PSYCHOLOGIA KLINICZNA

dr Iwona Grzegorzewska

Wykład 1, 15.10.2012

W centrum zainteresowań psychologii klinicznej znajduje się zaburzenie na poziomie

- emocji

- myśli

- zachowania

* 4 obszary zainteresowania psychologii klinicznej:

1. Opis danego zaburzenia- psychologia kliniczna zastanawia się jak je można scharakteryzować 2. Etiologia- poszukuje przyczyn i mechanizmów wyjaśniających powstanie danego zaburzenia.

Wyróżnia przyczyny na poziomie;

- biologicznym

- psychologicznym

- społecznym

3. Diagnoza- próbuje ustalić za pomocą jakich metod i jakich wskaźników można zdiagnozować u danej osoby zaburzenie.

4. Zasady pomocy- zastanawia się w jaki sposób takiej osobie pomóc

* Dlaczego tak trudno określić normę i patologię:

1. Zdrowie psychicznie i zaburzenie to nie jest cecha dychotomiczna (0-1, tak-nie), ale ciągła (kontinuum). Wpływ na nasze poczucie zdrowia ma nawet pora dnia czy roku, ale także miejsce w którym w danym momencie życia się znajdujemy.

Zaburzenie

kontekst życia jednostki

Zdrowie

Patologia

Norma

2. Obiektywność i subiektywność poczucia zdrowia.

* Zdrowie to optymalne funkcjonowanie organizmu w sferze:

- emocjonalnej

- behawioralnej

- społecznej

- zawodowej

* Co jest normą/ zdrowiem psychicznym

zdrowie

model patogenetyczny/

model salutogenetyczny/

medyczny

psychologiczny

Zdrowie psychiczne= brak choroby

zdrowie psychiczne> brak choroby

* Model salutogenetyczny

Wskaźniki zdrowia psychicznego:

1. Konstruktywny stosunek do własnej osoby

- dobra samoocena

- poczucie własnej wartości

- poczucie własnej skuteczności

- wiara w siebie/ własne możliwości

-samoakceptacja

2. Integralna osobowość

Zdolność do utrzymywania równowagi między stanami wewnętrznymi a światem zewnętrznym. Takie osoby radzą sobie z poczuciem winy, frustracją, odrzuceniem, potrafią dostosować zachowanie do sytuacji zewnętrznej.

3. Autonomia

Poczucie osobistej niezależności- na ile moje uczucia i zachowania są niezależne od innych osób. Zdolność do znoszenia samotności bez uszczerbku na zdrowiu- być sama ze sobą i dobrze spędzić czas.

4. Elastyczność

Umiejętność dostosowania się do zmieniających się warunków życiowych bez uszczerbku na zdrowiu psychicznym

5. Adekwatna percepcja rzeczywistości

Miarą jest nie myślenie życzeniowe, moje pragnienia i życzenia nie zakłócają mi odbioru rzeczywistości.

* Kryteria zachowań nienormalnych wg

(żadne nie jest konieczne i jedno nie jest wystarczające)

1. Cierpienie- ważne jest znaczenie kontekstu w jakim to cierpienie występuje

2. Nieprzystosowanie- dane zachowania/ zaburzenia myślenia lub emocji powoduje zakłócenie dobrostanu jednostki

3. Irracjonalność- wynika z dezorganizacji myślenia, w dużej mierze zachowanie jednostki wydaje się pozbawione sensu

4. Nieprzewidywalność i brak kontroli- ktoś nagle łamie przyjęte zasady zachowania, bez przyczyny i bez możliwości kontroli

5. Rzadkość i niekonwencjonalność- odróżnić trzeba zachowania rzadkie, ale pożądane od tych rzadkich i niepożądanych

6. Dyskomfort/ cierpienie obserwatora- obserwator ma wrażenie, że coś jest nie tak

7. Zachowania naruszające obowiązujące normy

Żadne wskaźniki nie dają nam 100% pewności co jest normą, a co patologią.

Wykład 2, 22.10.2012

* Etiologia zaburzeń psychicznych

Model

biomedyczny

psychodynamiczny

poznawczo-

humanistyczno- systemowy

behawioralny

egzystencjalny

1. Model biomedyczny

Najmniej psychologiczny. Wyróżnia 3 grupy czynników:

Czynniki biologiczne:

~ Konstytucjonalne:

-genetyczne –przekazywane podczas zapłodnienia

-paragenetyczne –wszystko co działa na zarodek w okresie płodowym, są to:

-stan zdrowia matki w czasie ciąży (żywienie, witaminy, infekcje wirusowe, zdrowie

psychiczne)

-leki podawane matce w związku z chorobami przewlekłymi (padaczka, schizofrenia,

-niedotlenienie dziecka (wynikające z wad łożyska, budowy pępowiny, zatrucia

ciążowego)

-zakażenia w drugiej połowie ciąży toksoplazmozą i krętkiem bladym

-konflikt serologiczny

-urazy mechaniczne

-używki

~ Neurobiologiczne:

- czynniki związane z funkcjonowaniem układu nerwowego, dotyczące jego struktury i

funkcjonowania

zaburzenia funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, wynikające z urazów fizycznych,

schorzeń mózgu, chorób układu nerwowego, zapaleń, zatruć, infekcji, stanów niedoborowych, zaburzenia hormonalne

2. Model psychodynamiczny

Wywodzi z psychoanalizy Freuda.

Podstawą zaburzeń psychicznych jest nieuświadomiony konflikt psychologiczny między id, ego i superego

˅ superego- zasada moralności, sumienie, wychowanie

˃ ego- zasada racjonalności

˄ id- zasada przyjemności, zaspokojenie popędów

Jeśli energia między id a superego jest równa to oznacza normalność. Natomiast jeśli energia jest przesunięta a stronę id to są zaburzenia impulsywne, eksternalizacyjne. Jeśli w stronę superego to występują zaburzenia o charakterze internalizacyjnym.

Jeśli powyższy konflikt jest nierozwiązany to wywołuje lęk, który jest na tyle nieprzyjemny, że wywołuje cierpienie.

Jest ono podstawą większości zaburzeń psychicznych.

Człowiek próbuje poradzić sobie z lękiem, cierpieniem za pomocą mechanizmów obronnych, które stosuje w sposób nieświadomy.

Wyróżniamy mechanizmy:

- dojrzałe (adaptacyjne)

Przedstawiają najwyższy poziom rozwoju. Występują u osób zdrowych powyżej 12 roku życia.

Pełnią funkcję integracyjne. Przez otoczenie są postrzegane jako społecznie pożądane, zalety, ale w sytuacjach stresowych mogą być zamienione na mniej dojrzałe.

- altruizm- forma konstruktywna, przynosząca podświadome korzyści i gratyfikacje

- poczucie humoru- w sposób jawny wyrażamy uczucie, ale nie powoduje to dyskomfortu

i nie robi krzywdy innym

- sublimacja- konflikt psychologiczny próbujemy przełożyć na coś konstruktywnego (nie

mogę X to zajmę się Y)

- niedojrzałe (nieadaptacyjne):

~ mechanizmy obronne o charakterze psychotycznym- występują w sposób naturalny u dzieci poniżej 5 roku życia i u dorosłych w marzeniach i fantazjach.

Cechują się całkowitym odrzuceniem lub zafałszowaniem rzeczywistości.

- zaprzeczenie- używamy fantazji do tego, żeby zastąpić rzeczywistość

- zniekształcenie- obiektywną rzeczywistość zmieniamy w ten sposób, żeby pasowała do

naszych osobistych dążeń, pragnień.

