Bank - wszystkie strefy działalności bankowej (wg klienta). Bank kojarzy się jako instytucja finansowa. USTAWA PRAWO BANKOWE - pojawiła się w roku 1989, 29.08.1997 - definicja pochodzi z tego roku - jest to data podpisania ustawy. Ustawa weszła w życie 1.01.1998.
ART. 5 ustawy:
BANK - jest to osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykorzystania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Ta definicja zbliżona jest do definicji Unii Europejskiej
Bank jest osobą prawną ma osobowość prawną jest samodzielnym
i pełnoprawnym podmiotem praw i obowiązków.
Jest pełnoprawną - spełnia świadczenia co do których się zobowiązuje uzyskuje w zamian świadczenia zwrotne.
Bank jest osobą prawną, utworzoną na podstawie przepisów.
Bank Spółdzielczy - tworzony zgodnie z prawem spółdzielczym zgodnie z ustawą PRAWO BANKOWE
BANK działa na podstawie zezwoleń (Komisja Nadzoru Bankowego), te zezwolenia uprawniają bank do wykonywania czynności bankowych:
- udzielanie kredytów bankowych, udzielają depozytów
- przeprowadzenia bankowych operacji rozliczeniowych
- emisja bankowych papierów wartościowych
Bank - instytucja finansowa, osoba prawna, działająca na podstawie zezwoleń
Bank- instytucja depozytowo-kredytowa
Większość banków to Banki Komercyjne, czyli banki handlowe
Komercyjny to typowe przedsiębiorstwo, działające na rynku, prowadzi działalność gospodarczą.
Bank jest jednostką samodzielną (jako przedsiębiorstwo) działającą na podstawie własnych przemyśleń i planów
Głównym celem banku komercyjnego jest osiągnięcie jak najwyższego zysku - rentowność
Podstawa działania - oparta na zasadzie Rachunku ekonomicznego. Wszystkie usługi banku są odpłatne.
Bank komercyjny jest przedsiębiorstwem o szczególnym charakterze:
1) działa na rynku usług bankowych - usług finansowych ten rynek jest rynkiem
bardzo specyficznym, bo usługi bankowe charakteryzuje niematerialność)
2) na tym rynku dochodzi do nierozłączności usług i produkcji, nie ma produkcji
na zapas, ogromna różnorodność, zróżnicowanie ale jednorodność
technologiczna.
W tym kontekście bank jest przedsiębiorstwem o szczególnym charakterze ze względu na powszechność i masowość.
CZYM MUSI SIĘ CHARAKTERYZOWAĆ BANK ABY PRZETRWAC NA RYNKU:
1) MUSI BYĆ INSTYTUCJĄ ZAUFANIA PUBLICZNEGO
Bank komercyjny charakteryzuje się:
zarządza cudzymi pieniędzmi
jest jednostką samodzielną, ale pod bardzo dużym wpływem Banku Centralnego
Bank jest instytucją bardzo ważną z punktu widzenia społecznego (pewność, efektywność, bezpieczeństwo)
Podstawy prawne tworzenia działalności banku.
Działalność bankowa regulowana jest przez prawa Bankowe (jako zbiór przepisów)
„Prawo bankowe” - to zbiór wszelkich norm i przepisów dotyczących działalności, założenia, likwidacji banku komercyjnego. Podstawowym atutem prawnym dla każdego banku jest ustawa PRAWO BANKOWE.
Ustawa reguluje:
-zasady tworzenia i organizacji banku,
-ustawa wymienia czynności bankowe oraz omawia zasady ich dokonywania,
-uprawnienia i obowiązki banku,
-formy zrzeszania i łączenia się banków,
-omawia zasady gospodarki finansowej,
-zasady sprawowania nadzoru finansowego,
-postępowanie naprawcze,
- kwestie z likwidacją i upadłością banku
Bardzo ważne znaczenie mają przepisy regulujące stosunki między bankami
a bankiem centralnym. Istotne znaczenia dla banku ma ustawa o Rachunkowości, ważne miejsce zajmują przepisy dotyczące konsolidacji i prywatyzacji banku.
