Prof. dr hab. Cezary Mik

PYTANIA NA EGZAMIN Z PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

1. Współczesna społeczność międzynarodowa - cechy i charakterystyka statyczna i dynamiczna

- statyczna - zbiór podmiotów składających się na społ. międz., które pozostają ze sobą we wzajemnych oddziaływaniach;

-dynamiczna - społ. to nie jest coś raz utrwalonego, sztywna, nieruchoma formuła - ulega ciągłym przeobrażeniom. Dynamikę nadają:

→ powstawanie i upadek państw (dziś państwa powstają głównie w skutek oderwania się od macierzystego państwa - godzi to w integralność terytorialną państwa; secesję wspiera w pewnym sensie zasada samostanowienia). Powstanie państw wiąże się z upadkiem innego np. ZSRR. W PM upadek to także połączenie państw - upadek państw poprzednio istniejących;

→ powstawanie i rozwiązywanie OM, a także ich łączenie np. Wspólnoty Europejskie w UE; zastąpienie jednej organizacji przez drugą; przekształcenia wewnętrzne OM.

2. Struktura społeczności międzynarodowej i więzi wewnętrzne w jej ramach

Społeczność międzynarodowa jest konieczna, tzn. że wszystkie podmioty wchodzą w jej skład, nie mają wyboru.

Kulturowe spojrzenie na społeczność międzynarodową mówi, że tylko narody cywilizowane wchodzą w skład społeczności międzynarodowej.

Kryterium cywilizacji = wartości, które łączą interesu wspólnot międzynarodowych; można wykluczyć państwa, które tych wartości nie przestrzegają np. państwa popierające terroryzm, nie uznają wartości w swoim kraju

Podmioty międzynarodowe = pod wpływem pozytywizmu oraz absolutyzmu XVII wieku na główny plan wsunięto państwo, społeczność międzynarodową definiowano jako państwa i grupy państw, które łączą się w organizacje międzynarodowe

Cechy współczesnej społeczności międzynarodowej:

• Niezhierarchizowana

• Zdecentralizowana

• Płaska - w skład wchodzą tylko państwa i organizacje międzyrządowe

• Anarchiczna poprzez akcentowanie suwerenności państw

• Zamknięta - w skutek globalizacji i kolonizacji, objęła cały blok państw, więcej już nie może zawierać

• Luźna - dążenie do wspólnoty wokół wspólnych celów, interesów, wartości

• Powszechna, ale niejednorodna (wspólnoty oparte o różne kryteria wchodzą w skład)

• Konieczna - wszystkie podmioty wchodzą w skład nie mają wyboru

3. Globalizacja we współczesnym świecie - istota zjawiska, przejawy, znaczenie

Globalizacja - wpływ na globalizację miał rozwój technik komunikacyjnych, transportu towarowego i telegrafu w wieku XIX , a w XX wynalezienie samochodu, rozwój technologii informacyjnych, które są generatorem zmian w różnych płaszczyznach; globalizacja jest procesem niesterowalnym, państwa podlegają globalizacji, która wpływa na nie same i stosunki między nimi

• Przedmiotowa = powstanie rynku światowego (znoszenie barier technologicznych i administracyjnych - liberalizacja handlu), rozumianego jako rynek handlowy, czyli rynek towarów i usług (obecnie rynek usług dominuje nad rynkiem towarowym); za powstaniem rynku światowego idzie powstanie światowego rynku finansowego (upowszechnienie inwestycji zagranicznych); w ślad za przepływem kapitału idzie powstanie wielkich banków oraz giełd (potęga bankowa - wirtualny pieniądz 50 razy większy niż prawdziwy), z przepływem kapitału wiążą się migracje ludności, która umożliwiają techniki komunikacyjne (drenaż mózgów - wyłapywanie najmądrzejszych z całego świata to światowych korporacji)

• Podmiotowa = władza ulega rozproszeniu, znaczeni tracą granice w sensie ekonomicznym i administracyjnym; obserwuje się zjawisko przenikalności granic; globalizacja stawia znaczenie władzy państwowej pod wątpliwość, co rodzi zjawisko upadłych państw (aparat państwowy przestaje funkcjonować na ustalonych zasadach)

Państwa upadłe:

Somalia, Sudan, Zimbabwe, Czad, Irak, Kongo, Afganistan, Wybrzeże Kości Słoniowej, Republika Środkowej Afryki

Osłabienie władzy centralnej wiąże się z aktywizacją władz lokalnych i centralnych, które uczestniczą w rozmowach międzynarodowych.

globalizacja - „globalizacja jako obiektywny proces narasta nia różnorodnych związków i oddziaływań w skali światowej” - następują globalne przepływy w obrocie kapitałowym, ludzkim, informacyjnym; narasta podatność państw na różnorakie uwarunkowania pochodzące ze środowiska międzynarodowego; globalizacje postrzega się w perspektywie wyzwań, problemów globalnych, konieczności zachowania pokoju i bezpieczeństwa światowego; skala problemu jest ogólnoświatowa (czy surowców wystarczy na 50,100 czy 150 lat), ponadpaństwowa, ponadregionalna

4. Prakseologia międzynarodowa

1. nauka o sprawnym działaniu ludzkim; możemy ją rekonstruować z dokumentów, spotkań dyplomatycznych, aktów konferencyjnych, ze słów mężów stanu czy dyplomatów; jej podstawowym pojęciem jest pojęcie czynu i jego klasyfikacja na czyn sprawny i niesprawny; siła i sprawność to główne wartości prakseologii; ona pozwala określić jak zachować się w konkretnych sytuacjach, w których znajduje się aktor międzynarodowy; w przypadku organizacji międzynarodowej taką prakseologię tworzą mężowie stanu, dyplomaci korporacje i jednostki nie mające charakteru państwowego; działania w jej ramach są związane z preparacją, czyli tworzeniem planu działania i dokonywaniu prób; w ramach prakseologii wypracowano zasady działania takie jak:

• zasada uzyskania swobody ruchów (w jak najmniejszym stopniu składać deklaracje) -> swoboda

• zasada wiązania ruchów przeciwnika, wiąże się z osłabieniem przeciwnika

• zasada języczka u wagi (przechylać się na rzecz tego, kto daje największe korzyści)

• zasada kunktacji (oczekiwanie na rozwój wydarzeń, ale nie bierność)

• zasada wyboru właściwego kierunku ataku

• zasada łączenia ciosu z ofertą, która łączy się z kolei z techniką faktów dokonanych (fait accompli)

To także umiejętność tworzenia sojuszy (maksymalnie możliwych i celowych). Zespół reguł ujawniających się w rokowaniach międzynarodowych. W sensie formalnym ma ograniczenia w prawie międzynarodowym (sytuacje nielegalne zostają zalegalizowane, np. uderzenia USA na Irak w 2003 r. -> wpływ prakseologii na prawo mnar.).

Innym ograniczeniem prakseologii jest moralność mnar., czyli system oparty na wartościach słuszności, uczciwości, sprawiedliwości itd. Ograniczenia prakseologii mogą mieć charakter instytucjonalny, np. zakaz użycia siły czy pacta sunt servanda, która ogranicza zasadę swobody ruchów.

5. Moralność międzynarodowa

→ jest to pewien system etyczny odnoszący się do zachowań społeczeństwa międzynarodowego, który oparty jest o przekonaniu powinności zachowania się w pewien sposób, ale nie łączy się z roszczeniem o takie a nie inne zachowania. Przez to wyegzekwowanie tych norm moralnych nie jest możliwe w drodze prawnej.

→ należy odróżnić ją od ocen; ma charakter obiektywny i mówi nam jakie zachowanie jest prawidłowe, godziwe, słuszne.

→ ma charakter autonomiczny

→ stosunek moralności do PM nie jest jasny. Niektórzy mówią, że PM jest wpisane w moralność międzynarodową.

Inni sądzą, że się przecinają, że część norm ma charakter wyłącznie moralny, inne wyłącznie prawny, ale istnieją normy jednocześnie będące normami moralnymi i prawnymi ;

→ PM czasami posługuje się pojęciami moralności, albo wręcz odsyła do nich, np. koncepcja słusznego rozwiązania ws. Morza, gdy chodzi o rozgraniczenie terytoriów i stref morskich państw.

→ klauzula Martensa z 1907 r. (zgodne z zasadami ludzkości i wymogami sumienia publicznego)

6. Normy zewnątrzpaństwowe

→ mogą istnieć na szczeblu ustawowym, pod ustawowym i konstytucyjnym.

system norm zewnętrznych - państwa tworzą normy o skutkach zewnętrznych, np. kwestie prawa dewizowego, wysyłanie wojska i policji do innych państw, dotyczące granic czy obszarów morskich; czasami to ustawodawstwo krajowe jest zdeterminowane ustawami mnar.; te normy mogą mieć też charakter swobodnie ustanawianych; mogą istnieć na szczeblu konstytucyjnym, ustawowym, podstawowym; były uznawane za jedyne prawo, które wiąże państwo (np. szkoła faszystowska - państwo nad prawem mnar.); org. mnar. mogą również takie normy tworzyć, np. UE

7. Pojęcie prawa międzynarodowego

DEFINICJA - zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mającymi zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych.

Wywodzi się od tradycji kanonicznej. Narodziło się w średniowieczu. Teolodzy zajmowali się:

• System postrzegania społeczności międzynarodowej;

• Dyplomacja;

• Konflikty zbrojne.

8. Koncepcje dotyczące podstawy obowiązywania prawa międzynarodowego

Doktryny wskazujące odmienne podstawy obowiązywania prawa międzynarodowego: solidarystyczna (więź między państwami), normatywistyczna (normy wyższego rzędu), naturalistyczna i pozytywistyczna.

Doktryna naturalistyczna ( doktryna podstawowych, zasadniczych praw państwa )

• odwołuje się do prawa natury

• zasady PM mogą być wyprowadzone z istoty czy natury państwa; państwo ma przyrodzone, podstawowe prawa, które muszą być respektowane przez inne podmioty (prawo do istnienia, niepodległości, równości, szacunku i utrzymywania stosunków międzynarodowych)

• współczesne negatywne konsekwencje: nadmierne akcentowanie swobód i praw poszczególnych państw kwestionuje możliwość istnienia wspólnego interesu i atomizuje społ. międzynarodową.

Doktryna pozytywistyczna (woluntarystyczna)

• podstawą obowiązywania PM jest wspólna wola państw, która znajduje swój wyraz w normach zwyczajowych (powszechnej praktyce uznanej za prawo) i normach konwencyjnych (umowy).

• zasada dobrej wiary - podstawą stosunków wiążących państwa jest ich wola, która je wiąże (państwo przyjmuje obowiązki z własnej woli, wywołuje to skutki prawne, stwarza zobowiązania międzynarodowe, które trwa niezależnie od jego zgody)

Powody przestrzegania norm PM:

1. siła gwarantująca wykonanie norm - normy prawa znajdującego się w traktatach pokoju,

2. wzajemność - prawo dyplomatyczne, konsularne i komunikacyjne,

3. wspólny interes - normy o ochronie środowiska naturalnego człowieka, kosmosu oraz dna mórz i oceanów poza granicami jurysdykcji narodowej.

Zasada efektywności - istnienie pewnych przewidzianych przez PM sytuacji faktycznych bądź wywołuje ipso facto skutki prawne, bądź też jest warunkiem niezbędnym do ich powstania.

• wpływa na przestrzeganie norm PM

• PM jest bezpośrednim rezultatem woli swych podmiotów i odzwierciedla określoną rzeczywistość społ.

• PM z reguły dostosowuje się do nowej sytuacji, rzeczywistości społ. w przypadku gdy normy nie są w stanie kontrolować faktów

9. Jedność i fragmentacja prawa międzynarodowego; podsystemy prawa międzynarodowego i ich autonomia

10. Struktura prawa międzynarodowego jako porządku prawnego

11. Hierarchia w prawie międzynarodowym; hierarchia źródeł i norm

12. Zupełność porządku prawnomiędzynarodowego (problem luk)

13. Sposoby zapewniania spójności prawu międzynarodowemu jako porządkowi prawnemu

SPÓJNOŚĆ SYSTEMOWA - Określa sytuację, w której prawo może swobodnie funkcjonować - nie ma wewnętrznych sprzeczności, które mogłyby „rozsadzić” system.

Z czego wynika to, że we wnętrzu prawa mnar. tworzą się autonomiczne i nieregularne subsystemy?

Wynika to przede wszystkim z autonomii stron, ze swobody umów. Podmioty prawa mnar. kształtują traktaty tak jak chcą, tzn., że mogą przyjąć traktat, który jest bardzo szczegółowy (wówczas inne normy będą mało przydatne; twórcy zapewnią mu względną autonomię materialną - takim przypadkiem są Konwencje genewskie uzupełnione jedynie dwoma Protokołami dodatkowymi; w znacznym stopniu również Konwencja o prawie morza). Państwa mogą tak zorganizować traktat, że stworzą organy, które na podstawie traktatu będą działać i będą umacniać działalność traktatu. Tą ostatnią czynność mogą spełniać zwłaszcza organy prawodawcze - uprawnione do wydawania rezolucji na podstawie traktatu (rezolucje wiążące państwa - strony, takie jak rezolucje sanacyjne Rady Bezpieczeństwa) oraz stałe organy rozstrzygania sporów sądowe lub arbitrażowe - na podstawie traktatów WTO czy ETPC na podstawie EKPC. Takie instytucje przez praktykę orzeczniczą pogłębiają zakres zobowiązań stron i treść konwencji. Pozycja takich organów powstałych na mocy jakiegoś traktatu może być wzmocniona poprzez zapis o tym, że strony umowy zgadzają się, by jakikolwiek spór między nimi był rozwiązywany przez organ ustanowiony. Wówczas, jeśli takowy spór zgłosi się do innego organu sądowniczego działa się nielegalnie.

Państwa zapewniają tym organom autonomię instytucjonalną, proceduralną i instrumentalną (strukturalną). Do względnej autonomii subsystemów zalicza się to, że jeśli taki organ sądowniczy dąży do specjalizacji prawa w subsystemie to państwa nie muszą odwoływać się do ogólnych reguł prawa mnar. Tak postępuje ETS, który kieruje się tylko prawem wspólnotowym. Jednakże w sprawie Köblera ETS przyznał, ze należy się odwołać się do ogólnego prawa mnar. Taka sama sytuacja miała miejsce przy sprawie kiedy ETS ustalał jak państwa decydują o prawie wejścia i pobytu.

Jak w warunkach ogólnej specjalizacji prawa mnar. uznać jego spójność?

Argumenty świadczące o spójności prawa mnar.:

• wyższość KNZ nad innymi zobowiązaniami zaciągniętymi przez państwa ; efekt substytucji;

• art. 103. KNZ - w przypadku konfliktu między zobowiązaniami członków Narodów Zjednoczonych powstałymi na mocy niniejszej Karty a ich zobowiązaniami na podstawie innych umów czy porozumień mnar. zobowiązania z KNZ przeważają; norma nadrzędności KNZ; jest regułą kolizyjną; daje prymat KNZ nad innymi umowami mnar. (jednak nie w przypadku prawa zwyczajowego; istnieje problem z określeniem czy prawo zwyczajowe może zmienić KNZ czy nie)

• prymat ten jest potwierdzony w dwóch konwencjach o prawie traktatów, które zawierają regułę lex posteriori w art. 30 obu Konwencji; art. 103 KNZ i sama KNZ są wyjątkiem od tej reguły; KNZ to lex superior wobec innych zobowiązań

• wiążące rezolucje Rady Bezpieczeństwa i porozumienia zawarte w wykonaniu KNZ mają pierwszeństwo przed innymi aktami prawa mnar na mocy art. 103 (takie jak traktaty dotyczące siedzib ONZ i ich przewaga nad traktatami ekstradycyjnymi)

• KNZ nie określa skutków prawnych sprzeczności - nie wiadomo czy ta sprzeczna umowa nie może być tylko stosowana czy jeśli zobowiązanie było przed KNZ lub rezolucją to wygasa a jeśli nowy traktat to w tym zakresie, w którym jest sprzeczny z KNZ będzie on nieważny

• czy pierwszeństwo mogą mieć rezolucje, które są poza zakresem kompetencyjnym (ultra vires)? Rada Bezpieczeństwa przyjęła dwie rezolucje tworzące MTK ds. Byłej Jugosławii i Rwandy, a przecież nie ma kompetencji do działania quasi - ustawodawczego, bo Rada Bezpieczeństwa jest organem stosującym KNZ; takie rezolucje ultra vires nie mają pierwszeństwa, ale w praktyce bardzo ciężko odróżnić czy dana rezolucja jest ultra vires czy nie

• w praktyce pierwszeństwo KNZ jest przestrzegane od lat 90. Wcześniej na art. 103. powołano się tylko raz w 1986 r. w sprawie USA - Nikaragua o działania militarne i paramilitarne w i przeciwko Nikaragui; wyrok MTS z 1998 r. w sprawie Lockerbie - spór Libia - USA i UK o akt terrorystyczny na pokładzie samolotu pasażerskiego - potwierdzono prymat KNZ i Rezolucji RB w stosunku do Konwencji Montrealskiej z 1971 r. o zniesieniu nielegalnych aktów przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego

• zespół instrumentów związanych z tendencjami do ochrony podstawowych interesów i wartości wspólnoty (społeczności mnar. jako całości) - tendencje do tego, by rozwijać i umacniać instytucje służące ochronie dobra wspólnego; wyodrębnia się wartości kluczowe dla społeczności mnar. i wiąże się z nimi instrumenty mające je chronić; są to normy ius cogens (normy imperatywne bezwzględnie wiążące) czy kategoria zobowiązań erga omnes (ochrona dóbr wspólnych społeczności mnar; MTS w sprawie Barcelona Traction stwierdził, że zobowiązania te są związane z podstawowymi prawami jednostki/człowieka; w wyroku z 1995 r. w sprawie Timoru Wschodniego określił, że prawo do samostanowienia jest zobowiązaniem erga omnes)

• zasady prawa mnar. - KNZ wymienia w art. 2. zasady, które nazywa się Zasadami Karty (zakaz ingerencji); zostały one w 1970 r. w Rezolucji Zgromadzenia Ogólnego w Deklaracji Zasad Prawa Międzynarodowego zapisane wraz i innymi, dodatkowymi, np. poszanowanie praw człowieka czy prawo do samostanowienia; zasady prawa mnar. - szczególna kategoria zasad, które przynajmniej potencjalnie powinny przenikać każdy dział prawa mnar. i przez to mają zapewniać spójność prawu mnar.

• powszechne prawo zwyczajowe - działa w całej społeczności mnar.; często uzupełnia traktaty; jest podstawą np. dla uznania państwa, czy odpowiedzialności państw; niektóre traktaty przewidują reguły antykolizyjne - wyraźnie określają, że są lex specialis w danej sprawie lub całkowicie uchylają inne

• otwarte klauzule kompetencyjne sądów mnar. - MTS; mają swoją podstawę orzekania tak skonstruowaną, że pozwala im sięgać do innych systemów (nie tylko KNZ, też praw zwyczajowych czy wręcz zaleceń); czasem normy kompetencyjne określają do czego dany sąd może się odwołać przy orzekaniu

Słabe punkty w zapewnianiu spójności:

• ograniczone znaczenie ius cogens i erga omnes

• ogólność norm KNZ, zwłaszcza materialnych

• indywidualny charakter norm zwyczajowych - ustalane w konkretnym przypadku

• nie ma jednoznacznego określenia stosunków między normami powszechnymi a normami partykularnymi (przeciwko jest np. działalność Komisji Prawa Międzynarodowego w tematyce „Traktaty a konferencje zbrojne”; mimo, że niektóre traktaty są krytykowane w prawie mnar. to są takie, które trwają mimo wybuchu konfliktu zbrojnego - trwałość zobowiązań prawa mnar ( w art. 5 wymienia się traktaty, które trwają mimo konfliktu).

14. Legalizm prawa międzynarodowego: między ex factis ius oritur a ex iniuria ius non oritur

Legalizm wiąże się z zasadą ex iniuria ius non oritur (z nieprawości prawo nie powstaje). Z drugiej strony reguła ex factii ius oritur (z faktów prawo może powstać) - fakt prawotwórczy. Z punktu widzenia legalizmu niezbędne jest przyjęcie tej pierwszej reguły jako zasady. Przypadek zrozumiały (kiedy z nieprawości tworzy się prawo) - MTS w opinii doradczej z 1971 r. w sprawie Namibii stwierdził, że w przypadku gdy dokonano pewnych działań nielegalnie, to skutki tych działań będą legalizowane tylko w taki zakresie w jakim chodzi o ochronę praw ludności danego terytorium; ETS - wyrok z 2001 r. w sprawie Cypr - Turcja - w przypadku, gdy chodzi o ochronę jednostek trzeba uznać działalność nielegalnych organów (sądy Cypru Północnego) o badać czy np. poprawnie przeprowadzano tam postępowanie sądownicze.

Uznanie prze państwa = legalizacja stanów nielegalnych.

Agresja USA na Irak - niby nie ma legalizacji, ale że ONZ się w to włączyło doszło do pośredniego zalegalizowania (wbrew KNZ)

Okupacja wojskowa nie oznacza nabycia terytorium, choćby była legalna. W prawie mnar. obowiązuje reguła Simsona z 1931 r. - zakaz uznawania nabytków terytorialnych zdobytych siłą; MTS - spór wojenny Kongo - Uganda z 2005 r.: Komisja Graniczna i Komisja Roszczeniowa w sprawie Etiopia - Erytrea - orzeczenie arbitrażowe.

Przedawnienie roszczeń - nie ma jasności co do tej instytucji; oprócz przypadku, że nie można uznawać przedawnienia zbrodni przeciwko ludzkości takich jak ludobójstwo.

15. Źródła prawa międzynarodowego - pojęcie, rodzaje, katalog

Źródła prawa międzynarodowego są przedstawiane w trojakim rozumieniu:

1. źródła poznania prawa - fontes iuris cognoscendi - zbiory materiałów np. United Nations Treaty Series czy European Treaty Series; oficjalne zbiory orzecznictwa np. Zbiór wyroków ETS czy MTS; zarówno traktaty jak i orzeczenia są systematyzowane przez naukowców

2. źródła materialne - fontem iuris oriundi - materialne przyczyny powstania prawa (to, z czego ono wynika); doktryna prawników kontynentalnych - głównie stanowione źródła prawa, źródeł prawa upatrują w woli państw; doktryna prawników anglosaskich - źródeł szukają w orzecznictwie lub prawie zwyczajowym

3. źródła formalne - techniczne sposoby tworzenia norm prawnych i zapewniania im mocy obowiązującej

Analiza źródeł prawa odbywa się na poziomie źródeł formalnych. Ma ona dwojakie znaczenie:

1. usystematyzowanie podejścia do prawa międzynarodowego - ustalanie wzorców postępowania

2. pozwala usamodzielnić prawo od polityki międzynarodowej - mniej instrumentalne podejście

Czy istnieją reguły określające sposób tworzenia źródeł? (Hart)

Konwencje wiedeńskie z 1969 r. i 1986 r. dotyczące zawierania traktatów, ich wykładni, relacji między nimi itd., stanowią zespół norm określających zawartość traktatu (w ich rozumieniu, a nie w ogóle).

Zwyczaj -> nie ma jasnych reguł określających co jest zwyczajem, a co nie; ujawnia się w praktyce orzeczniczej; nie został wyraźnie określony (spisany)

Odróżnienie źródeł prawa międzynarodowego od źródeł zobowiązań prawnomiędzynarodowych.

Doktryna nie wytworzyła konkretnego zdania na ten temat. Przez źródła prawa głównie źródła formalne - umowa mnar. i zwyczaj. Nie ma teorii zobowiązań prawnych państw, tak jak ma to miejsce w Kodeksie Prawa Cywilnego, gdzie określono zobowiązanie prawne między Wierzycielem i Dłużnikiem, na podstawie którego Wierzyciel może oczekiwać, że Dłużnik spełni zobowiązanie, a jeśli nie to poniesie za to odpowiedzialność. W prawie międzynarodowym nie wypracowano reguły odpowiedzialności za złamanie prawa mnar. Odpowiedzialnością państw wstępnie zajmowała się KPM ONZ w 2000 r., kiedy to stworzyła akt zaakceptowany przez ZO ONZ jako Projekt artykułów odpowiedzialności państw za naruszenie prawa mnar., mocą rezolucji w 2001 r.

Źródła prawa międzynarodowego to nie to samo co źródła zobowiązań prawnomiędzynarodowych. Zobowiązania aktualizują się (indywidualizują) w konkretnych sytuacjach. W ramach zobowiązań pojawia się miejsce dla roszczenie (prawo przedmiotowe) i dla konkretnego obowiązku/ Sądy orzekają o naruszeniu lub określeniu konkretnych zobowiązań.

Katalog źródeł prawa mnar.

Prawo mnar. przez wieki rozwijało się spontanicznie. Dekretacji tego, co jest źródłem prawa mnar. do dziś nie ma. Kiedy zaczęto tworzyć traktaty, będące podstawą funkcjonowania sądów, należało określić applicable law, czyli prawo właściwe dla tego organu. Proces tworzenia takiego prawa rozpoczął się od XII Konwencji haskiej z 1907 r., która była podstawą dla utworzenia Międzynarodowego Trybunału Łupów (Trybunału Kaperskiego). Konwencja nie weszła w życie , ale po raz pierwszy ustaliła podstawę prawną orzekania sądu -> w art. 7 - orzeka na podstawie umów, powszechnie uznanych reguł prawa mnar., zasad ogólnych prawa oraz słuszności. Wprowadzał hierarchię rozpatrywania aktów - najważniejsze umowy, a dopiero potem pozostałe podstawy orzekania. Na rozwiązaniu KH opierali się twórcy Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej (a późniejszego MTS). Statut STSM z 1920 r. a później Statut MTS z 1945 r. a art. 38. zawiera listę stanowiącą podstawy orzekania - umowy dwu- lub wielostronne, konwencje mnar., praktyka uznana za zwyczaj, zasady ogólne prawa uznane przez narody cywilizowane. Podstawy te nie są nijak zhierarchizowane. Określono, że pomocniczymi środkami ustalania norm prawnych są orzeczenia sądów mnar. oraz poglądy wybitnych przedstawicieli doktryny. W ust. 2. znajduje się zapis, że Trybunał może orzekać ex aequo et bono.

Czy podstawy orzekania mogą nie być źródłami prawa mnar.?

Regułą jest, że podstawa orzekania jest źródłem prawa mnar. (konwencje, umowy i zwyczaje). Główne źródła prawa to te w/w, a pomocnicze to orzecznictwo i doktryna.

Czy źródła te są wyczerpujące?

Trudno uznać przepisy Statutów za przesądzające. Doktryna twierdzi, że nie jest to katalog zamknięty. Obok źródeł prawa mnar. wymienionych w statutach wymienia się jeszcze uchwały prawotwórcze org. mnar. i akty jednostronne. Nie istnieje jednak zgodność co do ich uznania za samodzielne źródła prawa, ponieważ 1) uchwały są elementem wykonawczym organizacji wpisanym w traktat, więc nie są zupełnie autonomiczne, 2) akty jednostronne przez wielu są uznawane za mające źródło w normach zwyczajowych (protest, uznanie)

16. Zwyczaj jako źródło prawa międzynarodowego

Zwyczaj jako źródło prawa mnar.

Przez wieki był głównym źródłem prawa mnar. Traktaty były zawierane raczej na krótki okres czasu (znaczenie prawotwórcze traktatów było znacznie ograniczone). Od XIX w. znaczenie traktatów wzrasta i ogranicza praktyczną rolę prawa zwyczajowego.

Ex factis iuris oritur - z faktów prawo wynika - zwyczaj jest ucieleśnieniem tej reguły. W statucie MTS zapis o tym, że zwyczaj jest dowodem praktyki zaakceptowanej jako prawo.

Sposoby postrzegania zwyczaju:

1. proces społeczny, który pojawia się w płaszczyźnie międzynarodowej (ujęcie empiryczne) - narzuca taki punkt widzenia, że zwyczaj jest traktowany jako zjawisko empiryczne, spontaniczne, nieświadomie kierowane; z punktu precyzji zwyczaj jest zjawiskiem prymitywnym (reguły nie zawsze da się ustalić). Prawnicy (zwłaszcza pozytywiści) patrzą na zwyczaj w tym ujęciu jako na materialne źródło prawa mnar.

2. zwyczaj jako wynik procesu społecznego (ujęcie pozytywne) - zwyczaj w postaci formalnej normy prawnej

Definicja zwyczaju (jako takiej nie ma; są różne sposoby przybliżenia czym zwyczaj jest):

1. Robert Kolb - zwyczaj to zjawisko zróżnicowane; jest zdominowany przez rezultat procesu; zwyczaj to 1) konsolidacja pewnej praktyki (zachowania), 2) generalizacja traktatów wielostronnych

2. Bruderline - zwyczaj to rozpowszechnione powtarzanie w sposób jednorodny i przez długi okres czasu specyficznego typu zachowania w przekonaniu, że takie postępowanie jest obowiązujące i tym samym powinno być przestrzegane (definicja opisowa/deskryptywna) -> praktyka (usus) + przekonanie prawne (opinio iuris sive necessitates)

Takie dwuelementowe postrzeganie zwyczaju jest widoczne w orzecznictwie i doktrynie (przy czym jest zastrzeżenie, że oba te elementy mają być wykonane przez państwa)

3. arbitraż mnar. w sprawie Texaco - Calasiati z 1977 r. - spór firmy z Libią; Trybunał powiedział, że prawo międzynarodowe zwyczajowe jest ustanowione w skutek zgodnych praktyk ustalonych przez wspólnotę międzynarodową za prawo (nie tylko państwa, ale cała wspólnota)

4. wyrok MTS z 1984 r. w sprawie Zatoki Maine - USA vs. Kanada - normy zwyczajowe nie stanowią zamkniętego korpusu; one funkcjonują indywidualnie; nie należy ich dedukować a potem udowadniać, ale przyjąć podejście indukcyjne - patrzeć na rzeczywistość mnar. i z niej wyciągnąć zwyczaj; Zjawisko społeczne i zwyczaj jako jego rezultat są ze sobą nierozerwalnie złączone (istnienie norm zwyczajowych zależy od doświadczenia społecznego)

5. STSM - sprawa statku Lotus z 1927 r. - prawo mnar. reguluje stosunki między niezależnymi państwami; normy prawne wiążące państw mogą wynikać z ich swobodnie wyrażonej woli (skoro to, co wiąże państwa zależy od ich woli istnieje dzięki ich porozumieniu - pactum tacitum - milczące porozumienie)

Koncepcja zwyczaju jako paktu ma swój początek u Grocjusza, rozwijana przez szkołę niemiecką (Triepel) i szkołę włoską (Anzilotti). Tzw. kierunek woluntarystyczny - wola dominuje nad zwyczajem. Trudno uzasadnić w tym przypadku związanie prawem zwyczajowym państw nowopowstałych, któr nie uczestniczyły w powstawaniu zwyczaju. Trudno zaakceptować też z tego punktu normy ius cogens (jeśli już istnieją).

Kierunek obiektywistyczny - podporządkowanie zwyczajowi woli państw - G. Scelle; zwyczaj jest kształtowany spontanicznie; ma charakter powszechny i w związku z tym wiąże wszystkie państwa; dla zaistnienia zwyczaju wystarczy praktyka znacznej części społeczności mnar. Nie wyjaśnia dlaczego, w niektórych przypadkach pojawia się tzw. stały sprzeciw (persistent objector) w praktyce państw (podtrzymywane odmawianie uznania danej praktyki za zwyczaj).

Struktura zwyczaju

W orzecznictwie sądów mnar. (STSM i MTS) jak i orzecznictwie sądów wyspecjalizowanych i organów arbitrażowych panuje zgoda, że zwyczaj ma miejsce, kiedy jest praktyka uznana za prawo. Perspektywa pedagogiczna prezentacji zwyczaju:

1. Praktyka (Usus) w orzecznictwie podkreśla się, że musi być efektywna, tzn. z punktu widzenia podmiotu kreującego; praktyka ma miejsce tylko kiedy jest tworzona prze państwa; org. mnar. mogą tworzyć zwyczaje obejmujące tylko je, zwłaszcza jeśli chodzi o zwyczaje powszechne; praktyka samych państw może obejmować org.; org. mnar. są związane praktyką samych państw -> przypadek WE, która przejęła niektóre kompetencje od państw w sferze morskiej lub ekonomicznej; inne podmioty samodzielnie nie mogą tworzyć zwyczaju, ich udział może się przyczynić do tworzenia zwyczajów; z punktu widzenia charakteru -> mnar; zachowanie państw ze skutkiem zewnętrznym; musi być publicznie dostępne,; może polegać na działaniach lub też zaniechaniu działania (praktyka pasywna MTS - opinia doradcza z 1996 r. w sprawie dopuszczalności groźby lub użycia broni jądrowej; odnosi się do argumentacji państw czy powstrzymywanie się państw od użycia broni po 1945 r. jest przejawem praktyki; liczne argumenty, że nie używanie jest efektem polityki odstraszania i w szczególności w razie zagrożenia żywotnych interesów państw byłoby dopuszczalne użycie broni; MTS analizował praktykę dopuszczając możliwość powstrzymywania się jako działanie). Czy praktyka to tylko zachowania niewerbalne czy też praktyka werbalna? Rola oświadczenia - nie ma jedności; same akty werbalne nie są wystarczającym elementem dla uznania praktyki będącej podstawą zwyczaju.

Elementy wyrażające praktykę: praktyka rządów, dyplomatów, prezydenta, msz itd.; praktyka niższych szczebli (władze regionalne i lokalne) organów administracyjnych czy sądów krajowych. W prawie mnar. konfliktów zbrojnych - praktyka dowódców sił zbrojnych, podręczniki wojskowe.

H. Waldock - wskazał, że praktyka powinna się wyrażać określoną density (intensywnością), musi być jednorodna, ekstensywna i reprezentatywna.

17. Praktyka jako element prawa zwyczajowego

Praktyka - istotne znaczenie ma działalność państwa (szef państwa, minister spraw zagranicznych, przedstawiciele dyplomatyczni) oraz innych organów (sady, parlament);

• nie może być jednostronna i dotyczyć tylko jednego państwa, przepis prawny obowiązuje w kręgu społeczności międzynarodowej;

• reguła powinna znaleźć zastosowanie w pewnej liczbie przypadków;

• praktyka powinna być długotrwała (dawny pogląd); obecnie przepis prawa zwyczajowego może wykształcić się w krótkim okresie czasu ze względu na dynamikę stosunków międzynarodowych;

• praktyce musi towarzyszyć przekonanie, że dana reguła jest norma PM (element psychologiczny); brak działań ze strony państwa jak również działanie państwa, może wyrazić jego zgodę na wykształcenie się normy PZ;

• wg sędziego Negulesco praktyka powinna „polegać jednocześnie na nieprzerwanym potwierdzeniu faktów dokonywanych w dziedzinie stosunków międzynarodowych i na świadomości prawnej wspólnej dla państw, które w niej uczestniczą, opartej na przekonaniu, że powtarzanie faktów jest przejawem obowiązującej reguły”;

• możliwość istnienia zwyczajów obowiązujących państwa danego regionu;

18. Świadomość prawna jako element prawa zwyczajowego

opinio iuris (najpierw przekonanie o słuszności praktyki jest konieczne, a dopiero potem staje się przekonaniem prawnym)

• istota - przekonanie, że z określonego zachowania wyłania się pewna reguła prawnie wiążąca;

• w czym się wyraża? - wyraża świadomość prawną abstrakcyjnych podmiotów prawa mnar. (państw i org. mnar.); nie musi istnieć kiedy norma zwyczajowa się kształtuje, może pojawić się na koniec - trudne do przeprowadzenia, bo nie wiemy czy praktyka, która trwa już tworzy zwyczaj czy jeszcze nie; ważne by opinio iuris było zgodne i spójne -> tak orzekła MTS w opinii doradczej z 1996 r. w sprawie broni nuklearnej (istnieje głęboki podział wśród państw co do opinio iuris zaniechania użycia broni)

• niektórzy uważają, że opinio iuris jest aspektem praktyki, a nie samodzielnym elementem zwyczaju;

• opinio iuris można poszukiwać w tych samych środkach dowodowych co do praktyki (Komisja Prawa Mnar. ONZ w 1950 r. podała, z jakich dowodów korzystać przy określaniu praktyki i opinio iuris)

• czy opinio iuris musi być wyartykułowane czy wystarczy milczące przyzwolenie? - wydaje się, że skoro istnieje persistent objector, dzięki któremu można jasno przeciwstawić się danej praktyce, milczenie jest przyzwoleniem na rozwój praktyki; jeśli ta praktyka będzie uważana za regułę prawną to faktycznie tą regułą będzie; niewyartykułowana zgoda na praktykę może zostać uznana za przyzwolenie

• persistent objector - jest dozwolonym środkiem sprzeciwiania się nadawaniu określonej treści danej normie lub samej normie; dodatkowo podkreśla konsensualny charakter zwyczaju

• jak ustalać, że mamy do czynienia z persistent objector? - nie ma recepty; reakcja musi być stosowna do praktyki (jeśli praktyka jest intensywna p.o. musi być efektywne); kwestia jakości sprzeciwu i tego, kto go zgłasza - czy nie jest zdezawuowany, ważna jest kwestia wewnętrznej spójności (Np. msz się sprzeciwia publicznie a rząd lub prezydent ten sprzeciw anulują);

• reakcja na sprzeciw w formie p.o. - jeśli państwa nie protestują, a akceptują dany sprzeciw to będzie on skuteczny prawnie; jeśli jednak sprzeciw będzie powszechnie nieakceptowany może się go uznać za stałego naruszyciela prawa mnar. (persistent validator)

Prof. Dupuy uważa jednak, że przedstawianie zwyczaju w taki sposób jest wyrazem zbytniego formalizmu. Takie podejście wg niego pomija też trzeci element mający wpływ na ukształtowanie się zwyczaju, a mianowicie rozumowania i uznania sędziów rozstrzygających sprawy mnar. (funkcji kreatywnej tych sędziów).

2.Relacja między opinio iuris a usus.

Stowarzyszenie Prawa Mnar. - jeśli ustalamy nową normę zwyczajową to większe znaczenie przypisujemy usus; jeśli oceniamy zachowanie pod względem zgodności z już istniejącą normą zwyczajową to przewaga na rzecz opinio iuris; w przypadku, gdy mamy do czynienia z powstawaniem nowej normy czy nowatorskim dopracowywaniem starej treści większe znaczenie ma opinio iuris, a usus bywa czasami wręcz marginalizowane.

MTKJ (Międzynarodowy Trybunał Karny dla Byłej Jugosławii) w wyroku z 2000 r. w sprawie Kupreskič orzekł, że opinio necessitatis, kształtująca się pod wpływem wymogów zasady ludzkości i wymagań sumienia publicznego może być decydująca przy uznawaniu niektórych norm za nienaruszalne normy zwyczajowe; aby to udowodnić należy udowodnić, że 1) przed przyjęciem Protokołu Dodatkowego z 1977 r. do Konwencji Genewskich pewna liczba państw wprowadziła do swoich podręczników wojskowych bądź w deklaracjach zastrzegła, że represalia zakazane są w stosunku do ludności cywilnej i 2) państwa uczestniczące w licznych konfliktach wojennych, zarówno wewnętrznych jak i międzypaństwowych w ciągu ostatnich 50 lat powstrzymywały się od proklamowania, że mają prawo do represaliów przeciw ludności cywilnej wroga w strefie walki.

Objaśnienie: MTKJ chciał udowodnić zwyczajowy charakter niektórych przepisów Protokołu Dodatkowego do Konwencji Genewskich z 1977 r. - zwłaszcza art. 57. i 58. (nie da się ustalić diuturnitas). Powiązał to z Klauzulą Martensa z 1907 r., która mówiła, że pewne standardy prawnie wiążące należy wywieść z zasady ludzkości i wymagań sumienia publicznego. MTKJ twierdził, że sposób w jaki sady stosują ta klauzule, mogą zrodzić presję, nawet gdy praktyka jest rzadka i sprzeczna.

Z perspektywy dogmatycznej i orzeczniczej (zobiektywizowanej) konieczne jest, co do zasady ustalenie opinio iuris i usus. Poza przypadkiem wzruszenia orzeczenia w drodze instancyjnej takie elementy są obowiązujące (ostateczne). Z perspektywy zainteresowanych podmiotów (subiektywnej) - państwa i organizacje mnar. nie mają pewności, że zachowają się zgodnie z prawem mnar., one szukają uzasadnienia w prawie zwyczajowym dla ich zachowania; towarzyszy im przekonanie, że ich zachowania są niesprzeczne z prawem zwyczajowym i współuczestniczą w tworzeniu normy zwyczajowej; weryfikacja następuje dopiero w czasie sporu i wtedy mogą kierować się orzeczeniami MTS (które co do zasady są incydentalne, wiążą tylko strony sporu), ale nie zawsze

19. Persistent objector w prawie zwyczajowym

20. Krytyka zwyczaju jako źródła prawa międzynarodowego

21. Zdolność regulacyjna prawa zwyczajowego

Zdolność regulacyjna zwyczaju.

