Wykład 1, 26.02.2010r.

Psychopatologia - teoria zaburzeń psychicznych.

„Psychologia zaburzeń” Carson

Modele odróżniania normy od patologii:

1. Model statyczny czyli ilościowy. Mówi że normalne jest to co robi większość a nie normalne jest to co robi mniejszość. Jest niebezpieczny ponieważ np. osoba o bardzo wysokiej inteligencji czy wysokim wzroście jest patologiczny

aa

2. Model kulturowy - odnosi się do zgodności z regułami życia społecznego np. nie wolno zabijać ludzi, nie wolno kłamać. Są różne normy które w różnych kulturach się wykluczają - na jednym terytorium coś jest normalne w innym już jest patologią. Np. w Polsce samobójstwo jest ogromną patologią a w Japonii samobójca jest normalny i honorowy!

Wykład 2, 12.03.2010r

Zaburzenia nerwicowe, zaburzenia lękowe:

1. Nie mają wyraźnego podłoża organicznego, brak zmian w układzie nerwowym, nie ma żadnych podłoży medycznych, fizycznym itp.

2. W tych zaburzeniach nie dochodzi do zaburzeń realności (w ten sposób odróżnia się zaburzenia nerwicowe od zaburzeń psychotycznych). Możliwość odróżnienia rzeczy realnych od nierealnych

3. Osoba z zaburzeniami nerwicowymi wie które z jej przeżyć, emocji, zachowań jest nienormalne i powinno być leczone, zdaje sobie z tego sprawę że ma problem.

Fobia to zaburzenie nerwicowe, którego objawem osiowym jest uporczywy lęk przed różnymi określonymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami, związany z unikaniem sytuacji wywołujących go i utrudnieniem funkcjonowania w społeczeństwie. Fobie wywołane są przez pewne sytuacje lub obiekty zewnętrzne wobec osoby przeżywającej lęk, które obiektywnie nie są niebezpieczne. Cierpi na nie około 10% ludzkości. Zasadniczy obraz fobii to przesadne reakcje zaniepokojenia i trwogi, pomimo świadomości o irracjonalności własnego lęku i zapewnień, że obiekt strachu nie stanowi realnego zagrożenia. Co więcej powoduje to chęć ukrycia fobii i odkrycie, lub nawet samo myślenie o odkryciu przez kogoś przypadłości może prowadzić do ataków paniki.

DSM IV (klasyfikacja zaburzeń psychicznych) dzieli fobie na specyficzne i fobię sytuacyjną.

Fobie specyficzne to fobie przed: zwierzętami, obiektami, sytuacjami społecznymi (np. zamknięte pomieszczenia, windy), krwią i zranieniem, chorobami czy śmiercią. Fobia sytuacyjna związana jest z lękiem przed wykonaniem jakiejś zawstydzającej czynności na oczach innych ludzi i nieumiejętności jej kontrolowania-zatrzymania, np. potrzeba fizjologiczna oddania kału, moczu itp. Czasem poczucie strachu wywołuje już sama myśl o braku kontroli nad własnym zachowaniem.

ICD-10 wyróżnia wśród zaburzeń lękowych w postaci fobii:

1. Agorafobię (przebywanie samemu w miejscach publicznych oraz lęk przed tłumem)

2. fobie społeczne (chory odczuwa lęk wobec wszystkich lub niektórych sytuacji społecznych)

3. specyficzne (izolowane) (zwierząt, środowiska naturalnego, sytuacyjne, krwi, zranienia i zastrzyku)

4. inne zaburzenia lękowe w postaci fobii

5. fobie bliżej nie określone.

Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń lękowych, fobia zazwyczaj wiąże się z objawami psychosomatycznymi, na przykład z przyspieszeniem bicia serca, suchością w ustach, szczękościskiem, nadmiernym poceniem się, zawrotami głowy oraz poczuciem utraty kontroli nad swoim zachowaniem lub subiektywnym poczuciem choroby psychicznej. Zdarza się, że lęk fobiczny współistnieje z epizodami depresji, może wywołać stan przedzawałowy, ustanie bicia serca, drętwienie kończyn, znaczny spadek lub wzrost ciśnienia, bezdech, duszności, zaburzenia spostrzegania i mowy, ucisk na klatkę piersiową, głowę, nos lub brzuch i in.; może prowadzić do omdleń oraz arytmii serca.

Fobie są całkowicie uleczalne w procesie psychoterapeutycznym, którego długość zależna jest od poziomu i czasu trwania danej fobii. Leczenie może również odbywać się metodą farmakologiczną, jednak najlepsze rezultaty uzyskuje się łącząc obie formy leczenia. W zależności od pacjenta i przyczyn jego lęków, jedna forma leczenia może być skuteczniejsza od drugiej.

