CHOROBY ŁOJOTOKOWE SKÓRY.
Łojotok fizjologiczny i patologiczny, zapalenie łojotokowe skóry, łupież łojotokowy, trądzik młodzieńczy i pospolity, trądzik różowaty. Proces wydzielania łoju zależy od: 1)czynników genetycznych (liczba i wielkość gruczołów łojowych), 2) czynników hormonalnych - androgeny powodują wzrost trądzika, 3) wieku ( niemowlęctwo, okres pokwitania), 4) okolic ciała (tzw. okolice łojotokowe). Duże dawki progesteronu + steroidów nasilają trądzik. U ludzi wykastrowanych bez testosteronu - brak trądzika. Androgeny, progesteron, steroidy działanie niekorzystne, nasilają trądzik.
ŁOJOTOKOWE ZAPALENIE SKÓRY.
Są to zmiany rumieniowo złuszczające, na obwodzie wyniosłe, mogą przypominać łuszczycę, zlokalizowane na skórze w obrębie fałdów, za uszami, na twarzy, w okolicach zgięciowych. Czasami może występować wysięk. Często towarzyszy Pityrosporum ovale lub curiculare. Powikłaniem choroby jest erytrodermia (zlewny stan zapalny całej skóry). Schorzenie ma przebieg przewlekły i nawrotowy. Występuje również wypadanie włosów i choroba może dotyczyć również owłosionej skóry głowy. Często występuje w przebiegu AIDS, czasami niezależnie.
Leczenie: - leki przeciwalergiczne w razie świądu skóry, witaminy A+E, PP, C, leczenie miejscowe, kremy przeciwgrzybicze i szampony, przy stanie zapalnym słabe przeciwzapalne sterydy, stosuje się również środki redukujące.
TRĄDZIK POSPOLITY.
Występuje głównie u ludzi młodych i związany jest nadczynnością gruczołów łojowych. Cechuje się występowaniem zaskórników, wykwitów grudkowo- kostkowych i torbieli ropnych.
Eitopatogeneza występuje skłonność do nadmiernego wytwarzania łoju, nadmiernego rogowacenia ujść mieszków włosowych. Jest to uwarunkowane genetycznie i sposób dziedziczenia autosomalny, dominujący.
Umiejscowienie wykwitów to miejsca okolic tzw. rynien łojotokowych.
Rola hormonów: androgeny - komórki gruczołów łojowych mają recertory dla androgenów, preparaty antyandrogenowe znacznie obniżają wydzielanie , -androgeny zaostrzają zmiany trądzikowe zwłaszcza u kobiet.
Progesteron- działa podobnie jak androgeny, jednak w stężeniu fizjologicznym nie wpływa na czynność gruczołów łojowych, dopiero w bardzo dużych dawkach pobudza ich wzrost.
Wykwitem pierwotnym w trądziku jest zaskórnik. Przy wyciśnięciu wydobywają się nitkowate biało szare, ciemno zabarwione na szczycie, wskutek utlenienia się czopu keratynowego na powierzchni skóry. Wtórnie w wyniku ucisku i stanu zapalnego powstają wykwity grudkowo krostkowe oraz torbiele ropne.
Umiejscowienie: twarz (charakterystyczne), skóra pleców i klatki piersiowej czyli okolic łojotokowych.
Przebieg: przewlekły. W okresie letnim zmiany ulęgają poprawie w związku z nasłonecznieniem. Poza najczęściej występującym trądzikiem zwykłym (pospolitym) w którym oprócz zaskórników przeważają wykwity grudkowe i grudkowo - krostkowe wydzielono rozmaite odmiany kliniczne różniące się nasileniem zmian i ich charakterem morfologicznym.
