• Pedagogika jest nauką o wychowaniu

Z greckiego paris - chłopiec

ago - prowadzę

paidogogos - „prowadzę” chłopca

• Działy pedagogiki

• pedagogika ogólna

• teoria wychowania

• dydaktyka

• teoria organizacji szkolnictwa

• Wychowanie należy rozumieć jako świadomie organizowaną działalność, polegającą na wywoływaniu zamierzonych zmian, mających na celu doprowadzenie do pełnego rozwoju jednostki, do przygotowania jej do życia w społeczeństwie.

• Dydaktyka jest działem pedagogiki i zajmuje się teoria nauczania. Jest nauką o kształceniu (czyli nauczaniu innych i uczeniu się), jego celach, treściach, metodach, środkach dydaktycznych, organizacji kształcenia, jej formach i wynikach.

• Nazwa dydaktyka pochodzi z języka greckiego

• didaktikos - „pouczający”

• didasko - „uczę się”

Nauczanie

Wzajemne oddziaływanie między nauczycielem a uczącym się - za które nauczyciel jest odpowiedzialny - w celu spowodowania oczekiwanych zmian zachowań studenta.

Celem nauczania jest pomóc uczącym się w:

• nabyciu, utrzymaniu i wykorzystaniu wiedzy:

• zrozumieniu, przeanalizowaniu systematycznym ujęciu i ewaluacji;

• osiągnięciu umiejętności praktycznych:

• wyrobieniu nawyków

• ukształtowaniu postaw.

Uczenie się

To proces prowadzący do pewnych zmian, względnie trwałych, w sposobie myślenia, odczuwania i działania ucznia.

Charakterystyka uczenia się

Uczenie się jest:

• powodem zmiany zachowań uczącego się

• które są względnie trwałe, lecz zachodzą stopniowo, są plastyczne i wybiórcze.

• wynikają z praktyki, powtarzania i doświadczenia

• nie są bezpośrednio obserwowane

PROCES UCZENIA SIĘ - wg. prof. Tyszkowej

Etap I	rozwój myślenia w łonie matki
Etap II	rozwój w życiu niemowlęcym, następuje uczenie się bardzo prostych czynności
Etap III	rozwój między 2-4r.ż.; etap ekspozycji, szczyt rozwoju myślenia formalnego
Etap IV	Od 4r.ż. do ok. 30r.ż. rozwija się myślenie „kalki”, obiekty są albo białe albo czarne od 7r.ż. nakłada się rozwój myślenia abstrakcyjnego
Etap V	ok. 40r.ż. rozwija się myślenie dialektyczne (wieloaspektowe)
Etap VI	ok. 50r.ż. rozwija się myślenie filozoficzne, pozwalające człowiekowi „wznieść się” ponad pewne prawidłowości
Etap VII	po 60r.ż. rozwija się myślenie selektywne, charakteryzujące się powrotem do przeszłości; zależne od sprawności OUN

Uczenie się

• jest przede wszystkim kontrolowane przez uczącego się

• jest unikalne i indywidualne

• jest uzależnione od ogólnego stanu osoby uczącej się

• jest uzależnione od współdziałania i współpracy

• jest procesem ewolucyjnym

• jest wynikiem doświadczenia

NA CZYM POLEGA UCZENIE SIĘ?

Model takiego cyklu zaproponował D. Kolb. Uczenie się według tego podejścia to dostrzeganie problemów i szukanie metod ich rozwiązywania. Nie jest to możliwe bez uczenia się w działaniu. Proces uczenia się zaczyna się zawsze od konkretnego przeżycia, doznania, doświadczenia. Następnym elementem cyklu jest faza refleksji i obserwacji, czyli zadawanie pytań: co? Jak?, dlaczego? Faza ta przechodzi stopniowo w uogólnienie, czyli nadawanie znaczeń i pełne zrozumienie, po czym następuje aktywne eksperymentowanie, z planowaniem kolejnych działań włącznie. I… cykl się powtarza wiele razy, aż do momentu uzyskania efektów, uznanych przez uczącego się za wystarczające.

UNIWERSALNE ETAPY PROCESU UCZENIA SIĘ:

1. nieświadoma niekompetencja

• zyjemy w poczuciu błogiej wszechstronnej kompetencji, dopóki sami odkryjemy lub ktoś nam pokarze obszary nowych możliwości.

świadoma niekompetencja

• wiesz ze wielu rzeczy nie wiesz. I to właśnie jest efekt odkrycia, że nie potrafimy np. mówić w innym języku.

• świadoma kommpetencja

• wiesz ze coś potrafisz ale nie wykonujesz tego automatycznie. Wykonanie wymaga wysiłku, namysłu, znacznej koncentracji.

• nieświadoma kompetencja

• sam już nie wiesz skąd to wszystko wiesz i umiesz.

Schemat

Wymiar: konkretność - abstrakcyjność podkreśla, że dla poznania rzeczywistości niezbędne są zarówno konkretne przeżycia, jak ich uogólnienie i rozwój myślenia abstrakcyjnego.