Zespół lęku uogólnionego - zaburzenie psychiczne należące do zaburzeń lękowych, które charakteryzuje nierealistyczny, uporczywy i przesadzony lęk przed potencjalnym nieszczęściem, które może dotknąć zarówno osobę chorą jak i jej rodzinę (bankructwo, choroba, niepowodzenia życiowe). Osoby cierpiące na to zaburzenie mają również problemy z koncentracją, łatwo się irytują i męczą, żyją ciągle w stanie napięcia. Uwaga chorego skierowana jest głównie na przeszukiwaniu otoczenia w poszukiwaniu symptomów nieszczęść, jest on czynnie zaangażowany w poszukiwaniu bezpieczeństwa (prosi członków rodziny o powiadamianie, że są bezpieczni, kontroluje wydatki, by uchronić się przed stratą finansową). Charakterystyczne jest to, że w obecności wszystkich członków rodziny osoba odpręża się, jest w stanie nawiązywać kontakty towarzyskie i dobrze się bawić. Z chwilą zniknięcia członka rodziny z pola widzenia pojawia się napięcie i lęk. Aby zdiagnozować zespół lęku uogólnionego, powinny być spełnione poniższe kryteria:

• Nadmierny lęk lub obawy przed przyszłymi wydarzeniami, występujący często (częściej występuje niż nie występuje) przez okres min. 6 miesięcy, dotyczący codziennych aktywności (szkoła, praca itd.)

• Dana osoba nie jest w stanie poradzić sobie z objawami i ich kontrolować.

• Lęk lub obawy są związane z trzema (lub więcej) symptomami, takimi jak: niepokój, nerwowość lub podekscytowanie, łatwe męczenie się, drażliwość, napięcie mięśniowe, problemy z zasypianiem, wstawaniem lub niespokojny sen, niewysypianie się, problemy z koncentracją lub uczucie pustki w głowie. Do symptomów można również zaliczyć nudności, wymioty i przewlekłe bóle żołądka.

Wykład 3, 26.03.2010r

Zespół lęku panicznego zwany też zespołem lęku napadowego - rodzaj zaburzenia lękowego, które objawia się występowaniem epizodów silnego strachu (przerażenia). Napady lęku zwykle występują niespodziewanie i nie są związane z realnym zagrożeniem lecz ze zbyt bujną wyobraźnią. Typową treścią obaw podczas napadu jest przekonanie, że za chwilę straci się życie, rozum lub przytomność. Większość napadów ma racjonalne podłoże - istnieje konkretny bodziec zagrażający (np. katastrofa samochodowa). Kiedy napady nie mają jasnego początku są nieprzewidywalne. Osoby cierpiące na zespół paniki są często przekonane, że zaraz umrą (bardzo silnie łomocze im serce, mają zaburzenia widzenia, uczucie duszenia się), sądzą zazwyczaj, że mają "atak serca". Rozpoznanie ustala się po kilku tego typu atakach, podczas których wyklucza się somatyczne przyczyny ich wystąpienia. Paniczny lęk może występować z różną częstotliwością, średnio ok. dwa razy w tygodniu i trwa 10-20 minut. Napadowi towarzyszą nieprzyjemne doznania somatyczne, trudności w rozumowaniu i poczucie nieuchronnej katastrofy kończące się ogólnym wyczerpaniem organizmu. Nasilony lęk zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia napadu paniki, zaś same napady mogą powodować długotrwały lęk antycypacyjny, powodowany obawą wystąpienia napadu. Często współwystępują z agorafobią która może być przyczyną jak również ich skutkiem.