Czy dziś prawo zwyczajowe jest tak samo użytecznym instrumentem regulacji jak traktat? Istnieje na ten temat kilka teorii:

1. teoria dinozaurowa - zwyczaj z uwagi na zwiększenie się liczby państw, przez to również ich różnorodności oraz pojawienie się problemów globalnych jest nieużytecznym instrumentem regulacyjnym i znajduje się w fazie schyłkowej; lepiej jest korzystać z traktatów i instytucji organizacji mnar.; zwyczaj jest nieodpowiednim instrumentem do reagowania na problemy globalne, które wymagają też wytworzenia pewnych procedur (terroryzm, ochrona środowiska, prawa człowieka); zwyczaj nie jest dla nich właściwy, bo nie nadaje się merytorycznie (powszechna praktyka w krótkim czasie)

2. teoria dynamiczna - uznaje znaczenie prawa zwyczajowego, ale w szczególności w odniesieniu do praw człowieka, kwestii użycia siły zbrojnej czy problemów globalnych uważa, że jest zbyt powolnym ujęciem; nie tyle praktyka państw, co praktyka organizacji mnar. (rezolucje) powinna być podstawą prawa zwyczajowego; zwłaszcza dla praktyki i w stosunku do opinio iuris, trzeba w mniejszym stopniu patrzeć na praktykę państw, a na rezolucje org. Mn ar.

3. teoria niebezpieczna - neguje prawo zwyczajowe, podważając w ogóle jego znaczenie w niektórych dziedzinach np. prawach człowieka; niektórzy nazywają ten proces kryzysem tożsamości prawa zwyczajowego; odrzuca się go w takiej dziedzinie jako źródło prawa mnar.; krytykuje się uznanie praktyki wewnątrzpaństwowej za praktykę państw w sprawach mnar.

4. teoria liberalna - powstała jako krytyka trzech powyższych teorii; uznaje, że w ramach społeczności mnar. istnieją państwa liberalne i nieliberalne; powinno się uznawać praktykę i opinio iuris państw liberalnych; podobnie z persistent objector, które powinno być uznane tylko, jeśli jest to stanowisko państwa liberalnego; nawiązuje do nowego rozumienia pojęcia krajów cywilizowanych; niestety nijak się ma do dotychczasowej praktyki, bo nawet w okresie Zimnej Wojny brano również pod uwagę praktykę i opinio iuris państw socjalistycznych czy autorytarnych.

Jaką zdolność regulacyjną ma zwyczaj można ocenić po rzeczywistej praktyce państw (choć to również jest utrudnione ze względu na fakt małej dostępności do dokumentów niektórych państw), oraz orzecznictwie sądów (szeroko pojętych). Z nich dowiadujemy się zwłaszcza się tylko o tym, kiedy kształtuje się zwyczaj, ale też kiedy odmawia się uznania jakiejś reguły za zwyczajową.

• wyrok MTS w sprawie Bośnia i Hercegowina vs. Czarnogóra z 2007 r. - zaakceptował 2 grupy norm zwyczajowych: 1. reguły dotyczące wykładni traktatów (zwyczajowa podstawa obowiązywania; jako przykład podał art. 31 i 32 KWPT; matryca dla równoległej normy zwyczajowej); postanowienia dotyczące odpowiedzialności państwa, które nie do końca zostały skodyfikowane (te, które są zapisane w Projekcie Artykułów o Odpowiedzialności Państw) takie jak: państwo jest odpowiedzialne za zachowanie swoich organów (wszystkich), ponosi odpowiedzialność za zachowanie osób, które znajdują się pod kierownictwem lub kontrolą państwa, państwo ponosi odpowiedzialność za pomocnictwo w popełnieniu naruszenia przez inne podmioty prawa mnar.

• wyrok MTS w sprawie Demokratyczna Republika Konga vs. Rwanda z 2006 r. - wyrok ogranicza się do jurysdykcji i dopuszczalności skargi do MTS; uznano, że zwyczajowy charakter ma regulacja zawarta w art. 7. ust. 2. KWPT, a zatem reguła, która mówi, że każde oświadczenie złożone z zamiarem związania się przez szefa państwa, szefa rządu i ministra spraw zagranicznych wywołuje skutki prawne; zaprzeczył zwyczajowemu charakterowi art. 66 KWPT, który mówi o jurysdykcji dotyczącej ius cogens (nie ma charakteru zwyczajowego); uznał, że zasady leżące u podstaw Konwencji o Zakazie Ludobójstwa mają charakter zwyczajowy (normy materialne)

• wyrok MTS w sprawie Gwinea vs. Demokratyczna Republika Konga z 2007 r. - dwie reguły mają charakter zwyczajowy: 1. o charakterze procesowym - zasada uprzedniego wyczerpania środków krajowych; 2. odnosi się do opieki dyplomatycznej - odwołując się do art. 1. Projektu Artykułów o Opiece Dyplomatycznej (Komisja Prawa Międzynarodowego) stwierdził odpowiedzialność państwa za szkodę wyrządzoną osobie fizycznej lub prawnej z naruszeniem prawa mnar. i że w ramach tej odpowiedzialności roszczenie może wysuwać państwo, którego jednostki są przynależnymi

• wyrok MTS w sprawie Demokratyczna Republika Konga vs. Uganda z 2005 r. - zwyczajowy charakter ma szereg norm prawa konfliktów zbrojnych w Regulaminie Wojny Lądowej (1907 r.) i w Protokole Dodatkowym I z 1977 r. (Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża); takie normy jak obowiązek powstrzymywania się od działań, które polegałyby ma zaangażowaniu się w konflikt zbrojny na terytorium innego państwa czy obowiązek powstrzymywania się od organizacji i udziału ataków terrorystycznych na inne państwa, w takim rozumieniu jaki jest zapis w Deklaracji Zasad Prawa Mnar. z 1970 r.; uznał też, że zasada stałej suwerenności nad bogactwami naturalnymi ma charakter zwyczajowy

• wyrok MTS Dżibuti vs. Francja z 2008 r. - dotyczył prawa traktatowego (oprócz reguł wykładni) - zasada dobrej wiary, a także związana z nią reguła, że nie można powoływać się na swoje prawo wewnętrzne w celu usprawiedliwienia niewykonania lub nie wywiązania się z obowiązków traktatowych (art. 26. i 27. KWPT); oraz prawa dyplomatycznego - art. 29. KW o stosunkach dyplomatycznych, który mówi o nietykalności przedstawicieli dyplomatycznych ma też charakter zwyczajowy

W pewnych zakresach zwyczaj jest instrumentem nieużytecznym np. w powoływaniu instytucji mnar. (np. MTK czy org. mnar. mają podstawy w traktacie). Zwyczajowe prawo mnar. nie jest w stanie określić odpowiedzialności za międzynarodowe przestępstwa karne (kwestia kar i procedur ścigania). Generalnie zwyczaj nie nadaje się do regulacji procedur, poza ogólnymi zasadami jak zasada uprzedniego wyczerpania drogi krajowej.

22. Kodyfikacja i stopniowy rozwój prawa międzynarodowego

Kodyfikacja prawa międzynarodowego

1. Rozwój historyczny

1. projekty skodyfikowania PM w celu zastąpienia mało precyzyjnego prawa zwyczajowego;

2. zawarcie 13 konwencji haskich w 1907 r. i podpisanie deklaracji londyńskiej w 1909 r. - kodyfikacja prawa wojennego i dot. pokojowego rozwiązywania sporów międzynarodowych;

1. Kodyfikacja PM po drugiej wojnie światowej

• Zgromadzenie Ogólne ONZ powołało Komisje Prawa Międzynarodowego 1949r. w celu „stopniowego rozwoju PM i jego kodyfikacji”; (kolejne najważniejsze kodyfikacje str. 14, pkt 5.);

• Prace nad kodyfikacja PM prowadzone są także poza KPM w ramach ONZ np. Komitet Specjalny Zgromadzenia Ogólnego (Deklaracja zasad PM), Komisja Praw Człowieka (opracowała Pakty Praw Człowieka; poza ONZ: Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (Konwencje dot. ochrony ofiar wojny);

1. Następstwa kodyfikacji

• proces kodyfikacji PM jest zjawiskiem pozytywnym głównie ze względu na to, iż prowadzi on do wyjaśniania i usystematyzowania przepisów obowiązującego prawa.

• Negatywnym następstwem kodyfikacji PM jest dwoistość stanu prawnego, w którym jedne państwa związane są tylko przepisami prawa zwyczajowego, a inne - przepisami konwencji, która rozwija i precyzuje przepisy prawa zwyczajowego (niektóre państwa nie przystępują do nowych konwencji, jednakże nadal obowiązują je przepisy prawa zwyczajowego, które maja charakter powszechny.)

23. Pojęcie traktatu - definicja i rodzaje

Traktat = każde porozumienie między min. dwoma podmiotami PM, poddane PM bez względu na jego nazwę i liczbę dokumentów, z których się składa. Zawierane w formie pisemnej.

Nie jest to definicja zupełna, ale można je opracować na podstawie Tryptyku Wiedeńskiego.

1. Każde porozumienie. Ex consensu advenit vinculum Iris - Z porozumienia, ze zgodnego oświadczenia woli powstaje węzeł prawny. Szczególnie ważna jest intencja stron dla wytworzenia praw i obowiązków. DO KWoPT próbowano wprowadzić, że jest to każde porozumienie zmieniające do wytworzenia praw i obowiązków. Ale nie wprowadzono tego, bo już w pojęciu „porozumienie” nawiązuje do ważności przesłanek traktatu. Samo założenie oświadczeń woli nie jest wystarczające do celów dowodowych musi być sformalizowane - ujęte w postaci pisemnej.

2. Zawarte między dwoma podmiotami. Traktatem nie są jednostronne oświadczenia woli zaakceptowane przez inne podmioty. Dzisiaj jednostronne oświadczenia woli są uznawane za odrębne od traktatu źródła PM.

MTS w 1962 roku wydał wyrok dotyczący zarzutów wstępnych dotyczących Afryki Zachodniej. MTS ocenił mandat wykonywany w stosunku do Afryki Południowej - w Namibii udzielony przez LN, potwierdzony przez RB. MTS uznał, że jest to traktat - przywołał preambułę, w której wskazał intencję stron do traktowania tego oświadczenia jako traktat.

Traktat mogą zawrzeć podmioty PM.

3. Traktatem są porozumienia zawarte w formie pisemnej. KWoPT art. 3 - nie podważa ważności innych umów zawartych w innej formie, np. umów ustnych. Ale takie umowy nie mogą być zarejestrowane w Sekretariacie ONZ i nie można się powoływać na takie umowy przed organami ONZ, ani przed MTS. W okresie LN - traktaty niezarejestrowane były nieważne.

Umowy są zawierane w formie pisemnej, co podkreśla ich uroczysty charakter i nadaje im dowodowy charakter. Fitzmaurice - traktat to nie tylko porozumienie ale i tekst dowodzący, że to porozumienie doszło do skutku.

MTS wielokrotnie podkreślał, że nie ma wymogu formy dla traktatu.

4. Traktatem są porozumienia zawarte w formie pisemnej. KWoPT art. 3 - nie podważa ważności innych umów zawartych w innej formie, np. umów ustnych. Ale takie umowy nie mogą być zarejestrowane w Sekretariacie ONZ i nie można się powoływać na takie umowy przed organami ONZ, ani przed MTS. W okresie LN - traktaty niezarejestrowane były nieważne.

Umowy są zawierane w formie pisemnej, co podkreśla ich uroczysty charakter i nadaje im dowodowy charakter. Fitzmaurice - traktat to nie tylko porozumienie ale i tekst dowodzący, że to porozumienie doszło do skutku.

MTS wielokrotnie podkreślał, że nie ma wymogu formy dla traktatu.

UMOWA - jest to pojęcie rodzajowe, jak i indywidualne. (Umowa lub porozumienie). Jako pojęcie indywidualne - w przypadku umów dwustronnych lub wielostronnych o ograniczonym zakresie, często zawartych bez potrzeby ratyfikacji, także przez OM w sprawach administracyjnych czy technicznych. W sferze MSG jest najczęściej używane; używa się tego pojęcia w tej sferze bez względu ilostronne są te umowy i jak bardzo są ważne, np. WTO. Używa się tej nazwy dla traktatów regionalnych.

KONWENCJA - w XIX wieku to pojęcie było używane powszechnie na określenie umów dwustronnych. Obecnie pojawia się także dla określenia umów wielostronnych i w ramach OM, np. ILO, UNESCO, a także o dużej randze - np. o ochronie środowiska.

KARTA - nazwa traktatów szczególnie uroczystych, o szczególnie doniosłym charakterze, konstytuującym - np. KNZ, KOJA (Org. Jedności afrykańskiej).

PAKT - to także konstytuująca umowa, np. Pakt LN.

PROTOKÓŁ - bywa traktatem związanym z innym traktatem. Uzupełnia go lub zmienia, czasami go uchyla, np. protokoły dodatkowe do Konwencji Europejskiej o Ochronie Praw Człowieka.

Bywają też traktatami samodzielnymi. Mogą być to traktaty wykonujące inne traktaty (wtedy też są samodzielne) - np. Protokół Montrealski z 1987 roku do Konwencji Wiedeńskiej w sprawie ochrony strefy ozonowej z 1985 roku.

PROCES VERBAL - (po polsku protokół z obrad, konferencji) - to mogą być traktaty, ale trzeba to weryfikować indywidualnie.

DEKLARACJA - oświadczenie interpretacyjne, np. Deklaracja interpretacyjna, lub oświadczenia polityczne dużej wagi, np. Deklaracja Praw Człowieka. Składane są indywidualnie lub przez kilka podmiotów. Mogą być też oświadczeniami jednostronnymi. Ale o tym decyduje zamiar.

Deklaracja z 1984 roku - UK - ChRL w sprawie Hongkongu.

MEMORANDUM OF UNDERSTANDING - większość to nie są UM, tylko porozumienie niepodlegające prawie traktatów. Nie domniemywa się z samej nazwy, że jest to traktat - trzeba to sprawdzić indywidualnie. Spisanie porozumienia, np. między ONZ, a organizacją zajmującą się kontrolą broni chemicznej. Używa się tego jako rodzaju umowy przy organizowaniu różnych akcji zachowania pokoju przy ONZ.

MODUS VIVENDI - tak jak MEMORANDUM - to nie jest zasadniczo traktat. Trzeba to udowodnić.

WYMIANA NOT - noty muszą być jednobrzmiące, są to przynajmniej dwa lub więcej oświadczenia wymienione przez dyplomatów różnych państw.

Jest t rodzaj oświadczenia sporządzony na piśmie. Może być bez podpisu.

PODDANIE POROZUMIENIA PM - jest domniemanie uznane, że każde porozumienie zawarte między państwami lub OM jest traktatem. Ale można wskazać, że traktatem nie jest, bo jest poddane prawu krajowemu - np. nabycie nieruchomości dla ambasady, pożyczki, zakup żywności. Próbowano przeforsować, że każda taka umowa jest traktatem, ale zostało to skrytykowane. Trzeba ustalić jakie prawo jest właściwe dla porozumienia, żeby ustalić czy jest ono traktatem. W tej części jakie są poddane PM - są traktatem

RODZAJE TRAKTATÓW

Mamy różne kryteria, ale niektóre nie są istotne dla prawa. Niektóre mają ??? np. kryteria czasu.

Zależnie od stopnia otwarcia - są traktaty zamknięte dla OM, np. KNZ, jak również są traktaty otwarte dla OM - np. porozumienie WTO, statut konwencji Haskich w sprawie PM prywatnego.

Niektóre traktaty wyznaczają pewne kryteria, np. geografia merytoryczna - każde państwo miłujące pokój.

Traktaty zamknięte - tylko dla określonej liczby państw; traktaty graniczne, o przyjaźni i dobrym sąsiedztwie.

1.??

• Główne (podstawowe);

• Wykonawcze.

2. Od szczebla:

• Państwowe;

• Rządowe;

• Resortowe.'

3.Ze względu na ilość sygnotariuszy

• Dwustronne

• Wielostronne.

24. Traktaty jako statuty organizacji międzynarodowych

1. Statuty organizacji mnar. są traktatami w rozumieniu Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów (KWPT) z 1969 r. Sama KWPT wyróżnia tą kategorię traktatów w art. 5. zgodnie, z którym Konwencja ma zastosowanie do każdego traktatu będącego traktatem konstytucyjnym organizacji i traktatów zawartych w organizacji mnar. bez uszczerbku dla innych traktatów mnar. Ich przyjmowanie określa się mianem Konstytucjonalizacja prawa mnar. = traktaty mają charakter konstytucyjny. Niektórzy rozróżniają dwa wymiary traktatów, będących statutami organizacji mnar.: 1. zewnętrzny - statut jest traktatem (inne organizacje traktują go jak traktat), 2. wewnętrzny - statuty ją traktatami konstytucyjnymi.

MTS formułując opinię doradczą w sprawie wydatków ONZ (ZO obłożyło państwa członkowskie wydatkami na operacje pokojowe ONZ; te nie były zadowolone i skierowały zapytanie do MTS czy wydatki ONZ są wydatkami państw członkowskich, zwłaszcza, kiedy nie ma o tym zapisu w KNZ) interpretował KNZ korzystając z zasad i reguł wykładni traktatowej, ponieważ uznał, że KNZ jest traktatem wielostronnym, aczkolwiek traktatem o pewnych szczególnych cechach.

MTS rozpatrując wniosek WHO skierowany w sprawie legalności użycia broni jądrowej w konfliktach zbrojnych przez państwa (wcześniej taki sam wniosek złożyło ZO) badał statut tej organizacji (jeśli do MTS składa zapytanie organizacja wyspecjalizowana ONZ to zakres zapytania musi mieścić się w ramach jej kompetencji). MTS uznał, że statut WHO jest traktatem, który tworzy organizację.

Innym przykładem jest Wspólnota Europejska - widać podwójny charakter statutu, jakim jest Traktat tworzący Wspólnoty Europejskie (TWE); ten podwójny charakter jest widoczny również w podejściu prawników mnar. do tego aktu - jedni uważają, że jest to traktat, inni, że akt konstytucyjny. Uznanie TWE za traktat specyficzny jest widoczne w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, czyli ETS. On potwierdził ten charakter w:

• wyroku z 1963 r. w sprawie Costa v. E.N.E.L - na podstawie tego wyroku została utworzona zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego nad prawem państw członkowskich; „w odróżnieniu od zwykłych traktatów międzynarodowych, TWE ustanowił swój własny system prawny”.

• opinia 1/76 dotycząca zdolności traktatowej WE - nazwał Traktaty tworzące WE Kartą Konstytucyjną Wspólnot

Wg obu Konwencji Wiedeńskich (1969 r. i 1986 r.) organizacje międzynarodowe to organizacje międzyrządowe (wyklucza NGOs). Obecnie trwają próby zdefiniowania organizacji mnar. w sposób wiążący - prace KPM ONZ nad projektem o odpowiedzialności państw. Wg tego projektu definicja org. mnar. to: „Organizacja mnar. oznacza organizację, której podstawę stanowi traktat lub inny instrument podlegający prawu mnar (organizacja sui generis).

Konsekwencje prawne szczególnego statusu statutów organizacji mnar.:

1. w odniesieniu do zastrzeżeń - O dopuszczalności zastrzeżeń zazwyczaj się nie mówi (zakłada się integralność traktatu); jeśli statut org. milczy na temat zastrzeżeń to przyjmuje się, że nie można ich składać (reguła bardziej pragmatyczna niż prawna); są od tego wyjątki, ale uznaje się, że po 1. wyłączenia zobowiązań wobec konkretnych państw członkowskich organizacji dokonuje się za zgodą wszystkich państw członkowskich (to nie zastrzeżenie, ale nieodłączna część traktatu, tzw. protokoły), a po 2. jeśli traktat ma charakter konstytucyjny zastrzeżenie wymaga przyjęcia przez kompetentny organ danej organizacji (przewidziane w art. 20. ust. 3. KWPT)

2. w odniesieniu do wykładni - statuty organizacji mnar. mają naturę ewolucyjną (living instruments). Oznacza to, że główny akcent należy położyć na regułę efektywności (tak interpretować, by zapewnić jego skuteczność i skuteczność organizacji mnar.). Metody tradycyjne (np. tekstualna itp.) powodowałyby, że org. mnar. stałaby w miejscu. To podejście efektywnościowe zostało rozszerzone przez MTS w opinii doradczej z 1949 r. w sprawie odszkodowania a straty poniesione w służbie ONZ (czy ONZ może żądać odszkodowania dla swojego funkcjonariusza od państwa, które spowodowały uszczerbek, czy powinno zająć się tym państwo obywatelskie funkcjonariusza). MTS podkreślił funkcjonalny charakter wykładni statutów. Należy domniemywać, że skoro stworzono ONZ to i chciano nadać jej pewną osobowość prawną i może składać roszczenia. (Ma charakter funkcjonalny co nie oznacza, że wykładnia traktatowa w KWPT nie ma zastosowania.)

3. w odniesieniu do sfery członkostwa - w przypadku org. mnar. mamy „członkostwo” Anie „przystąpienie”; najczęściej traktaty przewidują warunki przystąpienia innych państw, w wielu przypadkach są to traktaty jednostronne państw (przystąpienie jest czynnością państwa); natomiast w przypadku statutów najczęściej w proces przyjmowania członków jest zaangażowany jakiś wyspecjalizowany organ lub organ i państwa członkowskie; art. 4. KNZ - jest to w kompetencji Rady Bezpieczeństwa i ZO; w ramach UE decyduje o tym Rada, a potem ratyfikacja pozostałych państw członkowskich

4. w odniesieniu do zmiany traktatu - klasyczne traktaty mogą być zmieniane wolą wszystkich stron (każde państwo musi wyrazić zgodę; przy statutach org. mnar. decyzja zapada w organie decyzyjnym org. mnar. KNZ - art. 108 - o przyjęciu poprawki decyduje wola 2/3 ZO, co więcej potem wystarczy ratyfikacja przez 2/3 państw członkowskich, w tym wszystkich stałych członków RB. Tak przyjęta poprawka wiąże państwa, które nie wyraziły na to zgody, choć w wielu przypadkach przewiduje się możliwość wyłączenia poprawki z obowiązywania dla państwa sprzeciwiającego się (opt out) bądź wystąpienia z danej organizacji

5. w odniesieniu do wygaśnięcia lub wypowiedzenia traktatu - zastosowanie ma art. 56. KWPT - wypowiedzenie jednostronne danego traktatu (zgoda innych członków; można ją dorozumieć z sytuacji); często statuty same przewidują możliwość wystąpienia po spełnieniu jakiś warunków; tak np. Traktat Lizboński zawiera klauzulę wypowiedzenia (obecnie jej nie ma, więc obowiązują ogólne reguły prawa traktatowego)

25. Zdolność traktatowa podmiotów prawa międzynarodowego

Państwa - art. 6. KWPT - każde państwo ma zdolność do zawierania traktatów; ta zdolność wynika z ich suwerenności (samodzielne prowadzenie polityki zagranicznej). Sprawa statku Wimbledon przed STSM -> Niemcy nie przepuściły przez Kanał Kiloński statku brytyjskiego wiozącego broń dla Polski, walczącej z Bolszewikami, powołując się na swoją suwerenność i neutralność (w traktacie wersalskim zobowiązały się do otwarcia Kanału). STSM orzekł, że zawierania traktatów (jak traktat wersalski) jest atrybutem suwerenności, a nie jej ograniczaniem. Państwo ma pełną zdolność traktatową, może podpisywać traktaty w każdej sprawie. Ma ją dorozumianą i domniemaną, nie musi jej udowadniać.

Stolica Apostolska - podmiot sui generis; nie jest państwem, bo nie ma własnego terytorium; jej podmiotowość opiera się na umowie mnar - Układy laterańskie z 1929 r. między władzami Włoch a Stolicą; nie ma takiej zdolności traktatowej jak inne państwa; dotyczy tylko funkcjonowania, organizacji czy spraw duchowych; zawiera specyficzną kategorię umów - konkordaty (z Polską w 1993 r.; pozostałe wyznania reguluje ustawa).

Powstańcy i ruchy narodowowyzwoleńcze - zasadniczo mają zdolność traktatową, ale podkreśla się jej ograniczony charakter w sensie materialnym i temporalnym; zdolność traktatowa powstańców wynika z uznania mnar., w przypadku ruchów ich zdolność zależy od tego czy mają prawo do samostanowienia (podlega agresji, dąży do dekolonizacji); warunki zdolności traktatowej w przypadku powstańców - uznanie, efektywna kontrola w stosunku do części terytorium, walka powinna być trwała i intensywna, jeśli mają uznanie państwa przeciw, któremu walczą nazywa się ich powstańcami, jeśli nie ma takiego uznania to są stroną wojującą; w przypadku ruchów - efektywna kontrola części terytorium oraz istnienie określonej struktury organizacyjnej tego ruchu (jest zdolny do utworzenia państwa).

26. Zdolność traktatowa organizacji międzynarodowych

Organizacje mnar. - nie ma równości między powołaniem/istnieniem organizacji a jej suwerennością. Przez sam fakt ustanowienia org. mnar. i wyposażenia jej w określone kompetencje, państwa członkowskie przyznały jej zdolność do działań prawnych w ramach tych kompetencji.

MTS w opinii doradczej z 1949 r. w sprawie odszkodowania a straty poniesione w służbie ONZ stwierdził, że osobowość prawno - międzynarodowa musi być niezbędna dla osiągnięcia celów organizacji. Organizacja musi posiadać organy z określonymi zadaniami. Statut musi wyraźnie określać relacje między organami a państwami członkowskimi. Organizacja musi faktycznie wykonywać swoje działania.

Organizacje mnar. działają w oparciu o zasadę kompetencji powierzonych. Nie ma domniemania. Ma tylko te kompetencje, które państwa jej przekazały. STSM w opinii doradczej w sprawie Europejskiej Komisji Dunaju z 1926 r., stwierdził, że ponieważ Komisja nie jest państwem ma tylko te kompetencje, które zostały jej powierzone przez statut dla realizacji tego celu. Z drugiej strony kompetencje te posiada w pełnym zakresie. Ta zasada kompetencji powierzonych wynika z kompetencji powierzanych przez państwa, które w ten sposób ograniczają swoją swobodę działalności w stosunkach mnar. (sprawa statku Lotus -> suwerenności nie można ograniczać).

Z tą doktryną współgra zasada kompetencji dorozumianych (wyczytanych) - takich, które na podstawie interpretacji aktu tworzącego organizację można dojść do wniosku, że mimo braku zapisania wprost pewnych kompetencji to chciano, żeby one były. Wiąże się z tym praktyka WE - TWE wyraźnie podkreśla, że wspólnota działa w ramach kompetencji powierzonych. Praktyka ETS:

• Europejskie Porozumienie w sprawie transportu drogowego (E.R.T.A) z 1970 r. - czy wspólnota może zawierać traktaty w odniesieniu do problematyki transportu drogowego, kiedy TWE milczy na ten temat? ETS zastosował wykładnię celowościową -> skoro wspólnota podjęła działania na forum wewnętrznym (akty, które regulują tą problematykę na poziomie wspólnotowym) to oznacz, że tylko ona może zawierać traktaty w tej dziedzinie („doktryna zajętego pola”, zabiera państwom członkowskim kompetencje w tej dziedzinie); warunkiem koniecznym są akty na poziomie wspólnotowym

• decyzja 1/76 - wystarczy sama podstawa prawna dla kompetencji zewnętrznych (nie wymaga istnienia konkretnego działania, np. aktów na poziomie wspólnotowym, wystarczy podstawa prawna - kompetencje wewnętrzne); tylko wspólnota może działać in foro interno więc dorozumiewa się, że tylko ona może działać in foro externo.

W praktyce mnar. Konwencja wiedeńska z 1986 r. w art. 6. stwierdza, że organizacje mnar. mają zdolność do zawierania traktatów, gdy jest to konieczne dla wykonywania ich funkcji i realizacji celów; Zdolność traktatowa organizacji wynika z prawa mnar., nie musi być raźnie określona w statucie, podlega regułom organizacji.

Korporacje wielonarodowe - nie podmiotami prawa mnar.; można przyjąć, że co do zasady nie korzystają ze zdolności traktatowej; fakt, że organizacje mnar., zwłaszcza Trybunał Arbitrażowy podchodzą do tego mniej ortodoksyjnie; spór Texaco v. Libia - trybunał stwierdził, że korporacje posiadają specyficzną zdolność traktatową; główną przesłanką uznania tej zdolności było podleganie kontraktu prawu mnar.; ma ograniczoną zdolność do działania prawnego w prawie mnar., a nie zdolność traktatową

27. Przebieg procedury traktatowej

Procedura traktatów w Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów - życie traktatu

- nie opisuje całego życia traktatu - od zapoczątkowania

- Postanowienia KW mają charakter bezwzględnie wiążący

1.Wszczęcie rokowań - dwa (lub więcej) podmioty prawa mnar.; ważne jest posiadanie legitymacji przez osoby prowadzące rokowania, czyli inaczej posiadanie pełnomocnictwa;

2.Przyjęcie tekstu

KW reguluje to zgodnie z art.9. W przypadku traktatu dwu lub wielostronnych jeśli się nie uda potrzebne jest głosowanie i przegłosowanie 2/3 państw negocjujących.

Potwierdzenie tekstu to nie jest uznanie, że tekst nie podlega dalszym zmianą - rokowania mogą być ponownie otwarte.

3.Uznanie ostatecznego charakteru tekstu (autentyfikacja) - art. 10; od tego momentu nie powinno się już otwierać rokowań;

• tekst staje się autentyczny i definitywny w procesie jaki jest ustalony w tekście lub z protokołów wynika, że negocjujący określili jak ma się to odbyć

• jeśli brak obu w/w elementów to art. 10 mówi, że autentyfikacja następuje przez podpisanie (złożenie podpisu pełnym imieniem i nazwiskiem), podpisanie ad referendum (musi być później potwierdzone), parafowanie (złożenie inicjałów)

• od tego momentu zaczyna obowiązywać art. 18. nakładający na podmioty obowiązek nie udaremniania przedmiotu i celu traktatu; trwa od dopóty, dopóki podmiot wyraźnie nie wskaże, że nie chce się ostatecznie związać danym traktatem

• od tego momentu możliwe jest też tymczasowe stosowanie traktatu (art.25), jeśli sam traktat tak postanawia lub państwa tak ustaliły

4.Ostateczne związanie się traktatem - Nie oznacza jeszcze, że traktat zaczął obowiązywać. KW wskazuje różne sposoby chęci związania się traktatem (art. 11-16). Zgoda państwa, org.międz. na przestrzeganie traktatu może wynikać z podpisania traktatu, z wymiany dokumentów, przyjęcie traktatu, zatwierdzenie, przystąpienie, ratyfikacja. W przypadku org. Międz. zamiast ratyfikacji występuje akt formalnego potwierdzenia.

5.Wejście w życie traktatu

Strony mogą same ustalić datę, kiedy traktat wejdzie w życie. Jeśli nie podadzą takiej daty art.25 ust.2 mówi, że traktat wchodzi w życie wtedy gdy wszystkie państwa go zaakceptują.

W przypadku traktatów wielostronnych - szczególna rola DEPOZYTARIUSZA - który czuwa nad wszelkimi oświadczeniami do traktatu oraz nad tym ile dokumentów zostało złożonych i od kiedy traktat zaczyna obowiązywać. Najczęściej jest nim Sekretarz Generalny ONZ. Traktaty wielostronne wymagają od 25 do 30 dokumentów ostatecznego związania.

Są też takie konwencje, które mają wyższe progi np. Konwencja o prawie morza - 60; Konwencja o zakazie broni chemicznej - 65. Określone podmioty muszą się czasem związać traktatem , np. 1996 rok -zakaz prób jądrowych. Wymienione są państwa w art.2, które muszą ją podpisać, aby weszła w życie.

Rzadko nie ma żadnego progu, lub jest on bardzo niski (protokoły z 1977roku do KG) - aby szybko wejść w życie.

Najczęściej traktaty wchodzą w życie po 3-5 latach od podpisania.

Są też traktaty, które mimo dawności nigdy nie weszły w życie, np. z 1986 roku - o rejestracji statków; 1983 rok - Konwencja o sukcesji państw, długów, archiwów i mienia.

Czasami jest tak, że mimo traktat nie wejdzie w życie jego substytutem jest jego tymczasowe stosowanie. Tak jest z umowami surowcowymi np. kawa, kakao itp.

6.Rejestracja i publikacja - art. 80 KWPT, art. 102 KNZ i Rezolucja ZO ONZ z 1946 r. „Regulations”

Rejestracja powinna nastąpić przed ostatecznym wejściem w życie traktatu; art. 1. ust.2. Rezolucji stwierdza, że traktat musi być zarejestrowany między ostatecznym związaniem się a wejściem w życie

Jawność umów - od czasów Ligii Narodów traktat niezarejestrowany nie miał skutków prawnych, co nie zawsze dawało rozwiązanie (np. Ribbentrop - Mołotow).

Wymyślono inne rozwiązanie - zakaz powoływania się przed Radą ONZ (tylko w przypadku arbitrażu, przed arbitrażem można powołać się na traktat niejawny).

Rejestracji podlegają wszelkie umowy zawarte po 24.X.1945 roku. Art. 10 zobowiązuje Sekretariat Generalny m.in. co do umów, które były zawarte przed 24.X.1945r. - obowiązuje jedynie publikacja - art. 10 KNZ zobowiązuje do publikacji Sekretariat Generalny

- niektóre traktaty rejestrowane ex officio (z urzędu):

→ których stroną jest ONZ;

→ te umowy gdzie ONZ zostało upoważnione do zarejestrowania traktatu;

→ umowy wielostronne, których ONZ jest depozytariuszem.

Pozostałe umowy są zarejestrowane na wniosek którejkolwiek ze stron.

Obowiązek rejestracji rozciąga się na wszelkie uzupełnienia traktatu.

Rejestracja i publikacja prowadzone są w języku angielskim i francuskim, jak również w języku autentycznym.

NE VARIETUR - potwierdza autentyczność traktatu.

Traktaty publikowane są zasadniczo w całości, ale istnieją wyjątki:

1. Umowy techniczne (porozumienia dotyczące pomocy i współpracy);

2. Umowy dotyczące odbywania Konferencji, seminariów czy spotkań;

3. Umowy, które są publikowane w inny sposób niż UNTS, np. w zbiorze RE.

Są one wtedy publikowane na zasadzie wyciągu - najważniejsze postanowienia.

Zbiór traktatów publikowany jest co miesiąc.

7. Z chwilą kiedy wejdzie w życie wywołuje on skutki prawne. Zaczyna obowiązywać wtedy w płaszczyźnie międzynarodowej.

a.Obowiązywanie oznacza, że traktat jest częścią PM i podlega tym samym postanowieniom KW i PM (Pacta Sund servanda). Traktat obowiązuje w konkretnych ustaleniach (zkres obowiązywania):

1. Podmiotowy (między kim, a kim) - art. 34-38;

2. Przedmiotowy (zakres regulacji) - art. 30 (kolizje z innymi traktatami);

3. Terytorialny - art. 29

4. Czasowy - art.28; (traktaty nie działają wstecz);

Przedmiot bywa czasem modyfikowany.

Traktat obowiązuje tak długo, gdy jest w stanie wywoływać skutki prawne. Może więc zostać objęty nieważnością (art. 42-53) jak i wygasnąć (art.54 i inne).

→ obowiązywanie jest kluczowe z punktu działania, stosowania i interpretacji traktatu

→ przedmiot czasami bywa modyfikowany przez częściowe związanie się traktatem lub zastrzeżenia i deklaracje interpretacyjne (art. 17 i 19 - 23 oraz prace KPM)

→ traktaty obowiązują tak długo jak długo są w stanie wywierać skutki prawne (dopóki nie jest nieważny lub nie wygaśnie); nieważność jest uregulowana w sposób wyczerpujący w art. 42 - 53, natomiast wygaśnięcie w art. od 54

b.wykonywanie - nie jest uregulowane w KWPT; zależy od tego, jakich podmiotów i przedmiotów dotyczy; nie jest rzadkością, że strony wydają akty implementacyjne do prawa wewnętrznego (art. 27.); czasami są też akty o charakterze międzynarodowym - w umowie podstawowej jest zapis o zawarciu umów szczegółowych lub uzupełniających; czasami wykonywanie odbywa się na takiej zasadzie, że pewne traktaty mogą być negocjowane między stronami jako umowy wykonawcze (Konwencja o EUROPOL-u); dzięki kompetencji wykonawczej buduje się Subsystemy w określonej dziedzinie prawa mnar.

c.stosowanie - zasada wzajemności ma duże znaczenie; kwestia środków odwetowych czy samopomocy; KWPT tylko fragmentarycznie odnosi się do zawieszenia traktatu (art. 54 i dalej); traktat w trakcie obowiązywania może być zmodyfikowany technicznie lub merytorycznie - ma to znaczenie dla stosowania traktatu, ale zależy od wejścia w życie tych poprawek (art. 39 - 42)

d.wykładnia traktatu - art. 31 - 33

Wszystkie artykułu podane bez nazwy dokumentu z którego pochodzą należą do KWPT czyli Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969 r.

KWPTOM - Konwencja wiedeńska z 1986 r.

28. Pełnomocnictwo w procedurze zawierania traktatu

Pełnomocnictwo - dokument wystawiany przez kompetentną władzę państwową, wyznaczający pewne osoby do reprezentowania podmiotu PM m.in. w zakresie jego negocjowania. Ważne z punktu wiedzenia legalności prowadzenia rokowań. Osoba, która posiada pełnomocnictwo dostaje też instrukcje (dokument krajowy nie zdefiniowany przez KW. Ich nieprzestrzeganie nie ma wpływu na negocjacje itp.).

Może być tak, że dana osoba nie ma pełnomocnictwa, a jej działania nadal będą ważne (art. 7), ale warunkiem jest aby w praktyce państw lub innych podmiotów PM lub z innych okoliczności musi wynikać, że te podmioty PM miały zamiar traktować ową osobę jako pełnomocnika. Ponadto art.7 wskazuje 3 rodzaje podmiotów mających IUS REPRESENTATIONIS OMNIMODAE - osoby mające pełnomocnictwo. Są to:

1. Głowy państwa

2. Szefowie rządu

3. Ministrowie Spraw Zagranicznych

Mogą prowadzić czynności związane z zawieraniem traktatu do momentu przyjęcia tekstu, ale tylko w relacjach państwo wysyłające - państwo przyjmujące → szef misji dyplomatycznej (ambasador, nuncjusz).

Z kolei przedstawiciel państw lub org.międz. działających legalnie podczas konferencji międzynarodowych bądź działający przy org.międz. mogą działać podobnie jak ambasadorowie i uczestniczyć w negocjowaniu każdego traktatu w ramach org.międz. lub konwencji międzynarodowych.

Może się stać tak, że osoba nie będzie miała akredytacji (art.8 KW), ale jej działania muszą być potwierdzone przez odpowiednie władze. W innym przypadku działania takiej osoby są bezskuteczne.

29. Rejestracja traktatów

Rejestracja i publikacja - art. 80 KWPT, art. 102 KNZ i Rezolucja ZO ONZ z 1946 r. „Regulations”

• Rejestracja powinna nastąpić między uznaniem ostatecznym tekstu, a wejściem w życie

• Rejestracja + publikacja

• Zasada jawności umów wiąże się z koniecznością rejestracji umów, ale nie zapobiegało to zawieraniu umów niejawnych

• obecnie skutkiem braku rejestracji jest zakaz powoływania się na dany traktat przed organami ONZ, zwłaszcza Radą Bezpieczeństwa czy MTS. Można jednak powoływać się na nie w sprawach poddanych arbitrażowi - arbitraż Gwinea Bissau vs. Senegal

• obowiązkowi rejestracji podlegają wszelkie traktaty w wersji pisemnej, utworzone po 1945 r.; co do wcześniejszych obowiązuje jedynie publikacja - art. 10 KNZ zobowiązuje do publikacji Sekretariat Generalny

• o rejestrację może wystąpić każdy podmiot negocjujący; niektóre traktaty są rejestrowane z urzędu, czyli ex officio; należą do nich traktaty, których stroną jest ONZ lub ONZ zostało upoważnione do zarejestrowania traktatu - ONZ jest depozytariuszem

• rejestracja rozciąga się na wszelkie zmiany związane z traktatem pierwotnym

• zasadniczo datą rejestracji jest data wpłynięcia do ONZ wniosku o rejestrację (specjalne zaświadczenie Sekretarza Generalnego lub jego pełnomocnika; prowadzone w języku angielskim lub francuskim); tekst zarejestrowany ma klauzule varietur, co podkreśla jego autentyczność

30. Sposoby wiązania się traktatem

Są różne sposoby związania się (art. 11. - 16.) - podpisanie, wymiana dokumentów, przyjęcie traktatu, zatwierdzenie, przystąpienie (jeśli traktat już obowiązuje), ratyfikacja (w przypadku org. mnar. występuje akt formalnego potwierdzenia)

KWPT nie ogranicza sposobów związania się - to państwa decydują o tym.

