1 nieobecność możliwa, powyżej - napisać jakiś esej, obniżenie oceny. Max 4 nieobecności. Wszystkie obecności to gwarancja zdania testu.

Wykład 1, 14.10.2010r

Temat: czym jest rodzina?

Rodzina jest złożoną strukturą która składa się z wzajemnie zależnych od siebie grup osób, które dzielą wspólną historię, przeżywają jakiś stopień emocjonalnej więzi i wprowadzają strategie interakcji potrzebne indywidualnym członkom rodziny i grupie jako całości. Rodzina złożona jest z wielorakich subsytemów mających wspólne cele i zadanie.

Nawet jeśli rodzina składa się z 3 osób, to system jako całość jest większy niż suma składowych. Każda rodzina funkcjonuje jako odrębne „państwo” - ma swoje dzieje, historię, legendy, tradycje. Mają spójność i tożsamość. Interakcje odnoszą się do tego jak członkowie realizują swoje potrzeby w systemie rodziny i jak to służy rodzinie jako całości. Subsystemy = grupy osób. Subsystemy związane są z różnymi zadaniami. Rolą subsytemów jest kształtowanie w ludziach zależności jak również autonomii. W rodzinie można wyróżnić dwa wymiary: wymiar zadaniowy oraz wymiar strukturalny.

• Strukturalne właściwości rodzin: każda rodzina ma strukturę organizacyjną opartą na powiązaniach typu „relacja twarzą w twarz” (Levinas - uczymy sie odczytywać przekazy z twarzy drugiego człowieka, dbać o siebie i o drugiego człowieka). Tylko i wyłącznie w relacji twarzą w twarz następuje w procesie rozwoju aktywacja neuronów zwierciadlanych, mogą aktywizować empatię. Teoria relacji z obiektem. Strukturalne właściwości rodzin opisują reguły wiązania się i wzory interakcji. Jakie zmienne opisują strukturalne właściwości rodzin?

- całościowość - osoby które tworzą rodzinę stanowią kompleksową i jednolitą całość. Wyjątkowość każdej rodziny może być zrozumiana tylko przez zrozumienie reguł interakcji, które budują system. Jakie są reguły wiązania się z systemem? Wyjątkowość systemu rodziny można porównać do indywidualności człowieka. Nie ma dwóch identycznych rodzin, identycznego systemu.

- złożoność - każda rodzina składa się z zawsze mniejszych podjednostek, zwanych podsystemami. Każdy członek rodziny może być uważany za podsystem. Jakie są kryteria wyodrębniania podsystemów? Kryterium płci (podsystem mężczyzn, kobiet), kryterium rozwojowe (dorośli, dzieci), kryterium wieku (dzieci, dorośli, starsi). W każdej rodzinie istnieją 3 podstawowe podsystemy: dzieci, rodzice, małżeństwo - miłość, współżycie seksualne.

• Podsystem rodzicielski - uczy dzieci natury intymnych relacji i dostarcza wzorów wymiany uczuć miedzy kobietami i mężczyznami. Dzieci bacznie obserwują uczucia miedzy rodzicami, modelują własne zachowania. Wychowanie, wspomaganie, socjalizacja i kontrola podsystemu dziecięcego. Dba o transmisję pewnych wzorów funkcjonowania w kulturze i społeczności, transmisję która dokonuje sie na podsystem dziecięcy. Ta transmisja jest silna jeśli silna jest więź - wspólne spędzanie czasu oraz asystowanie dzieci podczas prac domowych rodziców. Socjalizacja.

• Podsystem dziecięcy - stwarza możliwość uczenia się wzorów negocjacji, współpracy, wzajemnej rywalizacji, konkurencji, otwartości. Pierwsza grupa rówieśnicza. Jeśli jest wiele dzieci to mogą nadrobić braki w zadaniach podsystemu rodzicielskiego. Aby uzupełnić podsystem dziecięcy, wysyła się dzieci do przedszkola, spotyka się z innymi rodzinami z dziećmi lub też zamieszkuje się z kuzynostwem które ma dzieci. W przestrzeni socjalizacji nie ma miejsca na prawidłowe funkcjonowanie podsystemu dziecięcego - brakuje w czasie wolnym miejsca na kształtowanie ciekawości, fantazji itp. - ponieważ jest za dużo telewizji, komputera itp.

Wykład 2, 21.10.2010r

Temat: Rodzina Cd.

