

Formy mieszkalnictwa dla ludzi starszych

Niektóre z form opierają się na naturalnych więziach, tzw. „ granny houses ''- mieszkania dla dziadków połączone mieszkaniem dzieci lub krewnych.

Inne systemy zalicza się do tzw. systemu mieszkań z opieką, którego celem jest umożliwienie prowadzenia niezależnego gospodarstwa domowego i zapewnienia potrzebnej do tego pomocy

W Wielkiej Brytanii najbardziej rozpowszechnione są tzw. „ mobility houses „

małe zgrupowania samodzielnych mieszkań w zwykłej zabudowie, przeznaczone także dla niepełnosprawnych poruszających się na wózkach, wśród nich znajduje się mieszkanie opiekuna.

„ Sheltered houses „chroniony kompleks od 30 do 50 samodzielnych mieszkań jedno- i dwuosobowych, połączonych systemem alarmowym z mieszkaniem opiekuna: dla grupy czterech mieszkań istnieje program wspólny-zazwyczaj w kompleksie znajdują się sale rekreacyjne, pokoje gościnne, pralnia.

Kategorie mieszkań w Wielkiej Brytanii według
I. Ogonowskiej i H. Zaniewskiej.

• Mieszkania przeznaczone dla osób jeszcze w pełni zdolnych do samodzielnego życia- są to normalne mieszkania, posiadające nieliczne rozwiązania specjalne, np.. wspólne urządzenia oraz jeden opiekun zajmujący się podopiecznymi

• Mieszkania dla osób, którym niezbędna jest pomoc- posiadają znaczną liczbę urządzeń wspólnych i pokój przeznaczony dla opiekuna

• Mieszkanie dla osób potrzebujących opieki przez całą dobę

Opieka całodobowa
- residential care, servise-

W Wielkiej Brytanii, jeśli nie można zapewnić pomocy osobom starszym w ramach opieki środowiskowej, to oferowana jest im opieka całodobowa.

Opieka całodobowa świadczona jest im w „residential care homes”
( domy opieki ) lub „nursing homes” ( domy opieki przeznaczone dla osób chorych ).

Domy opieki zapewniają zakwaterowanie, wyżywienie, opiekę osobistą oraz organizację czasu wolnego.

W domach opieki realizowane są 3 modele pracy:

• Warehousing- zaspokajanie podstawowych potrzeb

• Horticulture- rozwijanie umiejętności i zdolności

• Normalisation- stwarzanie warunków zbliżonych do naturalnych

Hierarchia potrzeb seniorów wg. Teorii Maslowa.
Proces starzenia staje się powszechnym problemem we współczesnym świecie. Rola i pozycja człowieka w okresie późnej dorosłości w nowoczesnym zmodernizowanym społeczeństwie bardzo się zmieniła.
Czas późnej dorosłości to okres wyciszenia, zasłużonego wypoczynku za pracę i wychowanie dzieci. Jednak często niestety zdarza się tak, że wraz z przejściem na emeryturę pogarsza się wskaźnik życia. Trzeba pamiętać o tym, że starzenie się jest procesem, dlatego nie powinien to być okres całkowitego wycofania się z życia społecznego, kulturalnego i towarzyskiego, ponieważ może to spowodować uaktywnienie się stanów depresyjnych, osamotnienia i izolacji, które przyczyniają się do pogorszenia jakości życia.

Hierarchia potrzeb A. Maslowa

Maslow stał na stanowisku, że nie należy wyodrębniać poszczególnych potrzeb, gdyż brak jest odpowiednich kryteriów podziału, zaś wyliczanie cząstkowych potrzeb byłoby bezcelowe z racji ich ogromnej liczby.Wyróżnia potrzeby PODSTAWOWE - właściwe wszystkim ludziom, dane człowiekowi z natury.Potrzeby stanowią pewną gradację z uwagi na ważność i siłę, z jaką działają, ale także tworzą hierarchię ważności pojawiania się i gotowości do stania się czynnikiem motywującym zachowanie.Hierarchiczny porządek w funkcjonowaniu potrzeb sprawia, że warunkiem zaspokojenia potrzeb wyżej stojących w hierarchii jest przynajmniej częściowe zaspokojenie potrzeb niższych.Nie znaczy to jednak, że potrzeby wyższe pojawiają się dopiero po pełnym zaspokojeniu potrzeb niższych. Poszczególne z nich mogą istnieć obok siebie, nadając postępowaniu człowieka złożony charakter.