31. Depozytariusz traktatu i jego funkcje

Konwencja wiedeńska określa funkcje depozytariusza w art. 76

Nie ma obowiązku wyznaczania depozytariusza. Depozytariusza powołują państwa umawiające się.

Depozytariuszem może być państwo, wiele państw, OM, główny funkcjonariusz administracyjny organizacji.

Funkcje:

• Charakter międzynarodowy

• Działanie w sposób bezstronny;

• Ma obowiązek zarejestrować umowę

32. Zasada pełnego związania się traktatem

Po to się traktaty negocjuje, aby działały jako całość (zas. Integralności traktatu). Traktat, co do zasady powinien wiązać jako całość, jednak nie jest to wprost wyrażone w KW. Istnieją wyjątki:

• Możliwość częściowego związania się traktatem (art. 17);

• Możliwość formułowania zastrzeżeń (art. 19-23);

Możliwość częściowego związania się traktatem obejmuje dwa przypadki:

• Kiedy traktat przewiduje taką sytuację (bez uszczerbku dla przepisów dot. zastrzeżeń, możliwe jest związanie się częściowo - musi być zgoda wszystkich państw))

• Możliwość wyboru postanowień, którymi chcemy być związani (możliwość wyboru zachodzi tylko wtedy, gdy traktat tak przewiduje - wskazuje, które przepisy są do wyboru) np. Europejska Karta Socjalna z 1961r.

Niektórymi postanowieniami państwo musi się związać, innym razem państwa muszą wybrać jakąś ilość postanowień

33. Sytuacja prawna traktatu między uznaniem ostatecznego charakteru jego tekstu a wejściem w życie

Ostateczne związanie się traktatem - nie oznacza, że traktat zaczął obowiązywać; oznacza czynności, które podejmują strony negocjujące traktat;

34. Zastrzeżenie a deklaracja interpretacyjna

Komisja PM - mówi, że zastrzeżenia od deklaracji interpretacyjnej można odróżnić przez analizę skutków prawnych, ważny jest zamiar:

• Wyłącznie lub zmiana skutku prawnego umowy;

• Zmiana znaczenia lub zakresu traktatu (liczy się zamiar w chwili formułowania oświadczenia).

• analiza w dobrej wierze, zgodnie z treścią oświadczenia

35. Warunkowa deklaracja interpretacyjna

Zbliża się do zastrzeżenia, zmierza do uzależnienia związania się traktatem od specyficznego znaczenia lub wyjaśnienia traktatu lub jego części.

36. Pojęcie zastrzeżenia

Definicja została dopracowana przez KW, a także przez praktykę.

Jest to jednostronne oświadczenie woli bez względu na to jaką nosi nazwę i w jaki sposób jest wyrażone, które dokonane jest przez państwo lub OM przy podpisaniu, ratyfikacji, przyjęciu, zatwierdzeniu lub przystąpieniu do traktatu, mocą którego zmierza ono do wyliczenia lub modyfikacji skutku prawnego pewnych postanowień traktatowych w ich zastosowaniu do tego państwa. Np. każdy ma prawo głosowania, ale kraje arabskie zastrzegły, że „każdy” to nie kobieta.

Musi być pisemne, bo jest dołączane do rejestrowanego traktatu;

Komunikuje się je pozostałym stronom;

Można je zgłaszać tylko do traktatów wielostronnych;

Niedopuszczalne są zastrzeżenia godzące w przedmiot i cel traktatu;

37. Dopuszczalność składania zastrzeżeń

Art. 19 KPT - każde państwo może złożyć zastrzeżenie; statuuje zasadę dopuszczalności zastrzeżeń, chyba, że:

• Zastrz. Jest zakazane przez traktat;

• Zakazane jest zastrzeżenie do określonych elementó traktatu;

• Zastrz. Jest sprzeczne z celem i przedmiotem traktatu.

Domniemanie dopuszczalności zastrzeżeń

Art. 20 KWoPT - każde państwo może przyjąć to zastrzeżenie lub złożyć sprzeciw (w życie nie wchodzi zastrz. i art. Którego dotyczyło zastrz.); złożyć sprzeciw kwalifikowany (w życie nie wchodzi cały traktat); lub nie zareagować, ale wtedy po 12 m-cach oznacza to akceptację zastrz.

5 sytuacji związanych z zastrzeżeniem:

1. Traktat dopuszcza zastrzeżenie lub dopuszcza do określonych postanowień;

2. Zakazuje zastrz. lub zakazuje w odniesieniu do określonych postanowień;

3. Milczy na temat zastrz., ale z jego treści wynika, że zastrz. nie może być złożone;

4. Milczy, ale z treści nie można wydedukować zakazu;

5. Niedopuszczalne jest złożenie zastrz. sprzecznego z celem i przedmiotem traktatu.

Droga składania zastrzeżeń:

Państwa A, B, C składają ratyfikowany traktat u depozytariusza, wtedy państwo D może dosłać traktat + zastrz. Wtedy państwa ABC mają czas na reakcję - zastrzeżenie zawsze można wycofać po pisemnym poinformowaniu depozytariusza, potem traktat obowiązuje między stronami w wersji pierwotnej.

Zastrzeżenia do traktatów z dziedziny praw człowieka - bada się zgodność zastrzeżenia z przedmiotem i celem traktatu. Bierze się pod uwagę współzależności praw i wolności człowieka, ich niepodzielność i znaczenie prawa zawartego w postanowieniach lub postanowienia jako takiego dla ogólnego działania traktatu i wpływu zastrzeżenia na działanie traktatu.

Zastrzeżenia do przepisów dot. procedur rozwiązywania sporów lub kontroli wykonywania traktatu:

• Komisja PM - składanie takich zastrzeżeń samo w sobie nie jest zakazane, chyba że zastrz. uderza w takie postanowienia, które są istotną racją bytu, ma sens jeśli będzie działał razem z tymi przepisami; Lub kiedy celem zastrz. jest wyłączenie państwa z procedur rozstrzygania sporów lub procedur kontrolnych w sytuacji kiedy mechanizmy rozstrzygania sporów były akceptowane. Wprowadzenie tych procedur musi być celem takiego traktatu.

• Komisja PM zaleca okresowe przeglądy zastrzeżeń i mają one mieć na celu wycofanie zastrz., gdy jest to możliwe. Należy brać pod uwagę cel zachowania integralności traktatów wielostronnych, użyteczności i potrzebę zachowania zastrz., rozwój zmiany prawa krajowego leżącego u podstaw zastrz.

38. Pojęcie deklaracji interpretacyjnej

Oświadczenie woli stron umowy, początkowo nieodróżniane od zastrzeżeń (uznawano je za zastrzeżenia).

1998 r. - III Raport KPM o Deklaracjach interpretacyjnych. Początkowo deklaracje nie były odróżniane od zastrzeżeń. Nazwanie oświadczenia d. i. nie oznacza, że faktycznie nią jest. Trzeba zbadać treść, by to stwierdzić. D. i. jest oświadczeniem, które może być składane w późniejszym czasie niż zastrzeżenie. D. i. to jednostronne oświadczenie woli stron zmierzające do nadania specyficznego znaczenia lub zakresu całego traktatu lub części albo też do wyjaśnienia znaczenia lub zakresu traktatu. Może być składana łącznie przez 2 lub więcej stron. Jeśli wszystkie strony traktatu składają oświadczenie o takiej treści to nie jest to d. i. tylko porozumienie co do wykładni traktatu.

D. i. są:

• warunkowe - od przyjęcia określonego znaczenia lub nadania określonego zakresu uzależnia swoje związanie się umową

• zwykłe

D. i. mogą być złożone do każdego traktatu.

39. Składanie i wycofywanie zastrzeżeń. Badanie ważności zastrzeżeń

1. Procedura składana zastrzeżeń - KWPT w art. 23 i prace KPM

• składania/wycofywanie zastrzeżeń/sprzeciwów - obowiązuje zasada pisemności i notyfikacji (informowanie depozytariusza umowy, organowi traktatu lub organowi org. mnar.; jeśli brak organów to pozostałym stronom umowy); notyfikacja jest ważna, bo od poinformowania liczy się czas na złożenie sprzeciwu; może tego dokonać tylko osoba upoważniona

• weryfikacja złożonych zastrzeżeń (czy są dopuszczalne czy nie?) - kontrolerem zastrzeżeń zawsze jest depozytariusz; on sprawdza czy zastrzeżenie zostało złożone we właściwej formie, czy nie jest niedozwolone (jeśli uzna, że jest niedozwolone, a państwo/org. mnar. chce nadal utrzymać zastrzeżenie musi poinformować o tym inne strony traktatu; on sam nie ma mocy anulowania zastrzeżenia); to samo dotyczy zastrzeżeń zmieniających poprzednie lub zastrzeżeń spóźnionych (jest dopuszczalne jeśli żadna ze stron się mu nie sprzeciwi)

• Komisja PM zaleca okresowe przeglądy zastrzeżeń i mają one mieć na celu wycofanie zastrz., gdy jest to możliwe. Należy brać pod uwagę cel zachowania integralności traktatów wielostronnych, użyteczności i potrzebę zachowania zastrz., rozwój zmiany prawa krajowego leżącego u podstaw zastrz.

40. Pacta servanda sunt - status prawny, treść i znaczenie

a. obowiązek przestrzegania zawartych umów (pacta sunt servanda) - moc obowiązującą tej zasady wywodzi się z prawa zwyczajowego; znalazła ona potwierdzenie w wielu umowach międzynarodowych: na konferencji londyńskiej 1871, w Pakcie Ligi Narodów; Karta NZ; Deklaracja przyjaznych stosunków i współpracy z 1970 r.

b. KWoPT art. 26 i 27: „każdy traktat będący w mocy wiąże jego strony i powinien być przez nie wykonywany w dobrej wierze”.

c. element pozytywny: każdy będący w mocy prawnej traktat wiąże strony i powinien być przez nie wykonywany w dobrej wierze;

d. element negatywny: zakaz jednostronnego zwalniania się z wykonywania umów międzynarodowych;

e. element negatywny: zakaz powoływania Si na prawo wewnętrzne dla usprawiedliwienia niewykonywania traktatu; art. 46: chyba, że pogwałcenie prawa wewnętrznego było oczywiste, traktat narusza normę o konstytucyjnym znaczeniu

41. Podmiotowy i terytorialny zakres obowiązywania traktatów

• podmiotowy - art. 34 - 38 KWPT; ogólną zasadą jest to, że traktat obowiązuje strony; ius facit Inter partes i pacta tertiis nec nocent nec prosunt (traktaty nie szkodzą i nie przynoszą korzyści państwom trzecim). Od tej zasady są wyjątki: mogą być pacta In favorem tertiis i pacta In (onus) detrimentum. Zasadą jest zgoda państwa trzeciego. Jeśli tworzy korzyści dla strony trzeciej zgoda jest traktowana elastycznie, a jeśli nakłada ciężar konieczna jest zgoda na piśmie. Sam traktat może przewidywać, że zgoda na korzyść ma być wyrażona wyraźnie. Problemem jest odwołanie zwłaszcza korzyści (art. 37). Nie może być odwołana jeśli uznano, że nie może być modyfikacji bez zgody państwa trzeciego (jest to relatywne prawo nabyte)
  Umowa może wywierać de facto skutek na takiej zasadzie, że jej postanowienia będą odwzorowywały normę zwyczajową. Kwalifikowaną postacią tego jest sytuacja, kiedy postanowienie zwyczajowe rodzi obowiązek wobec erga omnes tzn. że istnieją normy jednocześnie zwyczajowe i traktatowe, na które można powołać się w stosunku do każdego państwa świata.

Istnieją sytuacje, kiedy traktat nie kodyfikuje normy zwyczajowej, ale ją implikuje. MTS w sporze RFN vs. Dania i Niderlandy w 199…. stwierdził, że traktat może powodować powstanie normy wiążącej podmiot nie będący stroną umowy, co może wynikać z samego traktatu lub praktyki państw nie będących stroną umowy. MTS wymienia elementy, które powinny być brane pod uwagę przy ocenie czy traktat rodzi nową normę zwyczajową czy nie. Wg niego:

• musi być to traktat normatywny

• musi być on reprezentatywny

• praktyka stosowania traktatu powinna być intensywna

• terytorialny - art. 29.; całe państwo, ale strony mogą inaczej ustalić; np. klauzula kolonialna (dotyczy tylko państwa a nie ich departamentów zależnych); oświadczenia nie są traktowane jako zastrzeżenia, mimo że modyfikują skutek prawny umowy wobec danej strony (Dania wobec Grenlandii, Nowa Zelandia wobec W-y Cooka); może też być, że państwo wiąże się traktatem w stosunku do departamentów zamorskich a nie terytorium macierzystego (WB podpisała Konwencję w 1995 r. w sprawie gatunków migrujących, ale tylko w stosunku do swoich terytoriów zamorskich. Sama WB związała się tą Konwencją w 2003 r.)

42. Kolizja traktatów w czasie

Art. 30 - konflikt między traktatami dot. tego samego przedmiotu, które po sobie następują.

W doktrynie mówi się, że pomimo braku wykładni orzeczniczej, art. 30 jest normą zwyczajową.

Problem kolizji: (zachodzi jeśli przedmiot obu traktatów jest ten sam)

• Traktat między ABCD i późniejszy między tymi samymi państwami

• Traktat między ABCD i późniejszy między ABEFG (brak pełnej tożsamości stron);

Art. 30 - wytyczne:

• Priorytet dla KNZ - prymat jest powszechny i bezwzględny (niezależnie czy sprzeczny jest traktat dwu czy wielostronny, powszechny czy jakikolwiek inny; pierwszeństwo w traktatach późniejszy także.

• Traktat może sam ustalać prymat (zawierać klauzule kolizyjne) - coraz częściej ma to miejsce; może dot. konkretnego traktatu, wszystkich wcześniejszych, przyszłych, albo pierwszeństwo wobec jakichkolwiek innych

• Klauzula derogacyjna (pozwala uchylić traktat);

• Klauzula pierwszeństwa ( przeważa nad traktatem);

• Klauzula subsydiarności ( zgodności, nie narusza innych traktatów;

• Klauzula subordynacyjna (przykładem są klauzule rozłączności; w praktyce traktatowej RE w stosunku do państw członkowskich UE; w stosunkach między państwami członkowskimi nie działa Konwencja RE ale prawo wspólnotowe);

Art. 30 ust. 3 i 4 - zawiera formuły dot. lex posterior , przepisy stosowania traktatów późniejszych:

• Ust.3:

• pełna tożsamość podmiotowa i przedmiotowa; traktat wcześniejszy stosuje się w takim zakresie w jakim nie da się go pogodzić z traktatem późniejszym

• ust. 4:

• brak tożsamości podmiotowej + tożsamość przedmiotowa

• tam, gdzie tożsamość podmiotowa jest stosuje się taką samą regułę jak w ust. 3;

• w stosunkach z państwem, które jest stroną obu traktatów i państwa, które jest stroną jednego z nich to stosunki wzajemne reguluje traktat, który wiąże wszystkie strony;

Jeśli traktat późniejszy oznacza zmianę traktatu wcześniejszego, to nie stosuje się art. 30 tylko art. 41 KWPT.

Jeśli traktat późniejszy jest naruszeniem traktatu wcześniejszego nie stosuje się art. 30 tylko art. 60.

43. Pacta tertiis nec nocent nec prosunt

44. Ogólna reguła wykładni traktatów

45. Wykładnia tekstualna traktatów

Wykładnia tekstualna (obiektywistyczna) - podstawowe znaczenie ma tekst umowy międzynarodowej, podstawowe znaczenie wykładni językowej i gramatycznej.

Nakazuje uwzględnić zwykłe znaczenie słowa, zakaz używania specjalnych znaczeń słów.

Specjalne znaczenie można nadawać tylko, gdy ustalono, że taki był wspólny zamiar stron. Wówczas mogą one to uwidocznić w słowniczku lub zawrzeć specjalne porozumienie, które będzie uznane za zamiar wyraźny. Istnieje również zamiar dorozumiany - objawia się w późniejszej praktyce stron. Zamiar wyraźny jest autentyczny. Może być też wydobyty w orzecznictwie. Niekiedy sądy mnar. nadają niektórym terminom szczególne znaczenie. Dzieje się tak, zwłaszcza, kiedy słowa w danym znaczeniu występują w prawie wewnętrznym. Wówczas, by oderwać (wyodrębnić) od niego traktat sądy nadają szczególne znaczenie - tworzą autonomiczne pojęcia. Np. w dziedzinie praw człowieka takie pojęcia jak wolność wypowiedzi czy w mnar. prawie karnym pojęcie gwałtu. Może być również tak, że szczególne znaczenie terminu będzie wyrażone jednostronnie - w deklaracjach interpretacyjnych. Ustalenie terminów traktatów jest trudne, bo rzadko mają one 1 język autentyczny. Mówi o tym art. 33 KWPT

46. Kontekst jako wyznacznik wykładni traktatów

Kontekst - art. 31 ust. 2.

• Bliski - sam tekst traktatu (preambuła, załączniki, art.)

• Daleki - każde porozumienie dot. traktatu zawarte między wszystkimi stronami; każdy dokument sporządzony przez jedną lub więcej stron dołączony do traktatu, ponieważ ma związek z traktatem.

Wykładnia kontekstowa nie wskazuje reguł materialnych, ani dokładnego kierunku interpretacji. Wskazuje materiały, którymi należy się wspomóc. Nie ma rangi materiałów pomocniczych. Raczej logika rozumowania nakazuje sięganie do tekstu w pierwszej kolejności niż formuła formalno-prawna.

47. Znaczenie przedmiotu i celu traktatu dla jego wykładni

48. Wykładnia systemowa traktatów

Zakłada sięganie do systemu PM zarówno w szerszymi jak i węższym znaczeniu, razem z kontekstem należy brać pod uwagę wszelkie odpowiednie normy PM, mające zastosowanie między stronami, tzn.

• Zwyczajowe,

• Uchwały;

• Zasady ogólne prawa;

• Powszechne;

• Regionalne;

• Partykularne;

• KNZ - pierwszeństwo;

• Ius cogens.

Art. 31 ust 3 c - norma o randze prawa zwyczajowego działa niezależnie czy w traktacie jest norma odsyłająca do PM, ale jeśli w traktacie jest norma, która wskazuje na pewien zakres to ta klauzula traktatu będzie miała znaczenie i będzie stosowana. Normy, które trzeba stosować w interpretacji muszą być odpowiednie, czyli:

• merytorycznie powiązane z traktatem

• takie, by mogły mieć zastosowanie w stosunkach między stronami (powstały wątpliwości o jakie strony chodzi? 1. o wszystkie strony traktatu - odrzucono; 2. o strony sporu - odrzucono ze względu na duży relatywizm traktatu; 3. normy tylko zwyczajowe (odrzucono); sięgamy do takich norm spoza traktatu, które są akceptowane i wiążą strony traktatu - najlepsze rozwiązanie.

49. Wykładnia historyczna traktatów

50. Traktat a zwyczaj

Relacja w kształtowaniu się zwyczaju między zwyczajem a traktatem.

Te stosunki są złożone. Y. Dinstein - rozróżnił traktaty ze względu na ich stosunek do zwyczaju, na: konstytutywne (traktat utrwala normy zwyczajowe, lub jest dla niego prawotwórczy; może uzupełniać normy zwyczajowe i odwrotnie oraz precyzować je) i deklaratoryjne (nie mają ładunku prawotwórczego w stosunku do zwyczaju; nie będą też ich kodyfikowały). Współcześnie nikt nie zaprzecza, że traktaty mają różne powiązania z prawem zwyczajowym. Dla treści zwyczaju duże znaczenie mają traktaty wielo- i dwustronne. Istnieje jednak spór czy klauzule powielane w traktatach są dowodem praktyki czy może są dlatego wciąż powielane, bo nie są akceptowane jako zwyczaj.

MTS w opinii z 1985 r. w sprawie Libia - Malta - nawet, jeśli konwencja mnar. odgrywa ważną rolę, rejestrując i definiując bądź rozwijając normy zwyczajowe, to istnienie i treści takiej normy zwyczajowej należy poszukiwać analizując usus i opinio iuris.

MTKJ w wyroku z 1998 r. w sprawie Delalič - ustalenie normy zwyczajowej może być trudne, gdy traktat przyjęty jest przez dużą większość państw; wówczas tylko praktyka państw nie - stron tego traktatu może mieć znaczenie (Konwencje Genewski z 1949 r. - jak zbadać czy te państwa obowiązuje traktat jako taki czy są to spisane normy zwyczajowe, obowiązujące też państwa - nie strony).

MTS w wyroku z 1986 r. w sprawie nikaraguańskiej - niektóre traktaty wielostronne rodzić prawa zwyczajowe (przyczyniać się do ich powstania); będzie tak, kiedy te traktaty są prawotwórcze i mają charakter reprezentatywny (trzeba uwzględnić postawę państw niezwiązanych takimi traktatami)

51. Przyczyny i skutki nieważności traktatów

Odnosi się do nich część V KWPT w art. 42 - 72. Tamże uregulowano trzy zagadnienia odnośnie nieważności, wygaśnięcia i zawieszenia

• problematyka istoty prawnej i zasad ogólnych dotyczących wymienionych 3 sytuacji

• ich przyczyny

• ich skutki prawne

1. Nieważność umów

1. przyczyny nieważności:

1. niedopełnienie warunków umowy powoduje, iż umowa jest nieważna;

2. błąd (error) - powoduje nieważność gdy dotyczy faktu lub sytuacji, która istniała w czasie zawierania umowy i stanowiła podstawę wyrażenia zgody państwa na związanie się ta umową;

3. zastosowanie przymusu - groźba użycia siły wobec przedstawiciela państwa w celu podpisania przez niego umowy pozbawia wszelkich skutków prawnych tą zgodę; stosowanie przymusu w stosunku do państwa w celu wyrażenia zgody na zawarcie umowy - unieważnienie traktatu;

4. podstęp - oszustwo - nakłanianie innego państwa do zawarcia traktatu oszukanego drogą postępowania.

5. wykorzystanie przymusowej sytuacji

6. pogwałcenie przy zawieraniu umowy zasadniczych przepisów prawa wewnętrznego;

7. niezgodność z ius cogens;

2. Konwencja wiedeńska zawiera sposoby postępowania, jakie należy stosować w związku z nieważnością umowy, jej wygaśnięciem, wycofaniem się z niej lub zawieszeniem stosowania. Strona powołująca się na jakąkolwiek przyczynę nieważności powinna poinformować o tym pozostałym stronom umowy oraz podać uzasadnienie.

Skutki: (art. 69-72)

• Ex tuno - ab inito

• Postanowienia traktatu nieważnego nie mają mocy prawnej; należy traktować go tak jakby niegdy nie istniał;

• Restitutio In integnum - przywrócenie do stanu pierwotnego;

• Traktat nieważny nie rodzi skutków prawnych;

• Na podstawie traktatu nieważnego są skutki, które powstały w dobrej wierze, tzn. że mogą one nadal być ważne i posiadać moc prawną

52. Przyczyny i skutki wygasania traktatów

Odnosi się do nich część V KWPT w art. 42 - 72. Tamże uregulowano trzy zagadnienia odnośnie nieważności, wygaśnięcia i zawieszenia

• problematyka istoty prawnej i zasad ogólnych dotyczących wymienionych 3 sytuacji

• ich przyczyny

• ich skutki prawne

Przyczyny wygaśnięcia (utrata mocy obowiązującej) umowy:

• przyczyny przewidziane w umowie: upływ czasu, na jaki umowa została zawarta; spełnienie warunku rozwiązującego; wypowiedzenie umowy

• inne przyczyny: zgoda stron na uznanie umowy za wygasłą; całkowite wykonanie umowy; trwała niemożność wykonania umowy; niezgodność z nowo powstałą imperatywną normą powszechnego prawa międzynarodowego (ius cogens); pogwałcenie umowy przez jedna z umawiających się stron; zasadnicza zmiana okoliczności - wg Konwencji wiedeńskiej można powołać się tylko w przypadku gdy istnienie tych okoliczności stanowiło podstawę zgody stron na związanie się umową, a skutkiem zaszłej zmiany jest radykalne przekształcenie zakresu obowiązków, jakie na podstawie umowy pozostają jeszcze do wypełnienia.

Wygaśnięcie różni się od stwierdzenia nieważności tym, że pociaga ono za soba skutki prawne od chwili wygaśnięcia, a stwierdzenie nieważności oznacza, że umowa była nieważna od samego początku i nie mogła wywołać żadnych skutków prawnych

Skutki wygaśnięcia traktatu:

• ax nunc - od momentu wygaśnięcia strony nie SA zobowiązane do wykonywania postanowień

• skutki prawne powstałe przed dniem wygaśnięcia traktatu są utrzymane w mocy, wygaśnięcie nie wpływa na ważność

• art. 71 ust. 2 - skutki wygaśnięcia traktatu sprzecznego z ius cogens

53. Naruszenie traktatu jako przyczyna jego wygaśnięcia

Art. 60 - naruszenie traktatu, ale tylko naruszenie istotne (wytł. w ust.3) - takie, które polega na odrzuceniu traktatu nie przewidzianym w KW albo na pogwałceniu istotnego postanowienia.

Naruszenie traktatu wielostronnego:

• Między wszystkimi państwami rozwiązanie traktatu;

• Między stroną naruszającą, a państwami pozostałymi.

Istotne naruszenie traktatu dot. kwestii humanitarnych, nie upoważnia stron do rozwiązania traktatu.

54. Konflikty zbrojne a traktaty

1. umowy wielostronne nie tracą mocy obowiązującej w następstwie wojny, a tylko ulega ona zawieszeniu w stosunkach między państwami wojującymi; są przywracane po przywróceniu stanu pokoju;

2. kategorie umów, które nie tracą mocy obowiązującej podczas wojny: umowy zawierane na czas wojny (prawo wojenne), umowy zawierające klauzule obowiązywania w czasie także wojny (np. konwencja o latarni morskiej pod Tangerem), umowy ustalające stan rzeczy (np. o cesji terytorium), umowy powołujące do życia org. m. (Karta NZ);

55. Uchwały organizacji międzynarodowych - definicja, rodzaje

Charakter prawny uchwał

W związku z podejmowaniem przez organy org mn uchwał powstało kilka problematycznych zagadnień:

1)jaki jest charakter prawny tego typu rodzaju uchwał?

2)w jakim zakresie są one obowiązujące dla państw członkowskich?

3)czy można te uchwały uznać za prawo międzynarodowe?

Ad1)-część autorów przyjmuje prawotwórczy charakter uchwał- Organy uchwalające na mocy kompetencji przyznanym im w umowach międzynarodowych tworzą na podstawie porozumienia państw nowe normy prawne. Stanowią one specjalny rodzaj umów międzynarodowych zawieranych przez państwo w drodze pośredniej poprzez organy organizacji mn

-inna określa działalność organizacji mn jako prawotwórcza o charakterze szczególnym

-inna redukuje znaczenie uchwał do roli niewiążących zaleceń

Ad2)Np. odnośnie do uchwał Rady Bezpieczeństwa ONZ są wiążące dla państw członkowskich ale nie oznacza to , by decyzje wszystkich organów organizacji mn były obowiązujące dla rządów , które nie przyjęły tych decyzji

Uchwały Zgromadzenia Ogólnego ONZ mają charakter zaleceń, które rodzą dla państw obowiązki prawne.

Ad3)Uchwały organizacji mn nie mogą pretendować na równi z umową i zwyczajem do rangi źródła prawa międzynarodowego.

Rodzaje uchwał:

1)Wiele uchwał , w szczególności Zgromadzenia Ogólnego ONZ zawiera powtórzenie dosłowne czy tez odmiennymi słowami norm prawa międzynarodowego obowiązującego jako prawo umowne lub zwyczajowe.

To samo odnosi się do uchwał Zgromadzenia Ogólnego zawierających interpretację Karty ONZ. Czerpie ona moc obowiązującą z Karty i dlatego tego rodzaju uchwała przyjęte jednomyślnie jest wiążąca dla członków ONZ

2)uchwały organizacji mn zwane „prawem wewnętrznym” organizacji mn czyli przyjęcie uchwał dotyczących ściśle wewnętrznych spraw organizacji. Uchwały te są wiążące dla członków danej organizacji

3)-uchwały mogące wyjaśniać i konkretyzować obowiązujące normy prawne [secundum legem]

-uchwały mogą obejmować dziedziny nie objęte dotychczas normami prawa międzynarodowego [praeter legem] Uchwały tego rodzaju nie mają mocy obowiązującej.

•Uchwały Zgromadzenia Ogólnego oddziałowują silnie na proces tworzenia prawa międzynarodowego i jego kodyfikację

56. Traktaty a uchwały organizacji międzynarodowych

Statuty organizacji mnar. są traktatami w rozumieniu Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów (KWPT) z 1969 r. Sama KWPT wyróżnia tą kategorię traktatów w art. 5. zgodnie, z którym Konwencja ma zastosowanie do każdego traktatu będącego traktatem konstytucyjnym organizacji i traktatów zawartych w organizacji mnar. bez uszczerbku dla innych traktatów mnar. Ich przyjmowanie określa się mianem Konstytucjonalizacja prawa mnar. = traktaty mają charakter konstytucyjny. Niektórzy rozróżniają dwa wymiary traktatów, będących statutami organizacji mnar.: 1. zewnętrzny - statut jest traktatem (inne organizacje traktują go jak traktat), 2. wewnętrzny - statuty ją traktatami konstytucyjnymi.

MTS formułując opinię doradczą w sprawie wydatków ONZ (ZO obłożyło państwa członkowskie wydatkami na operacje pokojowe ONZ; te nie były zadowolone i skierowały zapytanie do MTS czy wydatki ONZ są wydatkami państw członkowskich, zwłaszcza, kiedy nie ma o tym zapisu w KNZ) interpretował KNZ korzystając z zasad i reguł wykładni traktatowej, ponieważ uznał, że KNZ jest traktatem wielostronnym, aczkolwiek traktatem o pewnych szczególnych cechach.

MTS rozpatrując wniosek WHO skierowany w sprawie legalności użycia broni jądrowej w konfliktach zbrojnych przez państwa (wcześniej taki sam wniosek złożyło ZO) badał statut tej organizacji (jeśli do MTS składa zapytanie organizacja wyspecjalizowana ONZ to zakres zapytania musi mieścić się w ramach jej kompetencji). MTS uznał, że statut WHO jest traktatem, który tworzy organizację.

Innym przykładem jest Wspólnota Europejska - widać podwójny charakter statutu, jakim jest Traktat tworzący Wspólnoty Europejskie (TWE); ten podwójny charakter jest widoczny również w podejściu prawników mnar. do tego aktu - jedni uważają, że jest to traktat, inni, że akt konstytucyjny. Uznanie TWE za traktat specyficzny jest widoczne w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, czyli ETS. On potwierdził ten charakter w:

• wyroku z 1963 r. w sprawie Costa v. E.N.E.L - na podstawie tego wyroku została utworzona zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego nad prawem państw członkowskich; „w odróżnieniu od zwykłych traktatów międzynarodowych, TWE ustanowił swój własny system prawny”.

• opinia 1/76 dotycząca zdolności traktatowej WE - nazwał Traktaty tworzące WE Kartą Konstytucyjną Wspólnot

Wg obu Konwencji Wiedeńskich (1969 r. i 1986 r.) organizacje międzynarodowe to organizacje międzyrządowe (wyklucza NGOs). Obecnie trwają próby zdefiniowania organizacji mnar. w sposób wiążący - prace KPM ONZ nad projektem o odpowiedzialności państw. Wg tego projektu definicja org. mnar. to: „Organizacja mnar. oznacza organizację, której podstawę stanowi traktat lub inny instrument podlegający prawu mnar (organizacja sui generis).

Konsekwencje prawne szczególnego statusu statutów organizacji mnar.:

6. w odniesieniu do zastrzeżeń - O dopuszczalności zastrzeżeń zazwyczaj się nie mówi (zakłada się integralność traktatu); jeśli statut org. milczy na temat zastrzeżeń to przyjmuje się, że nie można ich składać (reguła bardziej pragmatyczna niż prawna); są od tego wyjątki, ale uznaje się, że po 1. wyłączenia zobowiązań wobec konkretnych państw członkowskich organizacji dokonuje się za zgodą wszystkich państw członkowskich (to nie zastrzeżenie, ale nieodłączna część traktatu, tzw. protokoły), a po 2. jeśli traktat ma charakter konstytucyjny zastrzeżenie wymaga przyjęcia przez kompetentny organ danej organizacji (przewidziane w art. 20. ust. 3. KWPT)

7. w odniesieniu do wykładni - statuty organizacji mnar. mają naturę ewolucyjną (living instruments). Oznacza to, że główny akcent należy położyć na regułę efektywności (tak interpretować, by zapewnić jego skuteczność i skuteczność organizacji mnar.). Metody tradycyjne (np. tekstualna itp.) powodowałyby, że org. mnar. stałaby w miejscu. To podejście efektywnościowe zostało rozszerzone przez MTS w opinii doradczej z 1949 r. w sprawie odszkodowania a straty poniesione w służbie ONZ (czy ONZ może żądać odszkodowania dla swojego funkcjonariusza od państwa, które spowodowały uszczerbek, czy powinno zająć się tym państwo obywatelskie funkcjonariusza). MTS podkreślił funkcjonalny charakter wykładni statutów. Należy domniemywać, że skoro stworzono ONZ to i chciano nadać jej pewną osobowość prawną i może składać roszczenia. (Ma charakter funkcjonalny co nie oznacza, że wykładnia traktatowa w KWPT nie ma zastosowania.)

8. w odniesieniu do sfery członkostwa - w przypadku org. mnar. mamy „członkostwo” Anie „przystąpienie”; najczęściej traktaty przewidują warunki przystąpienia innych państw, w wielu przypadkach są to traktaty jednostronne państw (przystąpienie jest czynnością państwa); natomiast w przypadku statutów najczęściej w proces przyjmowania członków jest zaangażowany jakiś wyspecjalizowany organ lub organ i państwa członkowskie; art. 4. KNZ - jest to w kompetencji Rady Bezpieczeństwa i ZO; w ramach UE decyduje o tym Rada, a potem ratyfikacja pozostałych państw członkowskich

9. w odniesieniu do zmiany traktatu - klasyczne traktaty mogą być zmieniane wolą wszystkich stron (każde państwo musi wyrazić zgodę; przy statutach org. mnar. decyzja zapada w organie decyzyjnym org. mnar. KNZ - art. 108 - o przyjęciu poprawki decyduje wola 2/3 ZO, co więcej potem wystarczy ratyfikacja przez 2/3 państw członkowskich, w tym wszystkich stałych członków RB. Tak przyjęta poprawka wiąże państwa, które nie wyraziły na to zgody, choć w wielu przypadkach przewiduje się możliwość wyłączenia poprawki z obowiązywania dla państwa sprzeciwiającego się (opt out) bądź wystąpienia z danej organizacji

10. w odniesieniu do wygaśnięcia lub wypowiedzenia traktatu - zastosowanie ma art. 56. KWPT - wypowiedzenie jednostronne danego traktatu (zgoda innych członków; można ją dorozumieć z sytuacji); często statuty same przewidują możliwość wystąpienia po spełnieniu jakiś warunków; tak np. Traktat Lizboński zawiera klauzulę wypowiedzenia (obecnie jej nie ma, więc obowiązują ogólne reguły prawa traktatowego)

57. Zwyczaj a uchwały organizacji międzynarodowych

Czy w kształtowaniu zwyczaju odgrywają rolę rezolucje organów organizacji mnar.?

MTS generalnie nie odrzucił takiej możliwości, zwłaszcza w przypadku Rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. We wspomnianej już wcześniej opinii doradczej z 1996 r. stwierdziła, że nawet, jeśli Rezolucje ZO same w sobie nie są prawem to mogą mieć walor normatywny dostarczający dowód istnienia praktyki lub opinio iuris. Wówczas należy badać treść i warunki przyjęcia Rezolucji a także to, czy jest opinio iuris, co do charakteru normatywnego określonych rezolucji. MTS mówi też, że pewna sekwencja Rezolucji może pokazywać ewolucję, co do opinio iuris. W sprawie Nikaragui MTS zauważył, że Rezolucje będą miały charakter normatywny, jeśli nie będą zwykłym powtórzeniem przepisu traktatowego. Szczególny przypadek może wiązać się z Rezolucjami objaśniającymi normy traktatowe.

Znaczenie orzecznictwa dla kształtowania się zwyczaju.

MTKJ w sprawie Kupreskič odrzucił precedens jako źródło prawa, ale zauważył, że orzeczenia mogą być sygnałem istnienia normy zwyczajowej. Wskazując opinio iuris lub usus mogą pokazywać istnienie określonej normy bądź przyczyniać się do jej powstania.

Kiedy MTKJ zastanawiał się na pojęciem zakazu tortur w sprawie Furundzija z 1998 r. to ustali, że zakaz tortur ma charakter zwyczajowy i wynika on po 1. z faktu, że traktaty zakazujące tortur są ratyfikowane przez niemal wszystkie państwa świata, po 2. że żadne państwo nigdy nie twierdziło, że ma prawo do tortur i po 3. że MTS potwierdził ten prawotwórczy proces w odniesieniu do normy zwyczajowej (zaliczając art. 3. Konwencji Genewskiej jako normę zwyczajową).

58. Uchwały prawotwórcze organizacji międzynarodowych jako źródło prawa międzynarodowego

Nie ma tego źródła wymienionego w Statucie MTS. Spowodowane jest to po 1. faktem, że wówczas org. mnar. miały mniejsze znaczenie i mniejszą liczebność, a po 2. rzadko, która org. mnar. może podejmować uchwały prawotwórcze (większość miałą charakter nie wiążący). Wszystkie uchwały organów org. mnar. można podzielić na wiążące i niewiążące. To jaki mają charakter zależy od statutów tych org. mnar. Zasadą jest w praktyce, ze uchwały są niewiążące. Wśród wiążących mamy te dotyczące:

• prawa wewnętrznego org. mnar. (sensu stricto) - ściśle związane z funkcjonowaniem organizacji (powoływanie osób w skład organów, powoływanie organów pomocniczych, wybieranie SG ONZ itp.); dotyczące sposobów procesowania (funkcji proceduralnych); kwestii budżetowych, administracyjnych i pracowniczych; zmiany statutu; również kwestie regulaminowe; jest różnie klasyfikowane - przez jednych jako część prawa mnar. a przez innych jako prawo wewnętrzne org. mnar.

• państw członkowskich i ich podmiotów krajowych (sensu largo) - nie dotyczy procedur członkostwa, ale oddziaływania org. na prawo wewnętrzne państw członk.

• organy wydające uchwały wiążące pro foro interno - w szerszym znaczeniu to prawo wewnętrzne, bo dotyczy tylko członków

• takie, które stosują technikę contracting out - podejmują uchwały obowiązujące dla państw członkowskich z wyjątkiem tych, które w ciągu kilku miesięcy stwierdzą, że nie są nią zainteresowane; należą do nich ICAO (regulaminy/standardy, które określają np. zasady bezpieczeństwa na lotniskach; formalnie są dołączone do Konwencji ustanawiającej ICAO z Chicag z 1944 r.; żegluga powietrzna), WHO (regulaminy sanitarne; klasyfikacja chorób, ewidencjonowanie zgonów, zapobieganie chorobom), WMO (regulaminy techniczne dotyczące aspektów meteorologicznych

• organizacje integracji regionalnej - państwa przeniosły na nią część swoich uprawnień; organizacje będą wkraczały w prawo wewnętrzne i obejmowały jednostkę; WE; uchwały dotyczące zachowania państw; istnieją również organizacje o zbliżonym charakterze do tych w/w np. OHADA (Afryka Środkowo - Wschodnia) - nie jest organizacją stricte integracyjną, ale ma też uchwały, które dotyczą prawa spółek, wiążą nie tylko państwa ale też ich działania na gruncie prawa wewnętrznego

Uchwały wiążące nie są samodzielne, bo są powiązane z traktatami ustanawiającymi organizację (są od nich zależne formalnie, merytorycznie i proceduralnie.


.