Każda rodzina rozwija własne strategie i reguły, które służą do budowy wzorów interakcji. Regularność spotkań, regularność interakcji. Model który dotyczy sposobów interakcji - model pana Schultz von Thun; model komunikowania się:

Wyłaniają się cztery grupy problemowe oświetlające proces komunikacji międzyosobowej jednocześnie z czterech stron, czterech płaszczyzn:

1. Zawartość rzeczowa wypowiedzi. Jak jasno i zrozumiale przekazywać informacje o aktualnym stanie rzeczy? Temu zagadnieniu w komunikacji została poświęcona nasza hamburska koncepcja lepszego porozumienia. (np. która jest teraz godzina? - 12:40)

2. Płaszczyzna relacji wzajemnych - jak traktuje innych. Jak nawiązuję kontakt z rozmówcą? Przecież w tym, jak się do niego zwracam, wyrażam to, co o nim myślę; moja postawa wobec rozmówcy odpowiada za to, że rozmówca czuje się w mojej obecności akceptowany i w pełni wartościowy, albo - odrzucony, lekceważony i traktowany niepoważnie. (np. mamusiu możesz podać mi ten parasol?)

3. Ujawnienie siebie - odsłona JA. Kiedy ktoś mówi coś od siebie, objawia także część samego siebie. Ta rzeczywistość przemienia każdą wypowiedź w mała, próbkę osobowości - co, wbrew pozorom, dla nadawcy jest problemem związanym nie tylko z egzaminem, czy wizytą u psychologa. Wpływ psychologii humanistycznej uświadomił nam, że nałożona "maska" pozwala jakoś radzie sobie z lękiem przed ujawnieniem siebie, ale szkodzi ona zdrowiu psychicznemu i jakości wzajemnych relacji. (komunikaty typu ja - np. dziś czuję się źle)

4. Apel. Kiedy ktoś coś mówi, przeważnie chce także coś osiągnąć, wywrzeć wpływ. Pytanie o wywieranie wpływu i manipulację jest aktualne nie tylko wtedy, gdy chodzi o reklamę, propagandę, wychowanie i kształcenie. Dotyczy ono różnych ludzkich zachowań aż po symptomy neurotyczne włącznie, o których wiadomo, że wywierają na środowisku pacjenta długotrwałe skutki i że ich przyczyną jest właśnie ukryte dążenie do celu. (Np. apel „idź wyrzuć śmieci”

Dążymy do tego, żeby w każdej sytuacji społecznej płaszczyzna relacji wzajemnej była przeźroczysta, nie była negatywnie autorytatywna, nie poniża, nie obraża.

Słuchamy (zgodnie z płaszczyznami mówienia):

• uchem rzeczowym (zawartość rzeczowa wypowiedzi),

• uchem terapeutycznym (odsłona ja)

• uchem apelowym (apel)

• uchem wrażliwym (płaszczyzna relacji wzajemnych).

Reguły są powtarzalnymi wzorcami interakcji, które definiują granice stosownego i dopuszczalnego zachowania w rodzinie. Reguły odzwierciedlają wartości systemu rodzinnego i definiują role poszczególnych członków rodziny, a poprzez to przyczyniają się do utrzymania stałości systemu rodzinnego. Wartości systemu rodzinnego są możliwe do poznania dzięki temu jak rodzina się komunikuje i jakie role są przydzielane poszczególnym członkom rodziny. Wartości i wzory mogą być jawne i wyrażane otwarcie, ale mogą też być ukryte, domniemanie i nikt jasno tych wzorów słowem nie wypowiada ale każdy wie o co chodzi (np. rodzina z problemem alkoholowym, zaprzeczanie alkoholizmowi członka rodziny poprzez milczenie na temat alkoholu).

• "Bohater rodzinny" - inaczej "Heros" z reguły pierworodny potomek. To dziecko nad wiek odpowiedzialne, pełne wyrzeczeń i poświęceń dla rodziny. Bohater rodzinny jest tylko teoretycznie dzieckiem, praktycznie zaś osobą dorosłą. Wczuwa się w rolę dorosłych, rodziców. Często opiekuje się młodszym rodzeństwem. Nakłada na siebie rozliczne obciążenia, by inni mieli mniej i lżej.

• "Kozioł ofiarny" - inaczej "wyrzutek" to dziecko, które odreagowuje całą złość i ból rodziny. Ponieważ nie może zaistnieć w rodzinie poprzez zachowania wywołujące akceptację i pochwały zaistnieje jako "czarny charakter". "Kozioł ofiarny" jest dzieckiem trudnym, kłopotliwym, wagaruje, ucieka z domu, kradnie, pije i pali.

• "Zapomniane dziecko" - inaczej "Aniołek" to dziecko, które nie mogąc uzyskać ani pozytywnej ani negatywnej uwagi ze strony rodziny wycofuje się i izoluje fizycznie i psychicznie. Staje się samotnikiem. Wycofuje się w świat swoich fantazji, lektur czy marzeń. Jest często niezauważane, smutne i zalęknione.

• "Maskotka" - "błazen" to śmieszek lub śmieszka, ukochany synek lub córeczka tatusia lub mamusi. To dziecko przemiłe, urocze, pełne wdzięku. Posiada zdolności wyczuwania napięcia i rozładowania go. Odwraca uwagę otoczenia od problemu alkoholizmu dobrym żartem, wdziękiem osobistym.