~ mechanizmy obronne o charakterze neurotycznymi- w charakterze naturalnym stosują dzieci między 3 a 15 rokiem życia. To mechanizmy które usuwają lęk wynikający z wzajemnych relacji

- projekcja- przypisywanie innym ludziom swoich nieakceptowanych myśli i pragnień

- zachowania acting-out (wyładowanie)- brak opanowania dla swoich uczuć, myśli,

zachowań

- rozszczepienie- zastępowanie, inna osoba przejmuje nasze ciężkie przeżycia (ktoś inny to przeżywa)

- wypieranie- zapominamy lub nieuświadamiany sobie pewnych uczuć, pragnień,

impulsów (ujawnia się zachowanie o charakterze symbolicznym)

- przemieszczenie- jeśli mamy jakieś uczucia do X, ale nie możemy tych uczuć wyrazić to

przenosimy to na Y, która jest łatwiejszym obiektem ekspresji tych uczuć

- racjonalizacja (intelektualizacja)- szukamy racjonalnego/ intelektualnego wyjaśnienia dla danego stanu, by nie skonfrontować się ze swoimi uczuciami

Terapia/ leczenie polega na tym, żeby zmienić myślenie/ zachowanie w ten sposób, aby dawne konflikty psychologiczne i nieuświadomione treści konfliktowe nie wpływały na nasze aktualne zachowanie/ sposób funkcjonowania

- badanie marzeń sennych

- swobodne skojarzenia

- hipnoza

Wykład 3, 29.10.2012

3. Model poznawczo-behawioralny

Perspektywa behawioralna: źródłem problemów psychicznych jest niewłaściwy proces uczenia się, czyli problemy powstają na podstawie przeszłych doświadczeń, tzw. nabyte nawyki nieprzystosowawcze Warunkowanie instrumentalne-Warunkowanie klasyczne-

Perspektywa poznawcza: podstawowym źródłem problemów są niewłaściwe nawyki myślowe, czyli tzw.

błędne i irracjonalne przekonania- zaburzone skrypty poznawcze (gwałciciel: kobiety zawsze są chętne, ale nie zawsze są tego świadome, mężczyzna ma zawsze prawo do sexu).

Zaburzenia powstają na podstawie niewłaściwej oceny poznawczej zdarzenia.

Wyróżniamy 2 rodzaje procesów poznawczych:

- krótkotrwałe- oczekiwania (co do wyniku- człowiek przewiduje konsekwencje zachowania,

skuteczności- przegonienie, ze potrafimy zachować się na tyle efektywnie, by osiągnąć oczekiwany efekt) i ocena zdarzenia/ własnego doświadczenia

- długotrwałe przekonanie- utrwalone sposoby myślenia na jakiś temat

Ocena poznawcza ma kluczowe znaczenia dla naszych stanów emocjonalnych

Zdarzenia

ocena poznawcza

emocje

Negatywna triada Becka- prowadzi do depresji

- kiepskie myślenie o sobie

- kiepskie myślenie o świecie

- kiepskie myślenie o przyszłości

5 zaburzeń przekonań:

- selektywne abstrahowanie- wybieramy z rzeczywistości tylko te zdarzenia/ informacje, które pasują nam do przekonań

- czytanie w myślach- zakładamy co inni myślą i czują bez sprawdzania

- personalizacja- wiązanie zdarzeń zewnętrznych z naszą osobą, przypisywanie sobie zdarzeń zewnętrznych

- nadgeneralizacja- bo ty zawsze/ nigdy, bo wszyscy…

- katastrofizacja- przesadne ujmowanie czegoś jako katastrofy, 1 zjawiska jako końca świata Albert Ellis wyszczególnił irracjonalne przekonania, które prowadzą do cierpienia człowieka:

-osoby z mojego otoczenia powinny mnie akceptować,

-wszystko co robię powinienem wykonywać jak najlepiej,

-ludzie są źli ,powinni zostać ukarani, i nie oczekiwać wybaczenia z mojej strony,

-moje pragnienia powinny być zaspokojone,

-boje się, że coś złego się wydarzy,

-wierzę, że szczęście zależy od otoczenia, a ja nie mam na to wpływu,

-lepiej odłożyć trudności niż się z nimi zmierzyć,

-człowiek jest zależny od swojej przeszłości,

-potrzebuję kogoś silnego, kto się mną zaopiekuje.

Terapia polega na restrukturyzacji negatywnych procesów poznawczych.

4. Model humanistyczno-egzystencjalny

Maslow- model powstał w opozycji do psychoanalizy Freuda i behawioryzmu.

Źródłem zaburzeń jest wyparcie się własnego ja

Ludzkie szczęście i poczucie dobrostanu

Koncepcja „ja”- świadomość siebie, świadome kierowanie sobą.

Ja charakteryzuje się: (zaburzenie)

- wolną wolą i możliwością wyboru (zaburzenie kiedy tracimy poczucie kontroli)

- poczucie odpowiedzialności za siebie i za swoje wybory (unikamy odpowiedzialności za to co robimy)

- strach przed śmiercią (dominujący lęk z którego wyrasta większość patologii)

Cierpienie powstaje gdy zamiast kierować się swoim Ja staramy się spełniać oczekiwania innych.

Tłumimy emocje

wzrasta napięcie

napięcie powoduje cierpienie

Terapia polega na przywróceniu kontakty z samym sobą, byśmy przestali żyć wyobrażeniami.

5. Model systemowy

Dotyczy powstawania zaburzeń w rodzinie.

Podstawowym założeniem jest to, że całość jest czymś więcej niż sumą części.

Rodzina jako system dąży do homeostazy- równowagi.

Przyczyny zaburzeń mają charakter cyrkularny, a nie liniowy, uczestniczy kilka czynników (wszystkie okoliczności).

Model zakłada, że zmiana 1 elementu wywołuje zmiany w całym systemie.

Objaw, który ujawnia się u jednego członka rodziny (delegata), świadczy, że cały system jest chory, a nie tylko ta osoba.

Zdrowa rodzina jako system charakteryzuje się:

- jasnymi i elastycznymi granicami

- wyraźnie wyodrębnionymi subsystemami (dzieci, rodzice, dziadki)

- otwartą i czytelną strukturą

- przepływem materii i energii

- elastycznym przystosowaniem się do zmieniających się czynników wewnętrznych i

zewnętrznych

- jawnymi normami, regułami, przekonania tworzone przez wszystkich członków

- harmonią/ równowagą między relacją wspólnoty i relacją wymiany

Terapia polega na pracy z całym systemem, a nie tylko z objawami delegata.

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych

1. zaburzenia psychiczne organiczne, włącznie z zespołami objawowymi

2. zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem środków (substancji)

psychoaktywnych

3. schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) i urojeniowe

4. zaburzenia nastroju (afektywne)

5. zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną

6. zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi

7. zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych

8. upośledzenia umysłowe

9. zaburzenia rozwoju psychicznego (psychologicznego)

10. zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku

młodzieńczym

11. zaburzenia psychiczne bliżej nie określone

Wykład 4, 5.11.2012

Funkcjonowanie psychiczne człowieka może być zaburzone ze względu na funkcjonowanie w 3 sferach:

- poznawczej

- emocjonalnej

- motywacyjnej

Pierwsza sfera funkcjonowania człowieka to procesy poznawcze- zapewniają nam orientację w tym co w nas i w tym co na zewnątrz oraz sprawność w działaniu.