POTRZEBY FIZJOLOGICZNE

Do tej grupy zalicza się potrzebę:

- pożywienia,

- oddychania,

- pragnienia,

- snu,

- aktywności,

- seksu;

Zaspokojenie tych potrzeb jest niezbędne do utrzymania się przy życiu. Ich niezaspokojenie powoduje, że dominują one nad wszystkimi innymi potrzebami, wypierając je na dalszy plan.
U człowieka, który ma duże braki w zaspokojeniu potrzeb fizjologicznych, ich realizacja staje się głównym źródłem motywacji.

POTRZEBY BEZPIECZEŃSTWA

Pobudzają organizm do działań zapewniających nienaruszalność, bezpieczeństwo i ład jak również do szukania sensu istnienia i światopoglądu.

Do tej grupy należą następujące potrzeby:

- bezpieczeństwa,

- zależności,

- opieki,

- oparcia,

- ładu,

- porządku;

U osób dorosłych w większości przypadków potrzeba ta jest zaspokajana. Jej deficyt pojawia się w sytuacjach nadzwyczajnych, jak wojna, choroba, izolacja szpitalna lub więzienna, katastrofy, żywioły, bezrobocie.

POTRZEBY MIŁOŚCI I PRZYNALEŻNOŚCI

Skłaniają one człowieka do nawiązywania bliskich i serdecznych kontaktów z ludźmi oraz do poszukiwania swojego miejsca i pozycji w rodzinie, wśród rówieśników, w innych grupach i organizacjach. Miłość, zdaniem Maslowa to nie seks, ale przede wszystkim szacunek, przyjaźń, serdeczność i szczerość.Zaspokojenie tych potrzeb we współczesnym społeczeństwie często natrafia na przeszkody, gdyż są one zwyczajowo uwarunkowane wieloma normami i zakazami.

Niezaspokojenie ich wyraża się w poczuciu osamotnienia i obcości oraz jest jedną z przyczyn złego przystosowania.

POTRZEBY GODNOŚCI I WŁASNEJ WARTOŚCI

Potrzeby te można podzielić na dwie grupy. Pierwsza Obejmuje potrzeby siły, osiągnięć, kompetencji i zaufania do siebie oraz niezależność i swobody.Druga zawiera potrzeby reputacji, prestiżu, poważania i szacunku ze strony innych, uznania

i ważności. Człowiek potrzebuje więc trwałego, dobrze ugruntowanego szacunku dla siebie oraz pozytywnej wysokiej oceny własnej osoby i uznania ze strony innych.

POTRZEBY SAMOAKTUALIZACJI

Polegają one na odkrywaniu i realizowaniu swoich potencjalnych możliwości i uzdolnień. Skutki zaniedbania własnego rozwoju, wynikające z braku samoaktualizacji, ujawniają się w zachowaniu, emocjach, postawach.

- W zakresie emocji: brak radości życia, obojętność, rozpacz, apatia, rezygnacja, bezradność, poczucie beznadziejności.

- W zakresie sensu życia: poczucie bezsensu, utrata wartości i celu życiowego, pragnienie śmierci.

- W zakresie przeżyć religijnych: kryzys duchowy, kryzys wiary.

- W zakresie stosunków interpersonalnych: ucieczka przed bliskimi kontaktami z ludźmi.

Do potrzeb podstawowych zaliczył Maslow także dwie dodatkowe potrzeby:

POZNAWCZĄ I ESTETYCZNĄ
Nie tworzą one jednak oddzielnej grupy, są raczej narzędziami w zaspokajaniu pięciu wcześniej wymienionych grup potrzeb.

Dr Walentyna Wnuk - Uniwersytet Wrocławski Kierownik UTW - w artykule „Potrzeby i oczekiwania ludzi starszych” rozpatruje potrzeby seniorów z dwóch punktów widzenia:
- tych samych potrzeb, co innych grup
wiekowych,
- dodatkowych - związanych ze stanem
zdrowia, sytuacją społeczną, kondycją
psychofizyczną.

W przypadku osób starszych, poza materialnymi potrzebami (zapewniającymi byt) na szczególne wyróżnienie zasługują potrzeby o charakterze psychospołecznym.
W swoim artykule przedstawia klasyfikację potrzeb zaproponowaną przez amerykańskiego gerontologa
C. Tibbittsa:
1.Potrzeba wykonywania społecznie użytecznych działań,
2.Potrzeba uznania za część społeczeństwa, społeczności, grupy i odgrywania w nich określonej roli,
3.Potrzeba wypełnienia w satysfakcjonujący sposób powiększonego wolumenu czasu,

4.Potrzeba utrzymywania normalnych stosunków towarzyskich,
5.Potrzeba uznania jako jednostki ludzkiej,
6.Potrzeba stwarzania okazji i sposobności dla autoekspresji oraz poczucia dokonań,
7.Potrzeba odpowiedniej stymulacji psychicznej i umysłowej,
8.Potrzeba ochrony zdrowia i dostępu do opieki zdrowotnej,
9.Potrzeba odpowiednio ustalonego trybu życia i utrzymywania stosunków z rodziną,
10.Potrzeba duchowej satysfakcji.