Meta reguły - reguły o regułach, czy reguły mogą być uchylane, które reguły są najważniejsze. Meta reguły różnią się od reguł jawnych i ukrytych ponieważ na meta reguły nie mają wpływu poszczególni członkowie rodziny - są poza kontrolą członków systemu. Decydują o tym które wartości są wartościami-środkami, a które wartościami-celami. Np. wartością-środkiem jest zdobycie kompetencji zawodowych, a wartością-celem są pieniądze.

System reguł jest zawsze celowy i stawia zadania. Zadania muszą być rozwiązane, konsekwencją jest rozwinięcie strategii do rozwiązania strategii.

Wykład 3, 28.10.2010r

3 główne zadania rodziny związane z tożsamością (osób które wchodzą w skład rodziny i rodziny):

• budowanie tematów rodziny - elementy doświadczeń rodziny, które organizują podstawy życia rodzinnego, te rodzinne tematy pomagają członkom rodziny wzajemnie się zrozumieć, pomagają zrozumieć wzajemne oczekiwania i oddziaływania, pomagają organizować tożsamość, pomagają zrozumieć się i pomagają w kształtowaniu własnej tożsamości poprzez spostrzeganie siebie w relacjach interpersonalnych w granicach rodziny i na zewnątrz tej rodziny. Tematy rodzinne związane są z kluczowymi postaciami dla danej rodziny, co jest dla danej rodziny ważne. Pytania o ważne i znaczące osoby.

• prowadzenia socjalizacji członków rodziny - w procesie socjalizacji system dostarcza członkom informacji odnośnie ich osobistych cech zarówno tych dobrych jak tych złych. Rodzina daje coś w rodzaju mikrospołecznego lustra, w którym człowiek się przegląda. Proces stawania się kobietą lub mężczyzną - te kwestie dotyczą tożsamości płciowej. Od systemu rodzinnego zależy do pewnego stopnia czy tożsamość psychologiczna będzie zgodna z tożsamością biologiczną (transseksualizm, homoseksualizm). Społeczna ekspresja naszej płci - jak pokazujemy że jesteśmy kobietą/mężczyzną. W procesie socjalizacji istotną rolę odgrywają mity rodzinne. Ważne jest na ile taki mit rodzinny jest funkcjonalny, czyli na ile jest zgodny z rzeczywistością i możliwościami danej rodziny. Mity mogą być funkcjonalne albo dysfunkcjonalne. Rodzinne tematy i wyobrażenia dostarczają członkom rodziny sensu rozumienia samego siebie, rozumienia relacji z innymi i rozumienia wartości które są bliskie. Wybór tematów rodzinnych jest zawsze celowy, niektóre z nich mogą funkcjonować od pokoleń jako część historii rodziny.

Temat rodzinny (konflikt) transmisja między pokoleniowa kształtowanie tożsamości w oparciu o resentyment i poczucie krzywdy agresywna i roszczeniowa postawa wobec innych (więcej wymagam od innych niż od siebie)

• ustalania zgodności stanowisk odnośnie problemów - odwołuje się do komunikacji. W demokratycznym komunikowaniu się rodziny potrzeby każdego członka rodziny są brane pod uwagę ale jego wpływ zależy od wkładu - czyli np. potrzeby dziecka są brane pod uwagę ale jego wpływ jest mniejszy niż dorosłego rodzica. Potrzeby jednostki, wpływ i wkład w funkcjonowanie systemu. Istotną cechą w zdrowych rodzinach jest to że można wyrażać własne zdanie, można się nie zgadzać z zdaniem innego, zdarzają się konflikty które są jawne, podejmowane i rozwiązywane.

Zadania i strategie dotyczące granic.

Granice wyznaczają odrębność poszczególnych rodzin, gdzie rodzina ustala jakie są granice i jak ma je utrzymać. Dwa typy granic:

1. Zewnętrzne - oddzielają rodzinę od innych systemów, ustalają zasady przepływu informacji pomiędzy rodziną a np. grupami towarzyskimi, organizacjami społecznymi, politycznymi. „dom otwarty” albo „dom zamknięty dla innych”. Nie praktykuje się zapraszania innych ludzi, bardzo silny nacisk na prywatność, oddzielenie od zewnątrz. Uwaga: w przypadku domów zamkniętych reguły rodzinne zabraniają rozmawiać na tematy rodzinne z kimś z zewnątrz. Szczelne rodziny zamknięte są bardzo niebezpieczne ponieważ kolejną normą jest „wszystkie problemy są załatwiane wewnątrz rodziny”. Rodzinny oddalone i wyizolowane z szerszej społeczności. Otwartość systemu rodzinnego daje nam to że władza sprawowana wewnątrz rodziny jest kontrolowana przez systemy zewnętrzne, nie jest absolutna.