Procesy poznawcze:

* świadomość- optymalny stan aktywacji OUN, który umożliwia samo orientację i orientację w otoczeniu

Zaburzenia świadomości cechują się:

- dezorientacja- problem z rozpoznaniem tego co się dzieje wewnątrz lun na zewnątrz

- izolacja od realnej rzeczywistości- fragmentaryczne postrzeganie oraz trudności w

koncentracji uwagi

- zaburzenia toku myślenia- splątanie

- zaburzenia procesu pamięci

Zaburzenia świadomości:

Ilościowe :

- przymglenie świadomości- kontakt słowny jest zachowany, jest możliwość uzyskania odpowiedzi, ale orientacja w czasie jest niepełna, mogą być problemy z określeniem złożonych struktur

- senność (somnoletio)- kontakt słony znacznie utrudniony, wyraźne zaburzenia toku myślenia, odpowiedzi można uzyskać, ale po wielokrotnym powtórzenia pytania

- półśpiączka (soper)- nie ma kontaktu słownego, reaguje tylko na reakcje bólowe

- śpiączka (coma)- charakteryzuje się brakiem reakcji słownych i reakcji bólowych, ze stopniowym zanikaniem odruchów

Jakościowe: pojawiają się specyficzne cechy

- zespół majaczeniowy (deliryjny)- pojawia się w sytuacji zatrucia środkami toksycznymi

wewnątrzpochodnymi lub zewnątrzpochodnymi, charakteryzuje się zaburzeniami orientacji w czasie, postrzegania pod postacią iluzji i omamów, silne zaburzenie procesów myślowych, kontakt jest mocno utrudniony

- zespół snopodobny (onejroidalny)- przyczyny podobne jak w majaczeniowym, ale rzadziej występuje, odróżnia go rodzaj urojeń- są one tu bardzo rozbudowane, tak jak rozbudowane są omamy, sile pobudzenie psychoruchowe,

- zespół zamroczeniowy (obnubilacyjny)- występuje w przebiegu padaczki na chwilę przed atakiem lub chwilę po, charakteryzuje się zawężeniem świadomości, toku myślenia, czasem pojawiają się omamy i urojenia, ale rzadko, często dochodzi do utraty pamięci

- zespół splątaniowy (amentywny)- towarzyszy poważnym chorobom somatycznym, charakteryzuje się całkowitą dezorientacją, pacjent splątany i pobudzony, nie wie gdzie jest, nie rozpoznaje najbliższych, brak logiki w wypowiedziach, silne pobudzenie, występują zaburzenia pamięci w postaci amnezji.

* wrażenia i spostrzeżenia (wrażenia- odbiór bodźców przez nasze receptory, spostrzeżenia-bardziej złożone procesy, interpretacja odbieranych bodźców)

Zaburzenia w odbiorze wrażeń:

- nadwrażliwość (hiperstezja)- nadmierna reaktywność na wszystkie, nawet słabe bodźce

- zmniejszenie wrażliwości (hipestezja)

- cenestopatie- odczucia płynące ze skóry lub narządów wewnętrznych o zmiennej lokalizacji, np.

mrowienie, pieczenie

Zaburzenia spostrzegania:

- złudzenia (iluzje)- fałszywe spostrzeżenie istniejącego przedmiotu

- omamy (halucynacje)- spostrzeżenie nieistniejących przedmiotów,

- omamy prawdziwe- utożsamiane z istniejącą rzeczywistością

- omamy rzekome- działanie sił nadprzyrodzonych, nieistniejące

- ze względu na bodźce których dotyczą (słuchowe, wzrokowe, dotykowe)

Jak rozpoznać omamy:

- omamy muszą być przeżyciami zmysłowymi,

- niedostępne dla osób z zewnątrz

- musi być objawem powtarzalnym

- zaburzenia psychosensoryczne/ zaburzenia syntezy zmysłowej

- zaburzenia procesu czasu

- zaburzenia spostrzegania przestrzeni

- zaburzenia schematu ciała

- dysmorfofobia- zaburzenie w przebiegu schizofrenii- poczucie, że część ciała (najczęściej twarz) jest zniekształcona, co wywołuje silny lęk, niepokój, wstręt

* procesy pamięci- zapamiętywanie, przechowywanie i odtwarzanie zdarzeń, emocji (3 procesy pamięciowe) oraz zapominanie

Cechy pamięci:

- różne typy

- szybkość zapamiętywania

- zakres pamięci

- wierność pamięci

- trwałość pamięci

- gotowość pamięci

Zaburzenia pamięci:

Ilościowe:

- hipermnezja- nadczynność pamięci

- hipomnezja- osłabienie pamięci

- amnezja- niepamięć zupełna

Jakościowe (paramnezje);

- złudzenia pamięciowe- zniekształcone wspomnienia rzeczywistych faktów

- omamy pamięciowe- realność wspomnień dotyczących nieistniejących w przeszłości faktów

- konfabulacje- nierealne wymysły zapełniające luki pamięciowe

- krypto amnezje- wspomnienia utraciły cechę powtórności i wydają się nowe

- ekmnezje- mieszanie teraźniejszość i z przeszłością

* uwaga- pozwala funkcjonować w otoczeniu bez przeciążania układu nerwowego, jest to zdolność do wybiórczego spostrzegania bodźców, dzięki czemu możemy utrzymywać ukierunkowaną aktywność Zaburzenia uwagi:

- nadmierna trwałość uwagi- lepkość występująca w padaczce lub uszkodzeniach OUN

- zmniejszenie zakresu uwagi

- nadmierna przerzutność uwagi

- obniżenie trwałości uwagi

* myślenie- ułatwia odzwierciedlenie stosunków panujących między poszczególnymi elementami otaczającej nas rzeczywistości, dzięki myśleniu możemy tworzyć nowe pojęcia, rozwiązywać problemy i wykorzystywać posiadaną wiedzę

A. Zaburzenia toku myślenia (formalne zaburzenia myślenia):

- spowolnienie toku myślenia

- przyśpieszenie toku myślenia

- perseweracje- powtarzanie po kimś lub wcześniej usłyszanych słów

- myślenie paralogiczne- nie ma logicznego następstwa myśli, niby jest związek, ale nie da się tego logicznie połączyć

- myślenie rezonerskie- pustosłowie, teoretycznie logicznie płynna wypowiedź, za którą nie płynie żaden sens

- myślenie magiczne- łączy realność z magią,

- myślenie symboliczne- nadanie przedmiotom szczególne znaczenie

- rozkojarzenie myślenia- może prowadzić do schizofazii (sałaty słownej)

- splątanie myślenia- inkoheneracja myślenia, myślenie jest porozrywane

- otamowanie myślenia- nagłe zablokowanie toku myślenia

B. Zaburzenia treści myślenia:

- myśli nadwartościowe- np. całkowite poświęcenie się ideom politycznym lub religijnym

- myśli natrętne (obsesje)- uporczywe powtarzające się myśli, narzucające się z uczuciem subiektywnego przymusu. Treść myśli jest sprzeczna z systemem przekonań i wartości.

- urojenia- sądy i przekonania wyrażające błędną treść, sprzeczną z obiektywną rzeczywistością (

omamy=halucynacje- zab. poznawcze, urojenia= zaburzenia myślenia)

Podział urojeń wg formy poznania:

- urojenia konkretno obrazowe- oparte na naszym spostrzeganiu

- urojenia abstrakcyjne- oparte na pojęciach w oderwaniu od konkretnej treści spostrzeżeń Podział urojeń wg treści

- wielkościowe- przekonanie, że jestem reformatorem, prezydentem itp.

- depresyjne- mogą wynikać z poczucia winy, małowartościowości, utraty pozycji lub majątku

- prześladowcze- jakieś siły czyhają na życie lub zdrowie pacjenta

- oddziaływania- pacjent ma przekonanie, że jakaś siła zewnętrzna steruje jego myślami i zachowaniem (wszczepili mi gsp)

- owładnięcia- siła kontrolująca wniknęła do ciała pacjenta i owładnęła w całości

Zaburzenia intelektu

Mogą być: wrodzone (upośledzenie umysłowe)

- nabyte (zespół otępienny):

- spowolnienie myślenia

- zaburzenia uwagi

- zaburzenia pamięci w postaci hipomnezji

- chwiejność emocjonalna

- koncentracja na własnej osobie, lęk przed zmianami

Druga sfera funkcjonowania człowieka to sfera emocjonalna. Nastój służy nam do tego, że dzięki doświadczanym emocjom jesteśmy w stanie określić czy coś nam się podoba, czy nie i jaki mamy do tego stosunek.