Według przeprowadzonych przez nią badań na szczególne wyartykułowanie zasługuje:
1.Potrzeba społecznej użyteczności, akceptacji i więzi emocjonalnej, które w starszym wieku utożsamiane są z sensem życia. Zaspokojenie tych potrzeb rysuje szansę na lepsze, godniejsze życie.
2.Potrzeba utrzymywania kontaktów emocjonalnych z rodziną, przyjaciółmi, sąsiadami i koleżankami.

Brak aktywności, kontaktów, pomocy ze strony innych, powoduje poczucie własnej nieprzydatności, prowadzi do odczuwania krzywdy, izolacji, osamotnienia, braku poczucia bezpieczeństwa.

Autorka podkreśla, że skutkiem braku zaspokajania potrzeb, ale również ich wyrażania, jest często poczucie bezsensowności i bezcelowości życia, niepokoje, bezsenność, zmienność uczuć, wyuczona zależność, wreszcie agresja. Rośnie w ten sposób skłonność do popadania w stany depresyjne (łącznie z chorobami psychicznymi).zniany te w psychice powodują utratę szacunku dla siebie.Opinia EKES ( Europejskiego Komitetu Ekonomiczno - Społecznego) dotycząca uwzględnienia potrzeb osób starszych ( wrzesień 2008)

Opinia dotyczy różnorodnych zagadnień związanych z sytuacją osób od okresu formalnego przejścia na emeryturę do wieku bardzo zaawansowanego.

Poszczególne obszary działań:

Bezpieczne, zdrowe i aktywne życie w późnym wieku wymaga spełnienia wielu zasadniczych warunków. Znajdują się wśród nich następujące zagadnienia:

USŁUGI ŚWIADCZONE W INTERESIE OGÓLNYM

Usługi świadczone w interesie ogólnym dotyczą konkretnie m. in. zagospodarowania przestrzennego i środowiska naturalnego, zwłaszcza infrastruktury komunalnej .Chodzi przy tym o zapewnienie podstawowych usług oraz ich dostępność dla całego społeczeństwa , przy szczególnym uwzględnieniu specyficznych potrzeb osób starszych i wymagających opieki.

INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA ORAZ DOSTAWY TOWARÓW I USŁUG CODZIENNEGO ZAPOTRZEBOWANIA

Samodzielność i mobilność stanowią istotne warunki jakości życia i aktywności

w późnym wieku. Potrzebne są tu:

- łatwy i nieskrępowany dostęp do sklepów, jak również dostęp do tak ważnych instytucji jak poczta, bank, apteka, cmentarz, budynki i instytucje publiczne.

MIESZKANIA

Obecna oferta mieszkaniowa nie zawsze spełnia potrzeby starzejącego się społeczeństwa

w Europie, jeżeli chodzi o zachowanie samodzielności przez osoby starsze w ich własnym domu. Projektowanie i standardy nowego budownictwa mieszkaniowego muszą brać pod uwagę utratę zdolności fizycznych, sensorycznych i umysłowych przez osoby starsze oraz wykorzystywać systemy efektywne pod względem energetycznym

i technologicznym.

OPIEKA ZDROWOTNA

Wraz z wiekiem coraz ważniejsza staje się godna zaufania opieka zdrowotna , odpowiadająca potrzebom późnego wieku i dostępna

w pobliżu miejsca zamieszkania.

Dotyczy to (wraz z ochroną praw osób starszych jako pacjentów):

- opieki i rehabilitacji medycznej , zwłaszcza geriatrycznej, prowadzonej przez lekarzy i usługodawców o specjalizacji gerontologicznej

i geriatrycznej;

- ambulatoryjnych służb opieki, jak również świadczenia prostych usług opiekuńczo - pomocniczych przez wybrane służby;

- medycyny paliatywnej i pomocy psychologicznej dla rodzin;

- poradnictwa i informowania o prawach pacjentów i możliwościach otrzymywania wsparcia;

- służb doradczych i informacyjnych oraz instytucji i bodźców prewencyjnych;

- technicznych środków pomocy i systemów wsparcia, które nie mogą jednak zastąpić pomocy ludzkiej;

KWESTIE ZWIĄZANE Z KOŃCEM ŻYCIA

Charakter tej ostatniej fazy życia jest sporny

i podlega różnym uregulowaniom w państwach członkowskich (eutanazja). W tym kontekście trzeba zapewnić bezpieczeństwo prawne, aby życzenie osób starszych - także w wypadku postępujących ograniczeń kognitywnych -

np. w odniesieniu do stosowania środków przedłużających życie, mogło być uwzględnione.