W zakresie czynności bankowych podstawowe znaczenia ma Kodeks Cywilny ale
i prawo czekowe, dewizowe i wekslowe, ustawa o rejestrze zastawów i zastawie rejestrowym. Dla samego banku istotny jest Status. Jest to podstawowy akt prawny. Statuty regulują kwestie dotyczące przedmiotu, zakresu działalności banku, systemu kontroli wewnętrznej, organizacji samego banku, zasad prowadzenia gospodarki finansowej. Źródłem prawa bankowego mogą być różnorodne przepisy ale podstawą jest USTAWA PRAWO BANKOWE.
Podstawą polskiego systemu bankowego jest Bank Komercyjny, który z reguły jest bankiem uniwersalnym .
Ustawa Prawo Bankowe mówi, że podstawą systemu ?????? jest bank uniwersalny, działalność banku uniwersalnego nie jest ograniczona branżowo i terytorialnie.
Specjalizacja terytorialna - banki działają w określonym rejonie.
PKO BP i PKO S.A. - banki o zasięgu ogólnokrajowym , pozostałe banki dążą do tego zasięgu ogólnokrajowego
Bank specjalistyczny działają na podstawie ustawy o listach zastawnych
i o bankach hipotecznych.
Ustawa o kasach oszczędnościowo-budowlanych
Bank uniwersalny: PKO BP i PKO S.A.
Bank specjalistyczny: Kasa Oszczędnościowo-budowlana
Bank Hipoteczny
Bank hipoteczny:
1) udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką
2) emisja listów zastawnych:
ust 2. - papier wartościowy, imienny lub na wierzyciela, którego podstawą jest wierzytelność banku hipotecznego.
Z jednej strony przyjmuje środki pieniężne na rachunki osób fizycznych z drugiej strony udziela kredytów na cele mieszkaniowe. Kasy Oszczędnościowo-budowlane - żeby ta działalność była opłacana przyjmowane środki lokują w innych bankach lub lokują w papierach wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa
Ustawa PRAWO BANKOWE dzieli banki na:
1) państwowe: BP
2) spółdzielcze: BS
3) w formie S.A.
UWAGA: NBP - Bank Centralny nie zajmuje się działalnością operacyjną
Bank Państwowy powołuje Rada Ministrów na wniosek Ministra Skarbu Państwa, to: PKO BP, BGK (Bank Gospodarstwa Krajowego)
BS nie może emitować papierów, wszystkie BS muszą być zrzeszone w Banku Regionalnym (GBW - na terenie Wielkopolski)
Najważniejsze funkcje Banku Komercyjnego:
1) funkcja pienieżno-handlowa
2) funkcja udziału w społecznym podziale pracy
3) alokacja i transformacja środków
ad 1) Bank ten kreuje pieniądz bezgotówkowy obraca tym pieniądzem udzielając
kredytu, pożyczek
ad 2) Bank występuje jako pośrednik finansowy, Bank w imieniu przedsiębiorstw
dokonuje rozliczeń pieniężnych, przyjmuje środki pieniężne, udziela
kredytów
ad 3) Transformacja - przekształcenie (dot. tu pieniędzy) dot. wielkości, ryzyka
i terminu.
Alokacja - przesuwanie pieniędzy do działu, gdzie jest na nie zapotrzebowanie
System bankowy, to całokształt instytucji bankowych oraz normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.
Na czele systemu stoi NBP pełniący funkcję banku centralnego.
System bankowy to nie tylko banki to również całokształt instytucji: Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Krajowa Izba Rozliczeniowa, to wszelkiego rodzaju normy i przepisy regulujące powiązania między tymi bankami.
System bankowy to przede wszystkim ludzie.