Zaburzenia nastroju:

- nastrój prawidłowy (eutymia)

- nastrój obniżony (depresja)

- nastrój wzmożony (pobudzenie)

- mania- nastrój pobudzony z cechami ekspansywności

- euforia- nastrój podwyższony z doświadczaniem poczucia szczęścia, bez zmniejszonej aktywności psychoruchowej

- ekstaza- podobnie jak euforia ale doświadczany w sposób nagły,

- labilność- wahania nastroju, łatwość w przechodzeniu z jednego stanu w inny

- drażliwość- nikła odporność na frustracje i łatwość wpadania w gniew

- dysforia- nastrój obniżony połączony z drażliwością, skłonność agresji

- nastrój żałobny-

- anhedonia- niezdolność do odczuwania przyjemności powodująca zaprzestanie wykonywania czynności które do tej pory sprawiały przyjemność

- aleksytymia- niemożność wyrażenia własnych stanów emocjonalnych za pomocą słów

- zespół depresyjny:

- obniżony nastrój

- zahamowanie toku myślenia

- zahamowanie ruchowe

- zespół maniakalny:

- podwyższony nastrój

- przyśpieszenie toku myślenia

- pobudzenie ruchowe

Trzecią sferą funkcjonowania człowieka jest motywacja- działanie związane z zaspokojeniem własnych potrzeb biologicznych, psychicznych i społecznych. Nazywana też aktywnością popędową.

Zaburzenia aktywności popędowej:

A. Popędu pokarmowego;

- wzmożenie- żarłoczność, wilczy głód

- osłabienie- jadłowstręt

- spaczenie- tendencje do jedzenia rzeczy niejadalnych

B. Popędu samozachowawczego:

- wzmożenie- hipochondria- nadmierna troska o własne zdrowie

- osłabienie- zachowania autoagresywne i zachowania samobójcze

C. Popędu płciowego:

- wzmożenie- nimfomania, satyriasis

- osłabienie popędu seksualnego

- spaczenie dotyczące:

- ukierunkowania popędu, np. nekrofilia

- sposobu jego zaspokajania, np. sadomasochizm

D. Działania impulsywne- nadmierne nieukierunkowane zachowanie w sposób niekontrolowany

E. Pipsomania- okresowy przymus picia alkoholu

F. Kleptomania- przymus dokonywania kradzieży

G. Piromania- przymus podpalania

H. Poriomania- przymus wędrowny

I. Trichotillomania- przymus wyrywania włosów z głowy

J. Paragnomen- nagły niezrozumiany czyn, najczęściej poprzedzający epizod schizofrenii

Zaburzenia aktywność ruchowej:

- wzmożona aktywność ruchowa- niepokój ruchowy, pobudzenie ruchowe

- obniżona aktywność ruchowa:

- zahamowanie katatoniczne- pacjent ma zahamowanie aktywności

ruchowej

- stupor- całkowite znieruchomienie

- giętkość woskowa- pacjent daje się formować i ustawiać

- sztywność katatoniczna- nie da się go przestawić

Wykład 5, 12.11.2012

Temat: Specyfika zaburzeń okresu dziecięcego.

Czym się różni psychologia kliniczna i psychopatologia dzieci od psychologii klinicznej i psychopatologii osób dorosłych?

Cztery obszary najbardziej istotnych różnic:

1. Psychopatologia rozwojowa:

- Główne założenie: nieprzystosowanie dzieci i młodzieży rozpatruje się w kontekście jego rozwoju.

Zaburzenie należy odnieść do wieku dziecka i do tego co aktualnie dzieje się w jego życiu(np. dziecko płaczliwe idące pierwszy raz do przedszkola czy moczące się w nocy po przeżyciu wypadku drogowego –

nie ma zaburzeń)

- U dzieci i młodzieży wiek ma znaczenie. Nie ma prostych związków między czynnikami działającymi na dziecko a etapem rozwojowym. Ostatecznie decyduje dynamiczna interakcja między czynnikami środowiskowymi, rodzinnymi..

- Podatność biologiczna dziecka ze względu na choroby rodziców. Podatność ta ma charakter probabilistyczny a nie deterministyczny Nie ma prostych związków między ryzykownymi czynnikami działającymi na dziecko a efektami rozwojowymi. O ostatecznym efekcie rozwojowym decyduje dynamiczna interakcja między tymi wszystkimi czynnikami.. Jeśli dziecko mimo podatności i wielu niekorzystnych czynnikach rozwija się prawidłowo, mówimy o tzw. „odporności psychicznej”

- Centralne znaczenie mają zadania rozwojowe przypisane przez społeczeństwo dla danego wieku (np.

niemowlak nawiązuje więź z opiekunem, dziecko w wieku szkolnym uczy się pisać i czytać itd.). To jak dziecko poradzi sobie z zadaniami rozwojowymi ma kluczowe znaczenie dla rozwoju zaburzeń.

Podział dzieci ze względu na 2 kategorie:

- nasilenie czynników ryzyka

- nasilenie poziomu zaburzeń

Niskie ryzyko

Wysokie ryzyko

Niski poziom zaburzeń

Dzieci rozwijające się

Dzieci odporne [2]

prawidłowo

Wysoki poziom zaburzeń

Dzieci zaburzone [1]

Dzieci podatne [3]

[1] –mimo oczekiwań ich rozwój nie przebiega prawidłowo

[2] –mimo ryzyka rozwijają się prawidłowo (czynniki ochronne chronią dziecko przed zaburzeniem)

[3] –zgodnie z oczekiwaniami rozwijają się w sposób nieprawidłowy

Czynniki ochronne –intelekt (dobrze uczące się dziecko), pogodny temperament

2. Rola i znaczenie rodziców

- Znaczenie rodziny –istotne jest w jakich rodzinach wychowują się dzieci i czy rodzice uczestniczą w terapii (bardziej skuteczna jest wtedy pomoc). Dla dorosłych nie ma większego znaczenia obecność rodziców.

- Styl wychowawczy (sposób sprawowania władzy rodzicielskiej)

Mają znaczenie dwa elementy:

-wsparcie udzielane dziecku

-kontrola (dyscyplina)

Optymalny rozwój dziecka -wysoki poziom wsparcia, a umiarkowany dyscypliny. Wyjątek to okres dorastania, kiedy potrzeba większej dyscypliny i ma ona kluczowe znaczenie.

3. Diagnoza i klasyfikacja

Różnice dotyczą wyodrębnionych grup diagnostycznych

Dzieci:

-uogólnione zaburzenia rozwojowe –upośledzenie umysłowe i autyzm

-zaburzenia emocjonalne –reaktywne zaburzenia przywiązania, leki fobie i depresja dziecięca

-zaburzenia odżywiania i nawyków –anoreksja, bulimia, zaburzenia wydalania(np. moczenie), zaburzenia mowy(np. jąkanie), tiki

-destrukcyjne zaburzenia zachowania –ADHD, zaburzenia zachowania, zaburzenia opozycyjno-

buntownicze

Wiele dzieci spełnia kryteria więcej niż jednej diagnozy (np. zaburzenia odżywiania i depresja). Określa się to mianem współwystępowania objawów chorobowych

Przyjęła się klasyfikacja Achenbacha, który podzielił dzieci na:

-eksternalizujące problemy- mają one trudność w kontrolowaniu impulsów, dzieci rzutują

problemy na zewnątrz (agresja, bicie, kopanie)

-internalizujące problemy – zachowanie jest nadmiernie kontrolowane, dzieci rzutują problemy do wewnątrz (izolacja, cichość, wycofanie)

W przypadku dziecka diagnoza kliniczna musi być kompleksowa –wywiad z co najmniej dwóch źródeł

(dziecko –rodzic) i np. wychowawca dziecka

Dzieci maja mniejszą świadomość problemów niż dorośli, dlatego trudniej u nich o motywację do zmiany.