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw, zespół anankastyczny) - zaburzenie psychiczne z grupy zaburzeń lękowych charakteryzujące się występowaniem u chorego natrętnych (obsesyjnych) myśli oraz zachowań przymusowych (kompulsyjnych). Częste mycie rąk jest jednym z najczęstszych objawów zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. Obsesjami nazywa się występowaniem u chorego irracjonalnych myśli, które pojawiają się w świadomości automatycznie i powodują u pacjenta cierpienie oraz chęć uwolnienia się od nich. Myśli najczęściej dotyczą przemocy, religii czy seksualności jak również dążeniem do porządku (czystości) i symetrii (układaniu przedmiotów w symetryczny sposób). Innymi często pojawiającymi się myślami są te odnoszące się do zdrowia i obaw przez zakażaniem się jakąś chorobą. Przykłady: U osoby, u której występują myśli obsesyjne, po zobaczeniu jakiegoś człowieka na ulicy w psychice pojawiają się myśli dotyczące skrzywdzenia (np. pobicia) go. U człowieka cierpiącego na obsesje, po zobaczeniu noża (lub innego ostrego przedmiotu) występują myśli (obrazy) przedstawiające skrzywdzenie tym nożem jakiejś osoby (np. tej która się blisko niego znajduje). Osoba cierpiąca na ZOK po dotknięciu każdego przedmiotu dokładnie myje ręce w obawie przez zakażeniem. Kompulsje (inaczej rytuały) do czynności które chory wykonuje w celu zapobiegnięcia jakiemuś wydarzeniu, które miało by się dokonać jeśli dana czynność nie zostanie wykonana. Matka doświadczająca kompulsji dotyka określoną ilość razy jakiś przedmiot w celu uchronienia swojego dziecka przed wypadkiem. Jeżeli nie wykona tej czynności pojawią się u niej lęki, że jej dziecko może zginąć. Lęk jest tak silny, że wykonuje ona tę określoną czynność.

Osoby doświadczające obsesji i kompulsji zdają sobie sprawę z irracjonalność swoich myśli i zachowań (co różni obsesje i kompulsje od urojeń) jednak z powodu lęku są one zmuszone do wykonywania określonych czynności.

Wykład 4, 16.04.2010r

Zaburzenia konwersyjne (dysocjacyjne) - wcześniej zwane histerycznymi. Konwersja, dysocjacja to zmiana, zamiana. Termin histeria został zmieniony gdyż kojarzył się negatywnie oraz odnoszono go tylko do kobiet. Zaburzenia konwersyjne symulują choroby biologiczne i mogą przejawiać się w różny sposób. Polegają na utracie pamięci, poczucia tożsamości, kontroli ruchów czy utracie wrażeń zmysłowych jak wzrok czy paraliż. Przykładowe zaburzenia konwersyjne:

1. Amnezja konwersyjna - utrata pamięci (nie spowodowana biologicznie, organicznie np. przez chorobę Alzhaimera czy kontuzje czaszki) na podłożu psychologicznym. Osoba pamięta wszystko co nie dotyczy jej, np. zna imię prezydenta ale swojego imienia nie pamięta. Może wystąpić tylko częściowa utrata pamięci np. osoba pamięta swojego ojca lecz nie pamięta że ojciec ją bił. Zapominanie nieprzyjemnych sytuacji. Pamięć może powrócić (przy amnezji biologicznej pamięć nie powróci nigdy).

2. Fuga dysocjacyjna - rodzaj amnezji, charakterystyczne są dalekie podróże. Przykład: osoba żyje normalnie, pracuje, mieszka, robi zakupy itp. Nagle wpada w fugę i zapomina wszystko, czuje silną chęć dalekiej ucieczki. Przeprowadza się, znajduje pracę i nagle (nawet po wielu miesiącach) ta fuga zanika, osoba czuje się zagubiona, nie pamięta nic z okresu fugi ale pamięta swoje „poprzednie” życie. Fuga zazwyczaj powraca jeszcze wielokrotnie.

3. Drgawki dysocjacyjne - charakterystyczne drgawki jak w przypadki epilepsji, dodatkowo gwałtowny krzyk lub płacz. Po ataki drgawek konwersyjnych osoba nie pamięta ataku. Aby przerwać atak należy mocno uderzyć tą osobę - bodziec bólu przerywa atak. Cechą odróżniającą od epilepsji jest fakt iż osoby te nigdy nie zrobią sobie krzywdy - nie odgryzą sobie języka, nie uderzą się itp.

4. Dysocjacyjne zaburzenia czucia - charakteryzują się utratą wzroku, słuchu, mowy czy paraliżem. Brak medycznych przyczyn, wyłączne podłoże psychologiczne. Osoba mająca konwersacje zaburzenie czucia nie bardzo przejmuje się tą utratą zmysłu. Ciekawostką jest również to iż np. przy utracie wzroku te osoby nigdy w nic nie wpadają - tak jakby mózg odbierał bodźce choć osoba jest naprawdę niewidoma. Można je wyleczyć za pomocą sugestii.

Wykład 5 i 6, 14.05.2010r

Osobowość zwielokrotniona - rozdwojenie jaźni. Różne aspekty tożsamości - osoba ma jedną tożsamość, która ma różne aspekty. Przyczyna: między 5-6 rokiem życia takiej osobie musiało stać się coś traumatycznego np. małą 5 letnią dziewczynkę próbowała utopić mama, dziecko nie może sobie z tym poradzić, tworzy nowy aspekt osobowości który będzie o tym pamiętał - a sama dziewczynka wyrzuca to wspomnienie i może żyć normalnie z matką. Rodzaj nerwicy.