Uchwały wiążące org. mnar. to przede wszystkim uchwały normatywne, a nie takie, które są wyrazem stosowania statutu organizacji. Na przykład sankcje KE w sprawie naszych stoczni dotyczą naszego prawa wewnętrznego, ale są wykonywaniem działań zapisanych w statucie. Natomiast rezolucje RB również mogą mieć bardzo szczegółowy charakter (smart resolutions - z imienia i nazwiska wymieniają konkretne podmioty objęte sankcjami), ale ich zasięg ma również charakter ogólny (stanowią pewnego rodzaju precedens), ich skutki potwierdzają, ze mają charakter quasi-normatywny. Z całą pewnością RB podejmowała również uchwały o charakterze legislacyjnym, tj. normatywnym, kiedy powołała do życia MTK ds. Byłej Jugosławii (1993 r.) i Rwandy (1994 r.) - ich statuty są dołączone do statutu RB. Jest to o tyle istotne, że RB formalnie takich kompetencji nie ma.

Związek między aktami jednostronnymi a uchwałami wiążącymi org. mnar. -> uchwały są skierowane do państw członkowskich, ale mogą jednocześnie wpływać na stosunki zewnętrzne; mają wówczas charakter zewnątrzwspólnotowy - np. uchwały antydumpingowe - skierowane są do państw, ale dotyczą ich stosunków z podmiotami trzecimi. Akty jednostronne też mają działać na zewnątrz i rozgraniczenie między nimi nie jest takie jasne.

SOFT LAW

• Uchwały niewiążące org. mnar. - rezolucje ZO ONZ, zalecenia ILO, uchwały UNESCO, uchwały Rady Europy - rekomendacje Rady Ministrów, uchwały OPA

• traktaty mnar., które nie weszły w życie i których wejście jest mało prawdopodobne

• umowy, które nie są traktatami, np. memorandum of understanding - nie sugerować się nazwą tylko treścią umowy

• umowy ustne co, do których nie ma jasności czy wiążą czy nie

• akty wysokich umawiających się stron/konferencji państw zwołanych po uchwaleniu jakiejś konwencji

• akty organizacji pozarządowych

Znaczenie soft law:

Wg jednego stanowiska coś może wiązać lub nie, nie ma żadnych dokumentów pośrednich. Podejście dychotomiczne. Wg drugiego stanowiska, które zrodziło się w latach 80. (u nas Bierzanek), a którego przedstawicielem jest P. Weil w prawie mnar. istnieje zjawisko relatywnej normatywności. To co dla 1. stanowiska jest podstawą dla nich stanowi tylko 2 skrajności całego wachlarza sytuacji, których nie można zakwalifikować do czysto obowiązujących lub czysto nie obowiązujących. Wg nich istnieją instytucje szare, pośrednie - uchwały niewiążące, z którymi są związane mechanizmy kontrolne i regulacyjne (państwa się tłumaczą z niewywiązania, ale nie można iść do sądu; wówczas używa się presji politycznej itp.).

Uchwały org. mnar. w większości nie są wiążące, ale to nie znaczy, że nie odgrywają ważnej roli. Mają znaczenie dla prawa zwyczajowego i traktatowego.

Prawo zwyczajowe składa się z praktyki i opinio iuris. Uchwały mogą mieć znaczenie dla obydwu tych elementów. W przypadku praktyki uchwały mogą się przyczynić do jej intensyfikacji lub pobudzenia. Przez to mogą się przyczynić do jej ustabilizowania , wykrystalizowania, ale nie mogą nigdy praktyki państw zastąpić. Uchwały mogą mieć znaczenie dla świadomości prawnej - potwierdzają istnienie reguły prawnej (istnieni przekonania, że praktyka wyraża regułę prawnie wiążącą).

Większe znaczenie mają w odniesieniu do traktatów:

• mogą przyczyniać się lub zapowiadać ich powstanie

• mogą być punktem wyjścia dla prac nad traktatem

• normy z uchwał mogą być włączone do traktatów

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r. - ZO dołączyło dodatkową Rezolucję, wg której ta deklaracja ma stać się podstawą dla 2 mnar. Paktów Praw Człowieka

• Deklaracja o Prawach Dziecka z 1959 r., która stała się podstawą dla Konwencji o Prawach Dziecka z 1989 r.

• w ramach prac Mnar. Agencji Energii Jądrowej w Genewie - wytyczne z ………. przerodziły się w Konwencję o wczesnym informowaniu o wypadkach jądrowych

• wytyczne UNEP (ds. środowiska) dotyczące oceny ryzyka środowiskowego przyjęte w 1987 r. stały się podstawą dla konwencji w tym zakresie w ramach Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ z 1991 r.

• uchwały mogą inspirować podmioty prawa mnar. do podjęcia działań traktatowych w danej dziedzinie

• do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka odwołują się regionalne deklaracje o prawach człowieka (powinna być wykładnią deklaracji regionalnych)

• uchwały rozwijają materie nie dojrzałe do regulacji traktatowych lub w ogóle się do regulacji nie nadających; wydawanie uchwał uzupełniających traktaty dostrzegamy w ILO, UNESCO i Mnar. Organizacji Morskiej

• rola interpretacyjna uchwał w stosunku do traktatu

• w KNZ są różnego rodzaje postanowień o charakterze zasad lub ogólnych zobowiązań, które wymagają doprecyzowania, a były niejednokrotnie regulowane przez Rezolucje ZO

• szczególnym wyrazem takiej roli są:

• Deklaracje Zasad Prawa Mnar. - Rezolucja 2625 z 24.10.1970 r.

• Rezolucje wydane w ramach procesu dekolonizacji z 1960 i 1962 r. - 1. z nich dotyczyła prawa do samostanowienia ludów i narodów, a 2. dotyczyła stałej suwerenności nad bogactwami terytorialnymi

• Rezolucje przyjmowane czasami wielokrotnie - np. dotyczące nieingerencji w sprawy wewnętrzne z 1981 r. i 1989 r. czy rezolucje dotyczące nieagresji (zwłaszcza Rezolucja zwana Definicją Agresji z 1974 r. - zakaz użycia siły lub groźby użycia siły)

• rezolucje o charakterze projektującym, które nigdy nie stały się prawem - wydane na podstawie traktatów, lansują nowe rozwiązania prawne, ale nigdy standardami prawnymi się nie stały - 1974 r. Deklaracja zasad nowego międzynarodowego ładu gospodarczego oraz Karta Praw i Obowiązków Gospodarczych Państw w Rezolucji ZO; Karta Praw ma postać artykułowaną - oba dokumenty nigdy nie przerodziły się w prawo obowiązujące - wyraz państw zdekolonizowanych mających na celu wyrównanie ich poziomów gospodarczych z państwami bogatymi; wywarły wpływ na KW o sukcesji państw w odniesieniu do mienia, archiwów i długów państwowych z 1983 r. (państwa wysoko uprzemysłowione uznały, że nakłada się na nie zbyt duże obciążenia) również wpływ na Konwencję o Prawie Morza.

• uchwały, które służą zapewnianiu implementacji traktatów (wprowadzeniu w życie); taką rolę pełnią eko - standardy Mnar. Agencji Energii Jądrowej; Rezolucje Mnar. Org. Morskiej - zapewniają efektywniejsze działanie postanowiń Konwencji o prawie morza

• w doktrynie - w przypadku niektórych uchwał projektujących może być tak, że uzyskają one samodzielną rangę prawną - Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (on w 1948 r., Pakty w 1966 r. a weszły w życie z 1976 r.); w orzecznictwie i doktrynie - upływ czasu wskazuje na to, że Deklaracja na tyle mocno zaczęła oddziaływać na mnar. traktaty, że stała się elementem prawa zwyczajowego

59. Wykładnia uchwał organizacji międzynarodowych

60. Uchwały organizacji międzynarodowych a prawo zwyczajowe

Uchwały organów organizacji międzynarodowych - można w pewne mierze dopatrywać się źródeł PM w uchwałach org. m., zwłaszcza Zgromadzenia Ogólnego ONZ; charakter prawotwórczy i moc obowiązującą przypisuje się przede wszystkim prawu wewnętrznemu organizacji międzynarodowych.

• miękkie PM - soft law w przeciwieństwie to prawa twardego (hard law);„słabe prawo”, „zobowiązania pozaprawne” itp.

• Akty normatywne należące do „miękkiego” PM - uchwały organów org. m. skierowane do państw członkowskich; porozumienie międzypaństwowe (wielostronne, dwustronne), którym z różnych względów nie nadano charakteru prawa „twardego” (charakteru umów); umowy, które nie zostały jeszcze ratyfikowane lub zatwierdzone przez odpowiedni organ.

1. przykładem porozumienia międzynarodowego, któremu świadomie nie nadano charakteru umowy jest Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r.

61. Akty jednostronne jako źródło prawa międzynarodowego

Akty jednostronne - wydawane przez państwa w celu wywołania określonych skutków prawnych.

1. Notyfikacja - oficjalne, pisemne powiadomienie drugiego podmiotu PM o pewnym wydarzeniu, z którym prawo łączy skutki prawne. Często notyfikacja jest niezbędna do celu wywołania skutku prawnego; Notyfikacja fakultatywna - wyjaśnienie stosunku prawnego, który inaczej budziłby wątpliwości.

2. Uznanie - potwierdzenie przez państwo, że przedmiot uznania istnieje powinien być traktowany w płaszczyźnie PM; np. uznanie nowego państwa jako podmiotu PM.

3. Protest - stwierdzenie przez państwo, że określona czynność lub stan rzeczy sa niezgodne z PM; charakter fakultatywny.

4. Zrzeczenie się - akt rezygnacji państwa z pewnych praw; w sposób wyraźny, nie domniemany.

62. Orzecznictwo międzynarodowe i krajowe jako pomocnicze źródło prawa międzynarodowego

Orzecznictwo sądów międzynarodowych

sądy międzynarodowe, zajmując stanowisko w jakiejś kwestii prawnej, nie tworzą nowych przepisów prawa, gdyż opierają zawsze swe orzeczenia na przepisach prawa umownego lub zwyczajowego. Sąd m. może oprzeć się na poprzednich wyrokach tylko w celu ustalenia treści nie dość jasnej normy prawa umownego lub zwyczajowego.

Sądy oddziałują w pewnej mierze na rozwój prawa, precyzując i wyjaśniając treść przepisów prawnych

63. Doktryna prawa międzynarodowego jako pomocnicze źródło prawa międzynarodowego

Doktryna

• poglądy nauki prawa - doktryna wyjaśnia i precyzuje przepisy prawa, kształtuje poczucie prawne społeczeństwa, poddaje krytyce przepisy prawa obowiązującego i przedstawia propozycje nowych przepisów bez mocy obowiązującej.

• Tylko w epoce rozwoju prawa rzymskiego doktryna była źródłem prawa, kiedy sądy musiały wyrokować zgodnie z jednomyślną opinią grona prawników (przyznano im ius publice respondendi);

• Wg art. 38 statutu MTS orzecznictwo i doktryna pełnią rolę „środka pomocniczego do stwierdzenia przepisów prawnych”.

64. Normy prawa międzynarodowego - definicja, rodzaje

65. Zasady prawa międzynarodowego - charakterystyka ogólna

66. Budowa normy prawa międzynarodowego

67. Standardy traktowania w prawie międzynarodowym

68. Standard traktowania narodowego

69. Standard najwyższego uprzywilejowania

70. Normy względnie i bezwzględnie wiążące w prawie międzynarodowym; Znaczenie norm iuris cogentis w prawie traktatów

71. Ius cogens w prawie odpowiedzialności prawnej państwa i jednostki

72. Stosunek prawa międzynarodowego do prawa krajowego

MONIZM A DUALIZM

Teorie określające wzajemne relacje PM do wewnętrznego:

Teoria monistyczna - PM i prawo wewnętrzne tworzą jeden system prawny, w którym normy pozostają względem siebie w porządku hierarchicznym.

1. monizm z prymatem prawa wewnętrznego,

2. monizm z prymatem prawa międzynarodowego.

Ad.1. G.W.F. Hegel (A. Larson, K. Schmitt) traktuje PM jako zewnętrzne prawo państwowe, podporządkowane państwu i niezdolne do krępowania jego działań.

Ad. 2. Prace szkoły wiedeńskiej (H. Kelsen) - wszystkie istniejące normy prawne stanowią jedność, w obrębie której PM jest wyższym porządkiem prawnym w stosunku do każdego porządku krajowego (PM ogranicza swobodę działania państwa).

Teza ta jest sprzeczna z praktyka międzynarodową. Można wskazać normy PM i PW, które nie pozostają ze sobą w żadnym związku.

Teoria dualistyczna - H. Triepl „Prawo międzynarodowe i wewnątrzpaństwowe” 1899r.;

PM i PW stanowią nie tylko dwie odrębne gałęzie, lecz dwa całkowicie odrębne systemy różniące się między sobą przedmiotem regulacji i źródłami.

- normy PM mogą uzyskać moc obowiązującą w porządku wewnętrznym w drodze transformacji ( zwykłej - każda ratyfikowana umowa wydawana jest w dzienniku urzędowym lub generalnej - ogólna klauzula o włączaniu do prawa wewnętrznego wszystkich norm, które wiążą państwo).

STOSUNEK PM DO PW W PRAKTYCE MIĘDZYNARODOWEJ

Stosunek PM do PW nie jest regulowany normą PM dlatego też państwa określają swoje zdanie z tej kwestii w klauzuli konstytucyjnej.

Każde państwo ma swobodę określania relacji PM do PW, nie może jednak przyjąć rozwiązania uznającego wyższość prawa wewnętrznego. Istnienie obowiązek przestrzegania umów międzynarodowych.

73. Co to jest podmiot prawa międzynarodowego (atrybuty podmiotowości prawnej)?

Pojęcie podmiotowości - podmiot prawa musi legitymować się zdolnością prawną, czyli zdolnością do posiadania praw i obowiązków oraz zdolnością do czynności prawnych - możliwość bezpośredniego zaciągania praw i obowiązków, co jest związane ze zdolnością do występowanie w stosunkach międzynarodowych;

• podmiotami PM są tylko państwa, które posiadają międzynarodową zdolność do czynności prawnych, czyli: utrzymania stosunków dyplomatycznych i konsularnych, uczestniczenia w org. m., zawieranie umów, ponoszenie odpowiedzialności międzynarodowej, posiadania własnego obywatelstwa itp.

• Podmiotowość a suwerenność - podmiotami PM są obecnie nie tylko suwerenne państwa ale także niesuwerenni uczestnicy stosunków międzynarodowych: organizacje międzynarodowe i Stolica Apostolska; podmiotowość ich jest rezultatem nadania lub uznania, nie mają charakteru pierwotnego jak suwerenne podmioty PM.

• Podmiotowość pierwotna:

• podmiotowość państwa powstaje w konsekwencji jego utworzenia, jest następstwem suwerenności, niezależnie od czyjejś woli;

• Podmiotowość wtórna:

• podmiotowość org. m. jest nadana, stworzona przez państwa, które przyznały jej zdolność prawną i zdolność do czynności podmiotowość wtóra jest zależna od stopnia zdolności do czynności prawnych;

• Konwencja wiedeńska potwierdza istnienie podmiotów PM innych niż państwa w art. 3;

• nie wszyscy uczestnicy stosunków międzynarodowy (np. międzynarodowe korporacje, kościoły, osoby fizyczne) są podmiotami PM, gdyż nie posiadają oni zdolności do czynności prawnych w stos. m., czyli PM nie reguluje ich stosunków z innymi krajami, umowy zawierane przez nich nie są umowami międzynarodowymi, nie podlegają prawu traktatów itp.

• Podmiotowość a zdolność prawna - sama zdolność prawna (posiadanie praw i obowiązków bezpośrednio wynikających z PM np. obowiązek nie popełniania przestępstw i zbrodni międzynarodowych przez osoby fizyczne) nie wystarcza do nabycia podmiotowości; osoba fizyczna nie jest zdolna do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych co oznacza, że nie jest podmiotem PM.

74. Istota prawna i sposoby powstania państwa w prawie międzynarodowym

• PM a powstanie państwa - PM nie ma bezpośredniego wpływu na powstawanie lub upadek państw, jest tylko świadkiem jego narodzin bez wpływu na przyczyny i skutki. Pośrednio determinuje powstawanie państw zakazem kolonializmu. PM ustala jednakże warunki, które państwo musi spełnić aby stać się pełnoprawnym uczestnikiem stosunków międzynarodowych.

• Sposoby powstania nowych państw - oderwanie się czy wyodrębnienie z istniejących podmiotów, ich połączenie lub powstają na terytorium res nullis;

• Prawo narodów do samostanowienia - prawo narodów do tworzenia własnej organizacji państwowej ( konsekwencja rozwijania się świadomości narodowej i kulturowej.

• Dekolonizacja - proces wyzwalania się kolonii zapoczątkowany oderwaniem się USA od Anglii a osiągawszy swój szczyt w latach 60. i 70. XX w.

• System mandatowy - procedura prowadząca do usamodzielnienia się niektórych obszarów zależnych - Pakt Ligi Narodów

• System powierniczy - ustanowiony w Karcie NZ; celem doprowadzenia obszarów powierniczych do samodzielnego bytu państwowego; wszystkie tereny powiernicze osiągnęły już niepodległość poprzez utworzenie nowego państwa, bądź samorządność poprzez stowarzyszenie się z sąsiednim państwem.

75. Uznanie państwa w prawie międzynarodowym

1. Pojęcie i formy uznania

1. uznanie m. to akt prawny, w którym podmiot PM (państwo lub org. m.) stwierdza istnienie pewnych faktów oraz przyznaje im określone skutki prawne. Przedmiotem uznania może być państwo, rząd, powstańcy, strona wojująca, naród.

2. Uznanie może być udzielane indywidualnie przez poszczególne pomioty PM lub kolektywnie przez grypę państw lub org.

3. uznanie wyraźne (nawiązanie stosunków dyplomatycznych lub podpisanie umowy bilateralnej z państwem lub rządem uznanym) i dorozumiane;

4. uznanie de facto i de iure - uznanie de facto traktowane jest jako niepełne i ograniczone, a więc warunkowe i odwoływalne (uznanie jeśli zostanie wypełniony sformułowany przezeń warunek); uznanie de iure jest bezwarunkowe i nieodwracalne

5. obowiązek uznania - uznanie, zgodnie z PM, jest faktem pozostającym w sferze swobodnej decyzji poszczególnych podmiotów PM; obowiązek nieuznawania w przypadku gdy mamy do czynienia z nieuznawaniem fundamentalnych zasad PM (np. nielegalna okupacja jakiegoś terytorium).

2. Uznanie państwa

1. istnienie pewnych kryteriów pozwalających na rozstrzygnięcie wątpliwości czy należy udzielić już uznania nowopowstałemu państwu. Jednym z takich kryteriów jest efektywność - stabilność i skuteczność władzy najwyższej nowopowstałego państwa, jej zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych; uzyskuje wtedy zdolność do czynności prawnych w rozumieniu PM (staje się suwerennym podmiotem PM)

2. inne kryteria można podzielić na polityczne i prawne (subiektywne i obiektywne).

3. Przedwczesne uznanie - uznanie udzielone, mimo iż istnieją poważne wątpliwości co do stabilności i trwałości nowej org. terytorialnej, uznanie za państwo jeszcze w trakcie walki. Przedwczesne uznanie stanowi naruszenie PM gdyż jest ono udzielane bezpodstawnie (uznawana społeczność nie tworzy jeszcze państwa w świetle faktów) oraz jest ono w pewnym sensie interwencja w sprawy wewnętrzne państwa.

4. Warunki uznania w praktyce międzynarodowej - praktyka potwierdza tezę, że warunkiem i podstawą uznania państwa jest istnienie określonych elementów faktycznych, składających się na efektywność nowego porządku prawnego.

5. Konsekwencje uznania państwa:

• teoria konstytutywna - skutki prawne powstają dopiero z momentem uznania stanu faktycznego, nabycie podmiotowości zależy od uznania; teoria ta wynika z teorii pozytywistycznej i mówi, iż skoro źródłem praw i obowiązków jest zgoda państw, wyrażona lub dorozumiana, to ona tez jest źródłem podmiotowości; nowe państwo staje się podmiotem PM tylko w drodze uznania przez inne podmioty PM.

• teoria deklaratoryjna - skutki prawne maja miejsce z chwilą, gdy sytuacja faktyczna spełnia stawiane przez PM warunki; nabycie podmiotowości będzie wynikiem nie uznania przez inne podmioty PM ale przez uzyskanie efektywności przez nowy porządek prawny, co jest tylko odnotowywane przez uznanie.

6. Znaczenie uznania - prawne i polityczne - prawne skutki uznania: zarejestrowanie i akceptowanie nowego państwa, nawiązanie stos. dyplomatycznych, stwierdzenie kompetencji jego organów i przedstawicieli oraz przyznanie im stosownych przywilejów i immunitetów, możliwość występowania przed sądami wewnętrznymi.

76. Dekolonizacja jako sposób powstania państwa w perspektywie prawa międzynarodowego

77. Secesja w prawie międzynarodowym

Współczesna secesja:

• Sukcesywna (oddzielenie Bangladeszu, Timoru Wschodniego

• Nieudane lub „tlące” - jeszcze nie rozwinięte do końca, np. Baskowie, Szkocja, Naddniestrze

78. Samostanowienie w prawie międzynarodowym jako cel, zasada i prawo podmiotowe

79. Pojęcie ludu jako podmiotu prawa do samostanowienia

80. Sposoby realizacji prawa do samostanowienia

81. Suwerenność jako cecha państwa w prawie międzynarodowym

Suwerenność - pojęcie znane od XIII wieku, użyte przez Bonaumore (instrument niezależności od papieża i cesarza) .

Konceptualizacja w wieku XVI w pracy Bedimusa „6 ksiąg o RP” - suwerenność rozumiana w wyidealizowany sposób; upatrywano w niej cechy = władca wyrazem suwerenności, ma nieograniczoną władzę, absolutną i niepodzielną, władca tworzy prawo, ale jemu nie podlega.

Suwerenność:

• fakt socjologiczny - suwerenności (bezwzględnej) nie da się ustalić, nie występuje i nie występowała, każde państwo podlega współzależnościom.

• Element systemu prawnego - suwerenność to pojęcie prawne, zasada, norma prawna i może występować jako taka, jako zasada suwerenności (art. 2 pkt. 1 KNZ) albo jako norma prawna - wpisana w normę prawną, nie stanowi normy samodzielnej, bliska normie prawnej w konstrukcji suwerenności terytorialnej

Współcześnie znaczenie ma posługiwanie się zasadą suwerennej równości, ale w różnych traktatach lub orzecznictwie pojawia się pojęcie suwerenności, które służy opisaniu charakteru władztwa jakie funkcjonuje w państwie, np. Konwencja ustanawiająca ICAO - całkowita, wyłączna suwerenność nad przestrzenią powietrzną.

• 1967 r. - traktat o przestrzeni kosmicznej (badanie i korzystanie) - art. 2 - żadne państwo nie może wysuwać roszczeń opartych na suwerenności do przestrzeni kosmicznej

• Konwencja o prawie morza - 1982 - art. 89 - nie można wysuwać roszczeń do morza otwartego na podstawie suwerenności; art. 137 - zakaz dot. obszaru (dna mórz i oceanów poza zasięgiem jurysdykcji państwowej);

Suwerenność jako pojęcie może być powoływane w kontekście tytułu do terytorium, na którym opiera się władza państwowa bądź państwo zgłaszając roszczenia do tego terytorium lub tytuł na podstawie, którego zgłaszana jest pełnia posiadania władzy na tym terytorium.

Suwerenność jako taka w traktatach regionalnych, w traktatach org. Integracyjnych np. OPA, UA, pojawia się ona obok niezależności.

MTS w sprawie Nikaraguańskiej - 1986

• Suwerenność:

• Podstawowa koncepcja prawa, która ma podstawę w zwyczajowym PM;

• Zasada poszanowania suwerenności państwowej (jej emanacją są zasady suwerennej równości, suwerenności terytorialnej.

Suwerenność - pojęcie włączone do języka PM (podstawa pr. Zwyczajowe);

Związana wyłącznie z państwami (nie dla OM);

Tytuł do sprawowania władzy nad terytorium;

Związek suwerenności, a terytorium państwowym.

82. Zasada suwerennej równości w prawie międzynarodowym

• KNZ po raz pierwszy używa tego terminu; pogłębiony w Deklaracji zasad PM (rezolucja ZO), oraz w Deklaracji Milenijnej 2000r.

• Doprecyzowane w deklaracji zasad PM:

• Wszystkie państwa korzystają z suwerennej równości, mają różne prawa i obowiązki, równi członkowie wspólnot międzynarodowych (niezależnie od różnic, które ich dzielą (suwerenność zakłada pewną fikcję prawną - bez względu na rozmiar, poziom rozwoju państwa muszą być traktowane w taki sam sposób przez wspólnoty międz.);

• Prawa i koncepcje wynikające z suwerenności są takie same (ius tractatum, ius contraherdi, immunitety, obowiązek ponoszenia odpowiedzialności międz., prawo utrzymywania stosunków dyplomatycznych, takie same prawo przed międz. procedurami rozstrzygania sporów) - jest to idealizacja, państw może być nie stać na spełnienie wszystkich praw, rzeczywistość nie ma być rozumiana tak samo jak suwerenność w pojęciu prawnym);

• Obejmuje następujące elementy:

• Równe pod względem prawa;

• Każde państwo korzysta z praw związanych z pełną suwerennością;

• Każde państwo ma obowiązek poszanowania osobowości innych państw;

• Obejmuje zasadę nienaruszalności integralności terytorialnej i niezależności politycznej;

• Prawo swobodnego wyboru i rozwijania ustroju politycznego, społ-gosp, kulturalnego;

• Obowiązek wypełniania zobowiązań międz. i obowiązek życia w pokoju z innymi państwami

• Suwerenna równość obejmuje wszystkie zasady PM. Ta z Deklaracji jest mało operatywna, nie pozwala odróżnić suwerenności od integralności terytorialnej i niezależności politycznej, miesza się ją z podmiotowością państwa. Wiązanie z suwerennością pewne obowiązki, które są następstwem członkostwa we wsp. Międz., ale niekoniecznie pozwalają zrozumieć zasadę SR.

• Klasycznie suwerenność w kontekście SR - samowładność i całowładność

• Samowładność - niezależność pr od czynników zew.;

• Całowładność - zdolność regulacji stosunków zew.

Zasada suwerenności terytorialnej w prawie międzynarodowym

SUWERENNOŚĆ TERYTORIALNA (ZWIERZCHNICTWO):

• uzmysławia, że suwerenność to tytuł jaki można mieć do określonego terytorium (legitymizacja prawa do teryt)

• orzeczenie arbitrażowe Erytrea - Jemen 1998

• suwerenność terytorialna to koncepcja prawna, która składa się z podstawowych dla większości kompetencji państw

• orzeczenie arbitrażowe w sprawie jeziora Lamaux 1997

• ST korzysta z domniemania, które może być uznane na mocy zobowiązań międzynarodowych przyjętych w zgodzie z PM;

• MTS w wyroku Nikaraguańskim

• Zwraca uwagę, że suwerenność to koncepcja prawna i rozciąga się na terytorium lądowe, morskie i powietrzne

• Obowiązek poszanowania ST innych;

• Na mocy suwerenności państwo nadbrzeżne może regulować dostęp do portów.

84. Kwestia ograniczania suwerenności z perspektywy prawa międzynarodowego

Zjawiska dotyczące integracji państw i globalizacji pokazują, że suwerenność traci sens.

Pojawiają się poglądy negowania lub relatynzacji suwerenności

• Rozproszona

• Podzielona

• Współsuwerenność;

Państwa zabiegają o suwerenność (nie straciła znaczenia w PM);

CNOTA OGÓLNA - SUWERENNOŚĆ

• Konkretyzuje się w różnych przypadkach;

• Nieingerencja w sprawy wewnętrzne - przedłużenie suwerenności;

• Cecha państwa jako całości, określa wszystkie elementy państwa (w przypadku ludności - suwerenność ludu (zwierzchnik władzy w państwie)

Czy suwerenność jest zbywalna?

• MTS w spr. Dot. delimitacji morskiej i spr. Terytorium Katar - Bahrajn (2001), mówi o nabyciu suwerenności terytorialnej;

• MTS - azyl dypl. Terytorialny (1950) - mówi, że to derogacja od suwerenności państwa, że taka derogacja nie może być uznana, chyba że w konkretnym przypadku udowodni się jej postawę prawną - Prof. Mik - w orzeczeniach jest skrót myślowy. Zbywane jest terytorium, a nie suwerenność terytorialna. Tytuł suwerenny zostaje rozciągnięty lub wycofany, ale nie jest to transfer suwerenności terytorialnej tylko transfer terytorium (które jest podstawą suwerenności)

• Suwerenność nie może być wykonywana poza terytorium państwowym, używa się innych terminów: jurysdykcja, kontrola, prawa suwerenne (sprawowanie w odniesieniu do terytoriów nie będących terytorium państwa)

85. Suwerenność a prawa suwerenne i jurysdykcja w prawie międzynarodowym

86. Terytorium państwowe a terytoria niepaństwowe w prawie międzynarodowym; ogólna charakterystyka terytorium państwowego

Terytorium państwowe - poddane władzy państwowej, na którym zwykle sprawuje ona władztwo efektywne, do którego dysponuje tytułem prawnym w postaci suwerenności terytorialnej, co z kolei sprawia, że ma ona kompetencje do swobodnego w granicach PM stanowienia prawa, jego stosowania i egzekwowania, a tym samym ma pełne władztwo w odniesieniu do osób oraz do rzeczy zarówno nieruchomych jak i ruchomych, które znajdują się na tym terytorium w granicach PM, i która ponosi odpowiedzialność za to, co się dzieje na tym terytorium, i co z tego terytorium wynika dla innych państw.

Jest to konieczny składnik państwa, bez niego nie ma państwa.

Casus: Minerwy - 1970 - pretenduje do bycia państwem, brak stałej ludności, rafa koralowa.

Do powstania państwa nie jest konieczne ustalenie konkretnych granic, zamknięcie, domknięcie. Można mówić o terytorium nawet jeśli nie jest ostatecznie domknięte.

Państwo nie traci terytorium w skutek okupacji wojskowej.

Państwo może mieć samo terytorium właściwe, ale również może mieć również terytoria poza terytorium macierzystym. To mogą być terytoria kolonialne, niesamodzielne (rozdział XI, art. 73 i 74 KNZ) (obowiązki państwa w stosunku do terytorium niesamodzielnego) i departamenty zamorskie, terytorium o charakterze autonomicznym.

Terytoria zamorskie posiadają: Austria, Dania, Francja, Norwegia, Nowa Zelandia, USA i UK.

Z punktu widzenia swobody działania władzy państwowej - władztwo terytorialne jest wykonywane w sposób swobodny, ograniczenie dotyka sposobu korzystania z suwerenności, a nie z jej samej.

Wszelkie ograniczenia w zgodzie z PM - dobrowolność akceptacji.

Kondominium - terytoria, które podlegają wspólnemu zarządowi dwóch lub więcej państw np. Andora (1278-1990) do czasu niepodległości władzę zwierzchnią wykonywali biskupi francuscy, a potem hiszpańscy.

Nowe Hybrydy (1806-1990) - wspólny zarząd brytyjski i francuski

Inflanty (1508-1660) - Polska - Litwa

Rzeczpospolita Krakowska - Austria, Prusy, Rosja.

Współcześnie kondominia niw występują.

Terytoria wyznaczone przez granice:

• Przez wiele wieków nie były wyznaczone w sposób wyraźny;

• Państwa oddzielały strefy graniczne (do niedawna między Arabią Saudyjską, Irakiem i Kuwejtem);

• Delimitacja (na mapie) i demarkacja (na terenie);

• Współcześnie granica to płaszczyzna oddzielająca terytorium od innego terytorium, która oddzielana jest na lądzie, w wodzie i powietrzu, oddziela od przestrzeni kosmicznej.

Terytorium niepaństwowe - niczyje, używane przez wszystkich, powszechnego użytku (morze otwarte), zarządzane wspólnie, o ograniczonym dostępie, mające szczególny reżim prawny.

87. Granice państwa - ewolucja i ogólna charakterystyka (pojęcie, rodzaje granic, sposoby ich wyznaczania, proces wyznaczania granic)

. Pojęcie i rodzaje granic.

Definicja. Granicę linearną zawdzięczamy rewolucji francuskiej, gdyż tak rozumiana była w traktatach zwieranych przez Francję w latach 1797 i 1801. Granica jest to linia, a ściślej płaszczyzna, w obrębie, której zawiera się terytorium państwowe; oddziela ona je od terytorium innego państwa.

Rodzaje granic. Dzieli się je na naturalne (morza, góry, stepy, pustynie) lub sztuczne. Natomiast ze względu na sposób ich ustalania dzielą się na orograficzne (uwzględniające ukształtowanie powierzchni) i geometryczne (przebiegające niezależnie od rzeźby terenu). Szczególnym rodzajem granic są granice astronomiczne biegnące wzdłuż południków i równoleżników.

Ustalanie granicy. Ustala się je zwykle za pomocą odpowiednich umów międzynarodowych, rzadziej w wyniku decyzji arbitrażowej lub sądowej. 3 etapy ustalania granicy: decyzja polityczna przyznająca terytorium; delimitacja granicy w umowie międzynarodowej i demarkacja granicy.

2. Delimitacja granicy państwowej. To ustalenie przebiegu granicy państwowej i obejmuje sporządzenie opisu granicy oraz naniesienie jej przebiegu na mapę o stosunkowo małej skali np. 1:1000 000 - dokumenty te stanowią podstawę do przeprowadzenia demarkacji. Delimitacja powinna być kompletna, precyzyjna i dokładna.

3. Demarkacja granicy państwowej. Ma na celu szczegółowe wytyczenie i oznakowanie przebiegu granicy państwowej w terenie. Przeprowadzana jest przez komisję mieszaną i opiera się na dokumentach z procesu delimitacji. Uwzględnia się zachowanie niezbędnych warunków dla prowadzenia gospodarki rolnej oraz nie przeprowadzanie granicy przez miasta i wsie. Mapa granicy wykonana jest zwykle w większej skali niż delimitacja np. 1:2500.

Redemarkacja granicy polega na sprawdzeniu istniejącej i wytyczonej już granicy.

4. Administracja granicy państwowej. Przepisy wewnętrzne regulują sprawy ochrony granicy, jej przekraczania czy eksploatacji bogactw naturalnych w jej pobliżu np. ustawa z 12 października 1990r. o ochronie granicy państwowej.

Nie wszystkie problemy można rozwiązać jednostronnie, dlatego państwa zawierając ze sobą umowy o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach granicznych.

88. Zasada nienaruszalności granic i jej znaczenie w prawie traktatów i prawie sukcesji państw; nienaruszalność granic a samostanowienie

Nienaruszalność granic

Deklaracja ONZ z 1970 roku stwierdza, że każde państwo ma obowiązek powstrzymać się od groźby lub użycia siły celem naruszenia istniejących międzynarodowych granic innego państwa jako środka rozwiązywania sporów międzynarodowych, włączając w to spory terytorialne i problemy dotyczące granic.

Deklaracja KBWE. Zgodnie z nią państwa uczestniczące uznały wzajemnie za nienaruszalne wszystkie granice każdego z nich, jak również granice wszystkich państwa w Europie i zobowiązały się do powstrzymania teraz i w przyszłości od zamachów na te granice.

89. Zasada integralności terytorialnej w prawie międzynarodowym

Geneza pojęcia integralności terytorialnej.

Zwrot „integralność terytorialna” pojawił się w stosunkach międzynarodowych na Kongresie Wiedeńskim w 1815r. kiedy zagwarantowano integralność Szwajcarii i części Sabaudii. Również późniejsze traktaty gwarantowały integralność innym państwom. Art. 10 Paktu Ligi Narodów również zawierał sformułowania dotyczące integralności.

Karta Narodów Zjednoczonych. Po drugiej wojnie światowej sprawa poszanowania integralności terytorialnej zajęła centralne miejsce w stosunkach międzynarodowych. Zasada ta obecna jest w wielu umowach i deklaracjach międzynarodowych, które nawiązują do zasady Karty Narodów Zjednoczonych - w szczególności art. 2 ust. 4 zawiera zakaz groźby i użycia siły „przeciwko integralności terytorialnej i niepodległości jakiegokolwiek państwa”. Porównując art. 10 Paktu z art. 2 ust. 4 KNZ widoczna jest ewolucja pojęcia integralności.

Deklaracja KBWE. Zawiera wszystkie istotne elementy zasady poszanowania integralności. Deklaracja Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie została przyjęta 1 sierpnia 1975r. Chroni zarówno całość terytorium poprzez zakaz i nielegalność nabywania go siłą, jak i nietykalność poprzez zakaz okupacji wojskowej, a także zakaz podejmowania innych, bezpośrednich lub pośrednich aktów przymusu.

90. Zasada uti possidetis jako podstawowa zasada wyznaczania granic państwowych w prawie międzynarodowym

91. Granice rzeczne w prawie międzynarodowym

GRANICA RZECZNA

Wyznaczanie granic rzecznych:

• Regulowane umowami międzynarodowymi, one mogą zmieniać formułę delimitacji granic;

• Chodzi o rzeki oddzielające min. Dwa państwa

• Dwie techniki wyznaczania granic:

• Mediana - granica biegnie środkiem rzeki dot. rzek nieżeglownych (nie nadających się do żeglugi);

• Talweg - dot. rzek żeglownych

• Wyrok Botswana i Namibia - spór dotyczył wyspy na rzece będącej dopływem Zambezii - 1999 r. - umowa międzynarodowa mocarstw kolonialnych, która nie ustalała dokładnie granicy, trzeba było wyznaczyć granicę poprzez formułę Talwegu

• Inne metody:

• Najlepiej żeglowna droga;

• Najgłębsze punkty rzeki;

• Metoda sond (sprawdzanie dna rzeki)

Często rzeki są nieregulowane, trzeba brać pod uwagę procesy erozji.

Tunele i mosty rzeki dzieli się na połowę, chyba że UM reguluje inaczej.

92. Sposoby wyznaczania granic morza terytorialnego

GRANICA MORSKA

• Możliwość jednostronnego wyznaczania wód morza terytorialnego (od 3 do 12 MM) - licząc od linii podstawowej;

• Problem w wyznaczaniu granic między państwami naprzeciwległymi (gdy szerokość morza ma mniej niż 24 mile) i przyległymi.

• Problem powinien być rozwiązany umową międzynarodową;

• zakaz jednostronnej delimitacji granicy przez państwo;

• Pactum de contrahendo - negocjowanie w dobrej wierze;

• jeżeli nie może być osiągnięte porozumienie włącza się czynnik trzeci w postaci arbitrażu międz. lub sądu międz.

• podmiot trzeci nie jest swobodny w tym działaniu. Powinien kierować się zasadami słusznościowymi, aby móc dobrze rozwiązać sprawę;

• dominująca rola MTS, drugie miejsce arbitraż w sprawach dotyczących rozwiązywania sporów delimitacyjnych;

• Zasady słusznościowe mają zastosowanie przy wyznaczaniu granic także na szelfie kontynentalnym i wyłącznej strefie ekonomicznej.

• Pierwszy raz sprawa szelfu kontynentalnego - na m. Północnym - MTS 1969 r.

• 1980 - Turcja - Libia

• 1984 - Kanada - USA

• Orzeczenie arbitrażowe 1985 Gwinea - Gwinea Bissau

• MTS Libia - Malta

93. Granica powietrzna/kosmiczna w prawie międzynarodowym

Terytorium, które zostaje wyznaczone zgodnie z zasadą, że terytorium powietrzne to, to które znajduje się nad terytorium państwa (nad morską granicą również).

Problem wyznaczenia górnej granicy:

• „Tego, którego jest ziemia, tego jest powietrze do nieba: - kiedyś

• Dziś: Konwencje Paryska i Chicagowska dot. lotnictwa - państwo sprawuje władztwo suwerenne nad przestrzenią rozumianą w sensie geograficznym (teoria eteru);

• Pułap aerotyczny - jak wysoko mogą latać samoloty (nie jest stabilna);

• Koncepcja von Karmana - chodzi o to, aby ustalić na jakiej wysokości działa siła Keplera. Ustalono że na 83 km w górę, linia przesuwana w związku z postępem technicznym;

• Koncepcja najniższego perygeum sztucznych satelitów Ziemi (jak nisko mogą latać swobodnie, aby nie zostały przyciągnięte do Ziemi).

• 218km - sputnik rosyjski

• Komisja badań kosmicznych ONZ ustaliła 90 km

• Teoria efektywnego władztwa:

• Koncepcja stref powietrznych (państwo ma władztwo nad dwiema strefami nad Ziemią - przestrzeń terytorialna (żegluga powietrzna cywilna korzysta ze swobody) i strefa przyległa ( nawet na np. 600M, strefa bezpieczeństwa, ochronna, którą państwo posiada.