2. Wewnętrzne - ich rolą jest ustalanie zasady przepływu informacji pomiędzy podsystemami rodzinnymi. Określają stopień dopuszczalnej autonomii tych systemów. Różny stopień autonomii może być przedstawiony na kontinuum:

- niska tolerancja dla autonomii (uwikłane wewnętrzne granice, dużą rolę odgrywają ograniczenia tożsamości indywidualnych członków rodziny, w takim systemie rodzinnym często dochodzi do zachowań zależnościowych, wszyscy wiedzą o wszystkich). System uwikłany, pozbawiający człowieka autonomii i prywatności hamuje rozwój odpowiedzialności tego człowieka za siebie, swoje potrzeby i prowadzi do rozmycia granic pomiędzy jednostką a pozostałymi członkami rodziny. Korzysta z pomocy innych.

- duży nacisk kładzie się na autonomię, granice wolne. Człowiek nie uczy się wchodzenia w zdrową zależność, nie korzysta z pomocy innych, jest samowystarczalny.

Wewnętrzne granice mogą tworzyć (i zazwyczaj tworzą) pewien rodzaj napięcia gdy występuje rozbieżność miedzy regułami systemu a celami które sobie stawiają poszczególni członkowie rodziny.

Wykład 4, 4.11.2010r

Temat: Zadania i strategie dotyczące utrzymania statusu.

Rodzina jest odpowiedzialna za zabezpieczenie statusu swoim członkom. Status to stworzenie odpowiednich warunków do życia i rozwoju. Status = wiedza, wykształcenie, umiejętności x status materialny. Status oznacza zapewnienie odpowiedniego poziomu materialnego i edukacyjnego. Każda rodzina jest oceniana pod względem tego jak dysponuje swoimi zasobami i jakie są tego konsekwencje.

Rodzina słabo realizowana: Nie ma stałej strategii utrzymania statusu, w rodzinie występują niespójne strategie zagospodarowania, nie ma pomysłu na to jak zapewnić stałą edukację swoim członkom.

Rodziny zbyt realizowana - przerealizowane: strategie utrzymania statusu są nadzwyczaj sztywne, brak spontaniczności i elastyczności.

Zadania i strategie kierowania spójnością rodziny. System rodziny jest odpowiedzialny za jakoś i poziom więzi pomiędzy członkami rodziny. Zdolność do przyjmowania i oddawania emocji. Czy komunikacja w rodzinie zachodzi zależy od odzwierciedlania i pomieszczania emocji. Spójność rodziny związana jest z pogłębieniem jakości i siły więzi. Jeśli reguły w rodzinie są jawne to sprzyjają kreowaniu efektywnych strategii, które wspierają spójność systemu rodzinnego, oznacza to dobrą komunikację w rodzinie. Budowanie spójności w rodzinie wymaga zastosowania takich strategii które dzielą tą władze pomiędzy wszystkich członków rodziny, a służyć to ma ich dobrostanowi. Władza, podział = siła wpływu i siła odpowiedzialności. Może zachodzić konflikt miedzy hierarchią władzy, podejmowaniem decyzji o strategiach a tworzeniem spójności rodziny. Optymalne są takie strategie budowania statusu które pozwalają wszystkim członkom rodziny czuć się akceptowanymi i wzmocnionymi, a w konsekwencji są strategiami zachęcającymi do budowania spójności. Dobre kierowanie emocjonalnym klimatem rodziny musi włączać strategie podejmowania decyzji i kontroli oraz reguły które sprzyjają współpracy i wspólności oraz zakładają efektywne strategie radzenia sobie z konfliktem. Nie efektywne radzenie sobie z konfliktem: strategie zaprzeczania, strategia obchodzenia konfliktu, kierowanie na osobę trzecią lub unikanie konfliktu, przenoszenie konfliktu na dziecko. Dobra strategia zakłada wyrażanie wprost swoich uczuć, emocji, postaw, potrzeb itd. Ważna jest zdolność do konfrontacji. Otwartość komunikacji w systemie rodziny. Meta reguła - przyzwolenie na wyrażaniu swoich potrzeb.

Wykład 5, 18.11.2010r

Temat: Modele strukturalne.

Założenia:

1. Wszystkie osoby stanowiące rodzinę funkcjonują w ramach określonego społecznego kontekstu.

2. Kontekst społeczny może być rozumiany jako zorganizowany w strukturę lub niewidzialny zestaw reguł (i te reguły określają jak, kiedy i z kim członkowie rodziny się wiążą).

3. Struktury te podlegają wartościowaniu tzn. mogą być lepsze lub gorsze struktury.

Struktura organizacyjna rodziny.

1. Sposób w jaki subsystemy rodziny są zorganizowane

2. Hierarchiczne stosunki między subsystemami rodziny

3. Przejrzystość granic w i pomiędzy subsystemami. (dotyczy tego jak funkcjonują granice w ramach pewnego subsystemu oraz jak funkcjonują granice samych subsytemów).

Wszystkie te modele (strukturalne) mają wspólną cechę uznają potrzebę:

• zajmowania się podstawowymi zadaniami zarządzania emocjonalnym klimatem rodziny,

• ustalenia efektywnych zewnętrznych i wewnętrznych granic

• elastycznego reagowania na nieuniknione zmiany jakie towarzyszą życiu rodziny (adaptacyjność).