Zaburzenia nastroju (afektywne) - [1] obniżenie nastroju, depresje lub [2] podwyższenie nastroju, zaburzenia maniakalne.

Depresje zwykłe - zazwyczaj związane z utratą (np. śmiercią bliskiego), są niestałe, przemijają.

Depresje - chorobowe, zaburzenia endogenne - nagłe obniżenie nastroju, bez widocznego powodu, pojawia się a potem znika i znów się pojawia. Zaburzenie afektywne nawracające. Smutek ciągły, niezmienny. Może nastąpić pobudzenie lub osłabienie, można nie mieć na nic siły. Można osłabić np. pamięć ale też może się polepszyć. Może się to tylko wydawać - te osoby z powodu depresji czują że strasznie im się pogorszyło ale to nie prawda. Smutek, spowolnienie ruchowe, utrata zainteresowań. Obniżona samoocena, urojenia, pesymistycznie widzenie przyszłości, zawsze będzie źle, to się nigdy nie zmieni. Tendencje samobójcze.

Faza maniakalna - odwrotna do depresji. Wzmożony nastrój, uczucie radości, euforii, brak adekwatnych reakcji na przykre sytuacje, wielkie pobudzenie, dużo energii nie spożytkowanej pozytywnie. Nie czują zmęczenia, są pobudzeni, wydaje im się że mają lepszą pamięć. Łatwo można odwrócić ich uwagę. Utrata zahamowań społecznych. Nie umieją się zachować publicznie, nie przejmują się tym. Podwyższona samoocena i urojenia. Optymizm. Lekkomyślność.

Zazwyczaj jest to choroba dwubiegunowa czyli najpierw następuje depresja, potem przerwa, potem stan maniakalny, potem przerwa, potem depresja itd. …

Choroba afektywna, zaburzenie jedno biegunowe, zaburzenie dwu biegunowe.

Wykład 5, 28.05.2010r

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD, znana również jako psychoza mania­kalno-depresyjna) ma najprawdopodobniej najdłuższą historię ze wszystkich zaburzeń psy­chicz­nych jako oddzielna jednostka chorobowa. Lekarze w starożytnej Grecji opisali charakte­rystyczny przebieg zaburzeń nastroju i przypisywali go brakowi równowagi fluidów i humo­rów organizmu. Ma to pewne odniesienie do współcześnie uznawanych teorii na ten temat. Biegunami tego cyklu są depresja, czyli stan głębokiego smutku, oraz mania, stan niekon­trolowanego podniecenia.

W fazie depresji chorzy tracą swoje dotychczasowe zainteresowania i nie potrafią odczuwać przyjemności. Czas płynie wolno a świat wydaje się ponury. Nie są w stanie skoncentrować uwagi, podejmować najdrobniejszych decyzji ani wykazywać inicjatywy. Chodzą w tę i z po­wrotem, płaczą, stają się drażliwi, lub przeciwnie – popadają w odrętwienie, mówią jedno­stajnym, cichym głosem, z nieruchomą twarzą – niekiedy ich stan przypomina katatonię. Skarżą się przy tym na bóle głowy, kręgosłupa, zmęczenie, utratę apetytu i problemy ze snem. Czują się bezwartościowi, uważają swój stan za beznadziejny, co w skrajnych przy­padkach wywołuje urojenia: chorzy są przekonani, że oto właśnie spotyka ich zasłużona kara za grzechy z przeszłości, albo że cierpią na jakąś śmiertelną, nieuleczalną chorobę. Częste są również myśli samobójcze i życzenie śmierci – nie należy lekceważyć możliwości próby samobójczej.

W fazie manii pacjentów rozsadza energia, są radośni, rubaszni i gadatliwi. Potrzebują nie­wiele snu. W rozmowie przeskakują z tematu na temat. Żywią przekonanie o swoich niezwy­kłych zdolnościach i ukrytych dotychczas talentach, mają nierzeczywiste wizje na temat po­siadanych bogactw, władzy, czy idealnej miłości. Szastają pieniędzmi, nawiązują liczne kontakty seksualne, są inicjatorami wielkich przedsięwzięć, które w krótkim czasie porzucają. Potrafią też być nachalni i despotyczni a ich jowialna wesołość może niespodziewanie prze­chodzić w niepohamowany gniew. Wątek myślowy, dotychczas przyspieszony, rwie się i gubi, a podwyższona aktywność przeradza się w stan męczącego, bezcelowego pobudze­nia. Gdy okazuje się, że wybujałe ambicje nie zostaną zaspokojone, mogą pojawić się uroje­nia prześladowcze.