94. Granice RP z perspektywy prawa międzynarodowego

Kształtowanie się granic Polski po drugiej wojnie światowej.

1. Granica wschodnia.

Granica polsko-radziecka. Została ukształtowana w wyniku umowy poczdamskie, oraz jałtańskiej z 11 lutego, 1945r. gdzie ustalono, że powinna przebiegać wzdłuż linii Curzona z odchyleniami od 5-8 km na korzyść Polski i potwierdzono to umową dwustronną z 16 sierpnia 1945r.

Następnie granica została zmieniona 15 lutego 1951r. przez polsko-radziecką umowę o zmianie odcinków terytoriów państwowych (480km², Polska nabyła ziemie w powiecie drohobyckim, utraciła w woj. lubelskim, ludność przesiedlono). W 1957r. wytyczono fragment granicy pol-radz. przylegającej do Morza Bałtyckiego. Podpisana 17 lipca 1985r. umowa między Polską a ZSSR rozgraniczyła morza terytorialne, strefy ekonomiczne, strefy rybołówstwa morskiego i szelfu kontynentalnego na Morzu Bałtyckim.

Granica wschodnia po roku 1991. W wyniku rozpadu ZSSR wschodnia granica polski stała się granicą polsko- litewską, polsko-białoruską i polsko-ukraińską a nienaruszalność granic i brak roszczeń terytorialnych potwierdzono w podpisanych deklaracjach.

2. Granica polsko-niemiecka.

Decyzje konferencji poczdamskiej. W umowie z 2 sierpnia 1945r. zadecydowane, że niemieckie terytoria na wschód od linii biegnącej od Morza Bałtyckiego, bezpośrednio na zachód od Świnoujścia i stąd wzdłuż rzeki Odry, do miejsc gdzie wpada zachodnia Nysa i wzdłuż zachodniej Nysy do granicy czechosłowackiej, łącznie z częścią Prus Wschodnich i Gdańskiem będą należeć do Polski. Układ zgorzelecki (między Polską a NRD) z 6 lipca 1950r. potwierdził granicę polsko-niemiecką i przeprowadził ostateczną delimitację zachodniej granicy Polski.

Układ z 7 grudnia 1970r. stwierdzał, że granica polsko-niemiecka została uznana przez RFN i obie strony nie mają żadnych roszczeń terytorialnych wobec siebie.

Traktaty z 1990r. - potwierdzają ostateczny charakter granicy niemieckiej, podpisany przez RFN, NRD, Francję, Wielką Brytanię, ZSSR i Stany Zjednoczone 12 września 1990r. w Moskwie.

Traktat między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o potwierdzeniu granicy podpisano 14 listopada 1990r. w Warszawie.

3. Granica polsko-czeska i polsko-słowacka.

W 1958r. zakończono prace zawiązane z demarkacją granicy polsko-czechosłowackiej i 13 czerwca 1958r. podpisano stosowną umowę. W latach 1976-1983 przeprowadzono pierwszą wspólną kontrolę przebiegu granicy i w jej wyniku doszło do podpisania 10 grudnia 1986r. umowy międzypaństwowej wprowadzającej wyrównawcze zmiany w granicy.

Po rozpadzie Federacji Czechosłowackiej w 1992r. granica polsko-czechosłowacka przekształciła się w polsko-czeską i polsko-słowacką.

95. Nabycie i utrata terytorium w prawie międzynarodowym

Nabycie i utrata terytorium państwowego.

Nabycie terytorium. Jest to dopuszczalne przez prawo rozciągnięcie zwierzchnictwa terytorialnego, dającym nie tylko prawo wykonywania kompetencji państwowych, ale również dysponowania nabytym obszarem ze skutkami erga omnes. Prawo międzynarodowe mówi nam, w jaki sposób między państwami dochodzi do nabycia terytorium, natomiast prawo wewnętrzne wyjaśnia, jakie organy i poprzez jakie działania mogą dokonać zmian terytorialnych.

Sposoby nabycia terytorium. Najbardziej rozpowszechniony jest podział na tytuły pierwotne i pochodne. Acquisitio originaria oznacza rozciągnięcie zwierzchnictwa na terytorium nie będące dotąd częścią innego podmiotu, natomiast acquisitio derivativa to nabyć terytorium innego państwa.

Trzeba się zgodzić z uwagą L. Ehrlicha, że państwo będące podmiotem prawa międzynarodowego ma nad terytorium podlegającym jego suwerenności władzę własną, pierwotną i suwerenności nad tym terytorium nie może być nigdy przeniesiona z innego podmiotu prawa międzynarodowego na drugi.

1. Cesja.

Pojęcie. Najczęściej w stosunkach międzynarodowych zmiany terytorialne następują w wyniku cesji. Na mocy umowy międzynarodowej następuje transfer terytorium, kiedy jedno państwo przestaje a drugie rozpoczyna wykonywań zwierzchnictwo nad przekazanym obszarem.

Podmiotem cesji mogą być tylko państwa. Niezależnie od liczby stron umowy o cesji, ma ona charakter dwustronny.

Elementy cesji. Do przeprowadzenia cesji niezbędne są dwa elementy:

- prawny - zawarcie umowy zobowiązującej cedenta do opuszczenia terytorium;

- faktyczny - realizacja tego zobowiązania i objęcie terytorium przez drugie państwo;

Umowa o cesji legalizuje objęcie terytorium w posiadanie.

Legalność cesji. Nie jest ona uwarunkowana ani koniecznością przeprowadzenia plebiscytu, ani uznaniem cesji przez państwo trzecie. Uzasadniona jest interwencja państw trzecich tylko, gdy cedowane terytorium ma określony status prawny, zachowaniu, którego są zainteresowane inne podmioty.

2. Efektywna okupacja (zawłaszczenie).

Efektywna okupacja uzyskała swe ostateczne znaczenie w XIXw. kiedy ekspansja kolonialna skoncentrowała się w Afryce.

Termin „efektywna okupacja” obejmuje dwa zakresy pojęciowe: po pierwsze wskazuje, że jest rzeczywista i faktyczna, a po drugie, że okupacja ta daje tytuł suwerenny i wywołuje określone skutki w prawie międzynarodowym.

Warunek efektywności. Okupacja daje tytuł tylko wtedy, gdy terytorium podlega wyłącznej, efektywnej władzy państwa rządzącego. Efektywność zależy od dwóch czynników: charakteru okupowanego terytorium oraz stopnia, w jakim społeczność międzynarodowa jest nim zainteresowana.

Malejące znaczenie. Efektywna okupacja straciła na znaczeniu współcześnie, w związku z zakazem i potępieniem kolonializmu.

3. Zasiedzenie.

Warunki zasiedzenia. Niezbędne jest ciągłe i pokojowe wykonywanie praw suwerennych na danym terytorium oraz jedynie we własnym imieniu.

Definicja. Jest to nabycie suwerenności poprzez efektywne, trwałe wykonywanie kompetencji państwowych. Jednak działanie zasiedzenia jest ograniczone przez prawo międzynarodowe w wielu przypadkach np. okupacji wojskowej lub rezultatów wojny.

4. Przyrost.

Terytorium państwa może być powiększone wskutek działalności sił przyrody lub pracy człowieka. Przyrost jest sposobem nabycia terytorium, niewymagającym od państwa podjęcia żadnych specjalnych aktów.

5. Zawojowanie (podbój).

Wymóg ostateczności i nieodwracalności zawojowania. Do I wojny światowej, zawojowanie oznaczało legalny sposób nabycia terytorium. Warunkiem legalności była ostateczność (nic nie wróżyło zmiany tego stanu) i nieodwracalność (ostateczne zakończenie wojny).

Zakaz podboju. Przyjęcie zakazu wojny w prawie międzynarodowym oznaczało koniec instytucji zawojowania.

6. Utrata terytorium.

Sposoby utraty terytorium. Prawo międzynarodowe zna tyle samo sposobów nabycia, co utraty terytorium. A więc cesja, zasiedzenie może być sposobem nabycia jak i utraty terytorium. Efektywna okupacja ma odpowiednik porzucenia, a przyrost - zmniejszeniu itp. Zwykle, jeśli jedno państwo nabywa terytorium to inne je traci, zdarza się jednak, że traci się nie na rzecz innego państwa, lecz np. ono zanika na skutek działania żywiołów itp.

Derelikcja. Jest przykładem utraty terytorium, nie na rzecz innego podmiotu. Może również być tak, że państwo przestaje wykonywać swe kompetencje na danym obszarze i porzuca je, co prowadzi do przekształcenia w ziemie niczyją. Wspólnym mianownikiem wszystkich sposobów utraty terytorium jest brak lub niemożliwość wykonywania kompetencji państwowych, bez względu na powody z wyjątkiem zawojowania, które jest wyłączone z możliwości.

96. Ograniczenia zwierzchnictwa lądowego w świetle prawa międzynarodowego (serwituty, dzierżawa, bazy wojskowe, demilitaryzacja, neutralizacja, tranzyt)

Szczególne ograniczenia wykonywania zwierzchnictwa terytorialnego.

1. Demilitaryzacja i neutralizacja terytorium.

Demilitaryzacja. Wśród ograniczeń zwierzchnictwa terytorialnego ratione materiae wymienia się przede wszystkim demilitaryzację i neutralizację (występują one oddzielnie albo łącznie). Demilitaryzacja zgodnie z umową międzynarodową nakłada na państwo obowiązek zlikwidowania oraz zakaz budowy i utrzymywania w przyszłości urządzeń i obiektów wojskowych na określonej części terytorium, a także zakaz utrzymywania tam sił zbrojnych (może być częściowa lub całkowita). Np. umowa poczdamska przewidywała zupełne rozbrojenie i demilitaryzację Niemiec.

Neutralizacja. Jest to umowne wyłączenie możliwości działań wojennych na danym terytorium oraz nakaz powstrzymania się od wykorzystania go w charakterze bazy do prowadzenia takich działań. Stosowana zwłaszcza w przypadku międzynarodowych dróg wodnych np. w 1881r. taki status uzyskała Cieśnina Magellana.

Często naturalizacja występuje łącznie z demilitaryzacją np. w stosunku do Antarktyki od 1 grudnia 1959r.

2. Bazy wojskowe.

Są one daleko idący ograniczeniem zwierzchnictwa terytorialnego, rozpowszechnione po II wojnie światowej.

Wg Berezowskiego są 3 cechy charakterystyczne dla bazy terytorialnej: władza terytorialna na terenie bazy, prawo łączności z bazą przez terytorium przylegające oraz pobyt na terenie bazy i wokół niej obcych sił zbrojnych.

Na podstawie analizy dwustronnych porozumień o bazach, można stwierdzić, że ustanawiające je państwa, w zamian za określone korzyści, uzyskują na pewien okres czasu prawo do pewnych obszarów, na których wykonują szerokie prawa i władzę w celach wojskowych.

Na pozytywną ocenę zasługują takie ograniczenia zwierzchnictwa terytorialnego jak: demilitaryzacja, neutralizacja, strefy bezatomowe, limitowanie zbrojeń, wyeliminowanie pewnych rodzajów broni i zakaz doświadczeń z nimi. (bazy woj. nie)

3. Dzierżawa.

Polega na udzieleniu czasowej zgody przez suwerena terytorialnego na wykorzystywanie części jego terytorium przez inne państwo na warunkach określonych w zawartej umowie dwustronnej. Umowa o dzierżawę jest dopuszczalna i zgodna z prawem międzynarodowym, jeżeli ma równoprawny charakter, nie prowadzi do wyłączenia zwierzchnictwa terytorialnego wydzierżawiającego państwa i nie jest utrzymywana przez dzierżawcę wbrew woli suwerena.

97. Wody terytorialne w prawie międzynarodowym: status, wyznaczanie, porty morskie,

Wyznaczanie:

Prosta podstawowa - mierzona od najdalej wysuniętego punktu wybrzeża podczas największego odpływu;

Proste zasadnicze - kiedy brzeg jest bardzo nieregularny: łączy się dwa najbardziej wysunięte punkty wybrzeża i od tej linii łączącej prowadzi się linię podstawową.

Morze terytorialne.

Pojęcie. Pas wód morskich położonych między wybrzeżem albo wodami wewnętrznymi z jednej strony a morzem otwartym z drugiej. Państwo nadbrzeżne sprawuje nad nim swą suwerenność.

Delimitacja morza terytorialnego. W celu przeprowadzenia delimitacji morza terytorialnego państwo nadbrzeżne musi wyznaczyć linię podstawową, czyli wewnętrzną granicę, oraz ustalić jej szerokość.

Szerokość morza terytorialnego. Konwencja genewska o morzu terytorialnym pośrednio potwierdziła dopuszczalność ustanowienia 12-milowego morza terytorialnego, uznając możliwość ustanawiania pasa przyległego o szerokości nie przekraczającej 12 mil, oraz wody zatoki za wody wewnętrzne, gdy wejście do niej nie przekracza 24 mil.

Prawo nieszkodliwego przepływu. Konwencja genewska wyjaśnia, że przepływ jest nie szkodliwy, gdy nie zagraża pokojowi, bezpieczeństwu lub porządkowi państwa nadbrzeżnego. Prawo nieszkodliwego przepływu statków handlowych nie budzi wątpliwości, jednak okrętom wojennym państwa odmawiają tego prawa uzależniając je od swojej zgody.

Warunki nieszkodliwego przepływu w konwencji z roku 1982. Sprecyzowano warunki nieszkodliwego przepływu i uznano, że przepływ będzie zagrażał pokojowi państwa nadbrzeżnego, gdy statek podejmie działania polegające na: a) groźbie lub użyciu siły przeciwko suwerenności państwa nadbrzeżnego, lub pogwałceniu w jakiś sposób zasad prawa międzynarodowego wymienionych w Karcie NZ;

b) ćwiczeniu lub użyciu wszelkiego rodzaju broni;

c) zbieraniu informacji mający na celu osłabienie obronności lub bezpieczeństwa państwa nadbrzeżnego.

(pozostałe w książce str. 222-223).

Jurysdykcja państwa nadbrzeżnego. Statki znajdujące się na morzu terytorialnym podlegają nie tylko jurysdykcji administracyjnej państwa nadbrzeżnego, ale także karnej i cywilnej. Spod jurysdykcji wyłączone są okręty wojenne oraz niehandlowe statki państwowe.

98. Prawo nieszkodliwego przepływu przez wody terytorialne

Przepływ przez morze terytorialne aby wpłynąć na wody wewnętrzne;

Przepływ przez morze terytorialne aby wypłynąć na morze otwarte;

Przepływ w drodze do redy lub portu;

Statki z ropą, materiałami jądrowymi etc mają prawo nieszkodliwego przepływu ale muszą mieć specjalne atesty i certyfikaty oraz stosować szczególne środki ostrożności;

Kutry rybackie muszą mieć zwinięte sieci i wyłączne agregaty połowowe;

Okręty wojenne muszą mieć broń skierowaną w kierunku przeciwnym od lądu;

Łodzie podwodne wynurzone z wywieszoną banderą;

Zakaz groźby i użycia siły, używania broni, przyjmowania i startowania samolotów, manewrów i inspekcji, zakłócania systemów łączności; wyładowywania ludzi, towarów i walut z naruszeniem przepisów państw, umyślnego zanieczyszczania środowiska;

Nie można nakładać opłat za przepływ;

Czasowo można zawieszać prawo przepływu - nie wolno w cieśninach;

Jurysdykcja karna i cywilna - też dla państwa bandery- państwa przybrzeżne mogą ścigać tylko na statku:

• W przypadku naruszenia prawa (j. karna) - przed podjęciem kroków trzeba zawiadomić przedstawicielstwo dyplomatyczne lub konsularne państwa bandery, ewentualnie np. przy pościgu, można powiadomić w trakcie działań;

• Przed podjęciem decyzji o aresztowaniu należy uwzględnić interes żeglugi;

• Państwo nadbrzeżne nie ma j. cywilnej do osób na statku, chyba, żę np. jest podejrzenie, albo statek jest zakotwiczony albo przepływa przez morze terytorialne

99. Terytorium państwowe a cieśniny i kanały morskie

100. Prawo przejścia szlakiem tranzytowym przez cieśniny morskie

Prawo żeglugi i przelotu w celu szybkiego, nieprzerwanego i niezakłóconego tranzytu pomiędzy jedną częścią morza otwartego lub wyłączną strefą ekonomiczną, a drugą częścią morza otwartego bądź wyłączną strefą ekonomiczną.

Jeśli jest cieśnina między wyspą należącą do państwa, a państwem, ale po drugiej stronie wyspy można cieśninę ominąć, to prawo to nie obowiązuje.

101. Status prawnomiędzynarodowy cieśnin bałtyckich

Traktat kopenhaski z 14 marca 1857r. Ustanawia status prawny cieśnin bałtyckich. Dania rezygnuje z pobierania opłat od statków i ładunków i zobowiązuje się do nie zatrzymywania statków pod żadnym pozorem.

Przepływ okrętów wojennych. Traktat kopenhaski nie reguluje zasad przepływu okrętów wojennych. Obecnie obowiązujący dekret z 25 sierpnia 1951r. wprowadził dość daleko idące rygory i wymaga notyfikacji lub zezwolenia.

102. Status prawnomiędzynarodowy cieśnin czarnomorskich

Trzy okresy regulacji statusu cieśnin. Pierwszy charakteryzuje się zamknięciem cieśnin, gdy Morze Czarne było wewnętrznym morzem cesarstwa wschodnio-rzymskiego, a następnie Turcji. Drugi okres rozpoczyna się, gdy Rosja uzyskuje dostęp do Morza Czarnego i podpisuje traktat w 1774r. zapewniający swobodę przepływu jej statkom handlowym. Trzeci okres porozumień wielostronnych otwiera konwencja londyńska z 13 lipca 1841r. Utrzymała swobodę przepływu statkom handlowym, ale zamknęła ja dla okrętów wojennych. Traktat paryski z 1856r. potwierdzał konwencje londyńską, ale dodatkowo zneutralizował Morze Czarne. W 1923r. konwencja w Lozannie, która nałożyła wiele ograniczeń na Turcję, otwarła dla okrętów wojennych wszystkich państw.

Konwencja z Montreux z 20 lipca 1936r. Potwierdziła zasadę wolności przepływu i żeglugi w cieśninach, pod warunkiem, że Turcja pozostaje neutralna, w przypadku wejścia Turcji do wojny prawo przepływu tracą statki nieprzyjacielskie. Przepływ okrętów wojennych został poddany specjalnym warunkom.

103. Status prawnomiędzynarodowy Kanału Sueskiego

Pojęcie międzynarodowego kanału morskiego.

Są to sztuczne drogi wodne łączące dwa otwarte dla żeglugi międzynarodowej obszary morskie. Umiędzynarodowienie kanału dotyczy wolności żeglugi, nie wpływa natomiast na położenie prawne tzw. Strefy kanału, która stanowi integralną część terytorium państwowego.

Łączy on Morze Śródziemne z Oceanem Indyjskim i jest jednym z najważniejszych szlaków handlowo-transportowych.

Traktat z 1888r. stwierdza, Kanał będzie zawsze otwarty i wolny w czasie wojny i pokoju dla wszystkich okrętów wojennych i statków handlowych. Kanał był wielokrotnie zamykany w czasie konfliktów. Współcześnie kanałem zarządza egipska administracja, które reguluje przepisy związane z przepływaniem przez kanał.

104. Status prawnomiędzynarodowy Kanału Panamskiego

Łączy Ocean Atlantycki z Oceanem Spokojnym.

Traktaty z lat 1901 i 1903. Status prawny ustalają dwie umowy: brytyjsko-amerykańska z 1901r. oraz panamsko-amerykańska z 1903r. która oddała Stanom Zjednoczonym na wieczne czasy, w celu zbudowania, utrzymania i ochrony kanału. Stany Zjednoczone zgodziły się, że kanał będzie wolny i otwarty dla statków handlowych i okrętów wojennych wszystkich krajów na zasadzie całkowitej równości. Traktat z 1903r. potwierdzał zasady neutralizacji, odwołując się do szczegółowych ustaleń z roku 1901. Dał prawo USA użycia siły w celu ochrony kanału, oraz zbudowania fortyfikacji.

W 1999r. Stany Zjednoczone zwróciły całkowicie strefę Kanału Panamskiego, Panamie.

105. Status prawnomiędzynarodowy Kanału Kilońskiego

Łączy Morze Bałtyckie z Morzem Północnym. Początkowo miał charakter kanału wewnętrznego, gdyż jego status określało prawo wewnętrzne. Traktat wersalski z 1919r. przekształcił go w kanał międzynarodowy i stwierdzał, że będzie on zawsze wolny i otwarty dla okrętów wojennych i statków handlowych państw będących w pokoju z Niemcami.

Hitler wypowiedział postanowienia traktatu wersalskiego, jednak po II wojnie światowej przywrócono stan sprzed wojny. Prawno-międzynarodowy status kanału wynika obecnie także z długotrwałej praktyki uznawanej za prawo, czyli normy zwyczajowej.

106. Wyznaczanie i status terytorium państwa archipelagowego

Państwo archipelagowe - państwo składające się w całości lub częściowo z jednej bądź wielu wysp i archipelagów. Stosunek powierzchni terytorium lądowego, w stosunku do powierzchni wód zamkniętych wynosi między 1:1, a 1:9.

Każda prosta podstawowa nie może być dłuższa niż 100 Mm, a jedynie 3% może mieć do125 Mm.

Wody archipelagowi podlegają suwerenności państwa, zgodnie z PM.

Istnieje prawo nieszkodliwego przepływu przez wody archipelagowi poza obrębem wód wewnętrznych.

107. Prawo przejścia morskim szlakiem archipelagowym

Prawo żeglugi i przelotu w celu szybkiego, nieprzerwanego i niezakłóconego tranzytu pomiędzy jedną częścią morza otwartego lub wyłączną strefą ekonomiczną, a drugą częścią morza otwartego bądź wyłączną strefą ekonomiczną.(Łodzie podwodne mogą być zanurzone). Nie można utrudniać i zawieszać tego prawa, ale można wyznaczyć korytarze, linie rozgraniczenia ruchu, ustalać reguły bezpiecznego ruchu morskiego - muszą być ogłoszone i zaznaczone na mapach.

108. Status terytorium powietrznego państwa; ograniczenia zwierzchnictwa powietrznego

Przestrzeń powietrzna - Zasada całkowitego i wyłącznego zwierzchnictwa państwowego. Po I wojnie światowej zaakceptowano tezę o podleganiu przestrzeni powietrznej suwerenności państwowej. Konwencja z 13 października 1919r. zawierała zasadę całkowitego wyłącznego zwierzchnictwa państwa nad przestrzenią powietrzną ponad swoim państwem, a swym zasięgiem nie ograniczała się jedynie do stron konwencji, lecz również do praktyki innych państw.

Konwencja paryska z 1919roku została zastąpiona przez konwencję chicagowską z 7 grudnia 1944r., która powtórzyła zasadę zawarta w konwencji paryskiej.

A. Status prawny przestrzeni powietrznej.

Dwa reżimy prawne. Przestrzeń powietrzna, zgodnie z zasada przylegania, ma takie samo położenie prawne jak terytorium lądowe czy obszar morski, nad którym się znajduje. Istnieją dwa reżimy prawne. Przestrzeń powietrzna nad terytorium lądowym i morskim podlega wyłącznej i pełnej suwerenności, natomiast przestrzeń nad morzem otwartym i terytorium nie podlegającym czyjemukolwiek zwierzchnictwu jest otwarta dla wspólnego użytkowania przez wszystkie państwa. (np. Ustawa polska z 1962r.).

Regulowanie dostępu do przestrzeni powietrznej. Nad przestrzenią powietrzną rozciąga się działanie zasady integralności terytorialnej i nienaruszalności granic. Państwo ma prawo regulowania dostępu obcych statków powietrznych do swej przestrzeni powietrznej. Wszystko, co znajdzie się w przestrzeni powietrznej danego państwa podlega jego prawu i władzy zwierzchniej chyba, że korzysta z immunitetu.

Przynależność państwowa statków powietrznych. Każdy statek musi posiadać określoną i to jedną przynależność państwową. Podstawą przynależności jest rejestracja, czyli wpis do rejestru statków powietrznych państwa - decydującym kryterium jest własność. Każdy statek powietrzny posiada swój znak rozpoznawczy, na który składa się znak rejestracji i znak przynależności.

B. Międzynarodowa żegluga powietrzna.

Konwencja paryska z 1919r. Pierwsza wielostronna konwencja dotycząca żeglugi powietrznej, ratyfikowana przez ponad 30 państw. Przyjmując zasadę suwerenności państwa nad jego przestrzenią powietrzną, ustanawiała ona równocześnie wolność przelotu cywilnych samolotów prywatnych w przestrzeni powietrznej umawiających się państw bez ich uprzedniej zgody.

Konwencja chicagowska z 1944r. Zastąpiła konwencje paryską, potwierdziła zasadę suwerenności państwa w przestrzeni powietrznej oraz przyznała prywatnym samolotom umawiających się stron prawo wykonywania nieregularnych lotów bez ich uprzedniej zgody. Loty regularne mogą być jedynie za zgodą państwa.

Zapewnieniu suwerenności służy prawo państwa do ograniczenia lub zakazywania lotów nad swoim terytorium.

Pozwala na tworzenie stref, w których loty są ograniczone lub całkowicie zakazane.

Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO). Druga część konwencji chicagowskiej jest statutem ICAO, której celem jest zapewnienie systematycznego rozwoju międzynarodowego lotnictwa cywilnego, popieranie rozwoju szlaków powietrznych, lotnisk, oraz dbanie o bezpieczeństwo międzynarodowej żeglugi cywilnej. ICAO opracowuje też projekty konwencji lotniczych np. konwencja w sprawie przestępstw i niektórych innych czynów popełnianych na pokładzie statków powietrznych podpisana w Tokio 14 września 1963r.

Układ o tranzycie międzynarodowych służb powietrznych zwany też układem o tranzycie lub o dwóch wolnościach. Każde z państwa umawiających się przyzna pozostałym stronom: prawo przelotu nad terytorium bez lądowania; prawo lądowania w celach nie handlowych (nie dotyczy lotnisk wojskowych).

Układ o międzynarodowym transporcie lotniczym. Daje on obok dwóch wolności technicznych, także trzy wolności handlowe: prawo przywożenia pasażerów i ładunków z kraju przynależności statku powietrznego; prawo zabierania pasażerów i ładunku do kraju przynależności statku powietrznego; prawo zabierania i przywożenia pasażerów i ładunku do trzecich i z krajów trzecich.

109. Ludność państwa - charakterystyka ogólna; koncepcja obywatelstwa z perspektywy prawa międzynarodowego

Określeniem „ludności państwa” obejmuje się w prawie międzynarodowym ogół osób fizycznych zamieszkujących terytorium określonego państwa i podlegających jego jurysdykcji. Są nimi w większości obywatele pozostający w szczególnej, stałej więzi prawnej z państwem oraz cudzoziemcy zazwyczaj przypadkowo czy okresowo przebywający na jego terytorium. W skład „ludności” nie wchodzi grupa tzw. cudzoziemców uprzywilejowanych, a więc osoby korzystające z przywilejów i immunitetów i nie podlegające jurysdykcji miejscowej.

Normy regulujące status prawny ludności. Z istoty zwierzchnictwa terytorialnego wynika, iż określenie położenia prawnego ludności należy do kompetencji wewnętrznej państwa, które w swym ustawodawstwie ustala zakres praw i obowiązków obywateli, jak i cudzoziemców. Fakt, iż status prawny ludności regulowany jest przez ustawodawstwo wewnętrzne poszczególnych państw, nie wyklucza możliwości zawierania umów międzynarodowych o współpracy międzynarodowej w sprawach dotyczących obywateli jak i cudzoziemców. Umowy międzynarodowe zawierane są dla zapobiegania powstawaniu podwójnego i wielorakiego obywatelstwa, regulują dostęp i położenie prawne cudzoziemców, w tym osób mających podwójne obywatelstwo i apatrydów. Państwa, w drodze porozumień międzynarodowych, współpracują ze sobą również w kwestiach dotyczących praw politycznych, obywatelskich, ekonomicznych, społecznych i kulturalnych, zarówno jednostek, jak też grup ludności. Zawierane przez państwa umowy, nie są jednak umowami samowykonawczymi, zobowiązują one jedynie strony do dostosowania lub wydania odpowiednich przepisów wewnętrznych.

Obywatelstwo

Obywatelstwo jest to trwały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z jakimś państwem, podmiotem prawa międzynarodowego.

Znaczenie obywatelstwa. Obywatelstwo stanowi podstawę, na której opiera się ogół praw i obowiązków jednostki wobec państwa. Powołuje ono szereg doniosłych konsekwencji w płaszczyźnie międzynarodowej. Państwo, z którym jednostka pozostaje w trwałym związku prawnym, sprawuje nad nią opiekę dyplomatyczną i konsularną, a w pewnych przypadkach, gdy było zobowiązane do zapobiegania naruszenia prawa, ponosi też odpowiedzialność za jej działanie. Obywatelstwo daje państwu podstawę do wykonania swej jurysdykcji także poza granicami kraju. Zgodnie z obowiązującym prawem międzynarodowym, sprawy obywatelstwa należą do wyłącznej kompetencji państwa, które w swym ustawodawstwie decyduje, jakim osobom przysługuje ono, w jaki sposób można je uzyskać i utracić.

110. Jurysdykcja państwa wobec jego obywateli w świetle prawa międzynarodowego

111. Ochrona mniejszości narodowych w prawie międzynarodowym

112. Cudzoziemcy na terytorium państwowym w prawie międzynarodowym - standardy traktowania, prawo wejścia, ochrona przed wydaleniem

Sposób traktowania cudzoziemca jest regulowany przez PM.

Stosunki między cudzoziemcem, a państwem przyjmującym reguluje PM, a naruszenie powoduje powstanie roszczeń.

Żadne państwo nie ma obowiązku wpuszczenia cudzoziemców na swe terytorium. Pewne ograniczenia w tym zakresie mogą być rezultatem dwu- lub wielostronnych umów międzynarodowych, jakie państwa zawierają w kwestiach związanych z ruchem osobowym.

Wydalenie cudzoziemców. Stosowanie do art. 13 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, cudzoziemiec przybywający legalnie na terytorium strony Paktu może być z niego wydalony jedynie na podstawie decyzji podjętej zgodnie z ustawą i będzie miał prawo, jeżeli ważne względy bezpieczeństwa państwowego nie przemawiają przeciwko temu, przedłożyć argumenty przeciwko swemu wydaleniu oraz domagać się ponownego zbadania swej sprawy przez właściwe władze.

Normy regulujące położenie cudzoziemców. Przebywający legalnie na terytorium państwa cudzoziemcy, podlegając jago jurysdykcji, korzystają z określonych praw. W stosunku do cudzoziemców może mieć zastosowanie albo klauzula narodowa, zrównująca obywateli określonego państwa w prawach obywatelskich z własnymi obywatelami, albo klauzula największego uprzywilejowania, dająca obywatelom innego państwa takie same prawa, jakie maja lub z jakich mogą korzystać na terytorium tego kraju obywatele jakiegokolwiek państwa trzeciego. Prawa przysługujące cudzoziemcom są z natury węższe niż prawa, z jakich korzystają obywatele danego państwa, podlegają tez ograniczeniom z uwagi na bezpieczeństwo lub porządek publiczny. Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych stanowi w art. 2, że każde państwo będące jego strona zobowiązująca się przestrzegać i zapewniać wszystkim osobom, które znajdują się na jego terytorium i podlegają jego jurysdykcji prawa uznane w Pakcie.

113. Uchodźcy w prawie międzynarodowym

Konwencja genewska regulująca status uchodźców. Uchodźca jest osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swej rasy, religii, narodowości i przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem i nie może bądź nie chce z tych powodów korzystać z ochrony tego państwa. Uchodźca jest również osoba, która nie ma żądnego obywatelstwa i znajduje się, na skutek podobnych zdarzeń, poza państwem swego zamieszkania, nie może lub nie chce z tych powodów powrócić do tego państwa. Konwencja zakazuje wydalania uchodźców oraz zawracania ich do granic terytoriów, na których groziłoby im niebezpieczeństwo. Konwencja nie stosuje się do osób, które popełniły przestępstwa przeciwko pokojowi, zbrodnie wojenne, ciężkie przestępstwa pospolite.

114. Azyl terytorialny w świetle prawa międzynarodowego

Azyl terytorialny polega na udzielaniu zezwolenia na wyjazd oraz pobyt cudzoziemcom dyskryminowanych czy prześladowanym za swe przekonania i działalność polityczną, religijną lub naukową. Udzielanie azylu oznacza wyłączenie w stosunku do zainteresowanej osoby możliwości ekstradycji.

Prawo ubiegania się o azyl. W powszechnym prawie międzynarodowym nie ma norm regulujących instytucje azylu. Cudzoziemiec, jeżeli nie popełnił przestępstw pospolitych lub czynów niezgodnych z celami i zasadami Narodów Zjednoczonych „ma prawo ubiegać się o azyl w innych krajach”, ale nie musi go w każdym przypadku uzyskać.

Deklaracja ONZ o azylu. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z roku 1948 przewiduje w art.14, że: „każdy człowiek ma prawo ubiegać się o azyl i korzystać z niego w innym kraju w razie prześladowania ”. zgromadzenie Ogólne w roku 1967 uchwaliło Deklarację w sprawie azylu terytorialnego, w którym uznało, że udzielenie azylu jest pokojowym i humanitarnym aktem. Prawo do azylu nie przysługuje osobom winnym popełnienia zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości.

115. Azyl dyplomatyczny w prawie międzynarodowym

Azyl dyplomatyczny - nie objęty PM, uregulowany na konferencjach w Hawanie i Montevideo; azyl umożliwia obywatelowi schronienie na jego własnym terytorium w misji dyplomatycznej innego państwa.

116. Ekstradycja obywateli i innych osób z perspektywy prawa międzynarodowego

Polega na wydaniu podejrzanego lub przestępcy państwu, któremu przysługuje w stosunku do niego jurysdykcja karna, w celu osądzenia lub wykonania orzeczonej już kary.

Zasady ekstradycji. Analiza umów międzynarodowych i ustawodawstw wewnętrznych pozwala ustalić w przedmiocie ekstradycji kilka zasad, które przyjęły się niemal powszechnie: 1) podstawę ekstradycji stanowić może tylko czyn, który zagrożony jest karą w obu państwach; 2) osobę wydaną można ścigać wyłącznie za przestępstwa, które były podstawą wydania, jak również wykonać wobec niego taką karę, do wykonania której została wydana; 3) nie podlegają wydaniu osoby, które w państwie pobytu korzystają z prawa azylu. Praktyka międzynarodowa nie udziela jednolitej odpowiedzi na 3 podstawowe pytania: kto podlega ekstradycji, za jakie przestępstwa oraz w jaki sposób i przez kogo powinien być przedstawiony wniosek o ekstradycję.

Przestępstwa ekstradycyjne. Stanowią one podstawę wydania i wymieniane są w umowach międzynarodowych bądź w drodze szczegółowego wyliczenia, bądź przez podanie klauzuli ogólnej z ewentualnymi wyjątkami. Z reguły obejmują najpoważniejsze przestępstwa przeciwko mieniu, życiu i zdrowiu. Wśród przestępstw, które nie uzasadniają ekstradycji, zazwyczaj wskazuje się przestępstwa polityczne, rzadziej także przestępstwa wojskowe.

Procedura ekstradycyjna. Regulowana jest w drodze umownej. Najczęściej wniosek ekstradycyjny wraz z uzasadnieniem i dokumentacja przekazywany jest w drodze dyplomatycznej, choć coraz częściej komunikują się ze sobą ministerstwa sprawiedliwości i prokuratury generalne. Ostatnia czynnością ekstradycyjną jest przekazanie przestępcy przez władze policyjne.

117. Opieka dyplomatyczna wobec osób fizycznych w prawie międzynarodowym

Opieka dyplomatyczna - polega na powołaniu przez państwo w drodze działań dyplomatycznych lub innych środków pokojowych odpowiedzialności innego państwa za szkodę wyrządzoną przez czyn zabroniony tego drugiego państwa względem obywateli pierwszego państwa w celu implementacji tej odpowiedzialności. Więź między państwem, a osobom fizyczną wynika z prawa krajowego.

118. Opieka dyplomatyczna wobec osób prawnych w prawie międzynarodowym

119. Opieka dyplomatyczna udziałowców i akcjonariuszy spółek w prawie międzynarodowym

Opieka dyplomatyczna - parz. 117.

Problem - kto występuje z opieką dyplomatyczną spółki działającej w kilku państwach?

• I Barcelona Traction - 1970

• Spółka kanadyjska działająca Hiszpanii. Aktywa przejęte przez rząd bez odszkodowania. Udziałowcy mniejszościowi mieli obywatelstwo belgijskie.

• Spór między Belgią, a Hiszpanią

• Trybunał uznał skargę za niedopuszczalną powołując się na „więź korporacyjną” - patrzy się na obywatelstwo spółki, istotna przynależność spółki (tu:Kanadyjska);

• II Włoska spółka Electronica Sicula - 1986

• Kontrolowana przez USA

• Roszczenia do rządu Włoskiego

• USA wystąpiły w ochronie praw spółki włoskiej przeciwko Włochom;

• Trybunał: należy odróżnić dwa rodzaje roszczeń:

• Dot. spółki jako takiej, powołano zasadę „więzi korporacyjnej'

• Udziałowcy żądają ochrony jako udziałowców;

• Skarga dopuszczalna;

• III Sprawo Diallo - 2006

• Obywatel Gwinei działał w Demokratycznej Rep. Konga;

• Utrata znaczenia praktycznego opieki dyplomatycznej - możliwość występowania samodzielnie, ale ta instytucja może mieć znaczenie w stosunkach wzajemnych między państwami rozwijającymi się;

• Gwinea wystąpiła z 3 roszczeniami (ochrona jako udziałowca, ochrona spółki jako takiej)

• Trybunał potwierdził, to co powiedział w sprawie Sicula - uwzględnił roszczenia (dopuszczalność opieki dyplomatycznej) Diallo jako udziałowca spółki, ale nie dopuszczano w zakresie w jakim chodziło o roszczenia spółki jako takiej.

Znalazło to potwierdzenie w art. Dotyczącym opieki dyplomatycznej. Zgodnie z art. 12:

W zakresie w jakim popełniony czyn zabroniony przez PM powoduje bezpośrednią szkodę prawom udziałowca, odrębną od szkody wyrządzonej spółce jako takiej, państwo obywatelstwa tego udziałowca ma prawo wykonać opiekę dyplomatyczną w odniesieniu do swoich obywateli.

120. Zasada poszanowania praw człowieka jako zasada prawa międzynarodowego

Znajduje wyraz w międzynarodowych systemach ochrony o charakterze uniwersalnym lub regionalnych. Nie jest to ochrona ogólna, ale także dotycząca określonych kategorii osób, praw etc, np. Konwencja dot. praw politycznych kobiet 1953

Podobne zróżnicowanie ma miejsce w systemach regionalnych. Brak hierarchii tych systemów (traktatów). Art. 30 KWoPT - lex posterior, wyjątki art. 103 KNZ i gdy państwa określają w traktacie jego nadrzędność.

Do czego się stosować?

Mechanizmy łagodzące różnice:

• Między uniwersalną, a regionalną w P.Czł. Ne ma drastycznej różnicy; opinia doradcza z 1982 r. Międzyamerykańskiego T.P.Czł. dot. zastrzeżeń do Amerykańskiej Konwencji P.Czł. Podmioty tych traktatów sprzeciwiają się przeciwstawianiu traktatów powszechnych, traktatom uniwersalnym.

• Katalogi ochronne są zbieżne;

1.Mechanizm prawno-materialny:

• Przyjęcie określonej interpretacji z uwzględnieniem innych traktatów, otwarcie na inne traktaty dot. tej samej materii.

• Swobodny przepływ norm i wyroków. Ogólne dążenie do interpretowania w ten sam sposób (wykładnia systemowa);

2.Mechanizm proceduralny:

• Otwiera się możliwości jednostce do wyboru organu odwoławczego, ale najpierw trzeba wyczerpać rozsądne środki na poziomie krajowym.

Konceptualizacja P.Czł. - spójna, racjonalna, logiczna koncepcja P.Czł. Początkowo zawdzięczana jest nauce prawa natury (Grocjusz, Swarez)

Do XVI wieku P.Czł. rozwijają się w ramach pozytywizmu.

Pozytywizacja P.Czł. - przeniesienie logicznych, racjonalnych, spójnych koncepcji P.Czł. na grunt prawa pisanego.