Model strukturalny Salvadora Minuchina. Założenia są takie same jak ogólne.

• Strukturalny fundament rodziny związany jest z efektywnym zarządzaniem problemami. Związek pomiędzy strukturą i tym jak rodziny zarządzają swoimi problemami jest kluczem do zrozumienia patologii w modelu strukturalnym.

• Subsystemy są kształtowane przez płeć, zainteresowania i funkcje członków rodziny. Pierwotne podsystemy: rodzicielski, dziecięcy, małżeński. Wszystkie subsystemy są od siebie zależne co najłatwiej można prześledzić na zależności między subs. małżeńskim a rodzicielskim i dziecięcym.

• Rola subsystemu rodzicielskiego to wychowanie dzieci, wspieranie ma polegać na zachowaniu równowagi pomiędzy rodzicielską kontrolą a uszanowaniem wzrastającej autonomii dziecka. System funkcjonuje dobrze wtedy kiedy istnieje przestrzeń do negocjacji pomiędzy rodzicami a dziećmi.

• Cechą główną subsystemu małżeńskiego jest spójność - spójność tego systemu oznacza zdolność od dynamicznej równowagi pomiędzy bliskością a niezależnością. Są zdolni do wzajemnej otwartości, mają relacje seksualną ale również szanują swoją odrębność. Jeśli podsystem jest spójny to pełnienie ról rodzicielskich jest zgodny.

• Istnieje coś takiego jak hierarchia czyli jasna linia władzy pomiędzy pokoleniami czyli władzę sprawują rodzice nad rodziną i dziećmi, czyli rodzice opiekują się dziećmi. Rodzina nie jest struktura w pełni demokratyczną ale obowiązuje w niej równy szacunek dla wszystkich ale już władza i odpowiedzialność nie.

• W demokratycznej komunikacji jest jasne kto sprawuje władzę i kto wydaje polecenia. Forma każdego komunikatu jest zwrotna, czyli sposób w jaki matka zwraca się do dziecka jest taki, jak dziecko może się zwrócić do matki.

• Efektywność strukturalnych fundamentów rodziny związana jest z przejrzystością granic które istnieją w ramach systemu. Dobrze funkcjonujące granice wyznaczają jasność kto jest w którym subsystemie. Warunkiem przejrzystości granic jest klarowność ról w ramach poszczególnych subsytemów (sprawy pozostają w obrębie poszczególnych subs., czyli każdy subsystem może mieć swoje tajemnice).

• Przejrzystość granic rodzic-dziecko pozwala na swobodny przepływ informacji od dzieci do rodziców jak i od rodziców do dzieci. Jasne granice pozwalają też ustalić tolerancję dla indywidualności, co sprawia że zarówno dzieci jak i rodzice czują się wartościowymi.

• Jasne granice miedzy subsystemem rodzicielskim a małżeńskim pozwalają rodzicom z jednej strony na rzetelne wypełnianie obowiązków (rodzicielskich) ale też z drugiej strony pozwalają im na pielęgnowanie relacji wzajemnych (małżeńskich).

• Jasność granic w obrębie subsystemu dziecięcego pozwala na eksperymentowanie w mikrospołeczności gdzie wszyscy są równi. Często ten subsystem kuleje gdyż rodzina często ma jedno lub maksymalnie dwoje dzieci.

Wykład 6, 25.11.2010r

Model strukturalny Olsona - funkcjonują dwa pierwotne wymiary: spójność i zdolności do przystosowania, oraz wymiar pomocniczy - komunikacji.

• Wymiar spójności - związany jest z emocjonalnymi wiązami między członkami rodziny. Istnieją 4 stopniowalne możliwe poziomy spójności.

1. Wyobcowania - spójność jest bardzo niska

2. Oddzielenia - istnieją formalne więzi, ale możliwość wzajemnej pomocy jest niska

3. Związania - średnio wysoka spójność, najbardziej funkcjonalny stopień gdyż można uzyskać bliskość i wsparcie, oraz możemy zachować odrębność i zachowanie własnych granic

4. Splątania - spójność bardzo wysoka, ale występuje splątanie dlatego, że jest rozmycie granic miedzy członkami rodziny i subsystemami. (odpowiada sytuacji kiedy nikt nie może zrobić niczego bez wiedzy wszystkich). Rodziny które mają tendencje do splątanego systemu funkcjonowania wymuszają chorą lojalność - jeśli mnie kochasz to mi powiesz o wszystkim. Poczucie winy z poczucia odrębności.

Kryteria spójności:

• wspólnota zainteresowań (chodzi o to czy ludzie mają jakieś wspólne pasje)

• czynności rekreacyjne (dobrze funkcjonująca rodzina ma czas na wspólne spędzanie czasu)

• ilość czasu spędzanego razem

• zbadanie w jakich obszarach granice pomiędzy jednostkami i subsystemami rodzinnymi są otwarte a w jakich są zamknięte (otwartość lub zamkniętość dotyczy na ile osoby ujawniają tajemnice o sobie, jak są otwarte, dopuszczalność do problemów itp.)

