Mieczysław Szostak

Zagraniczne inwestycje państwowych korporacji transnarodowych w polskiej elektroenergetyce:

Paradoks prywatyzacji

Opracowanie przygotowane

w Instytucie Międzynarodowych

Stosunków Gospodarczych SGH,

Warszawa, Kwiecień 2006 r.

1. Charakterystyka ogólna specyfiki zagranicznych inwestycji państwowych

korporacji transnarodowych w sektorze elektroenergetycznym

Głównymi podmiotami procesu nasilającej się globalizacji życia gospodarczego we współczesnym świecie są niewątpliwie korporacje transnarodowe (KTN), które zwane są też przedsiębiorstwami wielonarodowymi lub multinarodowymi, firmami międzynarodowymi, kompaniami lub koncernami ponadnarodowymi itp. Nie wdając się w trwające od dawna spory wokół trafności powyższych pojęć, za najbardziej adekwatne do rzeczywistości trzeba uznać pierwsze z wymienionych. Przy tym przez korporację transnarodową należy rozumieć takie przedsiębiorstwo, które posiada własną sieć filii zagranicznych oraz koordynuje działalność tych ostatnich z jednego ośrodka, zwanego firmą macierzystą lub centralą tej korporacji, gdzie podejmowane są decyzje typu strategicznego.

Najbardziej spektakularnym przejawem dynamicznej ekspansji ekonomicznej korporacji transnarodowych, zarówno w skali całej gospodarki światowej, jak też w Polsce i pozostałych krajach w trakcie transformacji, jest podejmowanie przez KTN zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB). Ze względu na fakt, że to ostatnie pojęcie nie jest jednoznaczne, warto zauważyć, że w myśl tzw. wzorcowej definicji, ustalonej wspólnie przez ekspertów OECD i MFW, mianem ZIB określa się inwestycje podejmowane dla uzyskania trwałego wpływu na działalność przedsiębiorstwa zlokalizowanego w innym kraju celem osiągnięcia długotrwałych korzyści z tego tytułu.

Skoro działalność KTN wiąże się ściśle z zagraniczną ekspansją inwestycyjną, to literaturę dotyczącą obu tych tematów należy traktować łącznie, zamiast - jak niekiedy czyni się to niesłusznie - sztucznie ją rozdzielać. Podkreślić przy tym trzeba, że światowe piśmiennictwo ekonomiczne poświęcone tej problematyce jest wyjątkowo bogate, bo liczy już dziesiątki tysięcy książek i setki tysięcy artykułów. Od prawie 40 lat tematyka KTN i ZIB cieszy się ogromnym zainteresowaniem ze strony ośrodków naukowych wysoko rozwiniętych krajów Zachodu i ubogich krajów Południa. Znaczący wkład w badania, analizy i gromadzenie informacji dotyczących KTN i ZIB wniosło w okresie 1974-1992 r. Centrum ONZ ds. Korporacji Transnarodowych, którego działalność przejęła i kontynuuje do dzisiaj UNCTAD. Poważnym dorobkiem w tym zakresie mogą pochwalić się też eksperci OECD, Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

Polscy ekonomiści prowadzą badania nad tą problematyką od lat siedemdziesiątych XX w., kiedy to ukazały się pierwsze w naszej literaturze monografie na temat roli KTN w gospodarce światowej. W następnej dekadzie opublikowano drugą serię książek, poświęconych korporacjom transnarodowym i ZIB. Natomiast po rozpoczęciu transformacji systemowej podjęto w Polsce rozległe badania nad determinantami i efektami działalności KTN jako wiodących inwestorów zagranicznych w warunkach przechodzenia od gospodarki socjalistycznej do rynkowej (w kontekście tendencji do globalizacji, regionalnej integracji ekonomicznej i liberalizacji życia gospodarczego we współczesnym świecie).

Chociaż zagraniczna i polska literatura naukowa na temat ZIB i KTN jest niezwykle obszerna, to znaleźć w niej można ciągle pewne luki. W szczególności brakuje zupełnie prac poświęconych analizie cech specyficznych i roli zagranicznych inwestycji bezpośrednich, realizowanych przez państwowe korporacje transnarodowe. Częściowo wyjaśnia to fakt, że wśród inwestorów zagranicznych przeważają zdecydowanie wielkie przedsiębiorstwa prywatne. Ale nie można całkowicie abstrahować od faktu, że w charakterze inwestorów strategicznych występują też niekiedy KTN o własności państwowej lub mieszanej (państwowo-prywatnej). Wśród korporacji o kapitale państwowym, wywodzących się z wysoko rozwiniętych krajów Zachodu, szczególnie ważną pozycję zajmują do tej pory przedsiębiorstwa, które działają w infrastrukturze, tj. w sektorze telekomunikacji, energetyce, w zaopatrzeniu w wodę, gospodarce komunalnej i zagospodarowywaniu odpadów, jak też w transporcie kolejowym, lotniczym i miejskim.

Ograniczając dalsze rozważania do roli państwowych KTN w elektroenergetyce (obejmującej produkcję, przesył, dystrybucją oraz sprzedaż energii elektrycznej i cieplnej), podkreślić warto, że ze względu na swe kluczowe znaczenie dla całego życia gospodarczego i warunków życia ludności jeszcze do niedawna uznawana ona była powszechnie za dziedzinę strategiczną. Nie tylko zaliczano ją do podstawowych gałęzi infrastruktury ekonomicznej lub do sfery usług publicznych (public utilities), ale równocześnie określano mianem sektora wrażliwego lub problemowego. Nie tylko w Polsce, ale również w innych krajach elektroenergetykę traktowano jako sektor noszący cechy monopolu naturalnego. Ponadto w przeszłości, aby uzasadnić szeroki zakres państwowej własności i regulacji oraz aktywną ingerencję państwa w funkcjonowanie tego sektora, traktowano energię elektryczną i cieplną jako dóbra publiczne (public goods), tzn. takie dobra, których „...w żaden sposób nie da się używać, a więc i nabywać, po kawałku” (czyli, że są to rzeczy lub usługi niepodzielne).