W przebiegu choroby może wystąpić stan łagodniejszy zwany hipomanią. Pacjenci są od­bierani bardzo pozytywnie przez otoczenie jako osoby czarujące, elokwentne i przejawiające inicjatywę. Łatwo znajdują towarzystwo, mają powodzenie u płci przeciwnej. Stan ten bywa kreatywny – doświadcza go wielu artystów i pisarzy, bywa źródłem oryginalnych pomysłów i inspiracji twórczych. Jednak cena płacona przez pacjentów w peł­nym obrazie manii jest wysoka: zniszczone małżeństwa, alkoholizm, narkomania, bankruc­twa, długi, utrata pracy i – niekiedy – konieczność okresowej hospitalizacji.

Zwykle jako pierwszy występuje epizod depresyjny, zaś okres manii może pojawić się do­piero po kilku latach (choć u mężczyzn częściej niż u kobiet mania występuje jako pierwsza). Epizod maniakalny nie leczony trwa około czterech miesięcy, depresyjny zaś ok. pół roku. Przed wprowadzeniem nowoczesnych metod leczniczych blisko połowa pacjentów cierpią­cych z powodu choroby afektywnej dwubiegunowej spędzała ponad cztery miesiące w ośrodkach psychiatrycznych co 2 lub 3 lata.

Odmiany

Choroba ma najczęściej przebieg okresowy: kilkumiesięczne epizody depresji lub manii przedzielone są okresami normalizacji nastroju. Taki przebieg określany jest jako typ 1. Nie jest to jedyna postać tej choroby. W typie 2 występują naprzemiennie fazy depresji i hipomanii. Pacjenci niekiedy pomijają objawy stanu hipomaniakalnego, co prowadzi do omyłko­wego rozpoznania depresji (choroby afektywnej jednobiegunowej) i prowadzenia niewłaści­wego leczenia, aż do momentu przekroczenia przez chorego progu manii.

U wielu chorych występują też niepełne objawy choroby pomiędzy epizodami manii lub de­presji, chwiejność nastroju, może też wystąpić tzw. stan mieszany, w którym chorzy są na­ładowani energią, nadmiernie aktywni i mało śpią, a jednocześnie bywają drażliwi i doświad­czają wybuchów gniewu. Występuje gonitwa myśli, które mają charakter depresyjny, a zmniejszona potrzeba snu (typowa dla manii) przechodzi w bezsenność (typową dla depre­sji). Stan mieszany jest najprawdopodobniej najbardziej dolegliwą i niebezpieczną dla życia postacią choroby. Jest również najtrudniejszy w leczeniu. Samobójstwo jest największym zagrożeniem dla chorych.

Cykliczne zmiany nastroju mogą także przybrać postać zwaną cyklotymią. W tym zaburze­niu poszczególne fazy są krótsze, nieregularne i o mniejszym nasileniu objawów: aktywności i nieaktywności, pesymizmu i nadmiernego optymizmu, bezsenności i nadmiernej senności, zaangażowania i obojętności. Od stanu mieszanego i choroby afektywnej o szybkiej zmianie faz stan ten odróżnia przede wszystkim niewielki stopień nasilenia objawów oraz upośledze­nia funkcjonowania. Cyklotymia może ostatecznie przejść w pełnoobjawowy epizod depresji lub manii.

Choroby afektywne

Pod pojęciem choroby afektywne rozumiemy zaburzenia psychiczne charakteryzujące się zaburzeniami emocji, nastroju oraz aktywności. Zaburzenia te przybierają postać zespołów depresyjnych czasami także postać zespołów maniakalnych. Choroby afektywne dzielimy na dwie grupy:

•chorobę afektywną jednobiegunową

•chorobę afektywną dwubiegunową

Choroba afektywna dwubiegunowa charakteryzuje się tym, że w jej przebiegu obserwujemy zarówno zespoły depresyjne jak i maniakalne. Natomiast w przypadku choroby jednobiegunowej obserwujemy tylko zespoły depresyjne.

Choroby afektywne są najbardziej rozpowszechnionym zaburzeniem psychicznym. Szacuje się że dotykają one około 10 - 15% populacji. Przy czym częściej zapadają na nie kobiety niż mężczyźni. Częściej są one również spotykane u osób które przekroczyły 45 rok życia niż u osób młodszych.

Przyczyny powstawania chorób afektywnych nie są do końca rozpoznane. Wskazuje się zarówno na znaczenie czynników genetycznych jak i na znaczenie czynników środowiskowych.