Nie da się określić granicy między konceptualizacją i pozytywizacją, ponieważ konceptualizacja jest jeszcze nie zakończona.

Początkowo P.Czł. zaczęły rozwijać się w prawie krajowym. Dopiero od XVI wieku zaczęła się rozwijać pozytywizacja w PM.

W XV wieku ochrona P.Czł. pojawia się w niektórych aktach międzynarodowych.

W XIX wieku na płaszczyźnie PM pojawia się :

• zakaz niewolnictwa

• zakaz handlu murzynami 1815

• zakaz handlu niewolnikami 1885

Konferencje w Hadze - rozwój międz. Prawa humanitarnego, doprowadziły do kodyfikacji części reguł międz. P.Czł.

BRAK JEST DEFINICJI LEGALNEJ

Sytuacyjnie rozwarstwione naturalne i niezbywalne możności ludzkie, co do istoty indywidualne, lecz społecznie zdeterminowane powszechne podmiotowo, przedmiotowo i temporalnie, a częściowo także kulturowo i konieczne zawsze wynikające z przyrodzonej każdemu człowiekowi godności osobistej.

Podział praw człowieka:

• 3 generacje:

• Polityczne i obywatelskie,

• Gospodarcze, społeczne i kulturalne;

• Zbiorowe prawa człowieka

• (mniejszości seksualne)

• Podział na:

• Obywatelskie

• Polityczne

• Społeczne

• Gospodarcze;

• Kulturalne.

• Podział na:

• derogowane - prawa, które mogą być zawieszone w sytuacji niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego życiu narodu, np. wojna, zamieszki.

• Niederogowane: nie mogą być zawieszone.

• Zasada poszanowania praw człowieka w Karcie Narodów Zjednoczonych

• Postanowienia Karty NZ. Zgodnie z ust.3 art.1 Karty, ONZ zmierza: do osiągnięcia międzynarodowej współpracy przy „rozwiązaniu zagadnień międzynarodowych o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również przy popieraniu swobód dla wszystkich bez różnicy rasy, płci, języka lub religii”. Karta Narodów Zjednoczonych nie zawiera ani definicji praw człowieka, ani ich katalogu, w nauce wypowiadane są różne i sprzeczne opinie co do charakteru prawnego zawartych w niej postanowień. Postanowienia Karty, Które wprawdzie nie stanowią szczegółowego katalogu praw człowieka, zawierają jednak i formułują zasadę ich poszanowania.

• Kompetencje wewnętrzne. Tworzenie międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka przyniosło stopniowe zawężanie zakresu kompetencji wewnętrznej państwa, i to nie tylko w wyniku wiążących je umów, lecz także w wyniku tworzenia się norm zwyczajowych.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

Międzynarodowa Karta Praw Człowieka. Na konferencji w San Francisco wysunięta została idea opracowania międzynarodowej karty praw człowieka. Organem, który miał określić jej formę i treść, była, stosownie do art.68 Karty NZ, Komisja Praw Człowieka wyłoniona przez Radę Gospodarczo-Społeczną. Na swej pierwszej i drugiej sesji Komisja zastanawiała się nad formą i treścią Międzynarodowej Karty Praw. Ostatecznie w grudniu 1947 r. zdecydowano, że będzie się ona składać z trzech części:

1. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka,

2. Paktu Praw Człowieka,

3. Środków dotyczących wprowadzenie w życie Paktu.

Postanowienia Powszechnej Deklaracji. Prace nad Deklaracją prowadzone były w latach 1947-1947. została ona uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne 10 grudnia 1948 r. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka składa się ze wstępu i 30 artykułów. We wstępie mówi ona o motywach leżących u podstawy jej opracowania. Podkreśla, że uznanie przyrodzonej godności, równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju. Pierwsze trzy artykuły maja ogólny charakter i poświęcone są zasadom Wolności, Równości i Braterstwu. Kolejne artykuły 4-21 poświęcone są prawa obywatelskim i politycznym. Artykuły 22-27 dotyczą praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych. Artykuł 29 podkreśla obowiązki jednostki wobec społeczeństwa, bez którego niemożliwy jest swobodny i pełny rozwój jej osobowości.

Charakter prawny Powszechnej Deklaracji. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka nie miała formalnie wiążącego charakteru. Stała się ona punktem wyjścia wielu rezolucji Zgromadzenia Ogólnego, Rady Bezpieczeństwa, Rady Gospodarczo-Społecznej i Rady Powierniczej. Powołuje się na nią wiele konstytucji. Liczne konstytucje powtarzają jej postanowienia nawet bez wyraźnego odwoływania się do niej. Powszechna Deklaracja wpłynęła i wpływa na praktykę ustawodawczą, administracyjną i sądową wielu państw. Powszechna Deklaracja stała się obecnie obowiązującą w wyniku przekształcenia jej postanowień w zwyczaj międzynarodowy. Dzień uchwalenia Powszechnej Deklaracji został proklamowany przez Zgromadzenie Ogólne NZ jako Międzynarodowy Dzień Prawa Człowieka.

121. Uniwersalne i regionalne systemy ochrony praw człowieka

SYSTEM POWSZECHNY

122. Międzynarodowe środki ochrony praw człowieka

Pojęcie kontroli międzynarodowej

Kontrolą międzynarodową są wynikające z umowy działania organów wspólnych mające na celu stwierdzenie, czy postępowanie państw jest zgodne z przyjętymi przez nie zobowiązaniami.

Rodzaje umów z uwagi na kontrolę międzynarodową. Ogólnie można podzielić je na trzy grupy:

1. umowy, które nie przewidują żadnej procedury kontrolnej,

2. umowy, które wprawdzie tez jej nie zwierają, ale których wykonanie może być kontrolowane w ramach szerszego systemu istniejącego już w poszczególnych organizacjach międzynarodowych,

3. umowy ze specjalna procedurą kontrolną.

Środki i organy kontroli

Analiza procedur kontrolnych, zabezpieczających wykonywanie postanowień umów międzynarodowych dotyczących praw człowieka prowadzi do wniosku, że mogą one być oparte na następujących środkach: sprawozdaniach, skargach państw, badaniach na miejscu oraz petycjach.

Sprawozdanie. Sprawozdanie jako środek kontroli przewidziane są zarówno w ramach ogólnych procedur kontrolnych funkcjonujących w ONZ i MOP, jak też w specjalnych systemach. Odnośnie do specjalnych systemów kontroli przewidzianych przez poszczególne umowy dotyczące praw człowieka to ogólnie można powiedzieć, że przewidują one, iż sprawozdania są rozpatrywane najpierw przez organ specjalnie powołany do kontroli wykonania danej konwencji, a następnie przez organ organizacji, w ramach której dana umowa została przyjęta.

Skargi państw oraz badania na miejscu. Jeżeli jakiś państwo podaje w wątpliwość, czy inna strona wykonuje swe zobowiązania konsekwentnie, może ono w niektórych systemach kontrolnych przesłać skargę do wskazanego organu bądź od razu, bądź po uprzedniej próbie załatwienia sporu w drodze rokowań dwustronnych. Skargi są przedstawiane tym samym organom, które rozpatrują sprawozdania państw.

Petycje. Przez petycje należy rozumieć odwołanie skierowane do organu międzynarodowego, w którym osoba fizyczna lub prawna zazwyczaj bezpośrednio zainteresowana, wskazuje na naruszenie odpowiedniej umowy międzynarodowej.

Organy kontroli. W systemie kontroli międzynarodowej dotyczącej praw człowieka istnieją w zasadzie dwa rodzaje organów wspólnych, polityczne oraz niezależne, o charakterze niesądowym. Organy polityczne złożone są z przedstawicieli państw. Można je podzielić na główne i pomocnicze. W systemie organizacji międzynarodowych organy główne są także podporządkowane najszerszemu organowi przedstawicielskiemu, co w praktyce oznaczać może trójstopniowość systemu kontroli.

123. Władza państwowa jako element państwa - charakterystyka ogólna

124. Uznanie rządu w prawie międzynarodowym

Uznanie rządu

1. gdy rząd dochodzi do władzy w drodze pozakonstytucyjnej czyli w drodze puczu, zamachu stanu, przewrotu czy rewolucji;

2. kryteria uznania rządu: kryteria prawne (obiektywne) - efektywność grupy pretendującej do władzy (przeciwieństwem jest zasada legitymizmu czyli powoływanie się na odpowiednia legitymizacje prawną); rzeczywiste sprawowanie władzy państwowej nad określoną grupą ludzi, na określonym terytorium (milczące lub wyraźne poparcie ludności i zdolność do wykonywania zobowiązań międzynarodowych). Doktryna Tobara i doktryna Estrady.

3. Zagadnienie uznania rządów na emigracji powstało w okresie pierwszej wojny światowej

4. Podstawa uznania - rząd na emigracji ma kompetencje pod warunkiem efektywnych działań tak długo, jak istnieje okupacja; prowadzenie działalności mającej na celu odzyskanie niepodległości (walka z okupantem, posiadanie własnych sil zbrojnych lub kierowanie ruchem oporu na okupowanym terenie).

125. Zasada nieingerencji w sprawy z istoty swej należące do wyłącznej kompetencji państwa jako zasada prawa międzynarodowego

126. Interwencja humanitarna w prawie międzynarodowym

127. Immunitet państwa w prawie międzynarodowym

128. Immunitet szefa państwa, szefa rządu i innych członków rządu w prawie międzynarodowym

1. przywileje i immunitety głowy państwa - przysługują urzędowi a nie osobie; na terytorium obcym nie podlega on jurysdykcji karnej, administracyjnej i jurysdykcji miejscowej cywilnej; bezwzględna nietykalność osoby głowy państwa; ochrona przed zniesławieniem

Minister i ministerstwo spraw zagranicznych

1. Minister spraw zagranicznych korzysta z takich samych przywilejów jak przedstawiciele dyplomatyczni;

129. Misje specjalne w prawie międzynarodowym

16.XII. 1969 - Konwencja o misjach specjalnych.

Misja specjalna- misja czasowa, reprezentująca państwo. Wysyłana przez jedno państwo do drugiego w celu wspólnego rozpatrzenia określonych spraw albo wypełnienia określonych zadań. Może być wysłana tylko za zgodą państwa przyjmującego.

Funkcje misji specjalnych określa się w specjalnym porozumieniu między państwem wysyłającym, a przyjmującym.

Po wysłaniu misji specjalnej nie jest konieczne nawiązanie stosunków dyplomatycznych lub konsularnych.

Członków misji specjalnej mianuje p. wysyłające, ale powinno powiadomić p. przyjmujące o liczebności i charakterze. P. przyjmujące może odmówić przyjęcia członka MS bez uzasadnienia.

Skład:

• Członek p. wysyłającego (min. 1);

• W skład może wchodzić szef misji;

• Personel techniczny, administracyjny, dyplomatyczny, personel służby;

W zasadzie przedstawiciele misji specjalnej powinni mieć obywatelstwo państwa wysyłającego (ale w skład mogą wchodzić obywatele p. przyjmującego - za jego zgodą);

Rozpoczęcie funkcji MS to chwila wejścia MS i urzędowego kontaktu z MSZ państwa przyjmującego.

Pierwszeństwo między MS określa się wg porządku alfabetycznego państw (zawarte w protokole dypl.). Kolejność może zmieniać specjalne porozumienie.

Misja specjalna ma prawo do wywieszania flagi i godła w pomieszczeniach, które zajmuje oraz na samochodach.

Koniec misji specjalnej:

• Kiedy zadanie zostanie wypełnione;

• P. przyjmujące uzna misję za zakończoną;

• Minie określony czas na misję;

• Państwo wysyłające kładzie kres MS;

• Porozumienie między państwami ( kres ST. Dypl. I konsularnych nie kładzie kresu MS.

Przywileje i immunitety:

• Nietykalność pomieszczeń będących siedzibą;

• Nietykalność archiwów i dokumentów MS;

• Swoboda poruszania się po terytorium p. przyjmującego;

• Swoboda porozumiewania się MS w celach urzędowych;

• Nietykalność osobista przedstawicieli państwa wysyłającego MS;

• Nietykalność prywatnych mieszkań;

• Immunitet od jurysdykcji cywilnej, karnej i administracyjnej (możliwość zrzeczenia się);

• Zwolnienie od ubezpieczenia społecznego;

• Zwolnienie przedstawicieli p. wysyłającego w MS od podatków i opłat osobistych lub rzeczowych;

• Zwolnienie od świadczeń osobistych.

130. Prawo legacji: zdolność do nawiązania stosunków dyplomatycznych, ustanowienie i zakończenie stosunków dyplomatycznych

Ustanowienie stosunków dyplomatycznych (art. 2):

• Następuje za wzajemną zgodą;

• St. Dyplomatyczne to oficjalne St. Między umawiającymi się wzajemnie podmiotami PM, obejmują całokształt oficjalnych ST. Politycznych z zagranicą;

• Ustanowienie stosunków następuje za zgodą wzajemną, wiec jest dobrowolne;

• Wiąże się z prawem legacji (prawo do wysyłania i przyjmowaia przedstawicieli);

• Państwo nie ma obowiązku wysyłania i przyjmowania przedstawicieli).

Podmioty prawa legacji:

• Suwerenne państwa;

• Organizacje międzynarodowe;

• Rządy emigracyjne.

Prawo legacji nie jest związane z terytorium, a z rządem. Ten rząd ma prawo legacji, który sprawuje efektywną władzę. Prawo legacji jest uznawane przez inne państwa, które chcę nawiązać stosunki dyplomatyczne z rządem.

• Narody walczące o wyzwolenie;

• Zakon Maltański;

• Stolica Apostolska ( art. 12 Traktatu Loterańskiego - czynne i bierne prawo legacji);

Zakończenie stosunków dyplomatycznych (art. 43):

• Gdy państwo wysyłające notyfikuje państwo przyjmującemu koniec misji dyplomatycznych;

• Gdy państwo przyjmujące notyfikuje odmowę uznanie przedstawiciela dyplomatycznego zgodnie z art. 9.

Art. 9:

• Persona non grata - szef misji i członkowie personelu dyplomatycznego;

• Osoba niepożądana - pozostali członkowie personelu misji;

Państwo wysyłające w przypadku określenia członka misji za persona non grata lub niepożądaną przez p. przyjmujące osoba musi być odwołana z funkcji.

W przypadku zbyt długiego okresu odwoływania osoby i nieopuszczenia przez nią p. przyjmującego mogą zostać zerwane stosunki dyplomatyczne.

131. Personel dyplomatyczny - charakterystyka ogólna

Członkowie misji dyplomatycznych:

• Szef misji (osoba powołana przez państwo do działania w tym charakterze)

• Członkowie personelu misji:

• Personel dyplomatyczny;

• Personel administracyjny i techniczny;

• Personel służby.

Klasy szefów misji:

• Ambasadorzy, nuncjusze

• Posłowie, ministrowie, internuncjusze;

• Charge d'affaires (akredytacja przy MSZ)

Art. 8 - Członkowie personelu powinni mieć w zasadzie obywatelstwo państwa wysyłającego (szefowie misji mogą mieć inne obywatelstwo)

Szefem misji może być:

• Charge d'daffaires;

• Charge d'affaires en pied - stały szef misji;

• Charge d'affaires ad intenium - art. 19 - tymczasowy szef misji w przypadku, gdy stanowisko jest nieobsadzone lub szef misji nie może pełnić swojej funkcji.

132. Przywileje i immunitety dyplomatyczne w prawie międzynarodowym

Źródła prawa dyplomatycznego:

• KW o stosunkach dyplomatycznych z 1961 roku;

• Konwencja z '47 o przywilejach i immunitetach organizacji wyspecjalizowanych przy ONZ;

• Konwencja z '75 o reprezentacji państw w ich stosunkach z OM;

• Konwencja z '94 o bezpieczeństwie personelu ONZ i personelu współdziałającego;

• Umowy wielostronne;

• Umowy dwustronne;

• Zwyczaj;

• Kurtuazja;

• Doktryna;

• Akty wew. Państwa;

• Orzecznictwo

Przywileje rzeczowe 9art 20-24):

• Przysługują pomieszczeniom misji, środkom transportu, archiwom i dokumentom, rezydencji szefa misji;

• Nietykalność pomieszczeń misji (nie można wkraczać bez zgody szefa misji);

• Obszar państwa przyjmującego o szczególnym charakterze;

• Ochrona pomieszczeń misji, wyjęcie ich spod egzekucji, rewizji;

• P. przyjmujące - obowiązek ułatwienia znalezienia miejsca na misję;

• Zwolnienie z wszelkich podatków i opłat;

• Nietykalność archiwów i dokumentów misji bez względu na czasi miejsce;

• (art.20) -flagi i godła p. wysyłającego;

• (art. 27) - korespondencja misji jest nietykalna (różnica między pocztą dyplomatyczną, a korespondencją urzędową)

• Korespondencja - forma

• Poczta - sposób przesyłania

Przywileje podmiotowe (art. 29-36):

• Art. 29 - nietykalność osoby przedstawiciela dyplomatycznego - nie można go aresztować ani zatrzymać;

• Art. 31 - immunitet od jurysdykcji karnej - nie można takiej osoby przesłuchiwać (chyba, że się zgodzi); nie można postawić przed sądem;

• Art. 31 - immunitet od jurysdykcji cywilnej i administracyjnej; 3 wyjątki:

• Powództwo dot. Prywatnego mienia;

• Spadkobranie;

• Działalność gospodarcza i handlowa wykonywana przez przedstawiciela dyplomatycznego na terenie państwa przyjmującego;

• Przedstawiciel dyplomatyczny jest wyjęty spod egzekucji;

• Art. 32 - umożliwia zrzeczenie immunitetu jurysdykcyjnego dot. Prawa karnego, cywilnego, administracyjnego TYLKO przez państwo wysyłające;

• Art. 33 przywilej niepodlegania ubezpieczeniom społecznym obowiązujących w p. przyjmującym w zakresie usług świadczonych na rzecz państwa wysyłającego;

• Art. 34 zwolnienia od opłat i podatków w państwie przyjmującym, wyjątki:

• Podatek od towarów i usług;

• Opłaty spadkowe;

• Opłaty i podatki dot. dochodów z działalności gosp.

• Art. 35 - zwolnienie z wszelkich osobistych świadczeń;

• Art. 36 - zwalnia z opłat celnych i podatków.

133. Prawo konsulatu: zdolność do nawiązania stosunków konsularnych, ustanowienie i zakończenie stosunków konsularnych

Ustanowienie stosunków konsularnych. Początek i koniec funkcji konsularnych

• Ustanowienie stos. konsul. - na podstawie wzajemnego porozumienia; zgoda na ustanowienie stos. dyplom. z reguły oznacza również zgodę na nawiązanie stos. konsul.; zerwanie stos. dyplom. nie pociąga za sobą zerwania stos. konsul.

• Wykonywanie funkcji konsul. przez misje dyplom. - specjalne wydziały konsularne, Polska posiada 37 wydziałów konsularnych w ambasadach RP. Nie jest wymagana zgoda państwa przyjmującego, lecz jedynie notyfikacja osób, które wykonują funkcje konsul. przy ambasadach.

• Ustanowienie placówek konsul. - zgoda na nawiązanie stos. konsul. pozwala państwu wysyłającemu na ustalenie siedziby urzędu konsul., jego klasy i okręgu konsul. (ustalenie kilku placówek konsul. działających w określonych częściach terytorium państwa przyjmującego); propozycje państwa wysył. podlegają aprobacie państwa przyjm.

• Listy komisyjne (patenty) - propozycja co do osoby szefa placówki konsul.; szefowie placówek konsul. otrzymują tzw. listy komisyjne wystawione przez głowę państwa, premiera czy ministra SZ (zależnie od przepisów prawa wewnętrznego); wymieniają one nazwisko szefa, jego klasę, okręg konsularny i siedzibę placówki. Patent przekazywany jest rządowi państwa przyjmującego (droga dyplom.). Państwo przyjmujące udziela zgody - udziela exequatur (dopuszczenie szefa placówki do pełnienia swoich funkcji). Nie ma obowiązku udzielania wyjaśnień w przypadku odmowy exequatur.

• Zakończenie funkcji konsul. - zawiadomienie przez państwo wysył. państwa przyjm. o zakończeniu czynności przez funkcjonariusza konsul., cofniecie exequatur, notyfikacja przez państwo przyjm. państwu wysył., że przestało uważać daną osobę za członka personelu konsul., zdarzenia losowe, zerwanie stos. konsul., wybuch wojny, zmian w podmiotowości itp.

134. Stosunki dyplomatyczne a stosunki konsularne

135. Konsul honorowy w prawie międzynarodowym

konsul honorowy - powoływany na podstawie umowy przez państwo wysyłające spośród mieszkańców (obywateli) państwa przyjmującego (prywatnoprawny stos. do państwa wysyłającego), nie otrzymuje stałego uposażenia, prawo rekompensaty poniesionych wydatków.

• Przywileje i immunitety konsula honorowego - zwolniony od wszelkich podatków i opłat od sum otrzymywanych z tytułu rekompensaty; może być aresztowany i uwięziony; nietykalność dokumentów i archiwów konsula honorowego.

136. Przywileje i immunitety konsularne w prawie międzynarodowym

Źródłem prawa konsularnego jest przede wszystkim KW z 24.04.1963 o stosunkach konsularnych, jak również inne umowy dwu- i wielo- stronne.

Art. 79 KW mówi, że postanowienia w konwencjach nie mogą być ze sobą sprzeczne, poszczególne umowy mają zapewnić brak kolizji.

Poza tym do źródeł prawa konsularnego zaliczmy:

• Zwyczaj międzynarodowy;

• Akty prawa wewnętrznego;

• Praktyka sądowa;

• Doktryna.

• PL: ustawa z 1984 roku o funkcjach konsulów RP.

Przywileje:

• Dotyczące urzędu konsularnego (rzeczowe)

• Prawo wywieszania flagi i godła na urzędzie, rezydencji i pojazdach (art. 29);

• (art. 31) nietykalność pomieszczeń konsularnych;

• (art. 32) zwolnienie od opłat i podatków państwowych, regionalnych;

• Nietykalność archiwów;

• Swoboda porozumiewania się;

• Nietykalność poczty i korespondencji (przywilej nietykalności dl kuriera);

• Swoboda poruszania się członkom urzędu konsularnego

• Dotyczące członków urzędu konsularnego (podmiotowe)

• Obowiązek poszanowania wolności i godności urzędników konsularnych;

• Nietykalność osobista ( ciężka zbrodnia - wtedy można go zatrzymać na podstawie zgody odp. Organów, można uwięzić lub ograniczyć wolność na podstawie wyroku sądu państwa przyjmującego);

• Obowiązek stawienia się przed odpowiednim organem jeśli wszczęte zostało postępowanie karne przeciw niemu (należy o tym powiadomić kierownika, a jeśli sprawa dotyczy kierownika to należy powiadomić państwo przysyłające);

• Immunitet od jurysdykcji od władz sądowych i administracyjnych;

• Obowiązek składania zeznań przez członka urzędu konsularnego (chyba, że dotyczy okoliczności wykonywania funkcji);

• Istnieje możliwość zrzeczenie się immunitetu;

• Zwolnienie od obowiązków rejestracji cudzoziemców i zezwolenia na pobyt;

• (art. 47) zwolnienie z uzyskania pozwolenia na pracę;

• (art. 48) zwolnienie z ubezpieczenia społecznego;

• (art. 49) od opłat i podatków;

• (art. 50) od opłat i rewizji celnej;

• (art. 51) zakaz pobierania podatków od spadków oraz od spadkobrania po urzędniku konsularnym;

• Zwolnienie od świadczeń osobistych i rzeczowych.

• Organizacje międzynarodowe jako podmioty prawa międzynarodowego

Organizacje rządowe w swych stosunkach z państwami i innymi organizacjami rządowymi występują jako podmiot prawa międzynarodowego , zawierają umowy o charakterze międzynarodowym , występują jako strony przed sądami międzynarodowymi , uczestniczą w konferencjach międzynarodowych. Konwencja wiedeńska w „sprawie reprezentacji państw w ich stosunkach z powszechnymi organizacjami międzynarodowymi” z roku 1975 określa funkcje i przywileje stałych misji przy organizacji międzynarodowej , wzorując się pod wieloma względami na prawie dyplomatycznym.

Żadna organizacja nie posiada jednak pełnej podmiotowości tak jak suwerenne państwa , gdyż nie może występować jako podmiot w stosunkach wynikających z posiadania własnego terytorium i własnej ludności.

Podmiotowość prawnomiędzynarodową ONZ stwierdził MTS w swej opinii doradczej w sprawie odszkodowania w związku z zabójstwem przedstawiciela ONZ na Bliskim Wschodzie , hrabiego Bernadotte.

Podmiotowość organizacji międzynarodowych - zdolność działania w płaszczyźnie międzynarodowej, do nabywania praw i zaciągania obowiązków międzynarodowych: zawieranie umów m. z państwami i innymi org., korzystanie z biernego prawa legacji, ponoszenie odpowiedzialności i sprawowanie opieki nad funkcjonariuszami, korzystanie z przywilejów i immunitetów, działalność jest określona przez PM (ONZ).

• org. ma w stosunku do państwa charakter pochodny, korzysta z podmiotowości w zakresie jaki ustaliły przez tworzące org. państwa, jest powoływana i rozwiązywana z woli państw; podmiotem PM jest tylko ta org., która ma niezbędną sumę kompetencji międzynarodowych.

138. ONZ - charakterystyka ogólna

Podstawą istnienia i działania ONZ jest jej Karta Podpisana w San Francisco 26 czerwca 1945r. Karta jest umową obejmującą 111 art. ,załącznikiem do Karty jest Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości

„Karta”- w języku angielskim oznacza dokument szczególnej wagi , konstytucję lub deklarację o podstawowym znaczeniu.

Przepisy Karty dotyczącej mocy obowiązującej mają pierwszeństwo przed postanowieniami innych umów międzynarodowych , zajmuje ono wyższe miejsce w hierarchii przepisów prawnych.

Cele i zasady Narodów Zjednoczonych

Art..1 Kart NZ wymienia cztery cele jakim ma służyć ONZ

-1-utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

-2-rozwijanie przyjaznych stosunków miedzy narodami, opartych na poszanowaniu zasady równości praw i samostanowienia narodów

-3-rozwiązywanie w drodze współpracy zagadnień międzynarodowych o charakterze społecznym, gospodarczym, kulturalnym i humanitarnym oraz w zakresie ochrony praw człowieka

-4-stanowienie ośrodka uzgodnienia działalności międzynarodowej , zmierzającej do osiągnięcia wymienionych wyżej wspólnych celów

W art.2 Karty NZ podano zasady , według których postępować powinna organizacja i jej członkowie:

Zasada nr 1-zasada suwerennej równości wszystkich jej członków

Zasada nr 2-członkowie organizacji powinni wykonywać w dobrej wierze zobowiązania przyjęte zgodnie z niniejszą Kartą

Zasada nr 3-zasada załatwienia sporów międzynarodowych środkami pokojowymi

Zasada nr 4- wszyscy członkowie powstrzymują się w swych stosunkach międzynarodowych od grożby użycia siły lub użycia jej przeciwko całości terytorialnej lub niezawisłości politycznej któregokolwiek z państw .

Zasada nr 5-zasada zobowiązująca państwo członkowskie do udzielania pomocy organizacji w akcji podjętej zgodnie z Kartą i powstrzymania się od udzielania pomocy państwu wobec któremu ONZ zastosowało środki zapobiegające

Zasada nr 6-organizacja zapewni by państwo , które nie są jej członkami , postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

Zasada nr 7- żadne postanowienia niniejszej Karty nie upoważnia Narodów Zjednoczonych do ingerencji w sprawy , które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa

Członkowstwo ONZ

Karta rozróżnia 2 kategorie członków:

1)pierwotnych: dzielimy jeszcze na 2 kategorie:

•Państwa , które uczestniczyły w konferencji w San Francisco i podpisały i ratyfikowały Kartę NZ

•państwa , które podpisały Deklarację Narodów Zjednoczonych z 1 stycznia 1942r. oraz podpisały i ratyfikowały Kartę NZ

Warunek ten został stworzony dla Polski, gdyż Polska nie uczestniczyła w konferencji w San Francisco ale podpisała deklarację Narodów Zjednoczonych

2)do ONZ można być przyjęte każdy państwo miłujące pokój , które przyjmie zobowiązania zawarte w Karcie i zdaniem organizacji zdolne jest i pragnie zobowiązania te wykonywać.

Przyjęcie następuje w drodze uchwały Zgromadzenia Ogólnego powziętej na zlecenie Rady Bezpieczeństwa.

W 2001r. liczba członków ONZ wynosi 189 państw. Nie należą do niej Szwajcaria i Stolica Apostolska.

.Organy ONZ

Występuje 6 organów ONZ:

1)Zgromadzenie Ogólne

2)Rada Bezpieczeństwa

3)Rada Gospodarczo-Społeczna

4)Rada Powiernicza

5)Międzynarodowy Trybunał sprawiedliwości

6)Sekretariat

Ad.1) Uczestniczą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich> Każde państwo może posiadać nie więcej niż 5 przedstawicieli.

Uchwały Zgromadzenia ogólnego w ważnych sprawach:

-utrzymania pokoju

-wybór członków Rady

-spraw członkowskich

-spraw budżetowych

Uchwały te zapadają większością 2/3 głosów.

Ad.2) Składa się z 15 członków. Stali członkowie- Rosja, USA, Chiny, Wielka Brytania, Francja. Pozostałe 10 państw Zgromadzenie Ogólne wybiera na okres 2 lat (przy czym co rok ustępuje połowa). Wybierane są państwa , które mają największy wkład w utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa , duże znaczenie ma podział geograficzny i sytuacja międzynarodowa.

Ad.3)Składa się z 54 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3 lata ale co rok ustępuje 1/3 składu.

Podział miejsc między grupami regionalnymi:

-14 miejsc dla Afryki

-11 miejsc dla Azji

-6 miejsc dla Europy Wschodniej

-10 miejsc dla Ameryki Łacińskiej

-13 miejsc dla Europy Zachodniej i innych

Ad4)składa się z 5 stałych członków rady Bezpieczeństwa państw zarządzających terytoriami powierzonymi , wybranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3 lata. W związku z uzyskaniem niepodległości przez wszystkie terytoria powiernicze dyskutowany jest projekt likwidacji Rady lub zmiany jej na forum na którym państwa członkowskie wykonywałyby zbiorowe powiernictwo nad globalnym środowiskiem , oceanami, przestrzenią kosmiczną.

Podział kompetencji między Zgromadzenie Ogólne i Radę Bezpieczeństwa.

Kompetencje Zgromadzenia Ogólnego.

1. omawianie wszelkich zagadnień i spraw wchodzących w zakres działalności Organizacji ONZ lub dotyczących funkcji lub kompetencji któregokolwiek organu ONZ.

2. wydawanie zaleceń we wszystkich tych sprawach pod adresem państw członkowskich organów ONZ.

W sprawach międzynarodowego bezpieczeństwa i pokoju zasada priorytetu kompetencji należy do Rady Bezpieczeństwa.

Kompetencje Rady Bezpieczeństwa.

1. szerokie kompetencje w sprawach dotyczących pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

1. opracowanie przy pomocy Wojskowego Komitetu Sztabowego planów ustanowienia systemu regulowania zbrojeń w celu przedstawienia ich państwom członkowskim,

2. rozpatrywanie sporów i sytuacji zagrażającym pokojowi,

3. podejmowanie decyzji w sprawie zastosowania sankcji

SANKCJE

Rodzaje sankcji przewidziane w Karcie Narodów Zjednoczonych

1. bez użycia sił zbrojnych (np. izolowanie państwa w dziedzinie gospodarczej itd.)

2. sankcje zbrojne - które mogą obejmować „ demonstracje, blokadę i inne operacje sił zbrojnych powietrznych, morskich lub lądowych członków ONZ „

ad 2) sankcje gospodarcze, a także embargo na dostawy broni i uzbrojenia były wymierzone w stosunku do Rodezji, Iraku, Jugosławii, Afganistanu Somalii)

ad b) Wobec Korei Północnej w 1950 r.

wobec Iraku w 1991 r

139. Międzynarodowe organizacje rządowe a organizacje pozarządowe

Podział organizacji na rządowe i pozarządowe

Organizacja międzynarodowa-to zrzeszenie się państw bądź innych osób prawnych (najczęściej krajowych związków lub stowarzyszeń) lub osób fizycznych z różnych krajów powołane do życia dla realizowania zadań określonych w statucie

Podział organizacji międzynarodowych:

a)organizacje rządowe-członkami są państwa. Państwa w tej organizacji są reprezentowanie przez rządy lub pełnomocników rządowych. Powołanie do życie takich organizacji oraz przyjęcie statutu następuje na drodze zawarcia umowy międzynarodowej.

b)organizacje pozarządowe- członkami są osoby prawne lub fizyczne z różnych krajów. Nie powstają na drodze zawarcia umowy.

RZĄDOWE

Struktura międzynarodowych organizacji rządowych

Organizacje międzynarodowe są instytucjami powołanymi do życia przez umowy międzynarodowe, a jednocześnie są jedną z form stosunków międzynarodowych.

Najczęściej występują następujące struktury

a)zebranie przedstawicieli wszystkich państw członkowskich noszące nazwę np.

- Zgromadzenia Ogólnego np. ONZ zbiera się rzadko , raz do roku lub raz na kilka lat.

b) Rada lub Komitet zbierający się kilka razy do roku

Składa się z ograniczonej liczby członków wybieranych na zebraniu przedstawicieli wszystkich państw członkowskich ( w organizacji z dużą liczbą państw ) lub składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich ( w ORG miej licznych )

c) organ administracyjny pod nazwą Sekretariatu lub Biura

Pierwsze organizacje tej kategorii powstały od połowy XIX w , a buły nimi Międzynarodowy Związek Telegraficzny (1865), a później powstały Międzynarodowy Związek Pocztowy (1874) itd. Miały one stosunkowo wąski zakres działania i spełniały sciśle określone funkcje natury administracyjnej.

Istota prawnopolityczna organizacji rządowych

Dwa poglądy dotyczące prawnopolitycznej istoty organizacji międzynarodowej:

a)pogląd internacjonalistów -działalność organizacji międzynarodowej nie może wykraczać poza granice zakreślone przez suwerenne państwa. Organizacje mn n powinny być „organami między państwami , a nie nad nimi”

b)pogląd funkcjonalistyczny -zmierza do uniezależnienia org Mn od państw. Funkcjonaliści przywiązują dużą uwagę do rozrostu funkcji spełnianych przez organizacje międzynarodowe.

Funkcje organizacji międzynarodowych.

Pierwsza klasyfikacja funkcji:

1)funkcja regulacyjna- ustanowienie norm i wzorców o charakterze moralnym , politycznym, lub prawnym.

2)funkcja kontrolna- kontrolowanie postępowania państw z ustalonymi wzorcami i normami

3)funkcja operacyjna- polegająca na świadczeniu usług na postawie własnych decyzji przy użyciu zasobów ludzkich i materiałowych znajdujących się w dyspozycji danej organizacji.

Druga klasyfikacja funkcji:

1)organizacja międzynarodowa typu „forum”- tzn. organizowanie różnych spotkań, dyskusji. Zajmuje się tym głównie UNCTAD -(Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju) oraz GATT(Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu)

2)organizacje typu „usługowego”-

ok.90% wydatków w Światowej Organizacji Zdrowia przekazywane jest na funkcje usługowe.

Trzeci podział funkcji:

1)Funkcje w zakresie utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

2)Funkcje w zakresie pokojowego załatwienia sporów

3)Funkcje w dziedzinie gospodarczej, komunikacyjnej, nauki i kultury.

POZARZĄDOWE

Funkcje organizacji pozarządowych

a)Funkcja pacyfistyczna i humanitarna np.

-Światowa Federacja Przyjaciół ONZ(WFUNA)

-Unia Międzyparlamentarna

b)funkcje społeczno-kulturalne i społeczno-gospodarcze np.

-Międzynarodowy Związek Kobiet

-Międzynarodowy Związek Studentów

c)funkcje gospodarcze

Cztery główne kierunki oddziaływania tych organizacji na stosunki międzynarodowe i politykę poszczególnych panstw:

1)działanie na rzecz promocji i ochrony praw człowieka

2)wpływ na rozwój prawa międzynarodowego

3)wpływ na rozwój współpracy naukowej

4)działalność na rzecz pokoju

140. Sukcesja państw i organizacji międzynarodowych - charakterystyka ogólna (podstawy prawne i zakres regulacji, przypadki)

Sukcesja - pojawiła się w wieku XVI. Utożsamiano ją z sukcesją uniwersalną. Następca prawny zastępuje poprzednika, w taki sposób, że sukcesor czyli następca kontynuuje osobowość prawną poprzednika i jednocześnie przejmuje po poprzedniku pełnię praw i obowiązków. W zasadzie zakłada pełną ciągłość poprzednika i następcy.

Koncepcja sukcesji syngularnej - od woli następcy zależy jakie prawa i obowiązki przejmie po poprzedniku.

SUKCESJA 9art 2) - zastąpienie jednego państwa przez inne państwo w zakresie odpowiedzialności za międzynarodowe stosunki ???

Źródła prawne dot. sukcesji:

• Konwencja o sukcesji państw w odniesieniu do traktatów;

• Projekt KW o sukcesji państw w odniesieniu do mienia państwowego, archiwów i długu państwa ( z roku 1983);

• Projekt art. KPM z 1999 roku dot. obywatelstwa osób fizycznych w odniesieniu do sukcesji państw

Definicja o sukcesji jest wspólna dla wszystkich wyżej wymienionych dokumentów.

1.Państwo poprzednik

2.Państwo sukcesor

3.Data sukcesji - dzień, w którym sukcesor zastępuje swojego poprzednika.

PM odrębnie reguluje sukcesję dot. traktatów.

Cesja - art. 15 przejście części terytorium jednego państwa na inne państwo w drodze umowy międzynarodowej.

Nowe państwo niepodległe (NPN) - art. 2f - państwo sukcesor, którego terytorium przed datą sukcesji było terytorium zależnym i za jego stosunki międzynarodowe odpowiadało państwo poprzednik.

Zjednoczenie - połączenie dwóch państw

Separacja - z terytorium jednego państwa oddziela się terytorium innego państwa (Kosowo);

Podział - rozpad państwa (Czechosłowacja, Jugosławia).

141. Sukcesja państw w odniesieniu do traktatów

Konwencja ma zastosowanie do skutków sukcesji w odniesieniu do traktatów.

• Skutki sukcesji zgodnie z prawem międzynarodowym (niezgodne np. zajęcie siłą, okupacja wojskowa);

Art. 15 - sukcesja w przypadku CESJI

• Traktaty państwa poprzedniego przestają obowiązywać (zasada przesunięcia granic)

• Obowiązują traktaty sukcesora.

Art. 16 - sukcesja w przypadku NPPN

• Co do zasady traktat poprzednika nie będzie obowiązywał

• Jeśli sukcesor chce, może stać się stroną takiego traktatu (wola związania się traktatem);

Art. 24 - umowy dwustronne

• Co do zasady nie obowiązują, chyba że NPPN wyrazi chęć związania się taką umową

Art. 31 - Zjednoczenie

• Traktat obowiązuje między państwem zjednoczonym, a państwem sukcesorem.

• Traktat dwustronny przestaje obowiązywać.

Art. 34 Separacja i podział

• Traktat nadal obowiązuje państwo poprzednika oraz państwo sukcesora;

• Traktat do ograniczonego terytorium np. państwa, które się wydzieliło - wtedy ta umowa obowiązuje tylko państwo sukcesora\ państwo, które się wydzieliło.

142. Sukcesja państw w odniesieniu do mienia państwowego, archiwów państwowych i długów publicznych

Stosuje się do skutku sukcesji państw w stosunku do mienia, archiwów i długu państwowego.

• MIENIE PAŃSTWOWE

Mienie państwowe - art. 8; przez mienie państwowe państwa poprzednika należy rozumieć mienię prawa i roszczenia, które w dacie sukcesji państw należały do państwa poprzednika zgodnie z przepisami jego prawa krajowego; chodzi o mienie państwowe, samorządowe, ruchome i nieruchome (nie stosuje się do mienia prywatnego).

Do sukcesji dochodzi bez odszkodowania.