Jednakże uznawanie energii elektrycznej i cieplnej za dobra publiczne od niedawna budzi spore wątpliwości, bo de facto są to przecież dobra mierzalne i podzielne między ich nabywców (konsumentów). Zasadę niepodzielności i ograniczonej dostępności można jedynie odnieść do sieci przesyłowych elektryczności i energii cieplnej. Według dominujących obecnie w teorii i praktyce poglądów, nie jest to wszakże przeszkoda na tyle istotna, żeby uniemożliwiała poddanie elektroenergetyki demonopolizacji, tj. regułom konkurencji obowiązującym w gospodarce rynkowej. Odchodzeniu od traktowania tego sektora jako monopolu naturalnego i dziedziny strategicznej towarzyszy od początku lat osiemdziesiątych globalna tendencja do prywatyzacji działających tam przedsiębiorstw państwowych. Najpierw tendencja ta pojawiła się w Wielkiej Brytanii i innych rozwiniętych krajach Zachodu, a następnie objęła też kraje słabo rozwinięte i w trakcie transformacji, z Polską włącznie.

Przedmiotem bardziej szczegółowych moich rozważań będzie analiza specyfiki przemian własnościowych w polskim sektorze elektroenergetycznym, w szczególności realizowanych przy udziale ZIB dwu wielkich korporacji: francuskiej firmy Eléctricité de France (EDF) i szwedzkiego przedsiębiorstwa Vattenfall. Wprawdzie z punktu widzenia charakteru i skali działania obie te firmy są bezsprzecznie korporacjami transnarodowymi, ale pod względem własnościowym są one wciąż spółkami państwowymi, należącymi w całości odpowiednio do Skarbu Państwa Francji i Szwecji. Podczas gdy Vattenfall już w 1992 r. został skomercjalizowany, tzn. przekształcony w spółkę akcyjną, która pozostaje w 100% własnością państwa, to EDF uległa komercjalizacji dopiero w ostatnich miesiącach. Państwowy charakter własności obu tych korporacji nie przeszkadzał im występować aktywnie w roli inwestorów strategicznych, uczestniczących w procesach prywatyzacji i restrukturyzacji polskiej elektroenergetyki w ramach transformacji naszej gospodarki z socjalistycznej w rynkową.

W związku z powyższym pojawiają się jednak wątpliwości natury zasadniczej, które skłaniają do postawienia następującej tezy: Niesłuszne jest uznawanie za prywatyzację takich przypadków, kiedy korporacje transnarodowe, w całości będące własnością obcych państw, przejmują w swe ręce mienie polskiego Skarbu Państwa. Skoro nie pociąga to za sobą przeobrażenia własności państwowej w prywatną (co stanowi przecież istotę prywatyzacji), a jedynie oznacza zamianę podmiotów własności państwowej, to występuje tu swoisty paradoks prywatyzacji. Nie można z pewnością w tym kontekście mówić o prywatyzacji w pełnym tego słowa znaczeniu. Trafniejsze jest zatem używanie takich terminów jak: „paraprywatyzacja”, „quasi-prywatyzacja”, „niby-prywatyzacja” lub „pseudo-prywatyzacja”. Z dotychczasowej praktyki działania EDF i Vattenfalla w naszym kraju wynika jednak, że ta specyficzna metoda transformacji własności przy udziale inwestycji państwowych KTN sprzyjała umiędzynarodowieniu, restrukturyzacji i poprawie sytuacji finansowej polskiej elektroenergetyki, ale przyczyniła się też do opóźniania faktycznej jej demonopolizacji i deregulacji. Słuszność powyższej kilkuczłonowej tezy badawczej postaram się potwierdzić w trakcie dalszych rozważań.

2. Obecna pozycja rynkowa korporacji państwowych Eléctricité de France

i Vattenfall w elektroenergetyce światowej i europejskiej

Eléctricité de France (EDF) jest potężną korporacją elektroenergetyczną, która może pochwalić się ponad 50-letnimi tradycjami działania we Francji i sporym doświadczeniem w międzynarodowej działalności inwestycyjnej. Swym zakresem działania Grupa EDF obejmuje projektowanie, budowę i eksploatację źródeł energii elektrycznej i cieplnej (tzn. elektrowni i elektrociepłowni), sieci przesyłowych i rozdzielczych oraz obrót energią. Wytwarzając 122,6 GW energii elektrycznej rocznie, plasuje się ona w gronie pięciu czołowych światowych producentów elektryczności. Wiedzie prym w skali globalnej w wytwarzaniu energii jądrowej i jest największym europejskim producentem energii ze źródeł odnawialnych. Dostarcza prąd elektryczny i ciepło 41,6 mln klientów, co zapewnia jej pierwsze miejsce na świecie wśród wielkich korporacji działających w sferze dystrybucji energii.

O transnarodowym charakterze EDF wymownie świadczy fakt, że posiada ona 185 filii zagranicznych, które działają w 20 krajach z pięciu kontynentów. Na opracowanej przez UNCTAD liście 25 czołowych światowych korporacji elektroenergetycznych w roku 2002 Grupa EDF zajmowała trzecią lokatę pod względem wielkości aktywów jej filii zagranicznych (ustępując tylko 2 gigantom niemieckim E.On i RWE). Aktywa te wynosiły 47,4 mld USD, stanowiąc ok. 1/3 całości jej skonsolidowanych aktywów (równych 151,8 mld USD). Wielkością tych ostatnich wyprzedzała wyraźnie wszystkich swych konkurentów. W tym samym roku zatrudnienie w zagranicznych filiach EDF wyniosło 50,4 tys. osób, podczas gdy liczba zatrudnionych w całej Grupie osiągnęła ok.172 tys. pracowników. Równocześnie wskaźnik umiędzynarodowienia działalności Grupy EDF wyniósł 29,3 %.

Skonsolidowane obroty Grupy EDF w okresie 1998-2004 r. wzrosły prawie o 60%, osiągając w roku 2004 wysokość 46,9 mld euro. W latach 2003-2004 jej zysk netto zwiększył się o 56% , tj. z 857 mln d0 1341 mln euro, natomiast zadłużenie spadło o18%: z 24 mld do 19,7 mld euro. Świadczy to o znaczącej poprawie sytuacji finansowej omawianej Grupy.