U dość znacznego odsetka osób chorych wystąpienie epizodu depresyjnego czy też maniakalnego poprzedzone jest doświadczeniem sytuacji stresowej. Może to być stres somatyczny - zaburzenia hormonalne, zakażenia, poród a także stres psychiczny - śmierć bliskiej osoby, rozwód, emigracja.

Według kognitywnego modelu depresji opracowanego przez A. Becka osoby cierpiące na depresję przejawiają jeszcze przed wystąpieniem choroby pewnego rodzaju zaburzenia w procesie postrzegania rzeczywistości.

Zaburzenia te składają się na dwa mechanizmy: triadę poznawczą oraz błędy logiczne. Triada poznawcza jest to zespół negatywnych myśli odnoszących się do własnej sposoby, aktualnych/przeszłych doświadczeń życiowych oraz przyszłości. Osoby depresyjne charakteryzują się niską samooceną, brakiem wiary we własne siły oraz możliwości. Osoby takie są przekonane że cokolwiek zrobią nie przyniesie to powodzenia, nic im się nie uda. Z góry zakładają, że są skazane na przegraną. Błędy logiczne polegają na:

• selektywnej uwadze (skupianie się na nieistotnym szczególe - ignorowanie bardziej istotnych przesłanek)

• arbitralnym wnioskowaniu (wyciąganie wniosków ze zbyt małej ilości przesłanek)

• nadmiernej generalizacji (wyciąganie ogólnych wniosków na podstawie jednorazowego doświadczenia)

• wyolbrzymianiu i pomniejszaniu (sukcesy są pomniejszane, klęski wyolbrzymiane)

• personalizacji (przypisywanie sobie winy za negatywne wydarzenia zachodzące w otoczeniu)

Według modelu Becka pierwotne jest zaburzenie procesów poznawczych (specyficzny sposób postrzegania siebie i świata) wtórne są natomiast zaburzenia nastroju - określone emocje pojawiają się w odpowiedzi na określony sposób postrzegania rzeczywistości. Jednakże kiedy już pojawi się depresja zaczyna ona jeszcze bardziej deformować sposób przetwarzania informacji - dochodzi do depresyjnych zaburzeń myślenia, nihilistycznych ocen i myśli samobójczych.

Możemy wyróżnić następujące postacie depresji:

1. depresja endogenna (duża depresja)

Do podstawowych objawów zalicza się tutaj: obniżenie nastroju, zahamowanie psychoruchowe (spadek tempa zarówno procesów psychicznych jak i motoryki), objawy somatyczne oraz zaburzenia cyklów biologicznych (zaburzenie rytmu snu i czuwania, zaburzenia cyklu miesiączkowego, brak łaknienia, bóle głowy), lęk (utrzymuje się prawie cały czas, charakteryzuje się falującym nasileniem).

Częstym zjawiskiem w przypadku depresji jest występowanie tzw. dysforii czyli gniewliwego nastroju, zniecierpliwienia oraz rozdrażnienia.

Aby można było zdiagnozować dużą depresję przez okres co najmniej 2 tygodni musi występować co najmniej 5 z wymienionych poniżej objawów:

•obniżenie nastroju

•spadek zainteresowań wszelkimi czynnościami oraz brak odczuwania przyjemności

•wzrost lub spadek masy ciała (na który nie ma wpływu zmiana diety)

•bezsenność albo nadmierna senność (występujące codziennie)

•podniecenie lub spowolnienie ruchowe

•uczucie zmęczenia lub utrata energii

•poczucie braku wartości samego siebie, poczucie winy

•spadek sprawności myślenia, utrzymania uwagi, niemożność podjęcia decyzji

•powracające myśli o śmierci oraz myśli samobójcze

Dodać jeszcze należy że jednym z 5 krytycznych objawów musi być spadek nastroju albo utrata zainteresowań i utrata odczuwania przyjemności. Oczywiście w przypadku diagnozowania depresji należy się upewnić czy reakcja depresyjna nie jest reakcją na śmierć bliskiej osoby czy też nie jest spowodowana czynnikami somatycznymi albo organicznymi.

2. Depresja poronna (subdepresja, depresja maskowana, depresja atypowa)

Pod tym terminem zespoły depresyjne w których objawy są mało nasilone bądź też takie zespoły gdzie depresja nie występuje jako objaw podstawowy w jej miejsce pojawiają się inne objawy zespołu depresyjnego (zaburzenia snu, bóle głowy, przewlekłe stany lękowe).