Odmiany kliniczne: 1) trądzik młodzieńczy - zmiany są zwykle słabo nasilone, przeważają zaskórniki i wykwity grudkowe, umiejscowiony głównie na twarzy i plecach. Jest najbardziej nasilony w okresie dojrzewania (pokwitania), po czym samoistnie ustępuje po kilku latach trwania. 2) trądzik ropowiczy - obok zmian typowych tworzą się torbiele ropne, gojenie następuje przez bliznowacenie (blizny są wciągnięte, nierówne, niekiedy bardzo szpecące). 3) trądzik skupiony - zmiany polegają na występowaniu głębokich nacieków i torbieli ropnych, niekiedy zlewających się oraz licznych bardzo dużych zaskórników, gojenie następuje poprzez mostkowate, nierówne i przerosłe blizny, odmianę tę spotyka się prawie wyłącznie u mężczyzn, zmiany często - obok miejsc typowych zajmują również okolice pachowe, pachwinowe, i pośladki. Jeśli są zajęte wyłącznie okolice nietypowe niektórzy znawcy nazywają go trądzikiem odwróconym. 4) trądzik bliznowcowy - polega na tworzeniu się bliznowców w obrębie wykwitów trądzikowych, często towarzyszy trądzikowi ropowiczemu lub skupionemu, niekiedy dotyczy wyłącznie okolicy karku, 5) trądzik z objawami ogólnymi o ciężkim przebiegu tzw. piorunujący występuje głównie u młodych chłopców i mężczyzn. Wykwity są głównie typu trądzika ropowiczego z rozpadem i objawami krwotocznymi. Występuje gorączka, wysokie OB., leukocytoza, bóle stawowe. Rentgenologicznie można stwierdzić zmiany w stawie mostkowo - obojczykowym,. 6) trądzik wywołany: - trądzik zawodowy: chlor (twarz, tułów), oleje, dziegcie (powierzchnie kończyn); - polekowy: steroidy, leki wydzielające się przez gruczoły łojowe np. wit. B12, jod, barbituriany; - kosmetyczny: pudry i róże- głównie policzki; - niemowlęcy: bez zaskórniaków (warz) związany z olejami mineralnymi stosowanymi do pielęgnacji.
Rola bakterii w trądziku.
Propionibacterium (Acnes) corynobacterium - są to beztlenowce, obecne w dużych ilościach w ujściach gruczołów łojowych, wytwarzają enzymy lipolityczne, powodujące hydrolizę trójglicerydów łoju z powstawaniem wolnych kwasów tłuszczowych, które mają działanie drażniące.
Trójglicerydy łoju......................wolne kwasy tłuszczowe ((FFA)
Leczenie: - ogólne- antybiotyki np. petracykliny, erytromycyna, klindamycyna, doxycyna, wit. PP, B2 (bez B12), C, A+E, sole cynku, w ciężkich postaciach pochodne kwasu 13- Cis- Retinowego - wskazania antykoncepcja, lek ma działanie keratogenne- mogą powstawać wady u płodu., - miejscowe: środki keratolityczne i złuszczające, pochodne kwasów, wit. A np. Retin A, papki, pudry z siarką, cynkiem. Antybiotyki w roztworach, zawiesinach i maściach, żelach, kwas azelanowy w kremach i żelach; preparaty na bazie tlenku benzolu np. Benzacne. W przypadku trądzika blizowaciejącego niewskazane oczyszczanie.
TRĄDZIK RÓŻOWATY.
Jest to schorzenie o przewlekłym przebiegu, występującym u kobiet i mężczyzn głownie po 30 roku życia, częściej u kobiet. Może występować również u młodych dziewcząt. Podłożem schorzenia są zaburzenia naczynioruchowe, łojotok, emocje. Duży wpływ ma również dieta (ostre pikantne rzeczy, przyprawy), alkohol, kawa, mocna herbata. W przebiegu tego schorzenia często występują zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (nadkwaśność, niedokrwistość), zaparcia, stolce, schorzenia pęcherzyka żółciowego. Niekiedy trądzik zaostrzają zaburzenia hormonalne - pogorszenie skóry w okresie miesiączki. W trądziku różowatym odgrywa rolę również predyspozycja genetyczna.
Objawy i przebieg choroby : zmiany skórne umiejscawiają się na twarzy, dekolcie, czasami na plecach. Są to rumieniowe, rumieniowo- grudkowe zmiany. Cechą znamienną jest obecność licznych rozszerzeń naczyń (teleangiektazji) oraz brak zaskórników. U niektórych osób głównie mężczyzn może dochodzić do przerostu tkanek miękkich nosa w postaci guzowatych, kalafiorowatych tworów o nazwie rhinophyma. Wyróżniamy następujące stadia schorzenia; 1.rumieniowy (przejściowy lub utrwalony) w którymdominują objawy zaczerwienienia twarzy, początkowo po stymulacji bodźcami emocjonalno- fizykalnymi, a następnie utrwalone obecnością licznych teleaagiektazji. 2. Grudkowo- krostkowy w którym dominują zmiany głębsze rozsiane, zlewające się, zazwyczaj umiejscowione w obrębie czoła, policzków, nosa i brody. Zmiany mogą występować również za uszami, na dekolcie i plecach. 3. Naciekowy z obecnością zmian głębszych, guzowatych oraz obrzękiem tkanek miękkich. Czasami u mężczyzn rozwija się rhinophyma. Jest to przerost tkanek miękkich nosa, powiększenie gruczołów łojowych i rozszerzenie ich ujść oraz rozwój stanu zapalnego.