Ważnym partnerem strategicznym EDF w działalności inwestycyjnej na rynkach międzynarodowych jest inna francuska korporacja transnarodowa VEOLIA Environnement, mająca obroty w wysokości 24,7 mld euro w 2004 r. Zajmuje się ona zaopatrzeniem w wodę, odbiorem ścieków i gospodarką odpadami, ciepłownictwem i transportem pasażerskim. Zgodnie z zawartą z nią w grudniu 2000 r. umową partnerską, EDF nabyła 4-procentowy pakiet akcji VEOLII (zapewnia jej to realne wpływy, bo pozostałe akcje są rozproszone), zaś obie te korporacje podjęły ze sobą ścisłą współpracę w ramach Grupy Dalkia. Ta ostatnia jest liderem nie tylko we Francji, lecz także w Europie w dziedzinie zarządzania miejskimi sieciami ciepłowniczymi i oświetleniem publicznym oraz świadczenia usług technicznych. W 2003 r. Grupa Dalkii miała obroty skonsolidowane równe 4,7 mld euro i działała w 35 krajach, zatrudniając 41,7 tys. pracowników. Chociaż VEOLIA pozostaje firmą macierzystą i głównym akcjonariuszem Dalkii, to 3,4 % ogółu akcji tej ostatniej i 24 % akcji jej spółki zależnej Dalkii International posiada EDF. Oznacza to, że Grupy Dalii i EDF są ze sobą blisko powiązane kapitałowo, co ułatwia im współpracę we Francji i w skali globalnej.

Pozycja szwedzkiej korporacji Vattenfall na rynku globalnym jest znacznie słabsza niż EDF. Stąd nie znalazła się ona w ogóle na wspomnianej (sporządzonej przez UNCTAD) liście 25 największych światowych firm elektroenergetycznych. Jednak Grupa Vattenfall zajmuje piąte miejsce w Europie pod względem produkcji elektryczności (167 TWh w roku 2004) oraz uznaje się za czołowego na naszym kontynencie operatora i producenta energii cieplnej (35,5 TWh). Koncentruje swoją działalność na 4 głównych rynkach: Szwecji, Finlandii, Polski i RFN. Jej skonsolidowane obroty w 2004 r. wyniosły 113,4 mld SEK, tj. 12,6 mld euro, co stanowiło jednak zaledwie ¼ obrotów EDF. Jednocześnie zysk netto Grupy Vattenfalla wynosił 11,8 mld SEK, a zatrudnienie przekraczało 35 tys. osób.

3. Wiodąca pozycja korporacji Vattenfall i EDF w przemianach własnościowych

oraz metody ich ekspansji inwestycyjnej w polskiej elektroenergetyce

Ze względu na fakt, że w okresie PRL działalność sektora elektroenergetycznego była całkowicie zmonopolizowana przez państwo i scentralizowana, na początku lat 90-tych w ramach transformacji systemowej zdecentralizowano ten sektor, tworząc ponad 70 odrębnych przedsiębiorstw państwowych, które następnie były stopniowo komercjalizowane. Dążąc do dostosowania naszej energetyki do wymagań unijnych i do wprowadzenia konkurencyjnego rynku energii, przystąpiono do liberalizacji i deregulacji tego sektora oraz do restrukturyzacji i prywatyzacji firm energetycznych. W 1997 r. powołano do życia Urząd Regulacji Energetyki, a od września 1998 r. kolejne grupy odbiorców uzyskiwały formalne prawo do swobodnego wyboru dostawców energii.

Największe zaangażowanie inwestycyjne w przemiany własnościowe zachodzące w naszej elektroenergetyce wykazują dotąd dwie wspomniane państwowe korporacje transnarodowe: Vattenfall i EDF. Chociaż pierwsza z nich jest obecna w Polsce od 1992 r., to szeroką ekspansję rozpoczęła dopiero w 1999 r., kiedy za 230 mln USD nabyła 55% akcji Elektrociepłowni Warszawskich (ECW) i podjęła zobowiązania inwestycyjne rzędu 650 milionów USD (na 10 lat). Dzięki zakupowi kolejnego pakietu akcji udział Vattenfalla w kapitale ECW wzrósł do ok. 70%. Podkreślić należy, że spółka ECW jest największym producentem energii cieplnej w naszym kraju (13 TWh, tj. 24% rynku) oraz zajmuje dominującą pozycję na rynku warszawskim (dostarczając 69% ciepła). Równocześnie na spółkę tę przypada 65% energii elektrycznej wytwarzanej w stołecznej aglomeracji. Łączne zdolności produkcyjne ECW wynoszą ok. 5 600 MW energii cieplnej i ok. 1 000 MW energii elektrycznej.

W 2001 r. Vattenfall wziął udział w „paraprywatyzacji” pierwszej polskiej spółki dystrybucyjnej energii energetycznej, nabywając za 167,5 mln euro pakiet 25% akcji Górnośląskiego Zakładu Elektroenergetycznego (GZE). W efekcie zakupu dalszych pakietów akcji szwedzki inwestor został w 2003 r. większościowym akcjonariuszem GZE, a w 2004 r. jego udział w kapitale wzrósł do 74,67%. Dodać warto, że GZE ma strukturę grupy kapitałowej, złożonej z 25 spółek zależnych. Jest drugą w skali naszego kraju firmą dystrybucyjną pod względem wielkości sprzedanej energii elektrycznej (11% całości). Obsługuje ponad milion klientów indywidualnych i przemysłowych.

Vattenfall był ponadto właścicielem udziałów w miejskich przedsiębiorstwach ciepłowniczych w Ostrowiu Wielkopolskim i w Ustce, które jednak odprzedał Sydkrafowi. Łączna wielkość ZIB tej korporacji w Polsce osiągnęła na koniec 2004 r. 845 mln USD, co plasowało ją na pierwszej pozycji wśród głównych inwestorów w naszej elektroenergetyce.

Grupa EDF działa w polskiej gospodarce od 1993 r. Swoją aktywność inwestycyjną rozpoczęła od zakupu od Ministerstwa Skarbu Państwa w 1998 r. pakietu akcji Elektrociepłowni Kraków (ECK), pierwszej krajowej spółki energetycznej przejętej przez inwestora zagranicznego. Omawiana Grupa do tej pory stosowała różne sposoby wchodzenia do naszego sektora elektroenergetycznego. Przyjmując za podstawę klasyfikacji dwa kryteria: zróżnicowanie charakteru podmiotów, dokonujących ZIB, jak też formę inwestycji (przejęcie akcji istniejącej firmy lub greenfield investment), wyodrębnić można - jak się wydaje - aż siedem omówionych niżej metod ekspansji inwestycyjnej EDF (wraz z Dalkią) w Polsce.