Dzieci nie potrafią powiedzieć co im dolega. Jeśli dziecko jest np. delegatem problemu w rodzinie, to nie ono powinno być poddane terapii, ale rodzice.

4. Sposób leczenia

- trudno o motywację u dzieci

- w terapię dzieci zawsze trzeba zaangażować rodziców (wystarczy zmiana zachowania rodziców, aby dziecko lepiej funkcjonowało)

- w przypadku terapii dzieci wykorzystuje się zabawę

- skuteczność leczenia farmakologicznego dzieci jest niższa niż u dorosłych i leki czasem mają odwrotny do zamierzonego skutek, np. leki wyciszające działają bardziej pobudzająco

- wskaźniki terapii dzieci:

-musi być ograniczona w czasie

-musi być skoncentrowana na określonym problemie, a nie na całości dziecka jako osoby

-musi zawierać elementy zabawy i elementy behawioralne (ćwiczenie nowych zachowań i

umiejętności)

-musi być dostosowana do poziomu rozwoju dziecka ( np. dziecko po traumie)

-warto ją powtarzać w kluczowych momentach rozwoju. Np. 5-latka molestowana seksualnie, 2

lata terapii warto przyjść na kilka spotkań kontrolnych np. w wieku dojrzewania żeby ocenić jak sobie radzi z nową rolą

Wykład 6, 26.11.2012

Schizofrenia- łac. schizo- rozszczepienie i fren- umysł. Najstarsza i najbardziej bogata choroba psychiczna ze względu na ilość i rodzaj objawów. Nazywana też chorobą królewską ze względu na bogaty obraz zaburzenia. Termin wprowadził Blenler na początku XX w. Jest chorobą ludzi młodych (15-30r.ż. pierwszy rzut choroby), częściej zapadają na nią kobiety, występuje u 1 na 100 osób na całym świecie. Choroba trwa przez całe życie, nie można się wyleczyć, ale można ją leczyć.

Kluczowe objawy:

- autyzm

- rozszczepienie

Schizofrenia jest chorobą psychiczną, w której pogarsza się samoświadomość i kontakt z rzeczywistością.

Nie ma równowagi między światem wewnętrznym a rzeczywistością. Ma charakter epizodyczny (ostra faza na przemian z fazą remisji)

Występują zaburzenia:

- myślenia

- percepcji

Kryteria diagnostyczne DSM-IV:

- pojawiają się charakterystyczne objawy, tj.;

- urojenia

- omamy

- dezorganizacja mowy

- zachowania grubiańskie lub katatoniczne

- objawy negatywne, tj.:

- spłycenia afektu- ani pozytywne ani negatywne emocje

- awolicja- chorobliwy brak lub osłabienie woli

- alogia- Trudności w komunikacji interpersonalnej, brak spontaniczności

Musza wystąpić min. 2 przez 1 miesiąc. Musi być także dysfunkcja społeczna, przy czym objawy nie mogą wystąpić po substancjach odurzających.

Kryteria ICD-10:

- trudności z koncentracją i myśleniem

- wypowiedzi stwierdzające słyszenie głosów

- dziwaczne przekonania

- nadzwyczajne skargi somatyczne (nietypowe bóle, swędzenia,„coś w głowie rośnie”)

- trudności z pracą i nauką

- wycofanie z kontaktów społecznych

- zaniedbanie higieny

- dziwne zachowania

-niski poziom motywacji lub zainteresowań

- zaburzenia myślenia w postaci dziwnych lub chaotycznych wypowiedzi

Część z nich ma charakter przewlekły, czyli występują stale, inne są epizodyczne (remisja co jakiś czas):

- pobudzenia i niepokój

- dziwaczne zachowania

- omamy i urojenia

* Jak wygląda obraz choroby- osiowe objawy schizofrenii:

- autyzm- wycofanie się z kontaktów z otoczeniem, zaniedbanie własnych spraw, potrzeb zainteresowań, nierównowaga między światem wewnętrznym i zewnętrznym, skupienie się na tym, co się dzieje w głowie, a źle się dzieje

- dereizm- silne zaburzenia procesów poznawczych, pamięci, uwagi, mowy, pojawienie się halucynacji (tyle ile zmysłów) i urojeń (przekonania, sztywne, błędne, fałszywe przekonania nie podzielane przez inne osoby). Urojenia:

- prześladowcze

- wynalazcze- odkryję coś

- wielkościowe

przełomowego

- posłannicze

- zazdrości – traktowanie bodźców jako

- hipochondryczne- coś złego się dzieje

dowodów zdrady

z ciałem

- grzeszności

- kierowania- myśli i zachowania są

- winy

kierowane

- zblednięcie życia uczuciowego:

- spłycenie emocji- nijakie emocje

- zaburzenia emocji- nieadekwatne emocje do sytuacji

- anhedonia- utrata przyjemności

- osłabienie woli/ bierność

- zmniejszenie inicjatywy

- zaburzenie czynności ruchowych- katatonizm i manieryzm

Podział objawów wg Crowe’a:

- pozytywne- odzwierciedlają nadmiar lub zniekształcenie pozytywnych zachowań normalnego funkcjonowania

- urojenia

- omamy

- zaburzenia mowy- sałata słowna

- negatywne- związane z niedoborem, obrazują ograniczenie lub utratę w normalnym funkcjonowaniu

- utarta popędu motywacji

- stępienie afekty- de reizm

- anhedonia

- alogia- zaburzenie mowy i ruchu

- abolicja- zaburzenia motywacji i woli

- apatia- zniechęcenie

Podział Lidlla:

1. Zniekształcenie rzeczywistości- halucynacje i urojenia

2. Dezorganizacja- chaotyczne zachowanie, zaburzenia myślenia i mowy, nieadekwatny afekt 3. Ubóstwo- alogia

Schizofrenia jest chorobą 2-fazową, przyjmuje się:

- fazę ostrą- pojawiają się nagłe wystąpienie objawów, często wywołują kryzys, objawy negatywne=

objawy pozytywne

- fazę chroniczną- przewaga objawów negatywnych

Przebieg choroby:

Początek może być:

1. Nagły- ujawnia się w sposób dramatyczny i niepozostawiający wątpliwości co to za rodzaj zaburzenia, silny atak, ostry stan osłupienia, urojenia, omamy, silne pobudzenie, lęk, ostry stan zmącenia, dziwaczne zachowania, próby samobójcze

2. Powolny- nie ma gwałtownej zmiany w zachowaniu, ale są pewne wyczuwalne zmiany,

szczególnie w kontaktach interpersonalnych, w zachowaniach pojawiają się nieadekwatne

szczegóły, które otoczenie zauważa, ale nie traktuj jako objawów chorobowych (chwilowe

dziwactwo), nie są zauważane do momentu pierwszego ostrego ataku

3. Neurotyczny- na pierwszy plan wysuwają się objawy nerwic

a. Hipochondria

b. Lęki

towarzyszy im aura dziwaczności,

c. Histeria

metafizyka, nietypowość

Przebieg schizofrenii jest zróżnicowany, mamy min 4:

1. 16% pacjentów, występuje 1 epizod schizofreniczny, atak jest 1-razowy i więcej się nie pojawia