INTEGRACJA SPOŁECZNA I UDZIAŁ W ŻYCIU SPOŁECZNYM

Integracja społeczna i udział w życiu społecznym nalezą do podstawowych potrzeb człowieka

i dotyczą wielorakich aspektów życia osób starszych. Najważniejsze spośród nich to stosunki rodzinne i towarzyskie, praca zarobkowa, wolontariat, zajęcia pobudzające umysł, jak również uczenie się przez całe życie oraz uczestniczenie w życiu społecznym

i kulturalnym.

Aby zainteresowane osoby mogły po przejściu na emeryturę nadal uczestniczyć w życiu społecznym poprzez pracę - z jakichkolwiek względów, czy to finansowych czy też dla własnego rozwoju zawodowego EKES proponuje rozważenie takich działań jak:
-uelastycznienie zasad przechodzenia na emeryturę zgodnie z dyrektywą w sprawie równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy;
-zaplanowanie stanowiska i otoczenia pracy zgodnie
z wymogami wieku, łącznie z poprawą wymogów fizycznych, zdrowia, bezpieczeństwa, rytmu
i organizacji pracy ;
-wykorzystywanie i w stosownych okolicznościach dostosowanie techniki celem wsparcia procesów pracy;

ZABEZPIECZENIE FINANSOWE

Zdaniem EKES należy doprowadzić do tego, by państwa członkowskie stworzyły warunki zabezpieczające egzystencję,

a tym samym godność osób starszych przez cały czas ich emerytury, niezależnie od tego, czy uczestniczą one w życiu społecznym.W artykule „Seniorzy o swojej starości” Agnieszki Łukomskiej i Joanny Wachowskiej przedstawiona została ocena starości dokonana przez seniorów.
Badania pozwoliły ustalić jak starsi ludzie postrzegają starość, z czym ją kojarzą, czy akceptują naturalne następstwa procesu starzenia.
Seniorzy wysoko ocenili pozytywne oblicza starości:
- dla 75% badanych - to okres odpoczynku,
- dla 64% - to dobry czas na aktywność edukacyjną realizowaną przez uczestnictwo w zajęciach Uniwersytetów III Wieku,
- dla 94% - to czas refleksji i przemyśleń nad swoim życiem,

Cała grupa badanych seniorów (100%) uważała starość za czas przeznaczony na przekazywanie wartości i doświadczeń młodemu pokoleniu,
- 78% badanych myśląc o swojej starości obawia się niedołężności,
- zaledwie 44% respondentów twierdziło, że starość to okres zależności od innych , a 52% uważało, że osoby mogą być i często są niezależne;

Seniorzy biorący udział w badaniu pozytywnie postrzegają swoją starość. Mimo wielu przejawów dyskryminacji
i uprzedzeń wobec osób starszych, z którymi mamy do czynienia na co dzień, nie czują się wykluczeni z życia społecznego.
Starość nie oznacza dla nich wycofania się z kontaktów społecznych, życia rodzinnego, a często i zawodowego.
Wręcz przeciwnie, jest czasem na realizację marzeń i zadań, których nie udało się osiągnąć w okresie młodości
i dojrzałości.
RODZINA jest priorytetową potrzebą w życiu seniorów,
a szczególną satysfakcję przynosi im pełnienie funkcji dziadków. Jest to ważny element budowania ich poczucia własnej tożsamości i wartości, ponieważ w tej roli postrzegane są przeważnie jako osoby dobre dla wnuków i służące zawsze mądrą radą. Przekazywanie doświadczeń i wiedzy życiowej sprzyja pogłębianiu relacji z członkami rodziny i integracji międzypokoleniowej.

Szczególnie polecaną i upowszechnioną formą aktywności dla osób starszych jest udział
w Klubach Seniora lub Uniwersytetach III Wieku, które obecnie są najbardziej rozpowszechnioną formą edukacji seniorów.

Badania przedstawione przez autorów pracy pokazały, że duża grupa seniorów wykazuje chęć uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez te placówki. Dzięki nim osoby starsze poszerzają
i zdobywają wiedzę, zaspokajają potrzeby społeczne oraz nabywają kompetencje
i umiejętności do przezwyciężenia problemów życiowych.

---