Pierwszym sposobem jest udział w „paraprywatyzacji” w drodze nabycie znaczącego pakietu akcji przedsiębiorstwa energetycznego przez firmę macierzystą EDF we współpracy z jej filiami zagranicznymi lub polskimi. Dotyczyło to m. in. wspomnianego zakupu 55% akcji ECK przez konsorcjum EDF International i Finelex (jej spółki filialnej). W późniejszym okresie Grupa EDF podniosła swój udział w kapitale ECK do 65,83% ogółu dzięki nabyciu dalszych akcji od pracowników krakowskiej elektrociepłowni. Innym przykładem wykorzystania pierwszego sposobu ekspansji był udział w „paraprywatyzacji” Elektrowni Rybnik w charakterze inwestorów strategicznych korporacji macierzystej EDF i jej niemieckiej filii EnBW. W 2001 r. firma-matka nabyła od Skarbu Państwa 33,33% tej elektrowni, a EnBW kupiła 16,67% akcji. W 2003 r. to samo konsorcjum powiększyło swoje zaangażowanie w kapitał spółki do 85%.

Grupa EDF zastosowała też powyższą metodę wejścia na nasz rynek, nabywając w listopadzie 2000 r. akcje notowanej już wcześniej na warszawskiej giełdzie spółki elektrociepłowniczej KOGENERACJA z Wrocławia. W tym przypadku firma macierzysta zadowoliła się kupnem 16,67% ogółu akcji, podczas gdy należąca do niej ECK nabyła 17,56% akcji, a EnBW zakupiła 15,6 % tych akcji.

Drugim sposobem wchodzenia Grupy EDF do polskiej elektroenergetyki jest przejmowanie przez spółkę macierzystą kontroli nad naszymi firmami we współpracy z innym francuskim państwowym inwestorem strategicznym, tzn. Gaz de France (GDF, z którym od dawna łączy EDF partnerstwo strategiczne). Dowodzi tego ich wspólny udział w „paraprywatyzacji” Elektrociepłowni Wybrzeże. W roku 2001 firma-matka EDF zakupiła 38,8% akcji wzmiankowanej spółki, podczas gdy GDF nabył 11,14 % tych akcji. Oznacza to, że omawiana Grupa zapewniła sobie wiodącą pozycję w kapitale EC Wybrzeże.

Trzeci sposób ekspansji inwestycyjnej Grupy EDF-Dalkia sprowadza się do nabywania akcji „prywatyzowanych” spółek energetycznych za pośrednictwem wcześniej utworzonych przez nią w naszym kraju firm filialnych. Do praktycznych przykładów ilustrujących ten sposób wchodzenia trzeba zaliczyć: a) nabycie we wrześniu 2001 r. wiodącego pakietu akcji Elektrociepłowni Zielona Góra wspólnie przez dwie firmy kontrolowane bezpośrednio lub pośrednio przez EDF, tzn. przez KOGENERACJĘ i Dalkię Termikę; b) kupno w latach 2001-2002 przez należące do EDF/GDF Elektrociepłownie Wybrzeże pakietu ok. 60 % akcji Elektrociepłowni Toruń; c) nabycie przez ECK wiodących pakietów akcji spółek ATEX z Zamościa i PEC z Tarnobrzegu

Czwartym sposobem wejścia omawianej Grupy do polskiego sektora energetycznego jest realizacja projektów typu greenfield investment, które polegają na zakładaniu nowych firm o charakterze filialnym z udziałem kapitałowym korporacji macierzystej lub jej spółek-córek. Świadczy o tym powołanie do życia joint venture EDF-EnBW Polska Spółka z o.o., zajmującej się obrotem energią elektryczną, a także założenie przez ECK jej firmy zależnej pod nazwą PH-U Energokrak (ds. zakupu węgla).

Kolejnym piątym sposobem wejścia jest zakładanie lub przejmowanie działających w Polsce spółek zależnych przez zagraniczne filie EDF. Dowodzi tego utworzenie firmy ASA Eco Polska oraz powołanie do życia spółki Fenice Poland, która znalazła się w Grupie EDF dzięki przejęciu przez tę ostatnią udziałów w korporacji macierzystej Fenice.

Za szósty sposób wchodzenia przez omawianą Grupę do naszej elektroenergetyki trzeba uznać ekspansję działalności inwestycyjnej warszawskiej firmy Dalkia Polska (z Grupy Dalkii). Jest to metoda o tyle zakamuflowana, że EDF nie jest bezpośrednio akcjonariuszem tej spółki. Jest natomiast współwłaścicielem VEOLII i kontrolowanej przez nią Dalkii, tzn. firmy-matki Dalkii Polski. A ta ostatnia poprzez udział w „paraprywatyzacji” przyjęła wiodące pakiety akcji Zespołu Elektrociepłowni Poznańskich (83%) i Poznańskiej Energetyki Cieplnej (60,9%) oraz mniejszościowy pakiet EC Zielona Góra (7,4%). Kontroluje także działalność założonej przez siebie Dalkii Sopot. Ponadto Dalkia Polska podpisała na początku 2005 r. umowę w sprawie nabycia za ponad 800 mln zł pakietu 85% akcji Zespołu Elektrociepłowni w Łodzi, drugiego w kraju pod względem wielkości producenta energii cieplnej (11% rynku).

Wreszcie ostatnią, siódmą metodą ekspansji w Polsce EDF i powiązanej z nią Dalkii jest ustanowienie w sposób pośredni kontroli nad firmami, których udziałowcami były już wcześniej przedsiębiorstwa „sprywatyzowane” przy udziale spółek z obu tych Grup. W charakterze przykładów można tu wymienić zielonogórski MZEC, którego głównym właścicielem była poprzednio EC Zielona Góra, jak również PEC Września i MPEC Wągrowiec, gdzie funkcje inwestora strategicznego pełnił Zespół Elektrociepłowni Poznańskich (zanim sam nie został nabyty przez Grupę Dalkii).

Obecnie do Grupy EDF-Dalkia należą: jedna elektrownia, 6 dużych polskich spółek elektrociepłowniczych i 4 firmy ciepłownicze, które łącznie odgrywają znaczącą rolę w krajowej produkcji cieplnej i elektrycznej. Całkowita moc wytwórcza Grupy w zakresie energii cieplnej wynosiła na koniec 2002 r. ok. 12 000 MW. Produkcja ciepła wytworzonego przez przedsiębiorstwa kontrolowane przez EDF i Dalkię osiągnęła 37 272 TJ. Pokrywało to 12% krajowego zapotrzebowania na ciepło i zaspokajało potrzeby w tym zakresie około 1,6 mln mieszkańców Polski. Jednocześnie firmy należące do tej Grupy produkowały 9% całości (13 878 GWh) energii elektrycznej wytwarzanej w naszym kraju.