Schorzenie jest przewlekłe. Przebieg jest wieloletni. Może występować zapalenie brzegów powiek, spojówek i tęczówki, ciałka rzęskowego. W przypadku zajęcia rogówki może dojść do utraty wzroku.
Istnieje też odmiana trądzika rózowatego z obecnością .nużeńca.(często pasożytuje on na zwierzętach np. psy). Zaraża się to w przypadku odmiany grudkowo krostkowej. Można wykonać badanie w kierunku nużeńca i go wyizolować. Zapalenie wokół ustne (choroba stewardes) jest najczęściej związana z niekontrolowanym stosowaniem steroidów do leczenia zmian wokół ust. Innymi czynnikami są np. pasty do zębów z fluorkiem sodu, hormony stosowane w antykoncepcji.
Różnicować to schorzenie powinniśmy z lupoidem prosówkowym rozsianym twarzy, który ma związek z gruźlicą (objaw diaskopii dodatni)
Leczenie: * ogólne: 1. Antybiotyki, tetracykliny; 2. Metronidazol; 3. Pochodne kwasu witaminy A np. roacutan. Te leki zalecają lekarze. * miejscowe Metronidazol w kremach i w żelach ; papki, pasty z siarką, tormentiol. W przypadku trądzika różowatego stosujemy również zabiegi w gabinecie kosmetycznym.
W stadium rumieniowym korzystnie działa masaż twarzy, sollux z niebieskim filtrem (seria 10 zabiegów). W przypadku rhinophyma stosuje się ścieranie nożem chirurgicznym. Ważne jest stosowanie odpowiedniej diety oraz leczenie zaburzeń przewodu pokarmowego.
ŁUPIEŻ ŁOJOTOKOWY
Jest to stan nasilonego złuszczania owłosionej skóry głowy połączony z łojotokiem i stanem zapalnym. Występuje głównie u młodych osób i związany jest z okresem dojrzewania. W skutek zlepiania się złuszczającego się naskórka dochodzi do tworzenia się nawarstwionych mazistych mas łojowo rogowych koloru żółtego. Zjawiskiem towarzyszącym jest stan zapalny o zmiennym nasileniu, na podłożu łupieżu tłustego u mężczyzn dochodzi do łupieżu androgenowego, kktóry polega na ścieńczeniu, a następnie utracie włosów terminalnych na skutek wydłużenia się fazy telogenowej (spoczynkowej) i skracania fazy anagenowej (wzrostowej). Występuje nasilony świąd skóry głowy. Drapanie może stanowić przyczynę wtórnych zakażeń bakteryjnych. Schorzenie ma tendencję do samoistnego ustępowania. U mężczyzn nasilenie dolegliwości maleje natomiast objawy mogą trwać wiele lat.
ZAPALENIE ŁOJOTOKOWE SKÓRY GŁOWY.
Jest związane z łojotokiem i łupieżem tłustym. Z objawów subiektywnych występuje nasilony świąd. Występuje również nadkażenie grzybami drożdżoidalnymi oraz bakteriami. Polegają one na stanie zapalnym skóry, nawarstwieniem szarożółtych łusek - łupieżu tłustego. Występuje również złuszczanie na pograniczu skóry owłosionej i nieowłosionej (np. czoło)
Leczenie: w przypadku świądu leki przeciwhistaminowe, witaminy przeciwłojotokowe (C, A+E,PP), szampony z siarką (selsun), przeciwgrzybicze (nizoral, pevaryl). W przypadku bardzo dużych nawarstwień stosuje się oliwę salicylową, preparaty z siarką, różne mieszanki odtłuszczające na spirytusie (40%).
PRZYCZYNY WYPADANIA WŁOSÓW.
1) mechaniczne drażnienie w czasie czesania, tarcia o poduszkę, nawykowe skręcanie włosów wokół palców, 2) u kobiet wypadanie włosów może być spowodowane zabiegami fryzjerskimi, porodem (do 6 tyg. Po porodzie) lub utrata żelaza w wyniku obfitych miesiączek oraz dietą ubogą w żelazo, 3) u kobiet i mężczyzn łysienie może być następstwem chorób gorączkowych, kiły, stosowanie niektórych leków, zatruć metalami oraz różnych schorzeń dermatologicznych liszaj płaski, twardzina ograniczona, rybia łuska, grzybica, łojotokowe zapalenie skóry, zapalenie mieszków włosowych, 4) zaburzenia wewnętrzne i hormonalne (choroby tarczycy, cukrzyca).
