Rachunek kosztów - 09.10.2012

Egzamin: pytania otwarte o teorię i zadania sytuacyjne

Literatura:

1. Pr. zb. Red. K. Sawicki: Rachunek kosztów, FRR, Wwa 1996 i następne

2. J. Matuszewicz: Rachunek kosztów. Finans - Servis, Wwa 2002

3. A. Jarugowa W. Nowak W. Szychta: Rachunkowość zarządcza. Łódź 1999...

4. Red. J. Sobańska: Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza. CH Beck, Wwa 2003

5. F. Naumiuk: Koszty w rachunkowości finansowej. JNFOR, Wwa 2006

6. Red. G. K. Świderska: Rachunkowość zarządcza. Poltext, Wwa 1997...2002

Rachunek kosztów

1. Istota kosztów i pojęcia bliskoznaczne

2. Klasyfikacja kosztów

3. Modele rachunku kosztów

4. Systemy ewidencji kosztów (modele uproszczone i wynik finansowy)

5. Rozliczanie kosztów - etapy, procedury

6. Kalkulacja kosztów

7. Nowoczesne odmiany rachunku kosztów

Istota kosztów

Definicje kosztów

Koszt alternatywny danego wariantu decyzyjnego obejmuje utracone koszyki innego(ych) wariantu(ów).

Koszt ekonomiczny całkowity obejmuje koszty explicte (jawne) i koszty implicte (ukryte) (M. Rekowski).

Koszty ekonomiczne obejmują koszty księgowe i koszt alternatywny. (M. Nasikowski)

Koszt jawny to wydatek niezbędny w celu pozyskania zasobu, usługi.

Koszt ukryty to niewykorzystana możliwość wykonania czegoś innego (Kamerschen, McKenzie, Nardinelli).

Koszt (alternatywny) - wartość najbardziej preferowanej, ale niewykorzystanej alternatywy.

Koszt krańcowy - dodatkowy koszt ponoszony w związku z produkcją dodatkowej jednostki określonego dobra (Kamerschen, McKenzie, Nardinelli).

Koszty (ekonomiczne)

• koszty księgowe

• koszty jawne

• koszty alternatywne

• koszty ukryte

Koszty własne stanowią wyrażone w pieniądzu zużycie środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, materiałów, paliwa, energii, usług, czasu pracy pracowników oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia dotyczące normalnej działalności danej jednostki gospodarującej w określonej jednostce czasu. (J. Matuszewicz)

Koszty stanowią wyrażone w pieniądzu zużycie składników majątku trwałego i obrotowego, usług obcych, nakładów pracy ludzi oraz niektóre wydatki nieodzwierciedlające zużycia związane z prowadzeniem działalności przez jednostkę gospodarczą w określonej jednostce czasu. (K. Sawicki)

Przychody i zyski - uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Koszty i straty - uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenie jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Pojęcia bliskoznaczne kosztów

Straty - bez-ekwiwalentne zmniejszenie się składników majątkowych

Nakłady

• ilościowe zużycie czynników produkcji

• dotyczą zużytych zasobów i powstania zobowiązań w kontekście całego przedsiębiorstwa, jednostki samodzielnie bilansującej, koszt jest przeciwstawiany przychodom ze sprzedaży produktów, towarów, materiałów w celu wyliczenia wyniku zasadniczej działalności

Wydatek - każde wykorzystanie środków finansowych (środków finansowych netto) bez względu na cel ich poniesienia

wykorzystanie - rozchodowanie, angażowanie

Wydatek pieniężny - dotyczy rozchodowania środków pieniężnych

Wydatek nie jest tylko kategorią pojęciową, jest związany ściślej z cyklem realnej działalności niż wynik finansowy i koszty.

W ramach badania płynności oblicza się fundusz środków pieniężnych (środki pieniężne netto). Wydatek jest nominowany jako zmniejszenie tego funduszu. Analiza wydatków na tle płynności i relacji do kosztów jest niezbędnym elementem oceny sytuacji finansowej.

Istnieją wydatki które nie dotyczą kosztów

• rozdysponowanie kapitałów, zakupy zasobów niezamierzonych

• inne

Wydatek dotyczy:

• środków pieniężnych (wpłaty i wypłaty)

• funduszu środków pieniężnych

W związku ze stosowaniem zasady memoriałowego ujęcia operacji wydatek ma odniesienie do funduszu środków pieniężnych.

Fundusz środków pieniężnych obejmuje:

• należności bieżące

• środki pieniężne

• zobowiązania bieżące

Wydatek to zmniejszenie funduszu środków pieniężnych np.:

Należności b. -100jp |

Środki pieniężne -200jp } f.ś.p. - 300jp - 150jp = 150jp

Zobowiązania b. -150jp |

Zmniejszenie funduszu może nastąpić przez:

• zmniejszenie należności bieżących

• zmniejszenie środków pieniężnych

• wzrost zobowiązań bieżących

Kwalifikacja operacji:

1. Spłacono kredyt bankowy krótkoterminowy.

2. Ujęcie podatnika VAT (standardowe).

3. Zakupiono i przyjęto materiały zgodnie z Fa.

4. Wyliczono i ujęto w ewidencji wynagrodzenia.

5. Ujęto amortyzację.

6. Zakupiono sfinansowane długoterminowymi zobowiązaniami środki trwałe.

7. Naliczono dywidendę od wyniku finansowego.

Koszt łączy się z wydatkiem w różnym czasie (powstaje równocześnie, wcześniej, później).