Wymiar: działanie - refleksja podkreśla, że proces uczenia się składa się nie tylko z prób i eksperymentów praktycznych, ale i z myślenia o obserwowanym zjawisku czy przedmiocie.

Model podczas uczenia się to zamknięty krąg powtarzający się wiele razy. W praktyce szkolnej poszczególne fazy uczenia się wzajemnie przenikają się. Jest jednak ważne, aby nauczyciel nie zapomniał o żadnym elemencie cyklu, ponieważ utrudniłoby to młodzieży uczenie się.

Ludzie nauczają po to, żeby wspomóc uczenie się innych ludzi Robert Gane

Zapamiętujemy:

10% - tego co czytaliśmy;

20% - tego co usłyszeliśmy;

30% - tego co zobaczyliśmy;

50% - tego co usłyszeliśmy i zobaczyliśmy;

80% - tego co powiedzieliśmy;

90% - tego co powiedzieliśmy i robiliśmy.

Uczenie się jest procesem a wynikiem uczenia się jest zmiana w uczniu, polegająca na opanowaniu nowych dla niego czynności.

TEORIE UCZENIA SIĘ

MOTYWACYJNA TEORIA UCZENIA SIĘ

• uczeniu się towarzyszą emocję, które ułatwiają lub utrudniają ten proces

• uczenie się jako główny priorytet

gdy priorytetem jest uczenie się - emocja pomaga, gdy jednak ważniejsze jest zaspokojenie innej potrzeby np. glodu - emocja ta utrudnia proces uczenia się

• prawo efektu - wpływ stanu emocjonalnego jednostki na jakość, utrwalanie się lub zanikanie uczenia się

uczeń uzyskujący sukces w opanowaniu pewnej umiejętności chętnie do niej wraca, a uczeń, który odczuwa wynik uczenia jako porażkę, stara się jej unikać

• wzmocnienia uczenia się:

• zewnętrzne - zachęta ze strony otoczenia

• wewnętrzne - radość z odnoszonych sukcesów

Emocje związane z uczeniem się mogą być u różnych uczniów diametralnie różne.

POZNAWCZA TEORIA UCZENIA SIĘ

W toku uczenia się rozwijają się umiejętności poznawcze uczniów:

• ummiejętności przetwarzania określonego rodzaju informacji (pozyskiwanie, przechwytywanie, porządkowanie i wykorzystywanie informacji)

w wyniku uczenia się oprócz opanowania nowej czynności uczeń podnosi ogólną umiejętność uczenia się.

DLACZEGO SIĘ UCZYMY?

• Motywacja

• zewnętrzna - reakcja na bodźce zewnętrzne: przedmioty i osoby, ich uroki i wartości, nakazy i zakazy

• wewnętrzna - koncentacja na swych celachdalekosiężnych, wobec których osiągnięcia szkolne są ważnym etapem

• Posiadane zdolności

• intelektualne - w uczeniu się danego przedmiotu dostrzegamy wartości intelektualne

• praktyczne - w uczeniu się poszukujemy tego, co konkretne i przydatne w działaniu

• Znaczenie osobiste - znaczenie ma tylko takie uczenie się, które prowadzi do zmian, jakie sami u siebie akceptujemy

• Uczenie jako obowiązek szkolny

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PRZEBIEG I WYNIKI UCZENIA SIĘ

1. Socjologiczne

• pozycja społeczno - ekonomiczna rodziny

• rodzina: uczeń w rodzinie; warunki uczenia się

• styl wychowania w rodzinie (autorytarny, demokratyczny, liberalny)

• Psychologiczne

• stan układu nerwowego (typ ukł. nerwowego, temperament, dominująca półkula)

• jakość procesów psychicznych (zależna od wieku, stanu zdrowia, kondycji)

• dobowy rytm człowieka

• motywacja

• nastawienie emocjonalne (lęk w szkole)

• samoocena ucznia

• podmiotowość ucznia (przeświadczenie, że można samodzielnie kształtować swoje życie)

• zespół klasowy, uczeń w zespole

• atmosfera

• Edukacyjne

• treść uczenia się - treści kształcenia

• nauczyciele i systemy dydaktyczne

• wyposażenie i organizacja zajęć

Inne np.: warunki uczenia się:

• miejsce

• oświetlenie

• wyposażenie

• cisza

• mikroklimat pomieszczenia

Model szkolnego uczenia się wg Carrolla







Jak poprawićza pamiętywanie?

1. Powtarzanie

2. Strukturyzacja treści kształcenia

3. Skojarzenia

4. Praktyczne działanie

5. Symbolika - kolor, konstrukcja

6. Werbalizacja

7. Porządkowanie treści

8. Klimat zabawy

MMETODY I TECHNIKI INTEGRACYJNE

Integracja - w edukacji to propozycja pracy zorientowanej na podmiot i indywidualność.