Według informacji PAIiIZ, sama Grupa EDF zainwestowała do końca 2003 r. w polski sektor elektroenergetyczny ponad 600 mln USD i podjęła zobowiązania inwestycyjne na kwotę 300 mln USD. Równocześnie ZIB Grupy Dalkia w naszym kraju przekroczyły 90 mln USD, a inwestycje EnBW osiągnęły ok. 85 mln USD. Łączne ZIB w Polsce EDF i wszystkich powiązanych z nią firm wyniosły zatem 775 mln USD. Ale powyższe dane były zaniżone z powodu niekompletności dostępnych informacji. Stąd też rozpatrywane razem EDF i Dalkia (wraz z ich filiami i partnerami) - przy uwzględnieniu ZIB z 2004 r. - doścignęły już z pewnością korporację Vattenfall na liście czołowych obcych inwestorów, działających w naszej elektroenergetyce. Natomiast po sfinalizowaniu przez Dalkię w bieżącym roku zakupu łódzkich elektrociepłowni Grupa EDF-Dalkia powinna znacznie wyprzedzić szwedzkiego inwestora pod względem zasobu ZIB w Polsce.

4. Dotychczasowe skutki pozytywne i negatywne udziału EDF i Vattenfalla

w „paraprywatyzacji” polskiej elektroenergetyki

Analizując ekonomiczne konsekwencje działalności korporacji EDF i Vattenfall w polskim sektorze elektroenergetycznym, trzeba zauważyć, że większość swoich ZIB dokonały one w latach 2001-2003. Jest to zbyt krótki horyzont czasowy dla pogłębionej oceny skutków tych ZIB. Ponadto analizę efektów należy prowadzić odrębnie dla elektrociepłowni, elektrowni i podsektora dystrybucji energii elektrycznej.

Z danych dotyczących szacunkowej wartości rynkowej pięciuset największych polskich firm wynika, że dzięki przejęciu przez zagranicznych inwestorów elektrociepłownie zyskały na wartości. Prym wśród nich wiedzie należąca do Vattenfalla spółka ECW, której wartość rynkową w 2003 r. oceniano na 1710 mln zł (co dawało jej 63-cią lokatę na „Liście 500”). Do czołowych elektrociepłowni zaliczały się też EC Wybrzeże i EC Kraków (z Grupy EDF) o identycznej wartości 490 mln zł każda. Równocześnie firma ECW miała prawie 3 razy większą sprzedaż (1426 mln zł) niż EC Wybrzeże i KOGENERACJA (po 462 mln zł). Tym dwu ostatnim niewiele ustępowała EC Kraków, której obroty osiągnęły 409 mln zł. O ile Vattenfall zmniejszył już drastycznie zatrudnienie w ECW: z 4300 do 1755 osób w 2003 r., a EDF ograniczyła załogę EC Kraków do 664 pracowników, o tyle w EC Wybrzeże (zatrudniającej 1543 osób), a tym bardziej w KOGENERACJI (1612 pracowników) znaczna redukcja zatrudnienia będzie wkrótce nieuchronna, aby poprawić wydajność pracy.

Wśród wszystkich polskich elektrociepłowni zdecydowanie najlepszymi rezultatami finansowymi w roku 2003 mogła pochwalić się EC Kraków, która przodowała wyraźnie pod względem stopy rentowności brutto (17,3%)) i wskaźnika zyskowności ROA (9,3%), pozostawiając daleko w tyle wszystkich swoich konkurentów (włącznie z ECW). Mogła też imponować kwotą osiągniętego zysku netto (prawie 50 mln zł) i rekordową wysokością wskaźnika płynności (2,19). Potwierdza to jednoznacznie pozytywny wpływ francuskiego inwestora na poprawę wskaźników finansowych tej firmy, w której Grupa EDF jest obecna kapitałowo od 7 lat. Dowodzi też tego samego wysoka rentowność (10,0%) i zysk netto (34 mln zł) uzyskany przez EC Wybrzeże (należącą do EDF/GDF). Chociaż filia Vattenfalla, tj. ECW odnotowała niską rentowność brutto (1,1%), to w wyrażeniu wartościowym osiągnęła największy zysk netto (81,9 mln zł) w przekroju całego podsektora ekektrociepłowni.

Znacznie mniejszą rolę odgrywa Grupa EDF w polskim podsektorze elektrowni systemowych, bo należy do niej tylko Elektrownia Rybnik. Szacunkowa wartość rynkowa tej ostatniej (1440 mln zł) była w 2003 r. niemal identyczna jak Elektrowni w Połańcu, której właścicielem jest belgijski Tractabel (będący filią prywatnej korporacji Suez). Natomiast przychody ze sprzedaży rybnickiej firmy (1641 mln zł) były trochę niższe niż PAK, ale przewyższały o 1/3 obroty EL Połaniec (1259 mln zł). Równocześnie ta pierwsza realizowała znacznie bardziej ambitny program inwestycyjny niż jej konkurenci.

W rybnickiej elektrowni relacje między stanem zatrudnienia i wielkością sprzedaży były podobne jak PAK. Natomiast niekorzystnie odbiegały one od sytuacji panującej w EL Połaniec, gdzie mniejsza o połowę załoga pracowników uzyskała w 2003 r. przychody ze sprzedaży tylko o 34% niższe od wpływów EL Rybnik. Oznacza to, że w tej ostatniej istniało nadmierne zatrudnienie (1417 osób), a wydajność pracy była zbyt niska. Konieczna jest więc redukcja liczby pracowników rybnickiej firmy.

Elektrownia Rybnik mogła pochwalić się w 2003 r. ponad 2-krotnie wyższym zyskiem netto (91 mln zł) niż największa w naszym kraju EL Bełchatów. Wielkością swego wskaźnika ROA (8,8%) górowała nad konkurentami. Chociaż jej rentowność brutto była wysoka (7,2%), to ustępowała rekordowemu wskaźnikowi firmy z Połańca (10,6%). Wynika stąd, że polska filia EDF ustępowała pod względem efektów finansowych kontrolowanej przez prywatny kapitał zagraniczny elektrowni połanieckiej, ale wyprzedzała elektrownie pozostające własnością naszego Skarbu Państwa.

Zarówno w EL Rybnik, jak też w warszawskiej filii Vattenfalla, w EC Kraków i w innych elektrociepłowniach, w których Grupa EDF-Dalkia została inwestorem strategicznym, podjęte zostały intensywne wysiłki dla realizacji strategii zrównoważonego rozwoju i poprawy stanu środowiska naturalnego w drodze ograniczania emisji do atmosfery tlenków siarki, azotu i węgla oraz pyłu, poważnego obniżenia stężenia emisji tych zanieczyszczeń, skuteczniejszej ochrony wód i gleb, proekologicznego zagospodarowania ścieków i odpadów przemysłowych, zmniejszenia emisji hałasu i ograniczenia ryzyka niebezpiecznych awarii. Działania te przyniosły już szczególnie pozytywne wyniki w przypadku EC Kraków i ECW. Jednak szersza analiza tych kwestii wykracza poza ramy tego tekstu.