Nie każdy wydatek jest kosztem.

Klasyfikacja kosztów

Przekroje klasyfikacyjne kosztów wynikają z różnych przyjętych kryteriów do grupowania niejednorodnej kategorii kosztów.

1. Koszty rodzajowe - proste elementy procesu pracy.

2. Koszty proste i złożone - możliwość wyodrębnienia w danym podmiocie elementów prostych.

3. Koszty podstawowe i ogólne - związek z procesem produkcyjnym.

4. Koszty bezpośrednie i pośrednie - możliwość przyporządkowania produktom pracy, miejscom powstania.

5. Koszty stałe i zmienne - związek z rozmiarami działania.

6. Koszty zależne i niezależne - możliwość kształtowania.

Przykład:

Koszt prosty - usługa transportowa zakupiona na zewnątrz. Ta sama usługa wykonana we własnym wydziale transportowym to koszt złożony.

Rachunek kosztów - 23.10.2012

Klasyfikacja kosztów dla podejmowania decyzji:

1. Wg czynników kształtujących.

2. Znaczące i nieznaczące dla wariantu decyzyjnego.

3. Koszty decyzji wcześniejszych (nieznaczące - dawne koszty) - nieodwracalne.

4. Koszty utraconych korzyści (w rachunkach efektywności).

5. Koszty uznaniowe.

6. Koszty Przewidywane - standardowe, wzorcowe, postulowane, normatywne, budżety elastyczne kosztów pośrednich.

7. Koszty zależne i niezależne od podmiotu - kontrolowalne.

Od czego zależy możliwość kontroli kosztów?

W zależności od sposobu ustalania wzorców można z różnym stopniem szczegółowości ustalić przyczyny odchyleń kosztów rzeczywistych od tych przewidywanych.

Klasyfikacja kosztów

1. Naturalna postać zużywanych zasobów (proste elementy procesu pracy) → Koszty rodzajowe

2. Sfery działalności → koszty zakupu, produkcji, sprzedaży zarządzania

3. Rodzaj działalności → koszty działalności operacyjnej, działalności finansowej, działalności inwestycyjnej

4. Stopień zależności od rozmiarów produkcji (działania) → koszty stałe, zmienne

5. Związek z podstawowym procesem działalności → koszty podstawowe, ogólne

6. Sposób odnoszenia kosztów na produkty (czy inne przekroje) koszty bezpośrednie, pośrednie

7. Stopień zależności od podmiotu odpowiedzialności → koszty zależne, niezależne

8. Struktura wewnętrzna kosztów → koszty proste, złożone

9. Miejsce ujęcia w sprawozdaniach finansowych → aktywa (produkty), wynik finansowy

Rachunek kosztów

• System informacyjny o kosztach - transformowanie kosztów

• System ciągłego w czasie ujmowania, grupowania, prezentowania, interpretowania i przewidywania ogólnych i szczegółowych, bilansujących się danych o kosztach podmiotu bilansującego w różnych przekrojach.

Co określa sposób przetwarzania informacji?

• potrzeby decyzyjne, czyli pożądane przekroje

• własności procesu działalności, produkcji

• procedury prawne

Rachunek kosztów:

• część rachunkowości finansowej

• część rachunkowości zarządczej

• element controllingu

Dlaczego jednostki b. liczą koszty?

• określają uzyskany wynik

• wyznaczają miejsca i podmioty tworzące wynik, zakresy działalności determinujące wynik

• przewidują wynik

Czynniki wpływające na model rachunku kosztów

• Rozwój teorii rachunku kosztów oraz teorii organizacji i zarządzania.

• Technika, technologia i organizacja jednostki

• Uwarunkowania rynkowe:

• Pozycja na rynku

• Nasilenie konkurencji

• Segment rynku

• System finansowy państwa:

1. Rodzaje, zakres, częstotliwość sprawozdawczości finansowej

2. układ, zakres statystyki gospodarczej,

3. rozliczenie z budżetem

Zadania rachunku kosztów:

1. Planowanie

- Planowanie zaopatrzenia, inwestycji, (ceny zaopatrzenia, dostaw, własne produkty czy kupione),

- Planowanie zbytu (ceny zbytu, program zbytu, dróg i marketingu),

- planowanie produkcji, (braki, optymalna produkcja, wykorzystanie czynników ograniczonych).

• 2. Kontrola

- kontrola kosztów (plan, norma i rzeczywistość),

- kontrola gospodarności (mpk),

- kontrola krótkookresowego wyniku.