• Zdolność przystosowania dotyczy głownie ilości zmian z jakimi rodzina jest w stanie sobie poradzić w sprawowaniu władzy, budowaniu powiązań, pełnieniu ról i utrzymywaniu relacji między poszczególnymi członkami rodziny. 4 poziomy elastyczności :

• Poziom sztywności systemu: elastyczność bardzo niska, każda zmiana jest potężnym obciążeniem dla systemu (autorytarne sprawowanie władzy w rodzinie oraz brak podatności na negocjacje i kompromisy)

• Poziom strukturalny systemu: średnio niska elastyczność, rodzina żeby utrzymać pewną strukturę przyjmuje tylko pewną ilość zmian

• Poziom elastyczny systemu: zdolność do przyjmowania zmian jest wysoka, system rodzinny może modyfikować swoją strukturę w zależności od wymogów środowiskowych.

• Poziom chaotyczności systemu: brak stałej i trwałej struktury systemu. (widoczny brak władzy, nieustanna zmiana strategii dotyczących zarządzania istotnymi zadaniami, które stoją przed rodziną).

• Poziomy funkcjonalne to poziomy drugi i trzeci (strukturalny i elastyczny). Pozostałe dwa są patologiczne. Zarówno pary jak i rodziny potrzebują pewnej stałości co bierze się z struktury, potrzebują też zmian które są asymilowane przez system, co z kolei jest możliwe dzięki elastyczności.

• Wymiar pomocniczy czyli komunikacji. Komunikacja powinna zaspokajać potrzebę słuchania oraz szacunek oparty na zasadzie zwrotności.

Wykład 7, 9.12.2010r

Model systemowy Beavers'a. Wyróżnił dwa wymiary pierwotne: wymiar kompetencji i wymiar stylu.

Wymiar kompetencji - określa zdolność systemu rodzinnego do organizowania i zarządzania życiem rodzinnym. Wysoki poziom zdrowia (zdrowie odnosi się do kompetencji) charakteryzuje rodzinę w której występują: egalitarne przywództwo, silne rodzicielstwo, konstruktywne koalicje dorosłych i jasno ustalone granice pokoleniowe. Granice pokoleniowe - istnieją kiedy są 3 pokolenia, odnosi się do antonimii członków rodziny, zwraca uwagę na wzajemne zaufanie, budowanie jasnych granic, czytelni bezpośredni sposób komunikacji. Kompetencja odnosi się do zdolności poszczególnych członków rodziny do brania odpowiedzialności za swoje myśli i zachowania. Zachowana jest przestrzeń dla poglądów członków rodziny. W rodzinie panuje sprzyjający klimat do okazywania wysokiego poziomu akceptacji, spontaniczności, szerokiej gamy ekspresji uczuć, wysokiego poziomu optymizmu. Dla przeciwwagi w mniej kompetentnych rodzinach nie ma takiego klimatu do wyjawiania uczuć, interakcje są sztywne i bardziej zorientowane na władzę i kontrolę niż na egalitarne strategie podejmowania decyzji.

Model strukturalny Mc Master'a. Główne założenie: Zdrowe rodziny muszą być zdolne do skutecznego radzenia sobie z trzema podstawowymi zadaniami:

1. Zadanie pierwotne - Zdolność do zapewnienia swoim członkom podstawowych środków do życia (mieszkanie, finanse, żywność)

2. Zadanie rozwojowe - przyjmowanie odpowiedzialności za prawidłowe funkcjonowanie i rozwój każdego członka rodziny w różnych stadiach życia (od dzieciństwa aż do późnej starości)

3. Zadanie radzenia sobie z kryzysami - na ile rodzina jest w stanie funkcjonować w trudnych i niespodziewanych sytuacjach.

Opisuje strukturę rodziny, jej organizację i interakcyjne wzorce w perspektywie 6 wymiarów:

• Wymiar rozwiązywania problemów - zdolność do identyfikacji problemów, umiejętność zdiagnozowania o co chodzi, szukanie sposobów rozwiązania tego problemu, podejmowanie efektywnego działania.

• Wymiar komunikacyjny - dotyczy oszacowania na ile w systemie rodzinnym występuje jasny i bezpośredni sposób wymiany informacji. (odniesienie do modelu komunikacji pana Schultz von Thun'a) - mogą wystąpić problemy na płaszczyźnie apelu

• Wymiar funkcjonowania w rolach - na ile wśród członków rodziny występuje jasny podział zadań, dotyczący głównie zabezpieczania i pomnażania zasobów rodziny. Na ile zadania rozwojowe są wspierane przez właściwych członków rodziny, czy rodzice wywiązują się ze swojej roli (nie tylko zapewniają środki finansowe ale również wspierają swoje dzieci w rozwoju). Parentyfikacja - obsadzenie w roli rodzica dzieci.