2. 32% pacjentów, kilka epizodów schizofrenicznych bez negatywnych następstw lub z

minimalnymi następstwami

3. 9% pacjentów, trwałe następstwa po 1-ym epizodzie (pogarsza się) i pozostaje na tym samym poziomie bez możliwości poprawy

4. 43% pacjentów, po każdym kolejnym epizodzie jest coraz gorzej bez możliwości poprawy i powrotu do normy

Podtypy schizofrenii:

- prosta- objawy

- nie ma halucynacji i urojeń

- postępująca degradacja osobowości

- kurczowe trzymanie się stereotypowych czynności dnia codziennego

- spłycenie emocji, apatia

- uczucie wyobcowanie, osamotnienia

- paranoidalna 70% przypadków, objawy:

- zachowanie chorego jest zdominowane przez jedno lub kilka urojeń lub częste omamy słuchowe

- pojawia się 2-biegunowość (apatia i obniżona sprawność ruchowa- pobudzenie ruchowe)

- w urojeniowym świecie przyjmuje postać boga lub ofiary

- urojenia mają postać walki dobra ze złem

- hebefreniczna- zdezorganizowana, objawy:

- wczesny początek choroby i stopniowe pogorszenie się samopoczucia

- występują nasilenia wszystkich objawów negatywnych

- dziwaczność zachowania- abstrakcyjne, nieprzewidywalne

- katatoniczna (popularna w okresie międzywojennym, teraz nie), objawy:

- pojawiają się urojenia głownie związane ze śmiercią i zniszczeniem

- zaburzenia poruszania się- gibkość woskowa

- zmuszenie do aktywności powoduje opór lub bierne poddanie

Etiologia, przyczyny:

- biologiczne

- genetyczne- przyczyną może być genetyczna podatność na wystąpienie tego rodzaju zaburzeń, związek probabilistyczny

- biochemiczne- hipoteza dopaminowa- schizofrenia jest wynikiem nadmiernej aktywności

dopaminy w niektórych obszarach synaptycznych

- psychologiczne- psychoanalitycy: wynik silnych wewnętrznych konfliktów, których pacjent nie jest w stanie zaakceptować

- teorie systemowe- schizofrenia rozwija się u dziecka poprzez brak zaufania do dorosłych, ich świata, wynika to z wychowywania przez zimną, dominującą matkę, manipulującą i konfliktową

- teoria stresu- u osób podatnych pojawia się pod wpływem stresu, niekorzystnych zdarzeń zewnętrznych Leczenie:

- głównie farmakologicznie- leki przeciw psychotyczne, które wywierają wpływ na dopaminę. Działanie polega na zmniejszeniu aktywności dopaminy lub inne neuroprzekaźniki, ich stosowanie zmniejsza prawdopodobieństwo nawrotów choroby.

- terapia poznawczo-behawioralna- stosuje się by nauczyć pacjentów technik kontrolowania swoich zachowań

- trening umiejętności społecznych- stosuje się by umożliwić powrót do kontaktów społecznych

- terapia rodzinna- zalecana gdy mieszkają z rodziną, która negatywnie reagują na objawy schizofrenii.

Wykład 7, 27.11.2012

Temat: PTSD

Czym jest kryzys, a czym jest stres?

Kryzys- jest silniejszy i towarzyszy mu więcej czynników, to sytuacja, która odwołuje się do zachowań człowieka na sytuację zagrażającą życiu, zdrowiu, bezpieczeństwu, ważnym potrzebom. Jest ograniczony w czasie (stres może być trwały).

Jest związany ze zdarzeniem nieoczekiwanym lub oczekiwanym, ale o silnym natężeniu negatywnych emocji. Mogą go wywołać zdarzenia:

- nienormatywne- nieoczekiwane

- normatywne- można ich oczekiwać biorąc pod uwagę cykl życia człowieka

*Koncepcja homeostazy- utrzymanie względnej równowagi między światem wewnętrznym a zewnętrznym i ludzie dążą do utrzymania tej równowagi.

Każda sytuacja, która wybija nas lub zmienia coś w naszym życiu może być kryzysem.

* 4 rodzaje reakcji:

1. Normalna reakcja na stres- wzrost poziomu lęku, pobudzenia, mobilizacja sił organizmu 2. Ostra reakcja- krótkotrwałe zaburzenie funkcjonowania, zamęt, panika

3. PTSD bez powikłań- bardzo rzadko występuje

4. PTSD złożone- związane z poważnymi problemami poznawczymi i emocjonalnymi

* Kryzys

- ma charakter przejściowy- w ok. 5 tygodni rozwiązany pozytywnie lub negatywnie

~Negatywnie- prowadzi do poważnych problemów i zwiększa podatność na różne zaburzenia

~Pozytywnie- szansa na rozwój, wzrost posttraumatyczny, zależy od:

- aktywności osoby w poradzeniu sobie z kryzysem

- otrzymywanego wsparcia z zewnątrz

~ludzie w fazie kryzysowej są bardziej podatni na pomoc, niż w każdym innym momencie

* Podstawy pojawienia się PTSD:

- doświadczenie bycia świadkiem lub głównym uczestnikiem sytuacji konfrontującej daną osobę z realnym zagrożeniem życia lub zdrowia. Ta konfrontacja wywołuje silny lęk.

* 3 grupy objawów:

1. Uporczywe objawy lękowe- pojawia się silny lęk i pobudzenie nieobserwowane przed zdarzeniem. Może to być:

- problemy ze snem

- stan przewlekłego pobudzenia

- wzmożona potliwość, bicie serca, nadwrażliwość na niektóre bodźce itd.

2. Unikanie- I. unikanie sytuacji kojarzących się z sytuacją traumatyczną

II. zobojętnienie- zawężenie postrzegania i zachowania (bierność, apatią) objawem jest

niemożność przypomnienia sobie sytuacji traumatycznej lub jej fragmentów

3. Mimowolne przeżywanie urazu, ponownie- silne wspomnienia, flashback w nieoczekiwanych sytuacjach.

* PTSD jest zaburzeniem, a nie normalną reakcją na stres. Pojawia się gdy jednostka nie jest w stanie poradzić sobie z traumatyczną sytuacją za pomocą umiejętności, które wcześniej działały.

*Czynniki zwiększające ryzyko PTSD:

- przed okresem traumy:

~są bezpośrednio związane z konstruktem osobowości

~stan jednostki bezpośrednio przed kryzysem

- w trakcie kryzysu- zależą od

~czasu, w którym trwa to zdarzenie (1 razowe, dłuższy okres)

~rodzaju kryzysu, charakter tego

~subiektywna ocena tego zdarzenia przez jednostkę

- po kryzysie- czy w ogóle i jak szybko jednostka poradzi sobie z traumą

~poziom emocji- jak silne były emocje

~wsparcie jakie dostała

~aktywność własna- stosowane środki zaradcze

Wykład 8, 3.12.2012

Temat: Zaburzenia osobowości.

Zaburzenie osobowości to nie choroba psychiczna, ale względnie trwały, przewlekły wzorzec patologicznych zachowań lub/i patologicznego przeżywania, ujawniający się w sferze poznawczej, behawioralnej, afektywnej i interpersonalnej.

Stabilność tych patologicznych zachowań powoduje sztywność funkcjonowania człowieka, czyli małą elastyczność.

Ocena zaburzeń osobowości jest trudna do diagnozy, bo większość osób z tymi zaburzeniami nie szuka pomocy lekarskiej i nie ma świadomości, że coś jest z nimi nie tak.