3. Dokumentacja

- ustalanie kosztu wytwarzania (wg przepisów),

- ustalanie pełnego kosztu własnego (ceny, subwencje, dotacje).

Model rachunku kosztów - zespół powiązanych ze sobą elementów rachunku kosztów. (DERKSAP)

Model zależy od sposobu i czasu dokumentacji kosztowej, zakresu i szczegółowości przetwarzania informacji kosztowych (pierwotnych), częstotliwości i użyteczności sprawozdawczości o kosztach.

Zakres rachunku kosztów (rozdzielczy)

Tradycyjny rachunek kosztów
Dokumentacja		Ewidencja		Rozliczenie			Kalkulacja		Sprawozdawczość
Rachunek rozdzielczy kosztów
Preliminowanie (budżetowanie) Normowanie	P+/-O D		P+/-O E		P+/-O R	P+/-O K		P+/-O S		Kontrola (Analiza)





R-k ex ante R-k ex post

Modele rachunku kosztów:

Kryteria
Charakter danych wejściowych, wyjściowych	Rachunek kosztów rzeczywistych	Prosty rachunek kosztów
				Rozdzielczy rachunek kosztów (normatywny, wzorcowy)
			Rachunek kosztów przewidywanych	Planistyczny rachunek kosztów
				Standardowy rachunek kosztów
	Stosowany model kosztów	Rachunek kosztów pełnych	(y=ax) wszystkie koszty (y) zależą od rozmiarów działania (x)
		Rachunek kosztów zmiennych (częściowych)	(y=ax + b) część kosztów nie zależy od rozmiarów działania (b)
		Rachunek kosztów czynników produkcji	Funkcje, obszary działania, czynniki, produkcji
		Mieszany model
	Kompletność i kompleksowość danych	Systematyczny rachunek kosztów	Obejmuje kompletnie i kompleksowo wszystkie koszty okresu
		Systematyczny rachunek kosztów i wyników
		Rachunki problemowe	Predykcja i badanie kosztów (modele kosztów, plany kosztów)
				Rachunki decyzyjne (efektywność, wybór wariantu, optymalizacja)
				Rachunki informacyjno-kontrolne (pomiar obniżki i poziomu w różnym zakresie)

Standardowy rachunek - oparty na danych przewidywanych ale zweryfikowany w praktyce

Rachunek kosztów - 06.11.2012

Transformacja kosztów w systematycznym rachunku ← taki mały temacik

Etapy transformacji kosztów (I - VI) związane są z przejściem od kosztów rodzajowych do produktów, a następnie określeniem kosztów kształtujących wynik.

• Nie wszystkie koszty rodzajowe mogą być bezpośrednio odniesione na produkty.

• Często pierwszą informacją związaną z kosztem rodzajowym jest odniesienie jej do miejsca, fazy zużycia lub funkcji wykonywanych.

• Ilość wyodrębnionych miejsc lub faz zużywania zasobów jest powiązana ściśle ze specyfiką procesu działalności (proces technologiczny, organizacja, zakresy działania).

• Typowe miejsca powstawania kosztów znajdują odzwierciedlenie w schemacie transformacji i formularzach, urządzeniach ujmujących poszczególne etapy rozliczeń.

• Zakres ewidencji i powiązania między kontami zespołu funkcjonalnego (z. 5) kosztów są odzwierciedleniem przyjętego układu procedur rozliczeniowych i kontrolnych.

„Uproszczony” schemat etapów transformacji kosztów:






































































































Etapy:

1. Przeniesienie rozpoznanych kosztów rodzajowych na przyjęte w jednostce przekroje układu funkcjonalnego kosztów.

Ia. Przeniesienie części kosztów rozliczanych w czasie na przekroje których dotyczą. Może
także oznaczać ujęcie tzw. biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów, gdy
przewidujemy powstanie pewnych nakładów, a ten nakład jeszcze nie wystąpił.

1. Przeniesienie rozliczonych uprzednio kosztów wydziałów pomocniczych na odbiorców ich usług.

2. Przeniesienie rozliczonych kosztów zakupu w ślad z materiałami. Na schemacie przyjęto uproszczenie stosowane w praktyce polegające na obciążeniu kosztami zakupu tylko materiałów bezpośrednich (a te materiały stanowią zasadniczą część wartości zużycia).

3. Przeniesienie uprzednio rozliczonych kosztów wydziałów podstawowych na koszty bezpośrednie produktów.

4. Rozliczenie ustalonych kosztów wytworzenia produktów na produkty zakończone i niezakończone.

5. Przeniesienie na konta wyniku finansowego wartości sprzedanych produktów (wg kosztu wytworzenia) oraz kosztów sprzedaży ogólnego zarządu.

W praktyce do każdego przekroju funkcjonalnego tworzone są konta analityczne i to powoduje, że etapy transformacji są wielokrotnie powtarzane i pogłębia to także prawidłowość obliczeń wysokości kosztów wytworzenia.