CESJA:

• Państwo następca i poprzednik mogą zawrzeć umowę dot. przejścia mienia państwowego na sukcesora

• Zasadą jest, że państwo sukcesor otrzymuje wszelkie mienie nieruchome, które jest na terytorium sukcesji;

• Mienie ruchome przechodzi na sukcesora w takim zakresie w jakim związane jest z działalnością sukcesora na przejętym terytorium;

NPN (Nowe p.niep)

• Przechodzi na sukcesora wszelkie mienie nieruchome na terytorium tego państwa, oraz na terytorium państwa obcego jeśli przyczyniło się ono do powstania tego nowego państwa niepodległego

• Ruchomości przechodzą te, które związane było z działalnością poprzednika na tym terytorium;

ZJEDNOCZENIE

• Mienie państwowe łączy się

SEPARACJA \ PODZIAŁ

• Mienie nieruchome - decyduje miejsce położenia mienia;

• Ruchomości - co do zasady także decyduje miejsce położenia mienia (jeśli nie da się określić miejsca dzieli się zgodnie z zasadą słuszności i proporcjonalności);\

• ARCHIWA

Archiwa państwa poprzednika, wszystkie dokumenty jakiejkolwiek daty lub rodzaju, wytworzone albo otrzymane przez państwo poprzednika w wykonaniu swoich funkcji, które w dacie sukcesji należały do państwa poprzednika, zgodnie z prawem krajowym, nie obejmuje muzeów i bibliotek.

Co do zasady przechodzą bez odszkodowania.

CESJA

• Co do zasady przejście określa umowa między poprzednikiem, a sukcesorem;

• Jeśli nie to przechodzi ta część archiwów, która jest niezbędna dla sprawnego zarządu na terytorium cedowanym oraz ta, która jest wyłącznie bądź głównie związana z terytorium cedowanym

NPN (art. 28)

Co do zasady reguluje umowa, w przypadku jej braku - konwencja;

• Zasada konwencji jest taka sama jak w przypadku cesji;

ZJEDNOCZENIE (art. 29)

• Archiwa łączą się

SEPARACJA I PODZIAŁ

• Co do zasady umowa;

• W przypadku jej braku konwencja;

• Zasada konwencyjna taka sama jak w przypadku cesji;

• DŁUG PAŃSTWOWY

Jakiekolwiek zobowiązanie finansowe państwa poprzednika powstałe w zgodzie z PM w stosunku do innego państwa

• Nie obejmuje długu zaciągniętego niezgodnie z prawem.

CESJA

• Umowa, w jej braku - konwencja;

• Na sukcesora przechodzi część długu, która wynika z zasady słuszności;

NPN

• Decyduje umowa, w razie braku stosuje się zasadę tabula rasa <???> (nie przechodzą długi państwowe);

ZJEDNOCZENIE

• Dług państwowy łączy się

SEPARACJA \ ROZPAD

• Umowa lub zasada słuszności wynikająca z Konwencji;

143. Sukcesja państw w odniesieniu do obywatelstwa

Sukcesja nie powinna mieć wpływu na obywatelstwo osoby fizycznej. Nie powoduje utraty obywatelstwa.

Państwo sukcesor musi zapobiec istnieniu bezpaństwowości.

O obywatelstwie powinien decydować sukcesor (ale tak, żeby nie powstała sytuacja bezpaństwowości i w poszanowaniu woli osoby fizycznej).

Może dochodzić do wymiany ludności, nie powinna ona prowadzić do utraty obywatelstwa państwa poprzednika.

Odpowiedzialność za zobowiązania państwa poprzednika to zasadniczo decyduje tabula rasa. Ale państwa powinny określić reguły przechodzenia zobowiązań.

144. Zobowiązania prawnomiędzynarodowe - źródła, istota, rodzaje, struktura, zasady wykonywania

145. Odpowiedzialność państwa za naruszenie zobowiązań prawnomiędzynarodowych - istota, przesłanki

1. Koncepcje odpowiedzialności

1. konserwatywna - odpowiedzialność państwa za szkody poniesione na jego terytorium przez cudzoziemca (szkody finansowe); obowiązek naprawienia szkody;

2. postępowa - centralnym zadaniem PM jest zachowanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, dlatego tez odpowiedzialność za naruszenie zakazu uciekania się do wojny, za zbrodnie międzynarodowe wysunęła się na pierwsze miejsce; sankcje;

1. Źródła odpowiedzialności

1. naruszenie norm PM - odpowiedzialność międzynarodowa państw powstaje tylko w konsekwencji naruszenia zobowiązania międzynarodowego (naruszenie wynikające z działania bądź z zaniechania działania); rodzaje naruszeń - przynoszące szkodę jakiemuś państwu oraz wyrządzające istotna szkodę całej społeczności międzynarodowej.

2. zbrodnie międzynarodowe - zbrodnie to bezprawne działania, które powodują naruszenie zobowiązania międzynarodowego istotnego dla ochrony fundamentalnych interesów całej społ. m. (naruszenie m. pokoju i bezpieczeństwa)

3. delikty międzynarodowe - inne formy bezprawnej działalności;

4. przypisanie odpowiedzialności - sposób przypisania odpowiedzialności: naruszenie jakiejś normy PM oraz zachowanie danego podmiotu zezwalające na przypisanie mu odpowiedzialności.

5. Podstawy odpowiedzialności: odpowiedzialność m. powstaje tylko w wyniku winy (Grocjusz); skutek jako podstawa odpowiedzialności m. (Triepel i Anzzilotti); koncepcja odpowiedzialności obiektywnej - odpowiedzialność ponosi państwo, któremu można przypisać naruszenie normy, bez potrzeby ustalania czy jakiś organ ponosi winę za to naruszenie , czy nie; podstawa odpowiedzialności jest tu skutek jaki miało naruszenie normy.

1. Odpowiedzialność bezpośrednia i pośrednia

• odpowiedzialność bezpośrednia (pierwotna) jest ponoszona przez państwo za swe własne działania, tj. swoich organów;

• odpowiedzialność pośrednia (pochodna) odpowiedzialność ponoszona za akty poszczególnych osób prywatnych;

• państwo odpowiada nie tylko za swoje działania ale także za działania swoich obywateli a nawet cudzoziemców przebywających na jego terytorium; różne konsekwencje wynikające z odpowiedzialności bezpośredniej (zobowiązanie odszkodowania) i pośredniej (ukaranie winnych);

• odpowiedzialność za działania organów wykonawczych - państwo odpowiada za działania swoich organów wykonawczych sprzeczne z ich kompetencjami, podobnie jest z przedstawicielami dyplomatycznymi.

• odpowiedzialność za działania władzy ustawodawczej - państwo może odpowiadać za samo uchwalenie ustawy sprzecznej z jego zobowiązaniami międzynarodowymi.

• odpowiedzialność za działania org. sądowych - jeśli akty sądów są sprzeczne z PM powstaje odpowiedzialność międzynarodowa.

• odpowiedzialność za działania osób prywatnych - państwo odpowiada za działanie bezprawne osób prywatnych wymierzone przeciw innemu państwu bądź cudzoziemcom, jeżeli szkoda wynikła wskutek zachęcania czy tolerowania tych działań, bądź nie ukarania sprawców bezprawnych działań.

1. Formy odpowiedzialności

1. Reparacje (naprawienie szkód) - w formie restytucji (przywróceniu poprzedniego stanu rzeczy, jaki istniał przed popełnieniem deliktu np. wykonanie zobowiązań, odwołanie bezprawnego działania itp.) lub odszkodowania (zapłacenie pewnej sumy, bądź danie ekwiwalentu w celu wyrównania szkód materialnych będących wynikiem deliktu)

2. Satysfakcja - forma wynagrodzenia niematerialnych szkód poniesionych przez państwo, polega na wyrażeniu dezaprobaty wobec aktów jednego państwa skierowanych przeciwko czci i honorowi innego państwa; przeprosiny i wyrazy ubolewania, zobowiązanie ukarania winnych itp.

3. Sankcje - zbrodnie międzynarodowe - sankcje ekonomiczne i wojskowe (np. embargo)

146. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność prawnomiędzynarodową państwa

147. Środki odwetowe w prawie międzynarodowym

148. Odpowiedzialność prawnomiędzynarodowa organizacji międzynarodowych

149. Dochodzenie roszczeń w prawie międzynarodowym: samopomoc i jej ograniczenia

150. Obowiązek pokojowego rozwiązywania sporów międzynarodowych jako zasada prawa międzynarodowego

151. Pojęcie sporu międzynarodowego w świetle prawa międzynarodowego

• definicja sporu i konfliktu międzynarodowego

• wg. MTS z 1950-spór oznacza „sytuację, w której punkty widzenia dwóch stron są wyraźnie przeciwstawne”.

• wyrok STSM z 1924 identyfikacja sporu z „brakiem zgody w przedmiocie kwestii prawnej lub stanu faktycznego, z przeciwieństwem prawnych stanowisk lub interesów między stronami”

• cele organizacji: „łagodzenie lub załatwianie pokojowymi sposobami sporów lub sytuacji mogących prowadzić do naruszenia pokoju”

• pakt ligi narodów w art.11 wymienił obok sporów także „wszelką okoliczność, która może wpłynąć na stosunki międzynarodowe, grożąc zamąceniem pokoju lub dobrego porozumienia miedzy państwami, od którego utrzymanie pokoju zależy”

• napięcie określa się jako stan, w którym występuje antagonizm bez jasno zdefiniowanego przedmiotu nieporozumień lub też pojęcie przedmiotu, istotne dla każdej racjonalnej dyskusji, zepchnięte jest na plan dalszy.

• kryzys międzynarodowy powstaje dopiero wówczas, gdy próby pogodzenia sprzecznych interesów doprowadziły do impasu i gdy rokowania zostaną zablokowane przez przeciwstawność niemożliwą do usunięcia.

152. Pozasądowe sposoby rozstrzygania sporów międzynarodowych

Tzw. Środki dyplomatyczne-państwa uczestniczące w sporze współdziałają w załatwieniu sporu, zachowują dla siebie za do ostatniej fazy trwania sporu możność podjęcia ostatecznej decyzji.

• rokowania bezpośrednie

• negocjacje określane są jako proces, w trakcie którego państwa starają się usunąć różnice zdań w drodze wymiany poglądów w celu osiągnięcia porozumienia

• obie strony powinny wynieść jakąś korzyść z rokowania czy tez przynajmniej wynieść przekonanie, że odniosły pewną korzyść.

• rokowania należy prowadzić „w duchu wspólnych interesów

• Podział rokowań na:

• Dwustronne

• Wielostronne

• w rokowaniach mogą brać udział nie tylko strony uczestniczące w sporze np. W konferencji paryskiej w 1973 w sprawie Wietnamu uczestniczyły również Węgry, Polska, Kanada, Indonezja oraz sekretarz generalny ONZ

• Za jedną z stron rokowań uważa się także konsultacje

• ONZ nie zastępuje dyplomacji, ale jest „koniecznym uzupełnieniem tradycyjnych metod dyplomatycznych”, gdyż ONZ spełnia swe zadanie „tylko wówczas, gdy pomaga dyplomacji w dojściu do porozumienia między zainteresowanymi państwami”

• dobre usługi i mediacja

• Dobre usługi i med.sa „procedura pomocniczą, która ułatwia rokowania bezpośrednie między stronami i nawiązuje je w razie ich zerwania”

• Rola mediatora polega na „pogodzeniu przeciwnych pretensji i na złagodzeniu niechęci, jaka mogłaby wynikać między państwami spór wiodącymi”

• Mediatorami mogą być nie tylko państwa ale także osoby fizyczne.

• Protokół podpisany przez państwa oja przewidują powoływanie jako mediatora jednego lub kilku członków komisji, w której skład wchodzi po jednym obywatelu każdego państwa członkowskiego.

• komisje badań

• W przypadku gdy rokowaniach miedzy stronami powstaje różnica zdań co do stanu faktycznego, strony mogą powołać komisję badań

• Międzynarodowy trybunał sprawiedliwości zgodnie z art.50 swego statutu, może „powierzyć śledztwo lub ekspertyzę każdej osobie, ciału, biuru, komisji lub organowi przez siebie wybranemu”.

• Koncyliacja

• Koncyliacja różni się od mediacji tym, że komisja koncylizayjna sama formułuje propozycję załatwienia sporu, a nie wspólnie ze stronami uczestniczącymi w sporze.

• Wg. definicji uchwalonej przez instytut prawa międzynarodowego w roku 1961 „koncyliacja jest metodą załatwienia sporów międzynarodowych wszelkiego rodzaju, zgodnie z którą strony powołują komisję bądź to na podstawie stałej, bądź też w trybie ad hoc dla zajęcia się sporem: komisja ta zmierza do bezstronnego zbadania sporu i podejmuje próbę ustalenia warunków rozwiązania, które mógłby być przyjęte przez strony, albo też dostarczenia stronom pomocy w załatwieniu sporu, o jaka one się zwrócą”.

153. Arbitraż międzynarodowy

• Arbitraż międzynarodowy czyli rozjemstwo polega na załatwieniu sporu pomiędzy państwami za pomocą orzeczenia wydanego przez jednego lub więcej arbitrów wybranych przez strony.

• Pierwsza konwencja haska w art.37 podaje ,że arbitraż „ma za przedmiot rozstrzyganie sporów między państwami przez sędziów z własnego wyboru i na zasadzie prawa”.

• Cecha charakterystyczna arbitrażu jest bezpośredni wpływ stron na wybór składu sądżacego a także możność ustalenia przez strony podstaw prawnych orzekania i zasada proceduralnych. Procedura może mieć charakter poufny.

• Arbitraż może mieć charakter :

• fakultatywny , jeżeli na oddanie sporu pod arbitraż wymagana jest zgoda obu stron

• obowiązkowy-jeżeli strony w uprzednio zawartej umowie zgodziły się ,że na żądanie jednej z nich spór oddany będzie pod arbitraż.

• fakultatywny niezorganizowany-strony wybierają arbitrów dla poszczególnych sporów i arbitraż

• fakultatywny zorganizowany-gdy istnieje stały sad rozjemczy, któremu strony przekazują wynikłe między nimi spory.

• Arbitraż różni się od koncyliacji tym, że arbitrzy rozstrzygają spór, stosując przepisy obowiązujące prawa, natomiast organ koncyliacyjny może oprzeć swe wnioski na zasadach słuszności; ponadto orzeczenie sądu rozjemczego jest wiążące dla stron.

• W skład sądu rozjemczego wchodzą: po jednym przedstawicielu stron uczestniczących w sporze i trzech arbitrów wybranych spośród państw trzecich

• W przypadku sądu rozjemczego nie ma odwołania.

154. Sądowy sposób rozwiązywania sporów międzynarodowych

1.Arbitraż międzynarodowy

2.orzecznictwo MTS

155. Rozwiązywanie sporów w ONZ

Karta NZ kładzie główny nacisk na działalność zmierzającą do utrzymania pokoju, zachęcając do załatwiania sporów poza ONZ

Organizacja NZ spełnia funkcje centralnego kanału, poprzez który przechodzi ogromna większość sporów międzynarodowych o większym znaczeniu politycznym; spory nie przekazane do ONZ to przeważnie spory, w których jedna ze stron lub obie strony nie są reprezentowane w ONZ.

Najczęściej spory dostają się na forum ONZ wskutek wniesienia ich przez strony sporu lub inne państwo. wiele sporów wniósł na forum zgromadzenia ogólnego komitet do spraw dekolonizacji, domagając się podjęcia środków w celu przyspieszenia tego procesu.

156. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości - organizacja, właściwość, tryb działania

• Organizacja:

-trybunał składa się z piętnastu niezawisłych sędziów wybranych spośród osób w wysokim poziomie moralnym.

- nie może zasiadać w trybunale równocześnie dwóch sędziów będących obywatelami tego samego państwa

-kandydatów na sędziów proponują grupy narodowe stałego trybunału rozjemczego

-za wybranych na sędziów uważa się te osoby, które uzyskały bezwzględną większość głosów w zgromadzeniu ogólnym i w radzie bezpieczeństwa

-sędziowie wybierani na 9 lat z możliwością reelekcji, przy czym co 3 lata ustępuje jedna trzecia sędziów

-sędziami polskimi byli w MTS b. winiarski i m. lachs

-sędziowie nie mogą zajmować stanowisk politycznych lub administracyjnych ani wykonywać innych zajęć o charakterze zawodowym

-sędziowie w trakcie załatwiania spraw trybunału korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych

• Kompetencje:

• ratione personae - Artykuł 34 statutu głosi, że tylko państwa maja prawo stawać jako strony przed trybunałem. Zgodnie z art.62 statutu, państwo mające interes natury prawnej, który mógłby być naruszony wyrokiem trybunału w danej sprawie, może domagać się uczestnictwa w procesie w charakterze interwenienta.

• ratione materiae - Kompetencje trybunału wg. Art. 36 ust.1 statutu-obejmują „wszelkie spory, które strony doń wniosą oraz wszelkie sprawy wyraźnie wymienione w karcie NZ albo w obowiązujących traktatach i konwencjach”.Statut przewiduje jednak możliwość zaciągnięcia przez państwo zobowiązania ustanawiającego kompetencję obligatoryjną, to znaczy stworzeniu sytuacji, w której trybunał będzie działał na wniosek jednej tylko strony. Tę kompetencję obligatoryjną określa art.36 ust.2 statutu, nazywany zazwyczaj „klauzulą fakultatywną”.

• ratione Iuris - Trybunał wydaje swoje decyzje na podstawie przepisów określanych w art.38 ust. 1 statutu. Zgodnie z tym postanowieniem trybunał, którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego w sporach, jakie zostaną mu przekazane, stosuje:

• Konwencje międzynarodowe, bądź ogólne, bądź specjalne, ustalające reguły wyraźnie uznane przez państwa wiodące spór;

• Zwyczaj międzynarodowy jako dowód istnienia ogólnej praktyki przyjętej jako prawo;

• Ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane

• Z zastrzeżeniem art.59,według którego wyrok wiąże tylko strony i tylko w stosunku do danego sporu, wyroki sadowe oraz opinie najznakomitszych znawców prawa publicznego, różnych narodów jako środek pomocniczy do stwierdzenia przepisów prawnych

• Funkcje MTS:

• Sady o kompetencji dobrowolnej, rozstrzygającego spór między państwami przedłożony mu na podstawie kompromisu zawartego przez strony w odniesieniu do danego sporu lub na podstawie klauzuli zawartej w umowie międzynarodowej obowiązującej strony uczestniczące w sporze

• Sadu o kompetencji obowiązkowej opartej na deklaracji złożonej zgodnie z art.36 ust.2 statutu, działającego na podstawie skargi wniesionej przez jedną ze stron;

• Doradcy prawnego ONZ i organizacji wyspecjalizowanych ONZ, wydając opinie doradcze na żądanie zgromadzenia ogólnego, rady bezpieczeństwa lub innych organów i organizacji upoważnionych przez zgromadzenie ogólne;

• Sadu polubownego orzekającego ex aequo et bono, jeśliby strony się na to zgodziły.

• Postępowanie przed MTS:

• Postępowanie to składa się z dwóch części:

• pisemnej

• Ustnej

• w toku postępowania pisemnego strony przedkładają trybunałowi memoriały, kontrmemoriały i w razie potrzeby repliki, akty i dokumenty dla poparcia swego stanowiska

• doręczenie za pośrednictwem sekretarza trybunału

• rozprawa przed trybunałem jest publiczna

• rozprawa kieruje prezes lub w jego zastępstwie wiceprezes lub sędzia najstarszy wiekiem

• przedstawiciele, doradcy, i adwokaci stron przed trybunałem korzystają z przywilejów i immunitetów

• Wyrok

• Zapada większością głosów; w przypadku równości głosów rozstrzyga głos przewodniczącego

• Trybunał nie jest związany precedensami

• wyrok wyd. przez trybunał jest ostateczny

• Obowiązuje regulamin uchwalony przez trybunał z roku 1978 z poprawkami z 5 grudnia 2000r.

157. Rozwiązywanie międzynarodowych sporów gospodarczych

158. Sankcje w prawie międzynarodowym

Negatorzy PM - szkoły odmawiający przyznania normom PM charakteru norm prawnych ze względu na rzekomy brak sankcji rozumianych jako przymus: G.W.F. Hegel, A. Larson, J. Austin.

Przymus w PM - system norm PM jako całość jest zaopatrzona w przymus bezpośredni

• specyficzne formy przymusu w PM ( w odróżnieniu od prawa wewnętrznego )

• normy są tworzone i wykonywane przez państwa i do nich też należy stosowanie przymusu

• formy przymusu: z własnej inicjatywy państw, w charakterze odwetowego działania za złamanie prawa - sankcje indywidualne, lub na podstawie decyzji organu międzynarodowego - sankcje kolektywne.





SANKCJE ZORGANIZOWANE SANKCJE NIEROZGANIOWANE








ORGANIZACYJNE KORYGUJĄCE SOCJOLOGICZNE ODWET

(reakcje opinii publicznej)

ŚRODKI PRZYMUSU

BEZPOŚREDNIEGO

Sankcje zorganizowane - są wyraźnie przewidziane przez umowy międzynarodowe (określona sytuacja, w jakiej można ją zastosować, rodzaj: ekonomiczne, wojskowe itp., sposób w jaki mają być podjęte: kolektywnie czy indywidualnie, organ decydujący o ich zastosowaniu). Skutkami nie wykonania zobowiązań, przewidziane przez umowę są: sankcje organizacyjne, sankcje korygujące i środki przymusu bezpośredniego.

Sankcje organizacyjne - odnoszą się do uczestnictwa państwa w dalszej współpracy międzynarodowej :

• środki wstępne: ostrzeżenie lub wezwanie do przestrzegania postanowień umowy,

• zawieszenie,

• wykluczenie.

ONZ nie wykluczyło jeszcze żadnego spośród swoich członków. Ograniczyła jedynie prawa udziału w swoich pracach delegację RPA za łamanie postanowień KNZ.

Sankcje korygujące - sankcje, przez zastosowanie których państwa wyrównują skutki naruszenia jakiegoś postanowienia umownego lub nielojalnego kontrahenta:

• pozbawianie spodziewanych korzyści naruszającego przez zawieszenie wykonania postanowień,

• nałożenie kary, wycofanie pomocy itp.

Środki bezpośredniego przymusu - stosowane przeciwko państwu, które naruszyło normy zakazujące stosowania groźby lub użycia siły, popełniającemu przestępstwa lub zbrodnie międzynarodowe.

- system środków przymusu bezpośredniego w Karcie Narodów Zjednoczonych jest podporządkowany Radzie Bezpieczeństwa (zasada centralizmu).

Sankcje niezorganizowane - nie są przewidziane w umowie, choć wszyscy sygnatariusze liczą się z ich istnieniem.

Reakcja opinii publicznej (sankcje socjologiczne):

• zmniejszenie ruchu turystycznego

• kampania prasowa przeciwko danemu państwu itp.

Środki odwetowe mają charakter prewencyjny, gdyż państwo spodziewające się korzyści w wyniku naruszenia normy orientuje się, że w przypadku zastosowania odwetu nie uzyska ich.

• zawieszenie świadczeń, zastosowanie środków socjalnych itp.

159. Zakaz użycia siły i groźby użycia siły w prawie międzynarodowym

160. Prawo do samoobrony w prawie międzynarodowym

Wg Karty żadne postanowienie Karty nie narusza prawa każdego członka ONZ do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony przeciwko zbrojnej napaści. Zanim Rada Bezpieczeństwa nie zastosuje środków koniecznych do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Środki, które podjęły państwa do samoobrony powinny być poddane do wiadomości Rady i w niczym nie powinny naruszać kompetencji i odpowiedzialności Rady do podjęcia w każdym czasie akcji, jaką uzna za konieczną, aby przywrócić pokój. Karta zakwalifikowała prawo państwa do samoobrony jako prawo naturalne,nawiązując do zasady przyjętej przez inne systemy prawne:,,na odparcie siły siłą wszystkie prawa pozwalają”.Art.51 zawiera jednak istotne ograniczenia:przedmiotowe i czasowe.Użycie siły jest dopuszczalne w celach samoobrony przed bezprawnym użyciem siły,ale nie przed innymi naruszeniami prawa oraz prawo takie przysługuje tylko do czasu podjęcia przez Radę Bezpieczeństwa środków koniecznych do utrzymania pokoju.

161. Pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe w świetle prawa międzynarodowego

162. Operacje pokojowe ONZ

Są to operacje zmierzające do utrzymania pokoju lub przeciwdziałania rozszerzeniu się konfliktu zbrojnego , często przy udziale oddziałów wojskowych. Operacje pokojowe są podejmowane na podstawie

- uchwały Zgr. Ogól.

- uchwały Rady Bezpieczeństwa

- decyzja Sekretarza Generalnego

Cele pokojowych operacji ONZ,

a ) militarne - rozdzielenie stron konfliktu, rozminowanie obszaru objętego konfliktu, nadzór nad przestrzeganiem sankcji i procesu rozbrojeniowego.

b ) cywilne - ochrona ofiar i uchodźców , nadzór nad realizacją porozumień pokojowych

163. Rozbrojenie i kontrola zbrojeń w prawie międzynarodowym

Karta nie nałożyła obowiązków prawnych na państwa w zakresie rozbrojenia.

Natomiast Deklaracja zasad z roku 1970 głosi ze wszystkie państwa powinny prowadzić w dobrej wierze rokowania w celu szybkiego zawarcia uniwersalnego traktatu w sprawie powszechnego i całkowitego rozbrojenia pod skuteczną ochroną międzyn. Akt końcowy KBWE z1975-państwa postanowiły podjąć środki, które mają stanowić krok w kierunku osiągnięcia całkowitego i powszechnego rozbrojenia pod kontrolą międzyn. i zapowiedziały stosowanie środków budowy zaufania(uprzednie poinformowanie o manewrach, wielkich ruchach wojsk)

164. Pojęcie konfliktu zbrojnego w prawie międzynarodowym

Współczesne PMP zna 2 typy konfliktów zbrojnych:

• Międzynarodowe

• Niemiędzynarodowe

NIEMIĘDZYNARODOWY KONFLIKT ZBROJY

Są dwa typy:

• Konflikty zbrojne nie mające charakteru międzynarodowego; warunkiem jest toczenie się konfliktu na terytorium jednego państwa pomiędzy siłami rządowymi, a rozłamowymi;

• Wojny domowe - konflikty zbrojne niemiędzynarodwe o dużym stopniu nasilenia.

II Protokół do KG - 1977r.

Wojna domowa - to konflikt, który toczy się na terytorium jednego państwa między siłami rządowymi lub innymi zorganizowanymi i uzbrojonymi grupami.

Te rozłamowe siły zbrojne muszą pozostawać pod odpowiedzialnym dowództwem i sprawować taką kontrolę nad częścią terytorium państwa, że mogą przeprowadzać ciągłe i spójne operacje wojskowe oraz stosować międzynarodowe prawo humanitarne.

Co do zasady PM konfliktów zbrojnych reguluje te międzynarodowe . Te dotyczące konfliktów niemiędz. Regulowane są przez art. 3 wspólny dla KG, a także Protokół 2dla wojen domowych o dużym nasileniu. (stąd rozróżnienie na dwa typy).

Prawo międzynarodowych konfliktów zbrojnych jest regulowane w dwóch typach dokumentów:

• Konwencje Haskie

• KH dot. praw i zwyczajów wojny domowej oraz regulamin dotyczący praw i zwyczajów wojny domowej

• KH dot. rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich

• KH dot. praw i obowiązków mocarstw podczas wojny domowej;

• KH dot. postępowania ze statkami handlowymi nieprzyjaciela

• Zastrzeżono w nich klauzulę

• SI OMNES - konwencja będzie miała zastosowanie tylko wtedy, gdy strony wojujące są stronami konwencji;

• Konwencje Genewskie

• Dot. polepszenia losu rannych i chorych w armiach czynnych;

• Dot. polepszania losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu;

• Dot. traktowania jeńców wojennych;

• Dpt. Ochrony osób cywilnych podczas wojny;

Międzynarodowe prawo humanitarne działa od momentu rozpoczęcia działań wojennych. Nie jest do tego potrzebne wypowiedzenie wojny. Formalnie jednak konflikt powinien się od tego zacząć.

MPH będzie miało zastosowanie w przypadkach okupacji części lub całego terytorium nawet jeśli nie napotyka oporu zbrojnego.

MPH kończy obowiązywać od momentu zakończenia działań zbrojnych, choć formalnie powinno po podpisaniu pokoju.

IUS IN BELLUM stosuje się o dwóch kategorii osób:

• Kombatantów

• Niekombatantów.

165. Umiędzynarodowiony konflikt zbrojny

Sprawa umiędzynarodowienia konfliktów wewn., tzn. takich konfliktów wewn. w których uczestniczą siły zbrojne innych państw ,ani nie została objęta protokołami dodatkowymi z 1977 ani nie była dyskutowana na konferencji dypl. w l.1974-1977.Postuluje się zatem , stosowanie w umiędzynarodowionych konfliktach wewn. przepisów prawa humanitarnego-tak jak w konfliktach zbrojnych międzyn. Tego rodzaju stanowisko zajął MKCK. Niektórzy autorzy są zdania ze jeśli pomoc zbrojna została udzielona rządowi legalnemu wówczas interwencja jest dopuszczalna, w konsekwencji powoduje ona przekształcenie konfliktu wewn. w konflikt międzyn., natomiast jeśli pomocy udzielono powstańcom to interwencja jest nielegalna i jako taka nie może zmienić dotychczasowego charakteru konfliktu zbrojnego. Wg innej propozycji, należy umiędzynarodowionym konflikcie wewn. rozróżniać 4 stosunki prawne: 1.między wojskami interweniującymi państw walczących ze sobą,2.między wojskami interweniującymi a siłami zbrojnymi rządu legalnego,3.między wojskami interweniującymi a silami zbrojnymi powstanców,4.miedzy silami zbrojnymi rządu legalnego a silami zbrojnymi powstańców. Proponuje się aby w1 i 2 znajdowało zastosowanie prawo humanitarne konfliktów zbrojnych w całości w 3i4 prawo dotyczące konfliktów wewn.

166. Uznanie za stronę wojującą i za partyzantów

Uznanie za stronę wojującą i za powstańców

1. ruch niepodległościowy, wojna domowa lub powstanie przekształciły się z konfliktu wewnętrznego w konflikt o charakterze międzynarodowym;

2. dwa zespoły kryteriów: obiektywne (własny rząd i org. wojskowa powstańców, kontrola rządu nad częścią terytorium będącego w stanie wojny domowej, powstanie ma przybrać formę działań wojennych) i subiektywne (prawdopodobieństwo sukcesu powstańców);

3. poprzez nabycie uznania powstańcy uzyskują prawa i obowiązki państwa prowadzącego wojnę.

4. Różnica między uznaniem za stronę wojującą i za powstańców: powstańcy nie mogą uzyskać statusu strony wojującej gdy nie spełniają kryteriów wyżej podanych;

5. Konsekwencje prawne: powstańcy nie są uznani przez państwo uznające za przestępców czy piratów, zachowanie neutralności w stosunku do państwa wojującego.

167. Rozpoczynanie kroków wojennych

Wojna rozpoczyna się z chwilą jej wypowiedzenia, bądź z chwilą rozpoczęcia działań wojennych. III konwencja haska zabrania rozpoczynania wojny bez uprzedniego i umotywowanego wypowiedzenia bądź ultimatum z warunkowym wypowiedzeniem wojny. Konwencje genewskie znajdują zastosowanie we wszystkich konfliktach nawet, gdy jedna ze stron nie uznała stanu wojny. Po rozpoczęciu wojny stosunki dypl. i konsul. Zostają zerwane. Opiekę nad obywatelami państwa nieprzyjacielskiego oraz nad budynkami i archiwami przedst. dypl. przejmują placówki dypl. jednego z państw neutralnych tzw. mocarstw opiekuńczych. Cudzoziemcy mogą opuścić to państwo, gdy wyjazd nie jest sprzeczny z interesami danego państwa. Konwencja zaleca by pozwolono odpłynąć statkom handlowym.

168. Zasady wojny lądowej

OGÓLNE ZASADY PRAWA WOJENNEGO(IUS IN BELLO)

Prawo wojenne należy do najstarszych działów prawa międzyn. Także w czasie wojny istnieją pewne wspólne wartości, które są w jakiejś mierze uznawane i respektowane przez wojujących. Są to nie tylko określone wartości humanitarne, ugruntowane w świadomości społeczeństw, jak zakaz zabijania starców i dzieci, niszczenia pól uprawnych itp. Istotne znaczenie mają także wartości polityczne i militarne, które wymagają, aby w wojnach zaniechano określonych działań wykraczających poza zakres racjonalnie uzasadnionych celów wojny i które by prowadziły do biologicznego wyniszczenia przeciwnika. Przepisy prawa wojennego cechuje mniejsza skuteczność w porównaniu z przepisami podczas pokoju(np. pogwałcenie podstawowych zasad prawa wojennego w czasie II wojny).Wśród czynników skłaniających państwa do przestrzegania prawa wojennego wymienia się obawy, że zgodnie z zasadą wzajemności strona przeciwna odpowie w podobny sposób na naruszenie prawa wojennego. Nowsze konwencje dotyczące humanitarnego prawa konfliktów kładą nacisk na upowszechnienie znajomości tego prawa i nakładają na państwo obowiązki w tym zakresie.

Rozwój historyczny prawa wojennego

Konwencje haskie(1907)-istotne znaczenie dla rozwoju prawa wojny. Szczególnie IV konwencja z dołączonym regulaminem praw i zwyczajów wojny lądowej. III- rozpoczęcie kroków wojennych, V i XIII-o neutralności wojennej. Także konwencje haskie o stanowisku statków handlowych po rozpoczęciu wojny, bombardowaniach morskich, polepszaniu losów rannych, o ograniczeniach w wykonaniu prawa łupów itd.

Klauzula Martensa-zamieszczona w preambule do IV konwencji haskiej-zobowiązuje państwa do przestrzegania przepisów prawa haskiego, oraz prawa zwyczajowego nieobjętego kodyfikacją haską i do dostosowania swego postępowania do zasad ludzkości i wymagań sumienia publicznego.

Konwencje genewskie-1925-podpisanie protokołu genewskiego w sprawie użycia gazów i środków bakteriologicznych.

Konwencje genewskie z 1929 o traktowaniu jeńców i polepszeniu losu rannych i chorych.

Konwencje genewskie z 1949 o ochronie ofiar wojny(rozwinięcie przepisów dotyczących konwencji o polepszeniu losu rannych, dotyczących jeńców, ochrony ludności cywilnej i zawiera w znacznej części przepisy zupełnie nowe).

Siły zbrojne uczestniczące w wojnie lądowej

Art.1 Regulaminu haskiego z 1907-ustawy ,prawa i obowiązki wojenne stosuje się nie tylko do armii,ale też do pospolitego ruszenia i oddziałów ochotniczych jeżeli:mają na czele osobę odpowiedzialną za podwładnych,nosza stała i dającą się z daleka rozpoznać odznakę wyróżniającą,jawnie noszą broń,przestrzegają praw i zwyczajów wojennych.łudność terytorium zajętego która przy zbliżeniu nieprzyjaciela chwyta za broń,aby walczyć i nie miała czasu się zorganizować będzie uznawana za wojującą,jeżeli będzie przestrzegać prawa wojennego.Protokół dodatkowy z 1977-siły zbrojne strony w konflikcie to ,,wszelkie zorganizowane siły zbrojne grupy i jednostki,które pozostają pod dowództwem odpowiedzialnym za swych podwładnych także wówczas gdy ta strona jest reprezentowana przez rząd lub władzę nieuznaną przez stronę przeciwną;takie siły zbrojne powinny być poddane systemowi siły wewnętrznej,który między innymi powinien wymusić przestrzeganie przepisów prawa międzynarodowego,znajdującego zastosowanie w konfliktach zbrojnych”.O wcieleniu do sił oddziałów paramilitarnych lub policyjnych należy powiadomić inne strony.Najmnikom nie przysługuje status kombatanta i jeńca.

Metody i środki walki

Regulamin haski-,,strony nie mają nieograniczonego prawa wyboru środków szkodzenia nieprzyjacielowi”.Nie można używać broni,pocisków mogących zadać niepotrzebne cierpienia.Cele jakie powinny sobie postawić państwa to tylko osłabienie sił zbrojnych nieprzyjaciela.Regulamin haski zabrania w szczególności:1.uzywać trucizny lub broni zatrutej,2.zabijać lub zadawać rany nieprzyjacielowi,który się poddał,3.oświadczać że nikomu nie da się pardonu,4.wydawać na łup miast i miejsc nawet zdobytych szturmem,5.zabijac lub ranić zdradziecko osoby nalezące do ludności lub wojsk nieprzyjaciela.

Podczas bombardowań powinno oszczędzać się świątyni,gmachy służące szkolnictwu,sztuce,dobroczynności,pomniki historyczne,szpitale,miejsca zgromadzenia rannych,pod warunkiem ażeby te gmachy nie służyły jednocześnie celom wojennym.

W r 1980 podpisana konwencja zawierająca zakazy i ograniczenia w stosowaniu nowych rodzajów broni konwencjonalnej,protokół II zawiera zakazy i ograniczenia w stosowaniu min,mini-pułapek itp.,a III zakaz atakowania ludności cywilnej,obiektów cywilnych i wojskowych w rejonie skupienia ludności cywilnej przy użyciu broni zapalającej.

Konwencja haska z 1954 zobowiązuje do szanowania dóbr kulturalnych.Zobowiązanie to może być uchylone w przypadku konieczności wojskowej.Protokół z 1977 zabrania działań wojennych przeciwko zabytkom historycznym,dziełom sztuki itp.

Regulamin haski stwierdza ze szpieg pojmany na gorącym uczynku nie może być ukarany bez uprzedniego sądu.

Protokół genewski z 1925 zabronił używania w czasie wojny gazów duszacych,trujących lub podobnych środków wojny bakteriologicznej.Konwencja z 1972 o zakazie badań ,produkcji i magazynowania broni bakteriologicznej i toksyn oraz ich niszczeniu. Broń jądrowa-nie ma konwencji zabraniającej jej stosowania.W doktrynie pogląd ze jej stosowanie narusza prawo haskie.Zgromadzenie Ogólne w 1961 stwierdza że,, użycie broni nuklearnej i termonuklearnej jest sprzeczne z duchem,literą i celami ONZ,a w związku z tym stanowi pogwałcenie Karty”

Okupacja wojenna

Okupowane terytorium to takie,które znajduje się pod władzą armi nieprzyjacielskiej.Przepisy dot.okupacji zostały skodyfikowane w regulaminie haskim z 1907.Władza okupanta ma charakter przejściowy,los terytorium zostanie roztrzygnięty po wojnie.Okupant nie może decydować jednostronnie o losie tego terytorium ani zmieniac porządku prawnego.Od okupacji wojennej trzeba odróżnić okupacje pokojową i okupacje będącą następstwem bezwarunkowego poddania się.Okupant powinien podjąć środki w celu przywrócenia i zapewnienia porządku życia społ.przestrzegając prawa obowiązującego w tym kraju.Terytorium pozostaje pod dotychczasowym zwierzchnictwem państwowym,jednak wykonanie wladzy należy do okupanta.Okupant powinien respektować honor i prawa rodzinne,życie jednostek i własnośc prywatną,przekonania religijne.Może pobierac podatki(musi z nich pokrywac koszty administracji danego terytorium).Okupant jest jedynie administratorem i uzytkownikiem gmachów publicznych,nieruchomości,lasów i rolnych gospodarstw należących do państwa nieprzyjacielskiego.Obowiązek ochraniania tych majątków.Armia zajmująca daną miejscowość może zabrać gotówkę,fundusze i papiery wartościowe stanowiące własność państwową,składy broni,środki transportu itp.które mogą slużyć do celów wojskowych.Art47-48 konwencji genewskiej z 1949 zabrania masowego i indywidualnego przesiedlania oraz deportacji ludności z obszarów okupowanych.Zobowiązuje okupanta do zaopatrzenia ludności w żywność i leki w razie zaistnienia takiej potrzeby.

169. Zasady wojny morskiej

Wojna morska jest w wyższym stopniu wojną gospodarczą niż wojna lądowa, gdyż zmierza do zniszczenia handlu przeciwnika. Nieprzyjacielska własność na morzu nie jest chroniona przez prawo międzyn. i podlega prawu łupu. Niektórzy wyodrębniają dwie koncepcje wojny: kontynentalną, kładzie nacisk przede wszystkim na działania przeciw siłom zbrojnym nieprzyjaciela oraz anglosaską, która zmierza do osłabienia gospodarczego przeciwnika.

Odrębność wojny morskiej

Wojna morska jest w wyższym stopniu wojną gospodarczą niż wojna lądowa,gdyż zmierza do zniszczenia handlu przeciwnika.Nieprzyjacielska własność na morzu nie jest chroniona przez prawo międzyn.i podlega prawu łupu.Niektórzy wyodrębniają dwie koncepcje wojny:kontynentalną,kładzie nacisk przede wszystkim na działania przeciw siłom zbrojnym nieprzyjaciela oraz anglosaską,która zmierza do osłabienia gospodarczego przeciwnika.