* Zasady rozpoznawania zaburzeń osobowości:

- znacząco dysharmonijne postawy i zachowania ujawniające się w obszarach:

- relacje międzyludzkie

- kontrola impulsów

- emocjonalność

- style myślenia

- sposoby zachowania

- patologiczne wzorce zachowania trwają przez długi okres czasu i nie są wyrazem choroby psychicznej

- patologiczne wzorce utrudniają funkcjonowanie jednostki i zaburzają jej relacje z otoczeniem

- zaburzenia osobowości zaczynają się we wczesnym dzieciństwie lub adolescencji i trwa w okresie dorosłości

- subiektywne poczucie dyskomfortu przebiegu zaburzeń osobowości pojawia się zazwyczaj w okresie późniejszym

- zaburzenia osobowości prowadzą do pogorszenia zachowania społecznego i zawodowego

* Wyróżniamy 3 wiązki zaburzeń osobowości:

1. Wiązka A: zaburzenia dziwaczno- ekscentryczne

- schizoidalne- objawy podobne do schizofrenii, głównie brak zaangażowania w kontakty, nie ma umiejętności społecznych, nie interesują kontakty intymne, przejawy aktywności realizowane samotnie, częściej występuje u kobiet, patologiczny wzorzec funkcjonowania oderwaniu od relacji społecznych i odgraniczoną aktywnością w kontaktach z innymi

- schizotypowe- najbardziej podobne do schizofrenii, patologiczny wzorzec funkcjonowania człowieka zdominowany przez

~społecznie i interpersonalne deficyty (nie ma znajomych, podejrzliwa w kontaktach, nie

ma zaufania dla dorosłych

~zaburzenia poznawcze i percepcyjne (iluzje, zafascynowanie mocami nadprzyrodzonymi)

~dziwaczność zachowań, dziwny ubiór, nieadekwatny, dziwna mowa

- paranoidalne/ paranoiczne- patologiczny wzorzec funkcjonowania człowieka zdominowany przez brak zaufania do innych, podejrzliwość, przekonanie o złym traktowaniu, oszukiwania,

manipulowania, uporczywie trzymają urazy, małostkowe, silna, nieuzasadniona patologiczna zazdrość, wątpliwość co do lojalności

2. Wiązka B: zaburzenia dramatyczno niekonsekwentne

- histroniczne/ histeryczne- wzorzec zdominowany przez przesadne wyrażanie emocji i staranie zwrócenia na siebie uwagi, w patologiczny sposób szuka zainteresowania, jak nie otrzymuje tego to ma uczucie dyskomfortu, zwraca uwagę ubiorem i zachowaniem, ma tendencje do wyrażania emocji, które są płytkie, a zachowania teatralne, przesadzone, w rozmowie ma tendencję do skrajnych poglądów, osoby nadmiernie skoncentrowane na wyglądzie fizycznym, zachowania

prowokacyjne seksualnie, łatwo ulegają wpływom innych ludzi

- narcystyczne- nastawienie wielkościowe, potrzeba bycia podziwianym, osobowość fasadowa, niska samoocena- zależy ona od podziwu innych ludzi, uważają, że wymagają specjalnego

traktowania, wrażliwe na krytykę, negatywną ocenę, kontakty są powierzchowne, częsta huśtawka w relacjach, bo stawia nierealistyczne wymagania, poszukują kogoś, kogo będą idealizować i są gotowe zrobić dla niej wszystko, wykorzystują innych do własnych celów, niezdolni do przyjęcia perspektywy innej osoby

- antyspołeczne- patologiczny wzorzec zdominowany przez powtarzalną pogardę dla cudzych praw od 15r.ż., kłamią, manipulują, są agresywne, nieodpowiedzialne, nie wykazują zainteresowania stałą pracą, są okrutne dla samej przyjemności,

- berderline- osobowość z pogranicza- patologiczny wzorzec zdominowany przez niestabilność w relacjach interpersonalnych, ocenie siebie, i impulsywność, wybuchowość, uczucia zmieniają się jak w kalejdoskopie, łatwo się obrażają, podirytowane, inni mają wiedzieć o co im chodzi, najwięcej zaburzeń odżywiania, prób samobójczych, samookaleczeń, mają skłonności do hazardu, przypadkowego seksu, uzależnień,

3. Wiązka C: zaburzenia lękowo-unikające

- osobowość lękowa/ obsesyjno- kompulsywna- anankastyczna- wzorzec zdominowany przez

dążenie do perfekcjonizmu, ujawniające się w kontrolowaniu wszystkiego dookoła, osoby

patologicznie sztywne w zachowaniu, tendencje do gromadzenia, obsesyjnie zajmują się np. pracą, wszystko jest z obowiązku, bez przyjemności, skąpstwo, upór, sztywność moralna

- osobowość unikająca- wzorzec zdominowany przez unikanie relacji społecznych, trudnych

sytuacji, to osoby, które nie podejmują działań ze strachu przed ekspozycją społeczną, czują się gorsze, niekompetentne, boi się nowych, nietypowych, nieznanych wyzwań, szczególnie wrażliwe na negatywną ocenę

- osobowość zależna- patologiczny wzorzec zaburzenia funkcjonowania człowieka zdominowany przez dominującą i przesadną potrzebę opieki nad innymi, która prowadzi do zachowań o charakterze uległości, wywołane strachem prze odrzuceniem, wampir energetyczny, sama nie podejmuje decyzji, potrzebuje potwierdzenia od innych, boi się zostać sama, na wszystko się godzi, rezygnują z siebie na rzecz drugiej osoby (potrzeb, zainteresowań, idei) mają poczucie nieustannego niedopasowania,

Wykład 9, 10.12.2012

Temat: Zaburzenia nastroju- depresja 1-biegunowa i zaburzona

Depresja jest poważną chorobą psychiczną, nieleczona może prowadzić do prób samobójczych.

Depresja 1-biegunowa- kryteria diagnostyczne: min 5

1. Obniżony nastrój- subiektywne odczucie smutku lub pustki, płaczliwość, (przez większą część dnia)

2. Osłabienie zainteresowania lub nieotrzymywanie przyjemności z rzeczy, które wcześniej sprawiały przyjemność

3. Wzrost apetytu i wagi lub brak apetytu i spadek wagi

4. Bezsenność albo potrzeba snu więcej niż normalnie

5. Pobudzenie lub zahamowanie aktywności fizycznej

6. Zmęczenie, utrata energii

7. Poczucie bezwartościowości, które często łączy się z nieuzasadnionym poczuciem winy

8. Spadek koncentracji uwagi i precyzji myślenia

9. Myśli na temat śmierci, myśli samobójcze

Objawy muszą powodować pogorszenie funkcjonowania społecznego i nie mogą wynikać ze stanu żałoby (ok. 3 miesięcy).

* Przebieg

- większość depresji ma tendencje do nawrotów

- czasem depresja przechodzi w stan chroniczny i pacjent nie wraca do poziomu funkcjonowania przed depresją

- nieleczona z reguły trwa 3-5 miesięcy

- może współwystępować z atakami paniki, nadużywaniem środków odurzających, dysfunkcjami seksualności i zaburzeniami osobowości

* Charakterystyka występowania:

- u kobiet 2x częściej

Dlaczego kobiety są podatniejsze?

- hipoteza kulturowa- wychowanie i kultura wyznacza inne reakcje na stres kobiet i mężczyzn, (mężczyźni reagują gniewem, zobojętnieniem, kobiety są nagradzane za bierność w obliczy straty, a mężczyźni za działanie w jej obliczu)

- hipoteza biologiczna- bark odporności na depresję wiąże się ze zmianami hormonalnymi

* Koncepcje etiologii depresji:

1. Biologiczna- wiąże się z komponentem biologicznym (10-20% krewnych 1stopnia ujawnia obniżony nastrój, 8x wśród krewnych biologicznych niż adopcyjnych

2. Psychologiczny- psychoanalitycy- podstawą jest fiksacja na fazie oralnej, potrzeby były nadmiernie lub niedostatecznie zaspokajane, co prowadzi do zablokowania rozwoju psychoseksualnego, co powoduje nadmierną zależność dziecka od opiekuna, wykształca się osobowość zależna.