Najczęściej chorzy zgłaszają się do lekarza z powodu bezsenności czy różnego rodzaju zespołów bólowych. Czasem również pojawiają się zespoły natręctw. Od nerwicy natręctw różnią się one tym że pojawiają się u osób nie wykazujących cech osobowości anankastycznej oraz tym, że pomiędzy nawrotami choroby natręctwa znikają.

Zespołu maniakalny występujący w chorobie afektywnej jednobiegunowej. Zespół ten charakteryzuje się następującymi objawami: zaburzeniami nastroju (pojawia się wzmożone samopoczucie, beztroska, brak odpowiednich reakcji na przykre wydarzenia), zaburzenia napędu psychoruchowego (pojawia się podniecenie maniakalne - myślenie jest przyspieszone jednak mało precyzyjne, występuje duża odwracalność uwagi, aktywność ruchowa jest wzmożona - brak jest męczliwości), zaburzenia procesów fizjologicznych i metabolicznych (pojawia się zaburzenie rytmu snu i czuwania), zaburzenia emocji (pojawia się dysforia). U osób u których występuje epizod maniakalny pojawia się brak krytycyzmu co do własnych możliwości oraz nieliczenie się (niezauważanie) z trudnościami jakie pojawiają się na drodze realizowanych celów. Osoby chore są niezwykle aktywne - podejmują liczne działania, zdają się interesować wieloma sprawami (jednak to zainteresowanie jest powierzchowne).Podejmowane przez nich działania są z reguły nieplanowane - kupują np. zbędne rzeczy ( i nie liczą się z tym że wydają na nie wszystkie oszczędności).

Choroby afektywne - jednobiegunowa i dwubiegunowa - wykazują liczne różnice. Choroba dwubiegunowa zwykle zaczyna się przed 40 rokiem życia (choroba jednobiegunowa zwykle po 40 roku życia). Choroba dwubiegunowa występuje częściej u osób o takich cechach jak ekstrawersja, syntonia czy cyklotymia natomiast choroba jednobiegunowa u osób u których dominują takie cechy jak introwersja, czy schizotymia. W przypadku depresji podstawowym sposobem leczenia jest podawanie środków farmakologicznych (powodują one poprawę u około 70% chorych osób). W przypadku ciężkich depresji w których pojawiają się tendencje samobójcze stosuje się elektrowstrząsy. Psychoterapia jest stosowana głównie w czasie poprawy stanu klinicznego. Również w przypadku leczenia mani główne znaczenie mają środki farmakologiczne (głównie węglan litu).

Leczenie. W pewnych przypadkach epizody maniakalne w przebiegu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego wymagają leczenie szpitalnego, są nimi:

• zachowanie pacjenta stanowiące zagrożenie dla niego lub innych osób

• występowanie nasilonych objawów psychotycznych

• agitacja mogąca prowadzić do uszkodzenia ciała, wyczerpania czy odwodnienia

• myśli autodestrukcyjne bądź agresywne w stosunku do innych osób

Leczenie epizodów depresji również może wymagać leczenia szpitalnego w następujących przypadkach:

• występowanie objawów psychotycznych (urojeń i/lub halucynacji)

• myśli lub tendencje samobójcze

• zaniedbywanie własnych potrzeb (głodzenie się, odwodnienie)

Leczenie farmakologiczne. W leczeniu epizodu manii stosuje się leki stabilizujące nastrój (lit) oraz leki przeciwpadaczkowe (kwas walproinowy oraz karbamazepinę). W początkowej fazie leczenie stosuje się leki przeciw-psychotyczne, aby w krótkim czasie zapobiec zaburzeniom zachowania występującym w ostrej manii, oraz benzodiazepiny, pozwalające opanować podniecenie. Po pewnym czasie, gdy zaczną działać leki stabilizujące nastrój, odstawia się leki przeciw-psychotyczne i uspakajające. W badaniach wykazano, że w zapobieganiu nawrotom manii skuteczne są atypowe leki przeciw-psychotyczne, takie jak olanzapina i klozapina. Podczas leczenia epizodu depresji należy zachować ostrożność, stosując leki przeciwdepresyjne, ponieważ mogą one u pacjenta wyzwolić epizod manii lub hipomanii, dlatego podczas leczenia antydepresantami niezbędne jest równoczesne podawanie leku stabilizującego nastrój. Lit (stabilizator nastroju) wykazuje pewne właściwości przeciwdepresyjne, jak również olanzapina (lek przeciw-psychotyczny) i lamotrygina (lek przeciwpadaczkowy). W zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym z częstą zmianą faz (tzn. z co najmniej czterema różnymi epizodami w ciągu roku) najskuteczniejsza jest karbamazepina.