Kryteria wyróżniające miejsca powstawania kosztów (mpk)

Przestrzenne:

• magazyny

• hale produkcyjne

• stanowiska, gniazda obróbcze

• budynki zarządu

Funkcjonalne:

• zaopatrzenie

• magazynowanie

• produkcja

• części obróbka

• montaż

• konserwacja

• zabezpieczenie

• administrowanie

• sprzedaż, zbyt

• jakość

Odpowiedzialności:

• oddział

• wydział

• stanowisko

Proceduralno-rozliczeniowe:

• miejsca ostateczne

• miejsca podstawowe

• miejsca pomocnicze

8. ogólne

Za mpk uważa się wyodrębnione obszary odpowiedzialności w przedsiębiorstwie dla których określa się wysokość kosztów w sposób bezpośredni lub pośredni. Celem wyodrębnienia miejsc powstawania jest między innymi umożliwienie prawidłowego rozliczania kosztów na nośniki.

Zasady wyodrębniania mpk:

2. dla miejsc powinny być określone przyczyny powstawania kosztów,

3. każde miejsce powinno być samodzielnym obszarem odpowiedzialności,

4. możliwość ujęcia w dokumentacji kosztów mpk.

Ujęcie i rozliczanie kosztów mpk może się odbywać w arkuszu rozliczeniowym (x).

W sposób pogłębiony ujęcie i rozliczenie odbywa się w arkuszach oddzielnych dla każdego mpk.

Etapy transformacji wymagają określony procedur rozliczeniowych kosztów.

Rozliczanie kosztów - polega na przyporządkowaniu kosztów dotyczących kilku przekrojów (mpk, nośników) poszczególnym przekrojom kosztów.

Bezpośrednie rozliczanie - odbywa się na podstawie informacji ujętych w dokumentacji źródłowej.

Pośrednie rozliczanie polega na odniesieniu kosztów na miejsca powstawania, nośniki przy pomocy kluczy rozliczeniowych.

Etapy procedury rozliczeniowej:

• Dobór podstawy rozliczenia kosztów:

• Istnieje więź przyczynowo-skutkowa między podstawą rozliczeń, a kosztami rozliczanymi

• Podstawa rozliczeń występuje w przekrojach (mpk, nośnika) na które koszty mogą być rozliczane.

4. Wyliczenie relacji między kosztami rozliczanymi, a podstawa (klucz)

W_n= K/P , K= k₁+k₂+...+k_i , P=p₁+p₂+....+p_i

W_n - wskaźnik narzutu

K - globalna wielkość kosztów do rozliczenia

P - globalna wielkość podstawy rozliczeń

3. Obliczanie kosztów cząstkowych dotyczących i - tego miejsca, nośnika:

k_i=w_n*p_i

4. Suma kosztów cząstkowych jest zgodna z globalną kwotą kosztów rozliczanych.

Rodzaje wskaźników (kluczy):

a) -wskaźniki kumulatywne, - np. wszystkie koszty wydziałowe rozliczane są wg jednego klucza

-wskaźniki indywidualne (dla każdego wydziału inny klucz), cząstkowe (osobno rozliczane koszty maszyn i osobno wydziałów czy coś takiego),

b) -wskaźniki oparte na danych rzeczywistych,

-wskaźniki oparte na danych planowanych

100. -wskaźniki zmienne,

-wskaźniki stałe

Przykład rozliczania kosztów pośrednich:

Przedsiębiorstwo produkuje wyroby na podstawie zleceń produkcyjnych na których rejestrowane są koszty bezpośrednie:

zlecenie 1 = 1.000szt. Wyrobu A

zlecenie 2 - 500 szt. wyrobu B

zlecenie 3 - 200szt. Wyrobu C

Koszty wydziałowe za okres wynosiły - 144.000,-

Koszty ogólne, zarządu - 100.800,-

Należy obliczyć koszty pośrednie wg trzech wariantów przyjmując jako podstawę rozliczeń:

I - koszty materiałów bezpośrednich

II - koszty płac bezpośrednich

III - sumę kosztów bezpośrednich

Koszty bezpośrednie są następujące:

• materiały z narzutami - 120.000 [60.000(1), 50.000(2), 10.000(3)]

• wynagrodzenia z narzutami - 240.000 [110.000(1), 70.000(2), 60.000(3)]

Rozwiązanie:

Wyniki rozliczeń

ad.1

Lp.	Pozycje kalulacyjne	Koszty
				Zlecenie 1	Zlecenie 2	Zlecenie 3
1. 2.	Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie	60 000 110 000	50 000 70 000	10 000 60 000
3..	Razem koszty bezpośrednie	170 000,00	120 000,00	70 000,00
4. 5.	Wariant I Koszty wydziałowe 144000*100%/120000 = 120% Koszty ogólne zarządu 100800*100%/120000=84%	72 000 50 400	60 000 42 000	12 000 8 400
6..	Całkowity koszt (poz.6=poz: 3+4+5)	292 400,00	222 000,00	90 400,00
7..	Jednostkowy koszt wyrobu (w zł)	292,40	444,00	452,00
4. 5.	Wariant II Koszty wydziałowe 144000*100%/240000=60% Koszty ogólne zarządu 100800*100%/240000=42%	66 000 46 200	42 000 29 400	36 000 25 200
6..	Całkowity koszt	282 200,00	191 400,00	141 200,00
7..	Jednostkowy koszt wyrobu	282,20	382,80	656,00
4. 5.	Wariant III Koszty wydziałowe 144000*100%/360000=40% Koszty ogólne zarządu 100800*100%/360000=28%	68 000 47 600	48 000 33 600	28 000 19 600
6..	Całkowity koszt	285 600,00	201 600,00	117 000,00
7..	Jednostkowy koszt wyrobu	285,60	405,20	588,00

Rachunek kosztów - 20.11.2012

Jeśli nie badamy korelacji między kosztami rozliczanymi, a podstawą rozliczeń to należałoby wybrać podstawę złożoną, która niekoniecznie da wyniki adekwatne do realnego przepływu wartości, lecz uśredni kwoty kosztów rozliczanych, które to uśrednienie zmniejszy błąd przy decyzjach.

Koszty wydziałów produkcji podstawowej

1. koszty bezpośrednie

2. koszty pośrednie

1. koszty ruchu maszyn i urządzeń

1. amortyzacja maszyn i urządzeń produkcyjnych

2. materiały technologiczne i na potrzeby ruchu

3. paliwo technologiczne i na potrzeby ruchu

4. energia na potrzeby ruchu maszyn i urządzeń

5. remonty bieżące i średnie maszyn i urządzeń produkcyjnych

6. płace i ubezpieczenia społeczne pracowników zatrudnionych przy utrzymaniu urządzeń produkcyjnych

6. koszty ogólnowydziałowe

1. amortyzacja środków trwałych

2. materiały na potrzeby ogólne wydziału (opał, utrzymanie czystości)

3. energia na potrzeby ogólne wydziału (oświetlenie, ogrzewanie)

4. remonty środków trwałych o charakterze ogólnowydziałowym

5. koszty bhp

6. koszty transportu wewnątrzwydziałowego

7. płace i ubezpieczenia społeczne kierownictwa i administracji wydziału, wydziałowej kontroli technicznej i pomocniczego personelu wydziałowego

8. pozostałe koszty związane z utrzymaniem wydziału

Nawiązując do definicji kosztu wytworzenia (zawartej w ustawie o rachunkowości) możemy w sposób przybliżony dokonać wydzielenia kosztów zmiennych i stałych.

Rozliczanie kosztów wydziałowych następuje z reguły na nośniki, jednostki kalkulacyjne. Prawidłowość rozliczeń zależy od doboru podstawy rozliczeń.

W praktyce podstawą rozliczeń kosztów wydziałowych są, stosownie do specyfiki mpk:

• wynagrodzenia bezpośrednie

• koszty bezpośrednie

• maszynogodziny

• roboczogodziny

Różnorodność elementów składowych kosztów wydziałowych i wielorakość czynników je kształtujących powoduje trudności w odnalezieniu jednego klucza rozliczeń.

Stąd wyróżnia się:

• wskaźniki kumulatywne, indywidualne dla wydziału...

• globalne, cząstkowe dla grup kosztów

Technika rozliczeń:

• ustalenia wskaźnika narzutu

• ustalenie kwot kosztów dla poszczególnych nośników

Metody rozliczeń są oparte na:

• rzeczywistych, zmiennych wskaźnikach narzutu

• planowanych, stałych wskaźnikach narzutu

Metody planowanych wskaźników narzutu:

• ułatwiają, przyśpieszają rozliczenia

• eliminują wpływ zmian w stopniu wykorzystania zdolności produkcyjnej na wielkość wskaźnika

Odchylenia:

• w ciągu roku nie są rozliczane, proporcjonalizowane

• bieżąco są odnoszone na koszt własny sprzedaży lub pozostałe koszty operacyjne

• rozlicza się je na produkty gotowe

• rozlicza się je na produkty gotowe i niezakończone

Metody planowanej stawki kosztu maszynogodziny

• planowanie kosztów wydziałowych (z podziałem na stałe i zmienne z uwzględnieniem stanowisk kosztów)

• planowanie czasu pracy (T_k, T_n, T_e)

• obliczanie planowanej stawki kosztów na 1 maszynogodzinę:

S = K_pl / T_N - stawka liczona dla stanowisk oddzielnie. Stanowiska grupuje się biorąc pod uwagę specyfikę i strukturę kosztów

9. rejestracja czasu pracy w powiązaniu z nośnikami

10. obliczanie kosztów przypadających na nośniki (czas*stawka)

11. rozliczanie odchyleń

Efektem planowania kosztów, uwzględniających koszty stałe i zmienne, jest między innymi możliwość wyliczenia kosztów bezczynności:

(T_N - T_e) * (K_pls / T_N)

Rachunek kosztów - 4.12.2012 - BARBÓRKA

T_K - 365,25*24h = 8766h

T_N - czas użytkowania (zmiany, 220 dni * 8h, 7h, 6h)

3. czas konserwacji, przezbrojeń przy zmianie produkcji,

4. czas przestojów.