System bankowy jest zawsze dwupoziomowy:
1 - NBP
2 - poniżej wszystkie banki wraz ze wszystkimi instytucjami
O systemie bankowym w naszym kraju możemy mówić od roku 1989. W 1989 r. od NBP odłączono oddziały operacyjne, zmieniono funkcje NBP i uczyniono go Bankiem Centralnym. Podstawą do tych przemian był dokument: „Przebudowa funkcji i organizacji NBP oraz utworzenie sieci banków kredytowych” (1988 r.) wydany przez Radę Ministrów. Tych oddziałów było 430 (operacyjne). Z tych oddziałów utworzono 9 nowych banków o charakterze dyspozytywno - kredytowym (1989 r.) np.:
WBK - Wielkopolski Bank Kredytowy
PBKS - Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie
PBK - Powszechny Bank Kredytowy (W - wa)
BG - Bank Gdański
BZ - Bank Zachodni we Wrocławiu
BŚ - Bank Śląski w Katowicach
PBG - Powszechny Bank Gospodarczy - powstał w Łodzi
BPM - Bank Przemysłowo - Handlowy Kraków
BDK - Bank Depozytowo - Kredytowy w Lublinie
Tym dokumentem:
zniesione zostały ograniczenia przedmiotowe, podmiotowe i terytorialne, banki stały się niezależne
stworzono warunki do zakładania banków w formie S.A.
zyskaliśmy (klienci) pełną swobodę wyboru banku
Nadzór Bankowy - instytucja sprawująca nadzór nad bankami powstała w 1989 r. ,wtedy był to tylko departament NBP, następnie od '90 r. nadzór bankowy pełnił Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego; od '98 r. mamy Komisję Nadzoru Bankowego.
W 1995 r. powołano Bankowy Fundusz Gwarancyjny ustawą o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z '94 r.
Dziś NBP działa na podstawie ustawy z 29.08.199? Ustawa o NBP.
Dziś NBP:
jest bankiem emisyjnym,
jest bankiem państwa (BGN - Bank Gospodarki Narodowej),
jest bankiem banków,
Jako bank emisyjny zajmuje się emisją znaków pieniężnych, kreacją pieniądza gotówkowego, organizuje obieg pieniężny między innymi sprzedając, kupując papiery wartościowe, emitując papiery, zajmuje się regulacją podaży pieniądza (baza monetarna), polityką pieniężną,
Jako bank banków:
prowadzi rachunki bankom komercyjnym,
na rachunkach tych gromadzi rezerwy pieniężne,
oddziaływuje na banki za pomocą instrumentów polityki pieniężnej, np.: refinansując czy udzielając kredytu.
Jako bank państwa:
zajmuje się obsługą państwową budżetu państwa,
zajmuje się prowadzeniem operacji finansowych,
zajmuje się utrzymaniem rezerw obowiązkowych.
Cel podstawowy NBP:
Utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu.
Struktura NBP
Najważniejszym organem NBP jest Prezes NBP. Prezesa NBP powołuje Sejm na wniosek Prezydenta. Kadencja prezesa NBP trwa 6 lat, jedna osoba może być na tym stanowisku przez 2 kadencje.
Funkcje Prezesa NBP:
przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej,
przewodniczy Zarządowi NBP,
przewodniczy Komisji Nadzoru Bankowego,
reprezentuje NBP na zewnątrz.
Inne funkcje:
przedstawia Sejmowi i RM kwartalne informacje o bilansie płatniczym,
przekazuje RM i MF projekty założeń Rady Polityki Pienięznej.
RPP - Rada Polityki Pieniężnej (kolejny organ NBP)
RPP składa się z 9 członków:
3 - powołuje Sejm,
3 - powołuje Senat,
3 - powołuje Prezydent.
RPP utworzono w 1998 r.
Podstawowe zadania RPP:
ustala założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmu,
składa Sejmowi sprawozdania z wykonywania założeń polityki pieniężnej,
kierując się przyjętymi przez siebie założeniami RPP ustala stopy procentowe NBP,
ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej,
ustala zasady operacji otwartego rynku,
ten organ zatwierdza plan finansowy NBP.
Zarząd NBP (kolejny organ NBP)
Przewodniczy mu Prezes.
W skład zarządu wchodzi 6 - 8 członków
Zarząd realizuje uchwały RPP
Na bieżąco kieruje działalnością NBP.
KNB - Komisja Nadzoru Bankowego - mieści się w strukturach NBP ale nie jest organem NBP.
Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego pełni funkcje wykonawcze w stosunku do KNB.
Funkcje KNB:
kontrolna,
dyscyplinująca,
ostrożnościowa,
regulacyjna,
bezpieczeństwa.
Funkcje KNB:
ma dbać o bezpieczeństwo banków i całego sytemu bankowego,
ochrona banków przed podejmowaniem nadmiernego ryzyka,
ochrona deponentów przed ewentualnymi stratami, ten nadzór dotyczy kontroli przestrzegania przepisów przez Banki Komercyjne.
Nadzór Bankowy przeprowadza okresowe kontrole banków komercyjnych.
KNB pełni funkcję kontrolną polegającą na zbieraniu sprawozdań od banków komercyjnych i analizowaniu tych sprawozdań, kontroluje na bieżąco sytuację w bankach. Przeprowadza kontrolę bezpośrednio w oddziałach bankowych.
KBP pełni funkcję dyscyplinującą, egzekwuje zalecenia pokontrolne, pełnienie funkcji kontrolnych w powiązaniu z innymi funkcjami bankowymi.
Pełni również funkcję regulacyjną, pełniąc tę funkcję KNB wydaje regulacje ostrożnościowe np.: zarządzenie dotyczące współczynnika wypłacalności banku, zarządzenie o klasyfikacji należności.
Funkcja licencyjna na utworzenie banku w formie S.A. Licencje wydawane są po spełnieniu pewnych wymogów np. kapitału - osoba musi dysponować pewnym kapitałem - 5 000 000 EURO, musi pochodzić z wiarygodnych źródeł (nie może pochodzić z banku), kontrolowane są osoby, które chcą założyć bank.
3 organy NBP:
Prezes NBP,
RPP,
Zarząd NBP.
Kto jest odpowiedzialny za politykę pieniężną - RPP.
Polityka pieniężna polega na kształtowaniu podaży pieniądza (bazy monetarnej).
Wynika zależność między ilością pieniądza a:
stopy procentowe,
kursy walutowe,
produkt narodowy,
inwestycje,
zatrudnienie,
ceny,
konsumpcja.
To NBP wpływa na sytuację ogólnoekonomiczną kraju.
Ta polityka pieniężna NBP jest realizowana za pomocą celów:
cele strategiczne,
cele pośrednie,
cele operacyjne polityki pieniężnej.
Ad. 1
Najbardziej ogólne, mają charakter finalny, kształtują sytuację ogólnoekonomiczną w kraju, np.: utrzymanie cen na wysokim poziomie - kontrola tempa inflacji.
Ad.2
Są uszczegółowieniem celów strategicznych. Celem tym jest kształtowanie podaży pieniądza i kształtowanie stóp procentowych, wykorzystując instrumenty polityki pieniężnej, odziaływując na banki komercyjne.
Stopy procentowe - NBP sprzedaje i kupuje papiery wartościowe, redyskontuje weksle, udziela kredytu lombardowego. NBP dostarcza wzorcowych stóp procentowych.
Ad.3
To wyznaczenie tego jednego celu, który będzie realizowany, wynika z poprzednich celów.
Celem operacyjnym jest kształtowanie bazy monetarnej i kontrola stóp procentowych.
Żeby cele te mogły być realizowane to potrzebne są instrumenty.
Mamy 3 instrumenty w Polsce:
Polityka Rezerw Obowiązkowych,
Polityka Refinansowania Banków,
Polityka Operacji Otwartego Rynku.
NBP realizując założenia polityki pieniężnej ma wpływać na podaż pieniądza.
Ad. 1
Może być wykorzystywany w nadpłynności rezerw banku komercyjnego.
Banki komercyjne mają obowiązek odprowadzać na rachunek NBP rezerwy obowiązkowe, taka rezerwa odprowadzana jest od środków każdego rodzaju środków pieniężnych. Rachunek ten jest nieoprocentowany.
Stopę procentową rezerwy obowiązkowej ustala RPP. W 1991 r. stopa ta wynosiła 30 %.
W tym roku stopa ta wynosi 5%.
Rezerwa ta wpływa na możliwości prowadzenia działalności kredytowej.