Metody i środki wojny

Miny i torpedy-prawo haskie ogranicza ich stosowanie,zakazuje stosowania min automatycznych

Korsarstwo-upoważnienie statków prywatnych do zajmowania statków nieprzyjacielskich,które stawały się ich łupem,utraciło znaczenie w XXw .W deklaracji paryskiej z 1856 państwa wyrzekły się kosarstwa

Blokada wojenna-operacja wojenna podjęta przez okręty jednego państwa z zamiarem przerwania wszelkiej komunikacji drogą morską z pewnym odcinkiem wybrzeża lub portem strony przeciwnej.Dla swej ważności blokada wymaga oficjalnego ogłoszenia.

Użycie okrętów podwodnych-protokół londyński z 1936-nie wolno im zatapiać statku handlowego,ani uczynic niezdolnym do żeglugi nie umieściwszy uprzednio pasażerów,załogi i dokumentów okrętowych w bezpiecznym miejscu. Wizytowanie i rewizja statków handlowych-w celu sprawdzenia czy statek okazuje bandere panstwa neutralnego,jest rzeczywiście statkiem uprawnionym do podnoszenia bandery,a jeśli tak to czy ładunek który wiezie nie będzie stanowił pomocy dla nieprzyjaciela w prowadzeniu wojny.

Prawo łupu

Własnosc nieprzyjacielska z wyjątkiem tej znajdującej się na stsatku neutralmnym,chyba ze stanowi kontrabande wojenną podlega prawu łupu.Nie obejmuje ono przybrzeżnych statków rybackich,kartelowych,żeglugi lokalnej,statków sanitarnych służacych bezpieczeństwu żeglugi lub przeznaczonych do nadań religijnych,dobroczynnych czy naukowych.Zasada ze tylko sąd może zatwierdzić zabór ststku lub towaru tytułem prawa łupu.

Kontrabanda wojenna

Są to towary przeznaczone na cele wojenne i dostarczane stronom wojującym wbrew zakazowi.Podlega zaborowi także wówczas,gdy stanowi własność neutralną.Deklaracja londyńska przyjęła podział kontrabandy na bezwzględną(materiały używane wyłącznie na wojnie-broń,amunicja itd.)i warunkową(mogą służyc zarówno użytkowi wojennemu jak i pokojowemu-odziez,zywnosc itd.)

170. Zasady wojny powietrznej

Lotnictwo wojskowe podlega przepisom prawa wojny lądowej i morskiej. W szczególności przepisy dotyczące bombardowania, a zwłaszcza regulamin haski zabraniający bombardowania wsi, miast, domów mieszkalnych i budowli, które nie są bronione. Konwencja genewska z roku 1949 w postanowieniach dot. transportów sanitarnych zapewnia ochronę -podobnie jak innym środkom transportu sanitarnego-także samolotom sanitarnym, określając je jako ,,samoloty używane wyłącznie do ewakuacji rannych i chorych, jak również do przewozu personelu i materiału sanitarnego”.

171. Niedozwolone środki i metody walki

172. Uczestnicy konfliktu zbrojnego w prawie międzynarodowym

173. Pojęcie kombatanta w prawie konfliktów zbrojnych

Kombatanci:

• Regularni

• członek sił zbrojnych, cywili oraz oddziałów ochotniczych

• Osoby towarzyszące kombatantom - służby, sekretarze, administracja wojskowa, wymiar sprawiedliwości, kapelani.

• Nieregularni:

• Partyzanci i pospolite ruszenie, powstańcy;

• Ludność terytorium niezajętego, która przy zbliżaniu się wojsk nieprzyjaciela dobrowolnie chwyta za broń, aby walczyć z nieprzyjacielem i nie miał czasu się zorganizować (pod warunkiem, że jawnie nosi broń i przestrzega praw i zwyczajów wojny).

W chwili pojmania kombatanta przez siły wroga stają się oni jeńcami wojennymi i ma tu zastosowanie II KG.

174. Partyzanci i powstańcy w prawie konfliktów zbrojnych

175. Ochrona ludności cywilnej

Zakaz bombardowania i atakowania niebronionych miast, wsi, domów mieszkalnych i budowli. Obowiązek uprzedzenia o mającym nastąpić bombardowaniu. Protokół I dodatkowy z 1977 zabrania stosowania przeciwko osobom cywilnym głodu jako metody prowadzenia wojny. Ustala także ogólną zasadę, że ,,strony w konflikcie zawsze rozróżniać będą ludność cywilną i kombatantów oraz dobra o charakterze cywilnym i cele wojskowe, a w związku z tym kierować będą operacje wojskowe przeciwko celom wojskowym”.Za osoby i ludność cywilną uważa się ,,każdą osobę, która nie należy do jednej z kategorii sił zbrojnych wymienionych w art.4 A pkt.1,2,3 i 6 trzeciej konwencji i w art.43 niniejszego Protokołu. Ludność cywilna obejmuje wszystkie osoby cywilne” .Zabronione jest szerzenie terroru wśród cywilów. Nie wolno niszczyć dóbr przeznaczonych do przeżycia ludności cywilnej. Należy powstrzymać się od ataków które mogą spowodować straty i szkody cywilne nadmiernie wysokie w porównaniu z korzyścią wojskową jakiej się oczekuje. IV konwencja przewiduje możliwość zawierania układów między wojującymi dot. stworzenia stref i miejscowości sanitarnych w celu zapewnienia ochrony rannym .

176. Ochrona jeńców wojennych

Status jeńca przysługuje wszystkim członkom sił zbrojnych którejkolwiek strony w konflikcie mającym prawo uczestniczenia w działaniach wojennych(Protokół dodatkowy I z 1977).Jeńcy znajdują się we władzy państwa nieprzyjacielskiego, a nie we władzy poszczególnych osób lub oddziałów, które wzięły ich do niewoli. Powinni oni być traktowani w sposób humanitarny, mieć prawo do poszanowania, wolno zatrudniać(z wynagrodzeniem)zdrowych jeńców(praca nie może być upokarzająca).Nie można zmuszać do pracy oficerów. Podoficerowie tylko do prac nadzorczych. Jeńcy mają prawo do korespondencji, otrzymywania paczek z żywnością itd. Jeniec ujęty w czasie ucieczki podlega tylko karze dyscyplinarnej. Konwencja przyznaje prawo delegatom mocarstw opiekuńczych i MKCK do wizytowania obozów i miejsc pracy jeńców.

177. Pojęcie najemnika w szpiega w prawie międzynarodowym

Są to osoby pozbawione ochrony.

Szpieg - osoba niebędąca żołnierzem, zwiadowcom lub pozostającym w służbie rozpoznawczej i nieumundurowany;

Najemnik - osoba zwerbowana do walki w kraju lub za granicą, rzeczywiście uczestnicząca w walce w celu uzyskania korzyści osobistych lub wynagrodzenia, niemająca obywatelstwa państwa werbującego i niebędąca członkiem regularnych sił zbrojnych (może być skazany na śmierć).

178. Zbrodnie międzynarodowe a tzw. przestępstwa konwencyjne

Zbrodnie międzynarodowe:

• Pojęcie znane już od starożytności;

• 1890 i 1907 - dwie konferencje haskie (istotny czynnik ukształtowania się odp. Karnej za zbrodnie międzynarodowe); na tych konferencjach wprowadzono do języka międz. Pojęcie ludzkości. Ludzkość jako taka znajduje się pod ochroną prawną i istnieją czyny, które w tę ludzkość godzą!!!

• Zbrodni międzynarodowe - najpoważniejsze zbrodnie wagi międzynarodowej, zagrażające pokojowi, bezpieczeństwu i pomyślności świata, które głęboko poruszyły sumieniami ludzkości;

• MTK dla b. Jugosławii - zbrodnie międzynarodowe, to te przestępstwa, w których zapobieganie i karanie zainteresowana jest społeczność międzynarodowa jako całość.

• Przyjmuje się w doktrynie, że zbrodnia międz. Musi mieć charakter zwyczajowy (naruszenie normy międz. prawa zwyczajowego, która chroni wartości uznane przez społ.międz. jako całość za ważne).

• Takie naruszenie normy PM, które jest połączone z zasadą indywidualnej odpowiedzialności karnej.

• Jakie mamy zbrodnie międzynarodowe?

• Treaty crimes - np. piractwo, handel kobietami, przemyt narkotyków, pranie pieniędzy;

• Care crimes - ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne, zbrodnie agresji;

• Do ścigania zbrodni międz. Społeczeństwo międz. Powołuje Trybunał Międzynarodowy;

• Pierwszy quasi-trybunał został powołany w XV w.

• Koncepcja stworzenia stałego Tryb, międzynarodowego pojawiła się w okresie międzywojennym, jednak upadła ona z powodu II WŚ;

• Po II WŚ powstały dwa trybunały:

• Norymberski (istotniejsze znaczenie);

• Tokijski (dla Dalekiego Wsch.);

Przestępstwa konwencyjne:

????

179. Agresja w prawie międzynarodowym

Wg Karty następujące akty bez względu na to czy wypowiedziano wojnę będą uważane za akt napaści:1.inwazja lub atak dokonany przez siły jednego państwa na terytorium drugiego albo okupacja wojskowa, nawet czasowa, będąca następstwem takiej inwazji. albo aneksja, przy użyciu siły, terytorium państwa lub części terytorium.2.bombardowanie lub użycie jakiejkolwiek broni przez siły zbrojne jednego państwa na terytorium drugiego państwa.3.blokada portów lub wybrzeża państwa przez siły zbrojne drugiego państwa.4.atak dokonany na siły lądowe, morskie lub powietrzne drugiego państwa.5.użycie sił zbrojnych jakiegoś państwa, które znajduje się na terytorium drugiego państwa na mocy porozumienia z państwem przyjmującym, w sposób naruszający warunki ustalone w tym porozumieniu lub przedłużenie obecności tych sił zbrojnych na danym terytorium poza okres przewidziany w porozumieniu.6działalność państwa polegająca na udzieleniu zezwolenia w odniesieniu do terytorium oddanego do dyspozycji drugiego państwa, aby było ono użyte przez to państwo dla wykonania aktu napaści przeciwko trzeciemu państwu.7.wysyłanie przez jakieś państwo w imieniu tego państwa zbrojnych band, grup, oddziałów nieregularnych lub najemników, które dokonują zbrojnych działań przeciwko drugiemu państwu o takiej wadze, że równają się one aktom wymienionym powyżej lub poważnemu zaangażowaniu na tym obszarze. Wg Karty wojna napastnicza jest zbrodnią przeciwko międzynarodowemu pokojowi i żadne względy politycznej, gospodarczej, wojskowej lub innej nie są usprawiedliwieniem.

180. Ludobójstwo w prawie międzynarodowym

Rezolucje Zgromadzenia Ogólnego. W grudniu 1946 r. Zgromadzenie Ogólne uchwaliło rezolucje nr.95/1, która stwierdza: „Ludobójstwo stanowi zaprzeczenie prawa do istnienia całych grup ludzkich, tak jak zabójstwo stanowi zaprzeczenie prawa do życia poszczególnych jednostek [...]. ludobójstwo stanowi zbrodnię w rozumieniu prawa międzynarodowego, która potępia świat cywilizowany, i której główni sprawcy i ich wspólnicy podlegają karze bez względu na to, czy są osobami prywatnymi, funkcjonariuszami publicznymi, mężami stanu, i bez względu na to, czy zbrodnia została dokonana z przyczyn religijnych, rasowych, politycznych czy innych”.

Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa. W dwa lata od uchwalenia rezolucji o ludobójstwie, 9.12.1948 r. Zgromadzenie Ogólne uchwaliło Konwencje w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa. Konwencja potwierdziła w art. I uprzednie stanowisko Zgromadzenia Ogólnego, że ludobójstwo, i to popełnione zarówno w czasie pokoju, jak i wojny, stanowi zbrodnie w obliczu prawa międzynarodowego. Jest nim w rozumieniu konwencji: „[...] jakikolwiek z następujących czynów dokonany w zamiarze zniszczenia w całości lub części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych, jako takich:

1. zabójstwo członków grupy,

2. spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego członków grupy,

3. rozmyślne stworzenie dla członków grupy warunków życia obliczonych na spowodowanie ich całkowitego lub częściowego zniszczenia fizycznego,

4. stosowanie środków, które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy,

5. przymusowe przekazywanie dzieci członków jednej grupy do innej grupy”.

Konwencja o niestosowaniu przedawnienia. Uzupełnieniem Konwencji w sprawie ludobójstwa jest Konwencja o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości. 9.04.1965 r. Komisja Praw Człowieka uchwaliła rezolucję w sprawie karania zbrodniarzy wojennych i osób winnych zbrodni przeciwko ludzkości.

181. Zbrodnia przeciwko ludzkości w prawie międzynarodowym

• Nie została skodyfikowana w jednym dokumencie.

• Jest to typowa norma PM;

• Definicja w świetle prawa zwyczajowego:

• „Atak skierowany przeciwko ludności cywilnej, mający charakter systematyczny i zakrojony na wysoką skalę o charakterze umyślnym”.

• Zbrodnie przeciwko ludzkości:

• Zabójstwo

• Eksterminacja;

• Niewolnictwo;

• Deportacja;

• Uwięzienie;

• Torturowanie;

• Zgwałcenie;

• Prześladowanie z powodów politycznych, rasowych i religijnych;

• Inne nieludzkie czyny.

• Statut MTK dla b. Jugosławii - zbrodnie przeciwko ludzkości to tylko te popełnione w konflikcie zbrojnym;

• Statut MTK dla Rwandy - sprawca musi działać z zamiarem dyskryminacyjnym, ze względu na przynależność do danej grupy;

• W orzecznictwie MTK okazuje się, że wyżej wymienione dodatkowe elementy definicji ograniczają działanie poszczególnych Trybunałów, nie mają znaczenia powszechnego;

182. Zbrodnie wojenne w prawie międzynarodowym

• Popełnione w czasie konfliktu zbrojnego;

183. Jurysdykcja uniwersalna w prawie międzynarodowym

184. Międzynarodowe sądy karne ad hoc dla b. Jugosławii i Rwandy

• Międzynarodowy Trybunał dla Rwandy.

• W roku 1994 doszło w Rwandzie do masowych morderstw i masakry osób, w wyniku których zginęło około pół miliona ludzi. Rada Bezpieczeństwa powołała do życia Międzynarodowy Trybunał dla Ruandy w celu osadzenia winnych ludobójstwa i pogwałcenia międzynarodowego prawa humanitarnego. Mimo osadzenia w więzieniu tysięcy osób podejrzanych o zbrodnie ludobójstwa pierwsze wyroki skazujące winnych ludobójstwa na dożywocie lub wieloletnie więzienie zapadły dopiero w 1999 roku.

• Międzynarodowy Trybunał dla b. Jugosławii:

• Zbrodnie popełnione po 1.01.1991 r.;

• Brak górnej granicy czasowej;

• Zakładano, że będzie sądził zbrodniarzy z konfliktu zbrojnego 91-95, ale po '95 ponownie wybuchł konflikt, konflikt kosowski;

• Obszar byłej Socjalistycznej Republiki Jugosławii (federacja) - Serbia, Czarnogóra, Słowenia, Chorwacja, BiH, Była Jugosławiańska Republika Macedonii;

• Osoby fizyczne bez określenia wieku;

• Ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne (ciężkie naruszenie KG oraz praw lub zwyczajów wojny)

Jugosławia - konflikt międzynarodowy, a konflikt Rwandyjski to była wojna domowa. Rwandy nie chronią KG. Tylko art. 3 oraz protokół dołączony do nich wspominają o wojnach domowych.

Oba Trybunały zostały powołane przez RB (rezolucją). Pojawia się problem legalności tych organów. RB nie ma kompetencji sądowych, a utworzyła jako swój organ pomocniczy dwa Trybunały ad hoc.

185. Stały Międzynarodowy Trybunał Karny

• Statut MTK:

• Zakres podmiotowy: Państwa NIE ponoszą odpowiedzialności karnej. Podmiotami, które odpowiadają przed MTK to osoby fizyczne, które ukończyły 18 lat w chwili popełnienia przestępstwa (art. 26);

• Zakres miejscowy: zbrodnie popełnione na terytorium państw - stron, ale także popełnione przez obywatela państwa strony na jakimś innym terytorium (art. 12).

Obecnie toczy się postępowanie dotyczące zbrodni popełnionych w Sudanie (nie jest stroną statutu). Rezolucja RB z 2004 art. 16 ust 3 dotyczy sytuacji, kiedy RB poleci Trybunałowi zajęcie się sprawą (takżę w art. 13);

• Zakres czasowy (art. 11): Jurysdykcją Trybunału są objęte wyłącznie zbrodnie popełnione pop dniu wejścia w życie statutu (czyli po 1.07.2002);

Obecnie jest 107 państw - stron statutu.

Państwo, które wiąże się statutem już po wejściu w życie - jurysdykcja obowiązuje po dniu wejścia w życie statutu w tym państwie;

• Na podstawie art. 9 opracowano elementy definicji zbrodni (uwzględnienie zakresu przedmiotowego statutu MTK).

• Art. 21 określa prawo, które jest stosowane przez Trybunał. Kolejno stosuje się:

• 1.

• statut;

• elementy definicji zbrodni;

• reguły procesowe i dowodowe (w jaki sposób przeprowadza się postępowanie przed Trybunałem);

• 2. Odpowiednie traktaty i zasady, reguły PM, np. Konwencję w sprawie zapobiegania i karania ludobójstwa, Konwencję dot. nieprzedawniania zbrodni wojennych, ludobójstwa i przeciwko ludzkości, Konwencje Genewskie oraz 2 protokoły dodatkowe do KG, Konwencje o zakazie tortur oraz innego sposobu karania;

• 3. W razie braku dwóch wcześniejszych źródeł (uregulowanych) wtedy stosuje się ogólne zasady prawa, interpretowane z systemów krajowych.

• Zasady odpowiedzialności karnej przed MTK

• Art. 20 NE BIS IN IDEM (nie dwa razy o to samo);

• Zakazuje się ponownego sądzenia przed Trybunałem osoby, która już została przez MTK skazana lub uniewinniona;

• Nikt nie może być sądzony przed sądem krajowym za czyn, za który został ukarany przez Trybunał;

• Trybunał nie może sądzić żadnej osoby, która została już skazana przez inny sąd prawomocnie, z wyjątkiem dwóch sytuacji:

• Postępowanie prowadzone w celu uchronienia osoby oskarżonej;

• Postępowanie nie było prowadzone w sposób niezależny i bezstronny;

• Art. 22 NULLUM CRIMEN SINE LEGE (nie ma zbrodni bez ustawy)

• Nikt nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej za czyn, który w chwili jego popełnienia nie był zbrodnią;

• Art. 23 NULLA POENA SINE LEGE (żadna kara bez ustawy)

• Trybunał może wymierzyć karę jedynie przewidzianą w statucie;

• Art. 77 i 78 to katalog kar:

• Dożywotnie pozbawienie wolności;

• Na czas oznaczony do lat 30;

• Grzywna lub przepadek korzyści;

• Art. 24 LEX RETRO NON AGIT (prawo nie działa wstecz)

• Nie można pociągnąć nikogo do odpowiedzialności karnej za przestępstwo popełnione przed dniem wejścia w życie statutu;

• Art. 25 INDYWIDUALNA ODPWOEDZIALNOŚĆ KARNA

• Odpowiedzialność indywidualna - za to, co się zrobiło;

• Ust. 3. Formy sprawne (współoprastwo, usiłowanie, pomocnictwo…);

• Art. 27 ZASADA IRRELEWANTNOŚCI FUNKCJI PUBLICZNEJ

• Ponoszenie odp. Karnej nie może uniknąć osoba, która pełni funkcję publiczną, w tym przypadku nie ma to żadnego znaczenia (np. nakaz aresztowania byłego prezydenta Sudanu)

• Art. 28 Odpowiedzialność karna przełożonego

• Czyn musi być popełniony przez podwładnego (relacja podwładny-przełożony; efektywne zwierzchnictwo nad podwładnym sprawowane przez przełożonego)

• Przełożony wiedział lub powinien był wiedzieć, że podwładny popełnił zbrodnie;

• Przełożony zaniechał zapobieżenia zbrodni lub zaniechał ukarania sprawcy;

• Art. 29 Zbrodnia agresji, ludobójstwo, wojenne i przeciwko ludzkości NIE PODLEGA PRZEDAWNIENIU

• Art. 33 działanie w wykonaniu rozkazu lub polecenia przełożonego nie zwalnia z odpowiedzialności karnej za zbrodnie;

• Organy Trybunału (art. 34):

• Prezydium (art. 38)

• Składa się z prezesa i I i II wiceprezesa;

• Wydziały (art. 36): (orzekający, przygotowawczy, odwoławczy)

• Składają się z sędziów wybieranych przez państwa strony i przewodniczącego;

• 18 sędziów wchodzi w skład

• Kadencja trwa 9 lat, brak możliwości reelekcji, co 3 lata wymiana 1/3 składu;

• Sędziego do danego wydziału przydziela prezes;

• Prokurator (art. 42)

• 1 w MTK;

• Pomagają mu wice prokuratorzy;

• Wybierany przez Zgromadzenie Państw Stron, także wiceprezesów wybiera zgromadzenie;

• Kadencja 9 lat, brak możliwości reelekcji;

• Ust 3 kwalifikacje prokuratora

• Sekretariat (art. 43)

• Na czele Sekretarz, który jest głównym urzędnikiem administracyjnym;

• Kadencja 5 lat;

• Wybierają sędziowie na zalecenie państw stron;

• Art. 70 dot. przestępstw przeciwko wymiarowi sprawiedliwości

• Kłamanie w czasie zeznań

• Przekupstwo;

• Fałszywe dowody.

• Trybunał o winie lub niewinności rozstrzyga wyrokiem (art. 74). W kwestiach mniej istotnych wydaje się postanowienia.

• Wyrok na piśmie;

• Zapadają jednomyślnie (czasem większością głosów);

• Publicznie w obecności oskarżonego są składane (art. 76);

• Od wyroku wydziału orzekającego przysługuje odwołanie do wydziału odwoławczego (dla skazanego oraz dla prokuratora istnieje taka możliwość).

186. Odpowiedzialność jednostki przed międzynarodowymi, krajowymi i mieszanymi sądy karnymi

Odpowiedzialność karna nie dotyczy państw w PM. Odpowiedzialność karna dotyczy TYLKO jednostek, nie osób prawnych. Odpowiedzialność państw ma charakter wyjątkowy.

Kwestia odp. Międz. Wiąże się ściśle z istnieniem zobowiązania. Odp. Jest dopełnieniem zobowiązania.

Z chwilą powstania zobowiązania powstaje odpowiedzialność.

Odpowiedzialność ma charakter domniemany.

Do końca lat 60-tych w PM mówiono tylko o RESPONSIBILITY.

Rozróżnienie między RESPONSIBILITY, a LIABILITY wprowadziła Komisja PM:

• RESPONSIBILITY: opd. Za czyny zabronione przez PM;

• LIBAILITY: odp. Za czyny nie zabronione przez PM, a wiążące się ze szkodą trans graniczną.

187. Rzeki międzynarodowe

Rzeki międzynarodowe to w szerokim rozumieniu rzeki przepływające przez terytorium, co najmniej dwóch państw, oraz ważne by była to rzeka żeglowna mająca ujście do morza, na której obowiązywałaby swoboda żeglugi dla statków wszystkich państw. (rzeki wielonarodowe płyną przez kilka państw, ale nie nadają się do żeglugi albo nie mają ujścia do morza; rzeki graniczne rozdzielają terytoria dwóch państw).

Konwencja barcelońska z 20 kwietnia 1921r. Znacznie rozszerza pojęcie rzeki międzynarodowej, jednak ze względu na niewielką liczbę ratyfikacji konwencja miała ograniczone znaczenie.

Inne sposoby wykorzystania rzek międzynarodowych. Rzeki poza żegluga są również wykorzystywane do celów przemysłowych, energetycznych itp. dlatego każda rzeka jeśli przecina lub rozgranicza terytoria kilku państw jest przedmiotem stosunków między tymi państwami. Wśród europejskich rzek międzynarodowych na szczególną uwagę zasługują Dunaj i Ren.

A. Dunaj.

Płynie przez RFN, Austrie, Słowacje, Węgry, Chorwacje, Serbie, Rumunie, Bułgarie i Mołdawie. Został najpierw on umiędzynarodowiony na mocy traktatu paryskiego z 30 marca 1856r. i później jego status był regulowany wieloma innymi traktatami.

Konwencja belgradzka z 18 sierpnia 1948r. obecnie reguluje status prawny Dunaju i mówi, że żegluga na Dunaju jest wolna i otwarta dla obywateli, statków handlowych i towarów wszystkich państw na zasadzie równości.

B. Ren.

Szczegółowe przepisy dotyczące Renu zostały ustanowione przez konwencję moguncką 31 marca 1831r. Obecny status Renu jest określony przez konwencję mannheimską z 17 października 1868r., która przewiduje wolność żeglugi statków wszystkich państw. W 1963r w Strasburgu konwencja mannheimska została poddana rewizji.

C. Niger.

Akt generalny konwencji berlińskiej z 1885r. podpisany przez państwa kolonialne, proklamował wolność żeglugi na rzece Niger i równe traktowanie wszystkich państw. Po uzyskaniu niepodległości państwa nadbrzeżne przyjęły w 1963r. nową konwencję, która utrzymała swobodę żeglugi.

D. Indus.

Traktat regulujący wykorzystanie Indusu został podpisany w 1960r. i zakończył spory między Indiami i Pakistanem. Został podzielony na dwie części i 3 cieki wschodniej części są dla Indii, a 3 cieki zachodniej dla Pakistanu. Strony zachowują też pewne prawa w części rzeki należącej do drugiej strony.

E. Amazonka.

Traktat o współpracy dorzecza Amazonki został podpisany w 1978r. przez Boliwię, Brazylię, Gujanę, Ekwador, Kolumbię, Peru, Surinam i Wenezuelę. Całkowita swoboda żeglugi handlowej jest zagwarantowana na zasadach wzajemności. Daje równe prawa wszystkim państwom nabrzeżnym.

188. Morska strefa przyległa

Obszar morza o określonej szerokości, przylegający do zewnętrznej granicy morza terytorialnego, na którym państwo nadbrzeżne sprawuje w odniesieniu do obcych statków kontrolę w specjalnie przewidzianych dziedzinach i ograniczonym zakresie. Konwencja o prawie morza przewiduje możliwość ustanawiania morskiego pasa przyległego o szerokości nie przekraczającej 24 mil.

Państwa nadbrzeżne mają prawo do działania prewencyjnego i represyjnego w tym obszarze:

• Można kontrolować statki w celu zapobiegnięcia naruszenia przez załogę przepisów celnych, skarbowych, sanitarnych, imigracyjnych w obrębie terytorium lub morza terytorialnego;

• Można zatrzymać statek i go ukarać;

• Można rozpocząć pościg.

189. Reżim prawny wyłącznej strefy ekonomicznej

Jest to obszar przylegający do morza terytorialnego, podlegający specjalnemu statusowi prawemu regulowanemu przez KMB; 200 Mm

- Państwo nadbrzeżne ma prawo suwerenności i jurysdykcji, a państwa trzecie wolności określone w Konwencji o Prawie Morza (KMB);

- Prawo suwerenności w zakresie zasobów naturalnych strefy, wykorzystywania dla celów energetycznych;

Jurysdykcja:

• Sztuczne wyspy, instalacje;

• Badania naukowe;

• Zachowanie środowiska morskiego;

• Inne przewidziane w KoPM

Państwa trzecie mają suwerenne prawo do eksploatacji zasobów żywych strefy

3 wolności komunikacyjne:

1. Prawo do ustanowienia strefy bezpieczeństwa wokół instalacji służących do eksploatacji szelfu;

2. Prawo układania kabli i rurociągów podmorskich w porozumieniu z państwem nadbrzeżnym;

3. Państwo śródlądowe ma prawo do udziału w zasobach wyłącznej strefy ekonomicznej (przy nadużytkach).

Faktycznymi twórcami tej koncepcji są państwa afrykańskie, a ich stanowisko zostało sformułowane na regionalnym seminarium prawa morza, jakie odbyło się w Jaunde w czerwcu 1972r.

Następstwa wprowadzenia stref. Oznaczało, że poza granicami morza terytorialnego, na obszarze morza otwartego, przekreślona została dotychczasowa zasada wolności rybołówstwa. Strefy obejmują także zasoby naturalne dna, i to nie tylko szelfu kontynentalnego, gdzie państwa już obecnie mają wyłączne prawa, lecz również leżących poza krawędzią szelfu w obrębie 200mil.

Istota prawna. W wyłączonej strefie ekonomicznej, której szerokość nie morze przekroczyć 200 mil, państwo nadbrzeżne ma prawa suwerenne o badania i eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi. W wyłączonej strefie ekonomicznej wszystkie państwa korzystają z wolności żeglugi i przelotu, układania kabli i rurociągów itp.

Zasady uprawiania rybołówstwa w strefie. Zgodnie z konwencją z roku 1982 państwo nadbrzeżne samo określa wysokość dopuszczalnego połowu żywych zasobów w strefie, przy czym biorąc pod uwagę najlepsze z dostępnych mu informacji naukowych, powinno chronić żywe zasoby od niebezpieczeństwa przełowienia. Jeśli państwo nie jest w stanie pozyskać dopuszczalnego odłowu, powinno udostępnić innym państwom możliwość korzystania z nadwyżki.

Praktyka międzynarodowa. Strefy rybołówstwa utrzymało do chwili obecnej tylko 25 państw, podczas gdy wyłączną strefę ekonomiczną posiada 81 państw, gdyż daje ona znacznie dalej idące uprawnienia.

190. Reżim prawny szelfu kontynentalnego

To łagodnie opadające dno morskie i oceaniczne połączone z terytorium lądowym, nie dalej niż 200 Mm.

Prawo państwa nadbrzeżnego do zasobów żywych szelfu;

Do jej powstania doprowadził rozwój nauki i techniki umożliwiający prowadzenie badań oraz eksploatacji bogactw naturalnych znajdujących się na dnie morskim. Wiele państw wysuwało jednostronne roszczenia do szelfu, trzeba było, więc uregulować ten problem, co nastąpiło w IV konwencji genewskiej.

IV konwencja genewska z 1958r. Szelf wg niej to dno morskie oraz warstwy ziemi pod dnem morskim przylegające do wybrzeża, lecz znajdujące się poza granicami morza terytorialnego. Zewnętrzna granica szelfu przebiega w miejscu gdzie głębokość wody nie przekracza 200 metrów, może ona jednak wykraczać poza nią, jeśli istnie możliwość eksploatacji zasobów naturalnych.

Prawo państwa nadbrzeżnego. Państwo wykonuje nad szelfem kontynentalnym prawa suwerenne w celu badania i eksploatacji jego naturalnych zasobów. Prawa mają charakter ekskluzywny tzn., że nawet, jeśli nie prowadzi badań to żadne inne państwo nie może tego robić. Nie daje mu suwerenności nad szelfem.

Zewnętrzna granica szelfu. Zgodnie z definicją szelfu kontynentalnego, przyjętą w konwencji o prawie morza, sięga on do zewnętrznego skraju krawędzi kontynentalnej, która zgodnie z tzw. Formułą irlandzką może być wyznaczana albo

linią łączącą najbardziej wysunięte punkty zewnętrzne, albo linią wyznaczającą punkty znajdujące się w odległości nie większej niż 60 mil od podnóża zbocza kontynentalnego.

W razie problemów, państwa spierające się powinny się dogadać pokojwo.

Państwa przystępując do KMB wybierają procedury regulowania sporów dot. Interpretacji i stosowania KMB:

• MTPM

• MTS

• Trybunał Arbitrażowy (aneks VII);

• Specjalny Trybunał Arbitrażowy (aneks VIII)

191. Delimitacja wyłącznej strefy ekonomicznej i szelfu kontynentalnego

Deliminacja - ustalenie biegu granic na mapie, dot. granic lądowych, rzecznych, morskich, powietrzno kosmicznych.

Wyłączna strefa ekonomiczna - do 200 MM od linii podstawowej

Szelf kontynentalny - do 200 MM, w szczególnych wypadkach do 350 MM

192. Reżim prawny morza otwartego - charakterystyka ogólna

Zasada wolności mórz:

- otwarcie mórz i oceanów dla wszystkich (nawet dla tych, co nie mają wybrzeża);

-zakaz wysuwania roszczeń do morza otwartego;

- zastrzeżenie wód międzynarodowych wyłącznie do celów pokojowych;

-wolność żeglugi, rybołówstwa, kładzenia kabli, rurociągów podmorskich, dokonywania lotów (wszystko II KG);

- budowanie sztucznych wysp i badań naukowych (KMB);

- granice swobody korzystania są ograniczone przez prawa i wolności innych państw;

- statki pływają pod banderami (lex bandera);

- każdy niewolnik zbiegły na jakikolwiek statek jest wolny;

- II KG i KMB - za wypadki etc statek odpowiada przed sądami państwa bandery lub państwa obywatelstwa osoby odpowiedzialnej za wypadek;

-Zakaz zatrzymywania statków nawet w przypadku śledztwa przez państwo inne niż bandery;

- wszyscy kapitanowie mają obowiązek udzielania pomocy osobom w niebezpieczeństwie - chyba, że uznają to za zbyt duże ryzyko dla nich.

193. Prawo wizyty i rewizji w międzynarodowym prawie morza

Prawo przyznane okrętom wojennym na morzu otwartym wobec statków innych państw w 5 ściśle określonych przypadkach.

1. Podejrzenie o piractwo;

2. Podejrzenie o handel ludźmi, niewolnikami;

3. Posiada tę samą przynależność, co okręt wojenny, ale pływa pod inną banderą;

4. Brak przynależności państwowej statku - brak bandery;

5. Podejrzenie nadawania nielegalnych audycji.

W tych przypadkach okręt może wysłać łódź pod dowództwem oficera, który dokonuje sprawdzenia dokumentów uprawniających do podnoszenia bandery, a w razie konieczności przeprowadza kontrolę statku.

Nieuzasadniona kontrola wobec statku zatrzymanego zobowiązuje do wynagrodzenia strat i szkód, które mógł ponieść.

194. Prawo pościgu w międzynarodowym prawie morza

Przysługuje okrętom wojennym i samolotom woskowym oraz statkom i samolotom w służbie rządowej, posiadającymi właściwe upoważnienie wobec statków, których załoga lub pasażerowie podejrzani są o naruszenie prawa państwa nadbrzeżnego. Pościg taki może się rozpocząć na:

1. Wodach wewnętrznych;

2. Morzu terytorialnym;

3. Morskim pasie przyległym;

4. Wyłącznej strefie ekonomicznej;

5. Strefie rybołówstwa;

6. W związku z naruszeniem prawa państwa na szelfie.

Konieczne jest oddanie sygnału optycznego lub dźwiękowego w odległości umożliwiającej dostrzeżenie lub usłyszenie go.

Pościg powinien być nieprzerwany, ustaje z chwilą wpłynięcia jednostki ściganej na morze terytorialne państwa trzeciego.

195. Reżim prawny Obszaru (dna mórz i oceanów poza zasięgiem jurysdykcji krajowej)

-3 reżimy dna:

1. Pod wodami wewnętrznymi, morzem terytorialnym i wodami archipelagowymi - objęty suwerennością państwa nadbrzeżnego;

2. 350 mil od linii podstawowej (do 200 i poza 200) -strefa ekonomiczna;

3. Poza granicami jurysdykcji państwa - obszar.

- wspólne dziedzictwo ludzkości;

- żadna działalność nie może naruszać statusu wód nad nim (m. otwartego) i przestrzeni powietrznej;

- zasada niewysuwania roszczeń i zawłaszczania obszaru oraz minerałów na nim uzyskanych;

- wolność prowadzenia badań naukowych;

- eksploatacji i eksploracji może dokonać tylko organizacja międzynarodowa;

- tylko pokojowe wykorzystanie obszaru;

- ochrona życia ludzkiego;

Zasada ochrony środowiska morskiego;

- M-nar Org. Dna Morskiego - członkami wszystkie państwa strony KMB; dzierży ona zasoby obszaru i zarządza w celu dobra ludzkości;

- suwerenna równość;

Problemy statusu prawnego dna mórz i oceanów. Ustalono, że postanowienia dotyczące szelfu kontynentalnego nie mogą się odnosić do całego dna mórz i oceanów. Na dnie znajdują się nadające się do eksploatacji przemysłowej tzw. Konkrecje polimetaliczne zawierające min. Nikiel, miedź, kobalt, mangan.

Prace ONZ. 17 grudnia 1970r. Zgromadzenie Ogólne uchwaliło deklarację zasad dotyczących dna mórz i oceanów poza granicami jurysdykcji państwowej.

Deklaracja zasad dotycząca dna mórz i oceanów. Dno mórz i oceanów oraz jego wnętrze, leżące poza granicami jurysdykcji państwowej zostało uznane za wspólne dziedzictwo ludzkości. Obszar jest dostępny do użytkowania wyłącznie celach pokojowych, a badania i eksploatacja prowadzone są wyłącznie dla dobra całej ludzkości.

Konwencja o prawie morza z 16 listopada 1944r. Obszar międzynarodowy, znajdujący się po zewnętrznej stronie szelfu kontynentalnego został uznany za wspólne dziedzictwo ludzkości. Korzyści osiągane z eksploatacji zasobów obszaru będą dzielone przez Zgromadzenie Organizacji Dna Morskiego na podstawie zasady niedyskryminacji.

196. Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza

197. Obszary podbiegunowe w świetle prawa międzynarodowego

Obszary podbiegunowe.

1. Arktyka.

Teoria sektorów. Obszar wokół Bieguna Północnego, obejmujący Morze Arktyczne, Ocean Lodowaty Północny oraz przylegające morza wraz z wyspami nazywany jest Arktyką. Jej sytuacja prawna opiera się na teorii sektorów, w myśl, której państwa leżące wokół obszaru arktycznego: Kanada, Związek Radziecki, Dania, Norwegia i Stany Zjednoczone wysunęły roszczenia do obszarów lądowych w wyznaczonych przez nie sektorach.

2. Antarktyka.

Roszczenia do Antarktyki. Antarktyka obejmuję obszar wokół Bieguna Południowego, obejmujący Antarktydę, przylegające doń wyspy, a także część oceanu Atlantyckiego, Spokojnego i Indyjskiego. Mimo wielu roszczeń terytorialnych odnośnie Antarktyki rozmaitych państw, żadne z nich nie zostało uznane.

Układ w sprawie Antarktyki zawarto i podpisano 1 grudnia 1959r. na konferencji waszyngtońskiej (12 państw). Stwierdza on, że Antarktyka będzie wykorzystywana wyłącznie do celów pokojowych. Sygnatariusze zobowiązali się utrzymywać wolność badań naukowych oraz rozwijać międzynarodową współpracę naukową. Układ nie odrzucał, ale też nie uznawał roszczeń terytorialnych poszczególnych państw, wyraźnie jednak zabronił wysuwania nowych roszczeń lub rozstrzygania istniejących.

198. Międzynarodowa ochrona środowiska naturalnego

199. Wolności lotnicze w świetle prawa międzynarodowego

200. Status prawny przestrzeni kosmicznej

Prawo kosmiczne tworzone jest przez Komitet ds. Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej powołany w 1959 r. rezolucją Zgromadzenia Narodów Zjednoczonych.

Podstawowe umowy międzynarodowe dotyczące przestrzeni kosmicznej:

1. Deklaracja zasad prawnych rządzących działalnością państw w zakresie badania i wykorzystywania przestrzeni kosmicznej - ZO ONZ z 1962

2. Umowa o ratowaniu kosmonautów, powrocie kosmonautów i zwrocie obiektów wypuszczonych w przestrzeń kosmiczną z 1968;

3. Konwencja o międzynarodowej odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez obiekty kosmiczne z 1972;

4. Konwencja o rejestracji obiektów wypuszczonych w przestrzeń kosmiczną z 1974;

5. Układ normujący działalność państw na Księżycu i innych ciałach niebieskich;

Zakazane jest zakładanie baz wojskowych, fortyfikacji, przeprowadzania manewrów wojskowych, testowania jakichkolwiek rodzajów broni na ciałach niebieskich.

Przestrzeń kosmiczna jako dobro wspólne i może być użytkowana tylko w celach pokojowych.

Państwa ponoszą międzynarodową odpowiedzialność za swą działalność w kosmosie m.in. za obiekty tam wysłane.

Kosmonauci jako wysłannicy ludzkości - nakaz udzielania im wszelkiej możliwej pomocy .

Ogólnie przyjęto, że przestrzeń kosmiczna zaczyna się od 90-100 km od powierzchni ziemi.

Traktaty

Zwyczaj

Zasady ogólne prawa mnar.

Akty jednostronne

Dokumenty o niejasnym statusie

Uchwały wiążące org. mnar.

SOFT LAW

- uchwały niewiążące org. mnar.

---