Działający w podsektorze dystrybucji elektryczności GZE (kontrolowany przez Vattenfalla) w roku 2003 wyprzedzał wszystkie 32 państwowe zakłady energetyczne pod względem swej wartości rynkowej (2040 mln zł), przychodów ze sprzedaży (2410 mln zł), wskaźnika rentowności brutto (3,7%) i zysku netto (25 mln zł). Świadczyło to o pozytywnym wpływie ZIB szwedzkiej KTN na sytuację finansową GZE.

Dostrzegając wskazane wyżej pozytywne efekty zaangażowania inwestycyjnego omawianych państwowych korporacji zagranicznych w przemiany własnościowe w polskiej elektroenergetyce, nie można jednak pomijać negatywnych konsekwencji ich działania. Chodzi tu zwłaszcza o tendencję do nadużywania przez nie monopolistycznej pozycji na rynkach lokalnych celem zawyżania cen energii elektrycznej i cieplnej. Ceny te podlegają wprawdzie formalnej kontroli URE oraz UOKiK, lecz w praktyce oba te Urzędy nie potrafiły dotąd efektywnie zapobiegać nieuzasadnionym ich podwyżkom.

Chociaż w wyrażeniu nominalnym ceny elektryczności są w Polsce niższe niż w wielu innych krajach UE (np. w 2004 r. wynosiły 42 euro za 1 MWh dla odbiorców przemysłowych, a 65 euro dla klientów indywidualnych, podczas gdy w Niemczech osiągnęły odpowiednio: 63 i 128 euro), to - jak dowodzi J. Nitecka - przy uwzględnieniu realnej siły nabywczej odbiorcy prądu elektrycznego w naszym kraju płacą zań zbyt wysokie ceny. Podobnie rzecz ma się z energią cieplną. Odbija się to ujemnie nie tylko na warunkach życia ogółu mieszkańców, ale też na kosztach produkcji i efektywności przedsiębiorstw, działających w różnych sektorach wytwórczości, jak również na międzynarodowej konkurencyjności całej polskiej gospodarki, co w szczególności wpływa ograniczająco na szanse przyciągnięcia zagranicznych inwestorów prywatnych.

Wobec powyższego w najbliższej przyszłości konieczne będzie przyśpieszenie procesów urynkowienia, liberalizacji i deregulacji naszego sektora elektroenergetycznego. Należy kontynuować restrukturyzację oraz przeprowadzić wreszcie faktyczną prywatyzację wciąż dominujących w tym sektorze przedsiębiorstw, pozostających własnością polskiego Skarbu Państwa lub kontrolowanych przez inne państwa, jak ma to miejsce w przypadku filii francuskiej Grupy EDF-Dalkia i szwedzkiego Vattenfalla. Sprzyjać temu powinno oczekiwane nasilenie się tendencji do dalszej liberalizacji elektroenergetyki i prywatyzacji firm energetycznych w Unii Europejskiej oraz w skali globalnej.

Literatura

Balcerowicz .: Wolność i rozwój: Ekonomia wolnego rynku, Wydawnictwo Znak, Kraków 1995

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne na świecie i w Polsce: Tendencje, determinanty i wpływ na gospodarkę,

UNCTAD/Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2002

Bielecki J.: Liberalizacja rynku elektryczności i gazu, w: „Rzeczpospolita” z 15 marca 2005 r.

Bitran E., Serra P.: Regulation of Privatised Utilities: Lessons from the Chilean Experiance, w: Privatisation

of Utilities and Infrastructure: Methods and Constraints, CCET OECD, Paris 1997

Budnikowski A.: Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 2001

Bush H.: The Process of Privatising Utilities, w: Privatisation of Utilities and Infrastructure: Methods

and Constraints, CCET OECD, Paris 1997

Cyrson E.: Korporacje wielonarodowe: Prawidłowości ekspansji zagranicznej, PWN, Warszawa 1981

Dalkia-Créateur de solutions énergétiques: Raport annuel 2003, Paris 2003

Dalkia-Profil: O nas - www.dalkia.com

Daniluk A.: Demonopolizacja, restrukturyzacja i prywatyzacja sektora elektroenergetycznego w Polsce, w:

Błaszczyk B., Cywik A. (red.): Charakterystyka wybranych sektorów infrastrukturalnych i wrażliwych w gospodarce polskiej oraz możliwości ich prywatyzacji, w serii: „Raporty CASE”,1999, nr 27

Domańska E.: Rozwój i funkcjonowanie niefinansowych korporacji amerykańskich, SGPiS, Warszawa 1978

Dresler Ł.: Inwestycje bezpośrednie francuskich przedsiębiorstw państwowych w Polsce w kontekście

globalnym: Doświadczenia France Télécom i Eléctricité de France, SGH (niepublikowana praca

magisterska), Warszawa 2004

Dudała J.: Rozmowa z P. Kukurbą, Prezesem GZE , w: „Nowy Przemysł”, 2001, nr 4

Dunning J.H.: Alliance Capitalism and Global Business, Routledge, London-New York 1997

Dunning J.H.: International Production and the Multinational Enterprise, G. Allen and Unwin, London 1981

Durka B. (red.): Inwestycje zagraniczne w Polsce: Raport roczny, IKiCHZ, Warszawa 2003

EDF en order de marche: Un redressement confirmé - Communiqué de presse, Paris, le 17mars 2005

-www.edf.com

Elektrociepłownie Warszawskie: Raport Roczny 2003, Warszawa 2003-www.vattenfall.pl

Estache A., Perelman S., Trujillo L.: Infrastructure Performance and Reform in Developing and Transition

Economies: Evidence from a Survey of Productivity Measures, w serii: “World Bank Policy Research

Working Paper 3514”, February 2005

Fredriksson T.: Forty years of UNCTAD research on FDI, w: ”Transnational Corporations”, December 2003

Geldner M.: Przyczynek do teorii zagranicznych inwestycji bezpośrednich, SGPiS, Warszawa 1986

Gilejko L.(red.): Społeczne uwarunkowania i skutki restrukturyzacji sektorów strategicznych, SGH,

Warszawa 2001

Grochulski A.: Korporacje międzynarodowe, PWN, Warszawa 1972

Grupa Vattenfall: Profil firmy-www.vattenfall.pl

GZE: O firmie-www.gze.krzem.pl

Jankowiak L.: Przedsiębiorstwa wielonarodowe i ich wpływ na gospodarkę światową, PWE, Warszawa 1973

Jarosz M. (red.): Kapitał zagraniczny w prywatyzacji, ISP PAN, Warszawa 1996

Karaszewski W.: Bezpośrednie inwestycje zagraniczne: Polska na tle świata, TONiK „Dom Organizatora”,

Toruń 2004

Kudliński R.: Strategia wielkich korporacji, PWE, Warszawa 1972

La réforme de la réglamentation en Pologne: Les secteurs de la pôste et de l'énergie, OECD, Paris 2002

Lista 500: Największe firmy Rzeczpospolitej, w: „Rzeczpospolita” z 15 kwietnia 2004 r.