Dystymia (depresja nerwicowa, depresyjne zaburzenie osobowości, przewlekła depresja z lękiem) - typ depresji charakteryzujący się przewlekłym (trwającym kilka lat lub dłużej) obniżeniem nastroju o przebiegu łagodniejszym niż w przypadku depresji endogennej. Szacuje się, że około 3% populacji ogólnej wykazuje objawy dystymiczne. Ze względu na łagodniejsze niż w przypadku cięższych depresji objawy (zazwyczaj brak tendencji samobójczych), zazwyczaj pozostaje nierozpoznana i nieleczona, mając przy tym duży wpływ na życie chorego i jego bliskich. Nieleczona dystymia może trwać nawet całe życie. Zazwyczaj chory tak bardzo przyzwyczaja się do ciągle obniżonego nastroju, że wydaje mu się on normalnym elementem jego osobowości - sporadycznie używana nazwa depresyjne zaburzenie osobowości sugeruje taką możliwość. Wydaje się, że przyczyny są typu biologicznego, być może też rolę odgrywają czynniki genetyczne - podobnie jak w przypadku depresji endogennej. Jednak niektóre badania wskazują na nerwicowy charakter tego przewlekłego schorzenia i rolę czynników środowiskowych. Diagnoza dystymii wymaga obecności przynajmniej dwóch z następujących objawów, utrzymujących się przynajmniej 2 lata, a okresy remisji, o ile występują, trwają nie dłużej niż 2 miesiące: zaburzenia łaknienia, zaburzenia snu, uczucie zmęczenia, deficyt uwagi, trudności decyzyjne, niska samoocena, poczucie beznadziejności. U dzieci i młodzieży symptomy te muszą utrzymywać się przez rok, aby można było rozpoznać to schorzenie. Głównym objawem dystymii dziecięcej/młodzieńczej może być ogólne poirytowanie i niechęć do działania, niekoniecznie smutek. Ponadto często występują: częściowa anhedonia, ogólny brak motywacji, ograniczenie zainteresowań, niechęć do kontaktów towarzyskich, stałe uczucie bezsensu i marnowania czasu, nudy i wewnętrznej pustki, czasem zmniejszona dbałość o higienę osobistą (w cięższych przypadkach). Objawem może być również swoiste napięcie psychiczne, zamartwianie się, czasem lęk; jest on zbliżony do niepokoju odczuwanego w zespole lęku uogólnionego - u połowy chorych na dystymię występuje także to zaburzenie. Dystymikom wszystko wydaje się trudniejsze niż przeciętnym ludziom, na ogół też płytkie. Osoby te sprawiają wrażenie ponurych, ciągle niezadowolonych i leniwych, rzadko się śmieją. Nic ich nie cieszy albo cieszy w niewielkim stopniu, wyraźnie słabiej niż innych. Do najciekawszych nawet czynności podchodzą zwykle bez entuzjazmu. Zdarzają się też zaburzenia postawy ciała, najpewniej jako skutek ogólnego uczucia zmęczenia. Odpoczynek (zwykle bierny) jest zazwyczaj nieefektywny - dystymicy na ogół nie potrafią wypoczywać. Objawy dystymii mają tendencję do nasilania się w godzinach popołudniowych. Ryzyko wystąpienia dystymii jest większe wśród krewnych pierwszego stopnia chorych na depresję endogenną oraz wśród kobiet. Zachorowanie następuje w młodości - najczęściej w wieku dojrzewania, choć dość często zapadają na nią również osoby pomiędzy 20. a 30. rokiem życia, dzieci, a niekiedy ludzie starsi.

Cyklotymia - zaburzenie afektywne polegające na utrzymujących się stale wahaniach nastroju i aktywności w postaci łagodnych epizodów subdepresji i hipomanii, które występują zamiennie zwykle bez związku z wydarzeniami życiowymi. Najczęściej nie stanowi przyczyny zgłaszania się do specjalisty, choć subdepresja jest odczuwana jako bardzo przykra. Hipomania jest przez chorego odbierana jako stan znakomitego zdrowia. Otoczenie najczęściej nie dostrzega choroby. Objawy cyklotymii pojawiają się zwykle w późnej młodości, choć znane są przypadki jej pojawienia się w wieku dojrzałym.

Schizofrenia: paranoiczna, katatoniczna, hebefreniczna, prosta. Stupar

PSYCHOLOGIA KLINICZNA - WYKŁADY

8

I

L

O

Ś

Ć

np. wzrost, poziom lęku, agresji

15 % ludzi

70 % ludzi

15 % ludzi

---