I. Łysienie plackowate przyczyna schorzenia nie jest znana, odgrywają tu rolę czynniki emocjonalne, hormonalne, genetyczne (niedobór cynku). Często towarzyszą temu inne schorzenia dermatologiczne np. bielactwo, atopowe zapalenie skóry, toczeń, niedokrwistość sierpowata, również występują zmiany paznokciowe. Schorzenie występuje w każdym wieku, u małych dzieci i dorosłych, częściej u mężczyzn. Wielkość i liczba ognisk są zmienne o średnicy 2-5 cm. Mogą występować w okolicach skroniowych i potylicznej, jak również na brodzie i pod pachami. Wyróżniamy następujące postacie łupieżu:1. Łysienie plackowate całkowite- prowadzi do utraty wszystkich włosów na głowie; 2. Łysienie pasmowate (wężykowe) - ogniska układają się w okolicy potylicznej, pasmowato okalają całą głowę, ten rodzaj łysienia źle rokuje co do wyleczenia; 3. Łysienie plackowate uogólnione dotyczy wszystkich mieszków włosowych na całym ciele (brwi, rzęsy); 4. Łysienie plackowate złośliwe - rozległej utracie włosów towarzyszy oporność na leczenie i brak samoistnego odrostu, w obrębie płytek paznokciowych dochodzi do tzw. naparstkowania, może być bruzdowanie płytek paznokciowych.
Leczenie: likwidacja zaburzeń chorobowych, puwa (kilka miesięcy), steroidy, miejscowe stosowanie mieszanek drażniących.
II. Łysienie androgenowe męskie uwarunkowane genetycznie i ze względu na podłoże hormonalne (androgeny) uważane za zjawisko fizjologiczne; pierwsze objawy w okresie dojrzewania, najczęściej przed 40 rokiem życia.
Ogniska lokalizują się w okolicy kątów czołowych oraz na szczycie głowy (łysienie kątowe lub szczytowe). Skóra owłosiona jest zawsze przetłuszczona, chociaż wydzielanie łoju pozostaje na niezmienionym poziomie.
Leczenie: przeszczepianie kępek włosów pochodzących z owłosionych części głowy (dobry efekt kosmetyczny) ale włosy z powrotem po pewnym czasie mogą wypadać. Leczenie miejscowe - 2% roztworem minoksydyku (lexon) stosuje się również szampony z siarką, cynkiem, mieszanki drażniące.
III. Łysienie androgenowe kobiet utrata włosów następuje wg takiego samego mechanizmu jak u mężczyzn. U podłoża leży: - wzmożona produkcja androgenów; - sosowanie androgenowych tabletek antykoncepcyjnych; - drazliwość mieszków włosowych na fizjologiczne stężenie hormonu męskiego.
Wyróżniamy 2 typy łysienia: 1. Łysienie androgenowe typu męskiego związane z zaburzeniami hormonalnymi i w takich przypadkach obserwuje się cechy wirylizacji hirsutyzm, pogrubienie włosów, wzrost masy mięśniowej; 2. Łysienie rozlane nie wiąże się z istotnym wzrostem stężenia androgenów i zaczyna się między 30-40 rokiem życia. Polega ono na przerzedzeniu włosów na szczycie głowy i w przyległych okolicach z zachowaniem normalnej granicy owłosienia na czole, towarzyszy jej nadmierny łojotok i stan zapalny skóry głowy. Ważny jest odpowiedni dobór preparatu w współpracy z ginekologiem stosuje się leczenie antyandrogenowe. 2. Trichotillamania nawykowe wyrywanie włosów przez samego chorego. Spotyka się u dorosłych i dzieci. Odgrywają rolę stany emocjonalne w tym zaburzenia psychiczne.
Leczenie: psychoterapia lub obcięcie włosów trichogram - badanie włosów.
Melanina jest naturalnym barwnikiem skóry człowieka. Wytwarzana przez melanocyty - wyspecjalizowane komórki dendrytyczne zlokalizowane w warstwie podstawowej naskórka. Wytwarzanie barwnika jest złożonym procesem enzymatycznym zachodzącym w wyspecjalizowanych organellach komórkowych zwanych melanosomami, którą główną rolę odgrywa tyrozyna - aminokwas i enzym- tyrozyna. Melanina ma działanie ochronne przeciwko promieniowaniu nadfioletowemu, chociaż absorbuje szeroki zakres promieniowania od 200-2000 nm (nanometrów).