Cwiczenia integrujące:

• są znakomitym wstępem do zajęć

• ułatwiają nawiązywanie znajomości uczniów

• budują zaufanie, pozwalają na akceptację siebie i swoich kolegów

• wprowadzają elementy zabawy, obniżają niepokój i stres

Przykładowe techniki integrujące:

1. „Koniczynka”, „Kwiat grupowy” - polega na tym, że w płatki koniczyny każdy uczeń wpisuje np. swoje zalety; w środku zapisywane są cechy wspólne dla całej grupy.

2. „Puzzle” - to zabawa, w czasie ktorej uczniowie chodzą po klasie i starają się znaleźć osoby, które mają z nimi cechy wspólne: ten sam miesiąc urodzenia, podobne hobby.

3. „Wizytówki” - każdy uczeń wpisuje na karteczce nazwisko znanej postaci historycznej lub literackiej, które szczególnie ceni; wizytówki są tasowane i każdy losuje jedną; odczytuje nazwisko i stara się odgadnąć autora wizytówki.

METODY I TECHNIKI DIAGNOSTYCZNE

Diagnoza - to zbieranie informacji o przebiegu i wynikach określonego stanu rzeczy, zjawiska

• zgromadzone dane, dotyczące słabych i mocnych stron badanego zjawiska podlegają analizie, w wyniku której tworzone są działania naprawcze

Przykładowe techniki:

• „obcy przybysz”

• analiza SWOT

• metaplan

• „rybi szkielet”

PÓŁKULA LEWA	PÓŁKULA PRAWA
Logiczna	Intuicyjna
Kontroluje prawą połowę ciała	Kontroluje lewą część ciała
Analizuje	Syntetyzuje
Reaguje na ustne instrukcje i wyjaśnienia	Reaguje na instrukcje symboliczne, na demonstrowanie i ilustrowanie
Zwraca uwagę na różnice	Zwraca uwagę na podobieństwa
Myśli sekwencyjnie	Myśli o wielu rzeczach jednocześnie
Planuje, tworzy struktury	Działa elastycznie i spontanicznie

INFORMACJA ZWROTNA

dlaczego jest ważna w doskonaleniu?

• dobrze sformułowana zwiększa efektywność działania

• pozwala spojrzeć na nasze działania z innego punktu widzenia

• pomaga zrozumieć przebieg zauistniałych sytuacji

• wzbudza refleksje, zachęca do przemyśleń

• uświadamia nasze potencjalne możliwości

• wzmacnia zaufanie do wlasnej fachowości

• pokazuje, co możemy w sobie doskonalić

• pozwala dostrzec braki

• uczy akceptacji naszych niedoskonałości

• uczy przyjmować krytyczne uwagi

• pomaga osiągnąć zamierzony cel.

Co zrobić, by informacja zwrotna była dobra?

• najpierw zapytać, czy osoba, której dotyczy chce, by była jej udzielona

• mówić, jak odbieram drugą osobę, nie zaś jaka ona jest

• opisywać nie oceniać

• mówić o swoich spostrzeżeniach - faktach

• jeżeli dzielić się wnioskami, to wyraźnie oddzielić je od faktów

• na życzenie podziel się swoimi przemysleniami i informacjami, lecz unikaj udzielania rad

• skupić się na tu i teraz zamiast gdzieś i kiedyś

• unikać określeń typu zupełnie zły, lepiej używać dziś raczej nienajlepszy

• absolutnie nie dopuszcać do uczucia zawstydzenia lub upokorzenia u odbiorcy

MAPA UMYSŁOWA - to pierwszorzędne narzędzie nie tylko do rozwijania myślenia, definiowania pojęć, rozwiązywania problemów, ale także świetna metoda szybkiego przyswajania dużej ilości nowych informacji, jak i efektywnego sporządzania notatek. Mapa umożliwia natychmiastowy wgląd w całość nawet bardzo obszernego materiału. Tajemnica skuteczności metody tkwi w harmonijnym wykorzystaniu obydwu półkul mózgowych. Do zastosowania mapy pojęciowej potrzeba tylko czystej kartki papieru, czegoś do pisania i chęci do przestrzegania pewnych zasad:

• poruszać należy się od całości do szczegółu, czyli rozpoczynać rysowanie od centralnie umieszczonego, głównego zagadnienia do najbardziej szczegółowych informacji

• mapa musi być jak najbardziej obrazowa czyli rysunki powinny być proste, kolorowe, śmieszne, i nietypowe, z użyciem strzałek, symboli i innych znaków graficznych.

• Dozwolone jest również różnicowanie czcionki w zależności od wagi informacji, jak i stosowanie cyfr, zarówno arabskich jak i rzymskich.

MAPA UMYSŁOWA - przebieg

1. Przedstawienie tematu, zagadnienia - np. „miniwykład”, tekst do odczytania

2. Narysowanie (na kartkach A4 lub innych) ważnych i godnych zapamiętania elementów tematu w formie „mapy myślowej”

3. Umieszczenie głónego zagadnienia w samym środku kartki np. w prostokącie, kwadracie czy elipsie

4. Następnie, wykorzystując różne elementy graficzne, stworzenie mapy pamięci, zawierającej szczegóły warte zapamiętania.

5. Prezentacja mapy pamięci.

---