3. Behawioralna- poznawcza

Behawioralna: zakłada się, że te osoby cierpiące na depresję dostają zbyt mało bodźców z zewnątrz (za mało wzmocnień) co powoduje negatywne przekonania poznawcze

Poznawcza: brak wzmocnień pozytywnych + negatywna ocena własnej osoby powoduje obniżenie nastroju z tendencją do samo karania

Wzmocnienia pozytywne nie musza pochodzić tylko z zewnątrz (ważne przy terapii)

*Klasyczna triada Becka- 3 głęboko zakorzenione założenia predestynujące do depresji

1. Dotyczą samego siebie

2. Dotyczy świata i otoczenia

3. Dotyczą perspektyw i przyszłości

Przekonania wpływają na pojawienie się uczuć depresyjnych, a te wpływają na pojawienie się myśli depresyjnych i powstaje koło depresyjne.

Ten schemat powstaje poza obszarem świadomości w dzieciństwie.

Osoba depresyjna inaczej myśli o zdarzeniach negatywnych:

- jest przeze mnie spowodowane (automatyczna myśl negatywna)

- ma przekonanie, że to jedno zdarzenie wpływa na wiele dziedzin jego funkcjonowania

- skutki zdarzenia są długotrwałe

Przekonania osób podatnych na depresję wg Becka:

- są bezwartościowe

- niegodne miłości

- nie w pełni sprawni psychicznie

- nie potrafią dokonać selekcji ważności jakiś zadań

- selektywność przyjmowanych informacji itd.

Myślenie osób podatnych na depresję to zniekształcenia poznawcze, bo nie są logiczne, ani uzasadnione w rzeczywistości, są wyolbrzymione i selektywnie wybrane (wybiera tyle to informacje, które pasją jej do założenia)

Nurty w negatywnych przekonań:

- wewnętrzne przekonanie bycia akceptowanym- jeśli wszyscy mnie nie lubią to jestem nikim

- wewnętrzne przekonanie bycia idealnym- jeśli nie jestem idealny to jestem nikim

Problemy interpersonalne mogą być przyczyną lub konsekwencją depresji.

* Terapia:

- farmakologiczna- antydepresanty

- behawioralna:

- zwiększenie pozytywnych wzmocnień, poprzez podjęcie aktywności pozytywnych

- trening umiejętności społecznych- zmiana zachowania by otrzymywał więcej wzmocnień

pozytywnych

- poznawcza- zmiana depresyjnego myślenia, nauka:

- identyfikowania automatycznej myśli negatywnej

- identyfikowania przekonań, założeń leżących u podstawy automatycznej myśli negatywnej

- modyfikowanie ich- zastępowanie pozytywnymi myślami

* Depresja dwubiegunowa, cyklofrenia, choroba maniakalno- depresyjna

Polega na tym, że przeplatają się epizody maniakalne z epizodami depresyjnymi.

Przebieg: z czasem dłużej trwają epizody depresyjne

Epizody maniakalne:

- podwyższony nastrój i drażliwość + min 3 z 7

- wzrost samooceny aż do poczucia wielkości

- zmniejszona potrzeba snu

- zwiększona rozmowność

- poczucie gonitwy myśli

- trudności w koncentracji uwagi

- wzrost aktywności ukierunkowanej na cel lub pobudzenie aktywności ruchowej

- nadmierne zaangażowanie w aktywności dające przyjemność, mające negatywne konsekwencje Każdy epizod depresyjny i maniakalny może trwać dni, tygodnie, miesiące lata. Pojawia się ok. 20-30r.ż. i ma wyższy wskaźnik samobójstw

Wyjaśnienia:

1. Czynnik genetyczny- nie jest potwierdzony

2. Czynnik biologiczny

a. Niski poziom serotoniny i noroepifryny

b. Problem z sodem i potasem (w manii zwiększone, w depresji zmniejszone)

3. Teorie poznawcze- mania to obrona przed depresją, osoba maskuje depresję, podwyższa własną samoocenę w reakcjach, jeśli może wyrazić negatywne emocje to idzie w kierunku manii, jeśli te emocje są nieakceptowane przez społeczeństwo to idzie w kierunku depresji

4. Koncepcje psychoanalityczne- mania to obrona przed niechcianymi emocjami, nieakceptowanymi społecznie, osoby w manii tak samo w depresji przeżywają emocje, ale w mani złość jest

skierowana na zewnątrz, a w depresji skierowana do siebie

* Leczenie

- farmakologiczne- nie podaje się leków antydepresyjnych! Głównie terapia litem

- terapia

* Depresja sezonowa- zburzenie gdzie istnieje regularny i czasowy związek między powstaniem objawów depresji i powrotów. Powrót następuje w określonej porze roku, głównie od listopada i przez 5 miesięcy.

Występowanie:

- ma duży komponent genetyczny-

- mechanizm biochemiczny- zwiększony poziom hormonu melatoniny, i jej działanie u podstawy mózgu, Terapia:

- fototerapia- naświetlanie trwa 2,5h dziennie w okresie od 1 do 3 tygodni, daje lepsze efekty niż placebo.

Zagadnienia do egzaminu z psychologii klinicznej

1. Norma psychologiczna. Pojęcie normy. Definicje nienormalności. Współczesna definicja nienormalności. Pojęcie zdrowia psychicznego. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych

2. Wyjaśnianie zaburzeń psychicznych w różnych koncepcjach psychologicznych. Podejście psychodynamiczne. Podejście poznawczo-behawioralne. Podejście biologiczne. Psychologia

humanistyczna. Model systemowy

3. Psychopatologia ogólna. Zaburzenia spostrzegania. Zaburzenia pamięci, myślenia, uczuciowości, świadomości.

4. Specyfika zaburzeń okresu dzieciństwa i adolescencji. Teoretyczne modele zaburzeń wieku dziecięcego. Specyficzne problemy związane z zaburzeniami okresu dzieciństwa.

Psychopatologia rozwojowa. Rola rodziny.

5. Zaburzenia osobowości. Diagnozowanie. Rozwój zaburzeń. Grupy zaburzeń.

7. Zaburzenia psychotyczne. Schizofrenia. Poglądy historyczne. Symptomy. Deficyty funkcjonowania. Źródła podatności.

8. Stres i PTSD. Charakterystyka zaburzeń po stresie urazowym. Przebieg. Podatność.

Leczenie.

9. Zaburzenia nastroju: Depresja: objawy, mechanizmy cierpienia w depresji, przyczyny depresji, rodzaje depresji, leczenie, strategie zaradcze przeciw obniżaniu się nastroju.

10. Zaburzenia lękowe: Strach i lęk, fobia, panika, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne 11 . Terapia zaburzeń psychicznych. Współczesne formy pomocy psychologicznej: wsparcie, poradnictwo, interwencja, psychoterapia, terapia rodzin, terapia indywidualna, terapia

grupowa.

Literatura

[1] Carson, Butcher, Mineka.. Psychologia zaburzeń. GWP. Gdańsk, 2003

[2] Kendall P.C. Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji. GWP, Gdańsk, 2004

[3] Persaud R. Pozostać przy zdrowych zmysłach. Santorski, Warszawa , 1998.

[4] Stirling, Hellewell. Psychopatologia. GWP, Gdańsk, 2005.

[5] Seligman. M., Walker E., Rosenhan D. Psychopatologia. Zysk i S-ka, Poznań, 2003.

[6] Cierpiałkowska, L. (2008) Psychopatologia.

[7] Sęk, H.. Psychologia kliniczna