T_E - czas użytkowania:

7. pod obciążeniem,

8. bieg jałowy

9. czas pomocniczy.

Koszty pracy maszyn:

• odpisy amortyzacyjne (planowe)

• odsetki kalkulacyjne (od 1/2 wartości maszyny),

• koszty lokalowe,

• koszty energii,

• koszty utrzymania maszyn w ruchu.

Gdy nie wszystkie koszty mogą być przyporządkowane stanowiskom, to ich część ogólna jest rozliczana wskaźnikiem narzutu do kosztów (bezpośrednich...).

Zad.

Rozliczenie kosztów wydziałowych metodą stawki planowanej kosztu maszynogodziny.

Stawka planowana maszynogodziny dla trzech stanowisk wydziałów wynosi:

I - 100,- II - 400,- III - 200,-

W wydziale wytwarzane są wyroby a i b, które przechodzą w procesie produkcyjnym przez dwa stanowiska. Wyrób „a” przez stanowisko I i II. Wyrób „b” przez stanowisko II i III.

Godziny pracy na stanowiskach są następujące:

„a” - 300, 100, ---

„b” - ---, 200, 200

Koszty rzeczywiste wydziałowe wynoszą: 209.000-,- (I - 35.000,- II - 126.000,- III - 48.000,-)

Rozliczyć koszty rzeczywiste przy pomocy stawki maszynogodziny.

• Rozliczenie odchyleń wg mpk (kontrola i kalkulacja)

	st. I	st. II	st. III	Razem
A	30 000,00 300x100zł/mh	40 000,00 100x400zł/mh	--------------	70 000,00
B	---------------	80 000,00 200x400zł/mh	40 000,00 200x200zł/mh	120 000,00
Razem k.pl.	30 000,00	120 000,00	40 000,00	190 000,00
Koszty rzeczywiste	35 000,00	126 000,00	48 000,00	209 000,00
Odchylenia globalne	(+) 5 000,00	(+) 6 000,00	(+) 8 000,00	19 000,00
Narzut	5000:30000=0,166	6000:120000=0,05	8000:40000=0,2	--------------
A	0,166*30000=5 000,00	0,05*40000=2 000,00	-----------------	7 000,00
B	-----------------	0,05*80000=4 000,00	0,2*40000=8 000,00	12 000,00
	5 000,00	6 000,00	8 000,00	19 000,00

• Globalne rozliczenie odchyleń na wyroby

-19000 : 190000 = 0,1

a) 0,1*70000 = 7 000,00

b) 0,1*120000 = 12 000,00

_________

19 000,00

Komentarz:

Prawidłowe rozliczenie kosztów tą metodą wymaga określonych metod budżetowania kosztów i planowania czasu pracy. Przy analizie odchyleń, jeśli są one wysokie to należy zweryfikować metody budżetowania kosztów, warunki funkcjonowania stanowisk i skorygować na przyszłość.

Określenie metody (wg stawki maszynogodziny) może sugerować, że podstawa rozliczeń jest jednorodna, jednak trzeba pamiętać, że maszynogodziny, ich koszty, są planowane i rejestrowane w przekroju jednorodnych grup stanowisk.

Koszty wydziałowe mogą być też rozliczane metodą planowanych wskaźników narzutu.

Zad.

Rozliczenie kosztów wydziałowych

W przedsiębiorstwie koszty wydziałowe dwóch wydziałów rozliczane są metodą stabilizowanych wskaźników narzutu obliczonych na podstawie relacji uwzględniających przeciętne roczne wykorzystanie zdolności produkcyjnych. Wskaźnik narzutu kosztów wydziału I wynosi 400% w stosunku do materiałów bezpośrednich, wydziału II wynosi 600% wynagrodzeń bezpośrednich.

Rzeczywiste koszty kształtują się następująco (w tys. zł.):

Lp.	Produkty → Pozycje kosztów		A	B	C	Razem
1	Materiały bezpośrednie z narzutami		500,00	300,00	600,00	1 400,00
2	Wynagrodzenia z narzutami		400,00	100,00	200,00	700,00
3	Razem		900,00	400,00	800,00	2 100,00
4	Planowany narzut	I wydz.	2 000,00	1 200,00	2 400,00	5 600,00
		4		II wydz.	2 400,00	600,00	1 200,00	4 200,00
		5	Koszty wydziałowe rzeczywiste	I wydz.	2 040,00	1 224,00	2 448,00	5 712,00
		5		II wydz.	2 280,00	570,00	1 140,00	3 990,00
		6	Odchylenia kosztów rzeczywistych	I wydz.	40,00	24,00	48,00	112,00
		6		II wydz.	-120,00	-30,00	-60,00	-210,00
7	Koszty wytworzenia		5 220,00	2 194,00	4 388,00	11 802,00

Zadanie: Obliczyć koszty wytworzenia wyrobów i ująć w ewidencji wyniki obliczeń.