• Wymiar reaktywności emocjonalnej - nawiązuje do komunikacji, na ile członkowie rodziny są zdolni do zaangażowanego i emocjonalnego reagowania w różnych interakcjach i relacjach w rodzinie. Na ile członkowie rodziny są zdolni do słuchania (płaszczyzna ucha terapeutycznego). Czy członkowie rodziny potrafią wyrażać pełną gamę uczuć, czy ich reakcje emocjonalne na konkretne sytuacje są odpowiednio intensywne i długotrwałe

• Wymiar uczuciowego zaangażowania - na ile rodzina wykazuje zainteresowanie i zaangażowanie aktywnością poszczególnych członków systemu rodzinnego (obojętność, egocentryzm fuzja). Na ile rodzina wzajemnie angażuje się w życie swoich członków tak aby wyszły dwie praktyczne wartości: wsparcie i autonomia każdej jednostki.

• Wymiar związany z kontrolą zachowania i określa zdolność rodziny do kierowania zachowania jej członków w trzech obszarach: obszar fizycznego zagrożenia, obszar zaspokajania potrzeb poznawczych i emocjonalnych, obszar rozwijania i prezentowania stosownych zachowań społecznych wewnątrz systemu i poza jego granicami. Można wyróżnić cztery strategie kontroli zachowań które wynikają z przyjęcia czterech możliwych postaw: pryncypialnej sztywności (reguły są święte), przyzwolenia na chaos (brak przewidywalności), postawa polityki wolnej ręki (członkowie rodziny mają całkowitą wolność bez względu na kontekst sytuacyjny, ciągła demokracja), postawa wyważona między demokracją a autokracją (demokracja stosowana do kontekstu).

Wykład 8, 16.12.2010r

Modele między pokoleniowe próbują wyjaśnić mechanizmy transmisji i dziedziczenia wzorów i strategii, ale też objawów (np. objaw radzenia sobie ze stresem). Podstawowym założeniem jest to że symptomy i problemy widoczne w rodzinach wynikają z nieświadomych prób jednostek poradzenia sobie z intrapsychicznymi (występującymi między ludźmi) konfliktami zapoczątkowanymi w ich rodzinnym pochodzeniu.

Model między pokoleniowy Bowena M. koncentruje się na ustaleniu pierwotnego dziedzictwa rodziny. Skupia się na dwóch kwestiach: pierwsza kwestia to rozwój poszczególnych członków rodziny, druga kwestia to wzory przystosowania w późniejszych pokoleniach rodziny. Określa poziom zróżnicowania tego na ile tożsamość poszczególnych członków rodziny kształtuje się pod wpływem wzorów i dynamiki systemu rodzinnego, a na ile jest przejawem indywidualności i autonomicznego działania. Głowna teza która stoi za tym modelem brzmi: jednostki ze słabo zróżnicowanych rodzin będą obciążone nierozstrzygniętymi sprawami, które miały miejsce w rodzinie pierwotnej, obciążenie to będzie miało charakter destrukcyjny i będzie wpływać niszcząco na tego człowieka. Obciążenia typu: zestarzałe konflikty, jakieś traumy społeczno-polityczne itp.

Osoby które są w obciążonych rodzinach organizują swoje relacje interpersonalne posługując się jedną z trzech destrukcyjnych strategii:

1. Kreowanie konfliktu (każda najdrobniejsza sprawa staje się poważną kłótnią, rodzina w stanie permanentnej walki, kłótni).

2. Ustalanie sztywnych i komplementarnych wzorów interakcji (w zdrowej rodzinie: Każda osoba ma w sobie strukturę rodzica, dziecka i dorosłego - superego, id i ego. Dorosły jest mediatorem miedzy dzieckiem a rodzicem. Gdy ustalone są sztywne i komplementarne wzory zachowania układ zostaje zachwiany: jedna osoba funkcjonuje jak dziecko, druga jak rodzic, brakuje mediacji dorosłego. Np. gdy mężczyzna jest alkoholikiem to myśli jak dziecko, jego żona staje się tylko rodzicem.

3. Projektowanie (jako mechanizm obronny) nierozstrzygniętych emocjonalnych więzi, konfliktów albo wzorów interakcji na jedno lub więcej swoich dzieci. Normalnie w toku rozwoju każdy człowiek uwewnętrznia sobie obraz swoich relacji z rodzicem. Jeśli w dzieciństwie dziecko miało konflikt z rodzicami np. gdy rodzice zabraniali mu wszystkiego to zapamięta ten obraz. Gdy samo stanie się rodzicem to będzie starało się nigdy nie stawiać granic swoim dzieciom - tak bardzo się stara by być idealnym rodzicem że nagle staje się złym. W pewnym momencie ten rodzic zaczyna czuć się jak prześladowane dziecko a swoje dzieci uważa za wyimaginowanego rodzica.