Łakoma A.: Zmiany w rządowym programie prywatyzacji energetyki ciągle nie są przesądzone,

w: „Rzeczpospolita” z 15 marca 2005 r.

Małecki M.: Korporacje transnarodowe a handel zagraniczny krajów kapitalistycznych, PWN, Warszawa 1988

Michałów I.: Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce w dobie globalizacji, Wyższa Szkoła Ekonomiczna,

Warszawa 2003

Motta R.L.: Comparing Brazil and USA Electricity Distribution Performance: What Was the Impact

of Privatisation?, w: “CMI Working Paper 39”, April 7, 2004

Nitecka J.: Czy energia jest droga?, w: „Biuletyn URE”, 2004, nr 4

Olesiński Z. (red.): Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce, PWE, Warszawa 1998

OECD Benchmark Definition of Foreign Direct Investment, OECD, Paris 1996

Privatisation in Asia, Europe and Latin America, OECD, Paris 1996

Proces prywatyzacji Zespołu Elektrociepłowni w Łodzi S.A.: Komunikat Ministerstwa Skarbu Państwa

z 14 grudnia 2004r.-www.msp.gov.pl

Przybylska K.: Determinanty zagranicznych inwestycji bezpośrednich w teorii ekonomicznej: Empiryczna

weryfikacja czynników lokalizacji zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Czechach, Polsce i na

Węgrzech, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2001

Raport środowiskowy 2002: Polska, EDF, Paryż-Warszawa 2003

Recent Privatisation Trends in OECD Countries, w: “Financial Markets Trends”, June 2002

Résultats 2002 du Groupe EDF, Paris,le 6 mars 2003- www.edf.fr

Spółki Vattenfall-www.vattenfall.pl

Szostak M.: Polish Energy Sector and Its Privatization: Some Basic Facts and Figures, CDI, Warsaw 2001

Szostak M.: Rola państwowych inwestycji zagranicznych w “paraprywatyzacji” sektora telekomunikacji

w Polsce, Referat na XXII Ogólnopolską Konferencję Naukową nt.: Problemy regionalne i globalne

współczesnej gospodarki światowej”, Akademia Ekonomiczna im. O. Langego we Wrocławiu,

23-24 maja 2005 r.

The List of Major Foreign Investors in Poland, 31^st December 2003 -www.paiz.gov.pl

Un leader européen de l'énergie, présent dans le monde-www.edf.fr

Vattenfall: Key Facts and Figures-www.vattenfall.com

VEOLIA Environnement: Publication des résultats 2004, Paris, le 16 mars 2005-www.veoliaenvironnement.com

Weresa A.M.: Wpływ handlu zagraniczno i inwestycji bezpośrednich na innowacyjność polskiej gospodarki,

SGH, Warszawa 2002

Winiecki J.: Perspektywy przedsiębiorstw międzynarodowych w gospodarce światowej, PISM, Warszawa 1983

Wojtowska-Łodej G.: Polski sektor energii a członkostwo w Unii Europejskiej, w: Wojtowska-Łodej G.: Polska

w Unii Europejskiej - Uwarunkowania i możliwości po 2004 roku, SGH, Warszawa 2003.

World Investment Report 2004: The Shift Toward Services, UNCTAD/United Nations, New York-Geneva 2004

Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych: Przegląd 2000, OECD/Ministerstwo Gospodarki,

Warszawa 2000

Zorska A.(red.): Korporacje międzynarodowe w Polsce: Wyzwania w dobie globalizacji i regionalizacji, Difin,

Warszawa 2002

Zorska A.: Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce światowej,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000

Żurawicki L.: Korporacje wielonarodowe w handlu światowym, PWN, Warszawa 1983

Szerzej w sprawie definicji KTN zob.: [Zorska, 2000, s. 49-57; Wytyczne OECD…, 2000, s. 20].

Równocześnie w powyższej definicji precyzuje się, że inwestycję bezpośrednią stanowi tylko takie przedsięwzięcie, w którym pojedynczy inwestor kontroluje przynajmniej 10% akcji zwykłych lub głosów firmy działającej za granicą i/lub faktycznie wpływa na proces podejmowanie decyzji w takiej firmie.- Zob.: [OECD Benchmark…, 1996, s. 7-8]. Własną definicję ZIB opracowali też eksperci UNCTAD: [Bezpośrednie inwestycje…, 2002, s. 13]. W sprawie kontrowersji pojęciowych dotyczących ZIB por.: [Szostak, 2005].

Rezygnując z oczywistych względów z omawiania dorobku w tym zakresie wiodących ośrodków światowej ekonomii, odnotować należy, że największe uznanie i popularność uzyskała opracowana przez J. H. Dunninga eklektyczna teoria produkcji międzynarodowej, zwana też paradygmatem OLI. Nazwa tego paradygmatu pochodzi od pierwszych liter 3 terminów: Ownership-Location-Internalization. - Szerzej zob.: [Dunning, 1981 i 1997]; por też: [Zorska, 2000, s. 60-73; Budnikowski, 2001, s. 144-147].

Powszechnie znane i cenione są zwłaszcza publikowane corocznie raporty UNCTAD poświęcone ZIB w skali globalnej. - Zob.: [World Investment…,2004]; por. też: [Fredriksson, 2003].

Zob.m.in.: [Foreign Direct…,2002; International Investment…, 2004; OECD Investment…, 2005].

Zob.: [Grochulski, 1972; Kudliński, 1972; Jankowiak, 1973; Domańska, 1978].

Zob.: [Geldner, 1987; Cyrson, 1981; Małecki, 1988; Winiecki, 1983; Żurawicki, 1983].