Jak można zastosować tę metodę rozliczenia kosztów do ustalenia kosztu wytworzenia zdefiniowanego w ustawie o rachunkowości.

Wskaźniki odchyleń narzutu:

n_OI = 112/5600 = 0,02

n_OII = -210/4200 = -0,05

Metoda ta zgodnie z definicją kosztów wytworzenia, podaną w ustawie o rachunkowości, pozwala przyjąć, iż obliczone koszty wytworzenia na poziomie planowanych narzutów mogą być parametrem wyceny produktów. Wszystkie odchylenia przechodzą na wynik finansowy.

Rozliczanie kosztów wydziałów pomocniczych

Wydziały pomocnicze funkcjonują przedsiębiorstwach z przeznaczeniem do obsługi zasadniczego procesu jednostki. Zazwyczaj efektem ich działalności są jednorodne produkty i koszty zebrane na tych kontach są przerzucane na odbiorców ich usług/wyrobów.

W związku z tą prostą strukturą kosztów na kontach wydziałów pomocniczych zbierane są zarówno koszty bezpośrednie jak i pośrednie.

Rozliczanie kosztów tych wydziałów polega na ustaleniu kwot przypadających na odbiorców ich usług.

Rozliczanie kosztów wydziałów pomocniczych (procedury)

• Ujęcie kosztów wydziałów świadczących (ewidencja na kosztach analitycznych)

• Ustalenie rozmiarów świadczeń, ich rozdzielenie na odbiorców (dokumentacja i rozdzielniki świadczeń).

• Wycena świadczeń (wg kosztów dla odbiorców wewnętrznych) - rozdzielniki kosztów.

• Ujęcie w ewidencji świadczeń wydziałów (uznanie dostawców, obciążenie odbiorców).

Możliwość ujęcia kompletnych kosztów wydziałów zależy od powiązania świadczeń wydziałów pomocniczych.

• Żaden wydział nie odbiera świadczeń wzajemnych.




Rozliczenie wydziałów pomocniczych gdy nie ma świadczeń wzajemnych jest proste, wprowadza do zastosowania procedury od 1 do 5.

• Przynajmniej jeden wydział nie odbiera świadczeń wzajemnych.

[rysunek]

Zasada kolejności - w przypadku świadczeń wzajemnych należy rozpatrywać relacje między wydziałami i do rozliczeń dobierać kolejno wydziały które zgromadziły komplet kosztów.

• Każdy wydział odbiera świadczenia wzajemne

[rysunek]

Stawka rzeczywista - układ równań.

Stawka planowana - kolejność nie odgrywa roli gdy jest stosowana w pełnym zakresie.

Metody uproszczone

Możliwość ujęcia kompletnych kosztów wydziałów zależy od powiązania świadczeń wydziałów pomocniczych.

5. Żaden wydział nie odbiera świadczeń wzajemnych.




Rozliczenie wydziałów pomocniczych gdy nie ma świadczeń wzajemnych jest proste, wprowadza do zastosowania procedury od 1 do 5.

10. Przynajmniej jeden wydział nie odbiera świadczeń wzajemnych.




Zasada kolejności - w przypadku świadczeń wzajemnych należy rozpatrywać relacje między wydziałami i do rozliczeń dobierać kolejno wydziały które zgromadziły komplet kosztów.

• Każdy wydział odbiera świadczenia wzajemne




Stawka rzeczywista - układ równań.

Stawka planowana - kolejność nie odgrywa roli gdy jest stosowana w pełnym zakresie.

Metody uproszczone

Rozliczanie kosztów wydziałów pomocniczych

• Rozliczenie wg stawek rzeczywistych:

a) brak świadczeń wzajemnych

b) przynajmniej jeden wydział nie obiera świadczeń wzajemnych

c) wszystkie wydziały świadczą sobie nawzajem usługi (uproszczone metody, układ równań)

• Rozliczenie wg stawek umownych:

a) dobór stawki umownej:

• planowany jednostkowy koszt świadczeń

• rzeczywisty koszt jednostkowy okresów ubiegłych

• cena sprzedaży

b) zakres stosowania stawki umownej

• część świadczeń jednego lub kilku wydziałów \ Procedura

• całość świadczeń jednego wydziału / rozliczeniowa

• całość świadczeń wszystkich wydziałów (procedura i kontrola)

• powstaje problem odchyleń

Zalety stosowania stawek umownych:

• zmniejszenie nakładu pracy

• możliwość bieżących obciążeń wydziałów - odbiorców

• kontrola i analiza kosztów

• Metody uproszczone rozliczania kosztów wydziałów pomocniczych

a) metoda zerowa - świadczenie wzajemne lub zużycie na własne potrzeby nie istnieją

b) metoda kosztów bezpośrednich - rozlicza się tylko koszty bezpośrednie świadczeń międzywydziałowych (ujęte bezpośrednio na kontach odbiorców świadczeń)

c) metoda międzywydziałowego wyrównania kosztów - dodatkowe obciążanie odbiorców odpowiednią częścią kosztów wspólnych dotyczących tych świadczeń

[zadanie]

Gdy dane zawarte w równaniu dotyczą kosztów rzeczywistych to koszt jednostkowy jest wykorzystany do sporządzenia rozdzielników kosztów i zaksięgowania ich.