Nasilenie syntezy barwnika następuje pod wpływem promieni UVB (nadfioletowego typu B) -zauważalne ściemnienie skóry jest najlepiej widoczne po kilkudziesięciu godzinach od naświetlania i utrzymuje się przez kilka tygodni. Promienie UVA - także powoduja ciemnienie skóry ale głównie przez przekształcenie prekursorów melaniny i w mniejszym stopniu pobudzając melanogenezę de nove (nową, od początku).
Zaburzenia barwnikowe nabyte lub wrodzone mogą wynikać z następujących przyczyn: 1) zmiany liczby melanocytów; 2) biochemicznych zaburzeń biosyntezy melaniny; 3) zaburzeń formowania, dojrzewania lub transportu melanosomów.
Do przebarwień zaliczamy: 1) piegi; 2) plamy soczewicowate; 2) plamy soczewicowate starcze; 4) ostudę.
Do odbarwień zaliczamy :1) bielactwo nabyte; 2) znamię Suttona
Piegi - łagodne schorzenie skóry uwarunkowane genetycznie, które może stwarzać problemy estetyczne. Istotą przebarwień jest miejscowe zwiększenie ilości wytwarzanej melaniny przez nie zmienioną liczbę melanocytów. Są to drobne, płaskie plamki barwnikowe beżowo- brązowe , występują na odkrytych okolicach ciała pod wpływem nasłonecznienia, głównie twarz, plecy, przedramiona - u osób o jasnej karnacji i rudych włosach. Często występuje u dzieci. Leczenie: zapobieganie nadmiernemu nasłonecznieniu przez stosowanie filtrów ochronnych. Odbarwienia - preparaty z hydrochinonem i jego pochodne i sole rtęci.. inne preparaty - DEPIGMAN, stosuje się eter fenolowy 24%.
Plamy soczewicowate: ograniczone przebarwienia skóry, które w przeciwieństwie do piegów nie są związane z nasłonecznieniem. Są większe od piegów, bardziej owalne. Występują od dzieciństwa, w każdym miejscu na ciele i błonach śluzowych. Istota zaburzenia polega na wzroście liczby melanocytów i zwiększonym wytwarzaniu barwnika.
Plamy soczewicowate starcze często postać przebarwień występują po 40 roku życia. Zmiany wyst. na odkrytych częściach ciała, poddawanych na przewlekłą ekspozycję na słońce. Istotą przebarwień jest zwiększona liczba melanocytów. Nie mają tendencji do samoistnego ustępowania i nie złośliwieją.
Ostuda wieloogniskowe przebarwienie skóry twarzy o niejednolitej etiologii i różnym umiejscowieniu. Występuje przede wszystkim u kobiet w różnym wieku. Podłożem jest zwiększenie syntezy melaniny. Przebarwienia mogą występować też u mężczyzn. Przebarwienia występują głównie u kobiet w czasie przestrojenia hormonalnego np. w czasie ciąży, zażywania środków antykoncepcyjnych, lub aktywnych hormonalnie guzów jajnika, jak również w skutek działania subst. fototoksycznych lub fotoalergicznych zawartych w kosmetykach. Czasami ostuda jest zwiastunem gruźlicy lub nowotworu.
Leczenie: środki odbarwiające podobnie jak w piegach filtry ochronne, UV, wit. A. SKINOREN (kwas alelainowy).
Melanoza Riehla - melanoza toksyczna na różne substancje stosowane miejscowo. Pierwotne zmiany maja charakter rumieniowy ustępując dają brunatne przebarwienie.
Bielactwo nabyte choroba o nieznanej do końca etiologii. Przyczyną odbarwień jest neurogenne lub immunologiczne uszkodzenie melanocytów pod wpływem mechanizmów cytotoksycznych i humoralnych lub w wynikupowstawania nieprawidłowych produktów syntezy melaniny. wPływ maja też silne przeżycia psychiczne. U części chorych spotyka się przeciwciała przeciw komórkom tarczycy, kom. okładzinowym żołądka i rdzenia nadnerczy. Układ odbarwień jest przypadkowy lub segmentalny, wg przebiegu dermatonów. Często zajęte są odsiebne części kończyn, twarz, biodra, okolice płciowe. W razie umiejscowienia na skórze owłosionej widoczne są białe włosy będące objawem uszkodzenia melanocytów mieszka włosowego. Przebieg schorzenia długotrwały, wieloletni lub stacjonarny postępujący.
Leczenie: głównie ze względów kosmetycznych zależy od okolicy zajętej:
Puva, sok z dziurawca, małe obszary maskuje się pudrami płynnymi, stosuje się też przeszczepy. Niekiedy wskazane podawanie leków uspakajających.
Znamię Suttona polega na obwodowej depigmentacji wokół znamienia barwnikowego.