Na odnotowanie zasługują zwłaszcza następujące prace: [Jarosz (red.), 1996; Olesiński (red.), 1998; Przybylska, 2001; Weresa, 2002; Zorska (red.), 2002; Durka (red.), 2003; Michałów, 2003; Karaszewski, 2004].

Zob.: [Estache i in., 2005, s. 3-4; World Investment…, 2004, s. 109-117; Bush, 1997, s. 11-23].

Zob.: [Gilejko (red.), 2001, s. 3-7; Daniluk, 1999, s. 53-70].

Por. m.in.: [Daniluk, 1999, s. 53; Bitran, Serra, 1997, s. 25-41].

[Balcerowicz, 1995, s. 185]. Klasycznym, podręcznikowym przykładem dobra publicznego jest obrona narodowa, tj. obrona ogółu mieszkańców danego kraju przed zagrożeniem zewnętrznym.

Zob. m.in.: [Privatisation in Asia…, 1996; Recent Privatisation…, 2002; Szostak, 2001; Estache i in., 2005].

Zob.: [Un leader…,].

Wskaźnik ten liczony jest jako średnia (w %) udziału aktywów filii zagranicznych w całości aktywów danej korporacji transnarodowej, udziału sprzedaży filii w całej jej sprzedaży oraz udziału pracowników filii w ogólnym zatrudnieniu KTN. - Zob: [World Investment..., 2004, s. 328]. Potwierdzeniem dużej aktywności Grupy EDF w zakresie przejęć akcji lub udziałów w kapitale firm zagranicznych jest fakt, że w okresie 2000-2002 r. nabyła ona aktywa obcych spółek energetycznych o łącznej wartości 10,2 mld euro, co zapewniło jej czwarte miejsce w Europie pod tym względem (za E.On, RWE i Enel). - Zob. : [Résultats 2002…].

Zob. : [EDF en ordre..., 2005]; szerzej na temat działalności Grupy EDF por.: [Dresler, 2004, s. 39-50].

Zob.: [Dalia-Profil…; Dalia-Créateur…; VEOLIA Environnement...,].

Zob.: [Grupa Vattenfall…; Vattenfall:Key…,].

Zgodnie z zasadą TPA, tj. swobodnego dostępu stron trzecich do przesyłowych sieci energetycznych. - Zob. szerzej m.in.: [Wojtowska-Łodej (red.), 2003, s. 284-285].

Zob.: [Elektrociepłownie Warszawskie…, 2003; Spółki Vattenfall…;].

W momencie przejęcia przez Vattenfalla GZE borykał się z poważnymi trudnościami finansowymi z powodu dużych zaległości płatniczych ze strony hut i kopalni, będących głównymi jego klientami przemysłowymi. - Zob.: [Dudała, 2001, s. 35-36; GZE: O firmie…; Spółki Vattenfall…;].

Według danych oficjalnych samego Vatenfalla - zob.: [Vattenfall w Polsce…;].

Zob.: [Proces prywatyzacji…; Łakoma, 2005].

Szerszą charakterystykę strategii i metod ekspansji inwestycyjnej Grupy EDF-Dalkia w naszym kraju, jak również omówienie działających w Polsce firm, które kontrolowane są przez tę Grupę znaleźć można w: [Dresler, 2004, s. 60-74].

Zob.: [Raport środowiskowy 2002..., s. 1-3]. Jednak przytoczone wyżej dane nie uwzględniają faktu, że latach 2003-2004 pozycja Grupy EDF-Dalkia w zakresie produkcji energii cieplnej i prądu elektrycznego uległa dalszemu umocnieniu dzięki nabyciu Elektrociepłowni Toruń i Zespołu Elektrociepłowni Poznańskich.

Zob.: [The List…, 2003].

Wspomnieć trzeba, że oprócz Vattenfalla oraz Grupy EDF-Dalkia na polskim rynku energii elektrycznej i cieplnej działa również kilku innych dużych inwestorów zagranicznych. Są to w szczególności: Tractabel (należący do francusko-belgijskiej Grupy Suez), który nabył Elektrownię w Połańcu; amerykańska korporacja PSEG Global, która kupiła 35% akcji Elektrowni w Skawinie i jest też właścicielem nowo zbudowanej Elektrociepłowni Chorzów „ELCHO”; niemiecka firma RWE Plus AG, która w 2002 r. nabyła za 1,5 mld zł 85% akcji STOEN-u, warszawskiego dystrybutora energii elektrycznej; korporacja niemiecka enviaM, która zakupiła większościowy pakiet akcji (ok. 70%) giełdowej spółki Elektrociepłownia Będzin; francuskie przedsiębiorstwo Société Nationale d'Eléctricité et de Thérmique (SNET), które w 2001 r. kupiło 45% akcji Elektrociepłowni Białystok; szwedzka firma Sydkraft, która jest posiadaczem znaczących pakietów akcji 4 ciepłowni miejskich na Pomorzu. Ponadto od marca 1999 r. inwestorem strategicznym w Zespole Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin (PAK) jest Elektrim. Początkowo nabył on 20% akcji PAK, a po dokapitalizowaniu kapitału spółki o 100 mln USD jego udział wzrósł do 38,46% ogółu akcji PAK. Obok Polsatu obecnie współwłaścicielami Elektrimu są: francuska Grupa Vivendi, zagraniczni inwestorzy instytucjonalni oraz drobni akcjonariusze krajowi.- Zob. szerzej: [Szostak, 2001, s. 2-5; Dresler, 2004, s. 55-57].

Przy szacowaniu wartości rynkowej poszczególnych przedsiębiorstw uwzględnia się 3 następujące wielkości: przychody ze sprzedaży, wysokość zysku operacyjnego, powiększonego o amortyzację (EBITDA) i wartość księgową każdej z firm. - W sprawie metodologii obliczania wartości rynkowej polskich przedsiębiorstw zob. szerzej: [Lista 500…, s. 29].

Dane dotyczące sytuacji ekonomicznej elektrociepłowni pochodzą z : [Lista 500…, s. 28-32 i 42-58].

Tamże.

Zob szerzej: [Raport środowiskowy 2002...;].

Zob.: [Lista 500…, s. 28-32 i 42-58]. Pogłębioną analizę wpływu prywatyzacji na sytuację ekonomiczną brazylijskich firm dystrybucji elektryczności w porównaniu z wynikami prywatnych korporacji amerykańskich przedstawił: [Motta, 2004].

Zob. m..in.: [Nitecka, 2004; Bielecki, 2005; La réforme…,2002, s.53-54].

14

---