Jeśli dane dotyczą kosztów budżetowanych to wykorzystanie obliczonych kosztów jednostkowych jest nieco inne. Czyli: rozdzielniki kosztów stanowią pierwszą, wstępną podstawę do rozliczenia wydziałów; następnie na podstawie ustalonych na kontach wydziałów różnic między stroną Dt i Ct oblicza się wskaźniki narzutu odchyleń.

Kalkulacja kosztów - rachunek nośników

Rachunek kalkulacyjny

Kalkulacja - rachunek pieniężny składników przychodów i kosztów. Odzwierciedla racjonalność.

Racjonalne działanie:

12. cel przy minimalnych nakładach, kosztach (k/w)

13. założone nakłady, maksymalny wynik (w/k)

Gospodarność i rentowność			Ocena
	Cj	Kjrz	G	R
I	2000	1500	+	+
II	2000	1900	-	+
III	1800	1800	+	-
IV	1800	1900	-	-

K_jn - 1800


Kalkulacja kosztów Kalkulacje kosztów i cen

Kalkulacja cen (decyzje)

Kalkulacje kosztów - procedury prowadzące do określenia jakościowego i wartościowego kosztów w odniesieniu do jednostki działania.

Przedmiotem kalkulacji mogą być nie tylko produkty wytwarzane przez przedsiębiorstwo, ale też rezultaty zadań cząstkowych, funkcji.

Gospodarność ogólna jest uwarunkowania cząstkowymi efektami działań.

Warunki przeprowadzania prawidłowej kalkulacji:

1. dostosowanie do rodzaju i organizacji produkcji,

2. odpowiednio dobrane zasady rozliczania kosztów,

3. określenie cech i miar jednostek kalkulacyjnych,

4. sprecyzowana struktura kosztu jednostkowego.

Jednostki kalkulacyjne:

• jednostki naturalne lub ich wielokrotność (produkty wydziałów podstawowych, pomocniczych),

• umowne (umożliwiają łączenie produktów zbliżonych do siebie pod względem przeznaczenia, przebiegu procesu technologicznego, struktury kosztów).

Zastosowanie miary umownej polega na przyjęciu innej, nominalnej jednostki (sztuki ulegają przeliczeniu na wagę, metry, np. waga wyrobów o różnym stężeniu substancji podstawowej wyrażona w przeliczeniu uwzględniającym zawartość czystego składnika).

Struktura kosztu jednostkowego (wynika z procedury ewidencyjno-rozliczeniowej)

5. Materiały bezpośrednie + narzuty

6. Płace bezpośrednie + narzuty

7. Inne koszty bezpośrednie (narzędzia specjalne, koszty przygotowania produkcji, modele...)

8. Koszty wydziałowe

9. Techniczny, wydziałowy koszt wytworzenia (1+2+3+4)

10. Koszty ogólne zarządu

11. Zakładowy koszt (5+6)

12. Koszty sprzedaży

13. Koszt własny sprzedaży (7+8)

Rodzaje kalkulacji (zależą od momentu i celu):

4. Kalkulacja wstępna sporządzona jest przed rozpoczęciem procesu, oparta jest na kosztach przewidywanych:

1. Planowa

2. Normatywna

3. ofertowa

Kalkulacja wynikowa (w szczególności sprawozdawcza) opiera się na kosztach rzeczywistych, dokumentowanych. Jest podstawą wyceny produktów i obliczania wyniku finansowego.

Metody kalkulacji

Ze względu na sposób zaliczania kosztów na nośniki wyróżnia się kalkulację:

101. podziałową prostą, \

102. podziałowa ze współczynnikami /

103. produktów sprzężonych (odjemna)

104. doliczeniową asortymentową \

105. doliczeniową zleceniową /

Ze względu na sposób nawarstwiania kosztów wyróżnia się:

• Kalkulację jednostopniową

• Kalkulację wielostopniową

• procesową,

• fazową.




Koszty rodzajowe

Koszty fazy zakupu

Koszty wydziału pomocniczego

Rozliczenie międzyokresowe kosztów

Koszty wydziału podstawowego

Koszty fazy sprzedaży

Koszty ogólne zarządu

Koszty wytwarzania produktu podstawowego

Koszt produkcji sprzedanej

Wyroby, usługi

Półfabrykaty

Produkcja w toku

---