Konkluzja: System rodziny może wspierać rozwój jednostek lub pogłębiać patologie i dysfunkcjonalność rodziny. Zdolność do rozwoju to kształtowanie kompetencji i motywacji do podejmowanie dojrzałych ról społecznych.

W dobrze zorganizowanych systemach rodzinnych istnieje wysoka tolerancja dla różnicowania się, dla różnorodność poszczególnych członków rodziny. W słabo zorganizowanych systemach rodzinnych nie ma takiej tolerancji. Po czym poznać czy jest taka tolerancja w rodzinie? Poziom tolerancji ma swoje odzwierciedlenie w trzech powiązanych procesach:

1. Wewnętrzne granice w obrębie subsytemów i w obrębie samych jednostek (te granice są dobrze lub słabo zaznaczone, jeśli granice zachodzą na siebie to poziom tolerancji jest niski)

2. Zarządzanie emocjonalnym klimatem rodziny wyrażające się poprzez to jakie są wzory komunikacyjne w danej rodzinie. Jeśli każdy może ujawnić płaszczyznę „ja” i „apelu” to wszystko jest dobrze. Jeśli cała komunikacja dotyczy tylko płaszczyzny rzeczowej ew. też apelu to ewidentnie nie sprzyja dobremu komunikowaniu się w rodzinie, rodzina traci zdolność do wyrażania siebie.

3. Wzory kształtowania tożsamości członków danej rodziny. Czy człowiek ma prawo podczas kształtowania swojej tożsamości do wyboru własnej drogi czy musi robić to co nakazuje rodzina - czyli np. masz się zachowywać tak jak tata, ciężko pracować tak dziadek i być miły jak mama. Nie jest to mówione wprost, rodzice stosują aluzje, jakieś historie rodzinne by dziecko zrobiło to co oni chcą.

Jeśli system jest słabo zróżnicowany to ma niską tolerancję dla członków rodziny, członkowie rodziny są emocjonalnie zlepieni, złączenie, następuje tak silna fuzja ze następuje zaprzeczenie indywidualności. Brak indywidualności. Jeśli jednostka chce zrobić cos indywidualnego dla siebie to jej rodzina nie wie o co chodzi, robi jej awanturę że chce zrobić coś dla siebie a nie dla całej rodziny, nie dla ogólnego dobra. Rodzina uważa to za brak lojalności i zagrożenie dla stałości rodziny. Emocje jednego członka rodziny jest przeżywany przez wszystkich członków rodziny, np. jeśli jedna osoba się cieszy to wszyscy się cieszą. Ale równocześnie nie ma w tym systemie rodzinnym empatii. To że inni członkowie tak to przeżywają związane jest z tym że oni współbrzmią, syntonia na prymitywnym poziomie. To tak jak kładzie się kilka niemowląt i jedno zaczyna płakać to wszystkie inne też będą. Brak refleksji emocjonalnej.

Im słabiej zróżnicowana rodzina tym większe występowanie konfliktów i napięć. Na porządku dziennym występuje zjawisko triangulacji - zachodzi wtedy gdy napięcie w parze jest tak duże że jego część musi być przekserowana przez partnera który odczuwa to napięcie w sposób dotkliwy, na trzecią osobę którą jest dziecko lub obiekt symboliczny (np. partia polityczna, wójt, szef, teściowa itp.) Triangulacja przeszkadza członkom rodziny działać w sposób wrażliwy i pełen szacunku i zrozumienia dla innych

Wykład podsumowujący 20.01.2011r

1. Definicja rodziny

2. Charakterystyka dwóch wymiarów: struktura rodziny (granice i hierarchie), strategie rodziny.

3. Zadania i strategie dotyczące:

• Tożsamość

• Utrzymanie statusu rodziny

• Kierowanie spójnością rodziny (to co tą spójność buduje), teoria więzi, dbanie o potrzeby, komunikowanie się, model komunikacyjny

• Granice - zadania granic wewnętrznych i zewnętrznych, zadania, właściwości

4. Modele funkcjonowania rodziny: główne składowe

• Modele strukturalne: Minuchina, Olsona, Beaversa

• Model między pokoleniowy Bovena

Zagadnienia szczegółowe:

• Charakterystyka subsytemów rodziny, pierwotne podsystemy rodziny (małżeński, rodzicielski, dziecięcy)

• Rodzaje reguł które kierują funkcjonowaniem rodziny, szczególnie te na które nie mają wpływu członkowie rodziny

• Budowanie tematów rodzinnych, czemu to budowanie służy

• Połącz jakie jest związek między autonomią jednostki do omawianych modeli

• Od czego zależy zdrowie psychologiczne rodziny, co jest tą zmienną wg omawianych modeli

• Skupienie się nad subsystemem małżeńskim - czynniki istotnie wpływające na jego spójność

Psychologia rodziny

8

Dziecko lub obiekt symboliczny

Mama

Tata

---