Ogranicza to ekspansję kredytową banku.
Obniżanie stopy pobudza kredyty.
Rezerwa obowiązkowa wpływa na płynność i rentowność banku.
Rezerwa jest obecnie najskuteczniejszym instrumentem.
Ad. 2
Obecnie ten instrument jest nieczynny.
Stosuje się go gdy banki nie mają płynności 2 form kredytów:
kredyt redyskontowy,
kredyt lombardowy.
Ad. a)
Polega na skupie weksli przez Bank Centralny, weksle te poprzednio zredyskontowano przez bank komercyjny. Cenę jaką zapłaci bank komercyjny są odsetki dyskontowe.
Ad. b)
Kredyt lombardowy - Bank Centralny udziela bankom komercyjnym pod zastaw płynnych papierów wartościowych do wysokości 75 % wartości tych papierów.
Ad. 3
Operacje otwartego rynku polegają na kupnie i sprzedaży papierów wartościowych przez NBP.
Bony skarbowe emitowane przez Skarb Państwa
Bony pieniężne NBP emitowane przez Bank Centralny
Operacje walutowe:
operacje repo,
operacje reverse repo.
Jedna wykorzystywana jest przy nadpłynności druga przy ich braku.
Reverse Repo - na sprzedaży papierów wartościowych z portfela NBP. Bankom komercyjnym operacja zmniejsza płynność
Repo - występuje w sytuacji niedopłynności - skup papierów wartościowych dając w zamian gotówkę.
BANKOWOŚĆ
08.04.2000r.
System bankowy
NBP żyje z:
lokowania własnych środków pieniężnych w innych bankach (odsetki)
NBP część dochodów czerpie z udzielania kredytów lombardowych
Kredyty największych polskich przedsiębiorstw
Ze sprzedaży bonów skarbowych oraz emisji rządowych papierów wartościowych
Obrotów dewizowych
Rynek pieniężny, rynek finansowy
Rynek finansowy - rynek na którym przedmiotem transakcji są instrumenty finansowe
Rynek pieniężny - rynek na którym obraca się papierami krótkoterminowymi
Rynek kapitałowy -rynek papierów długoterminowych z terminem wykupu powyżej jednego roku Rynek pieniężny i kapitałowy możemy podzielić na rynek pierwotny i rynek wtórny. Rynek finansowy obejmuje wszelkie rynki związane z pieniędzmi.
Rynek pieniężny - centralną częścią jest rynek międzybankowy. Dokonuje się tu:
1. kupna lub sprzedaży bonów skarbowych emitowanych przez Skarb Państwa.
dochodzi się tu do transakcji pożyczkowych. Dotyczą pożyczania pieniędzy między bankami.
Pożyczanie między bankami:
dla jednych banków oznacza operację pasywną dla innych aktywną Operacje:
Wszystkie banki mają obowiązek posiadania rachunku w NBP - przeprowadzane operacje za pośrednictwem rachunku w NBP. Dochodzi do tego telefonicznie, pieniądze przekazywane są z rachunku na rachunek.
Oprocentowanie:
Istnieją dwie stawki oprocentowania
WIBID
WIBOR
Depozyty przyjmowane są w bankach ze stawki WIBID. Banki udzielają sobie kredytów wg stawki WIBOR. Kształtowanie stawki WIBID, WIBOR to „Rzeczpospolita”
Działalność banku komercyjnego
Działalność - to czym na co dzień zajmuje się bank komercyjny
Czynności bankowe
Usługi - operacje bankowe, czynności bankowe (wg banków)
Czynności bankowe - stosunki umowne jakie łączą bank z klientem, najczęściej świadczone po zawarciu umowy, czyli są to tzw. czynności usługowe.
Ustawa Prawo bankowe ( art. 5 ) tworzy katalog czynności bankowych.
Istnieją dwa rodzaje czynności bankowej
te które mogą być tylko wyłącznie wykonywane przez bank
te które naszą nazwę bankowych o ile przez bank są wykonywane
art.5
Czynnościami są:
Grupa sensu stricto
prowadzenie rachunków bankowych
przeprowadzenie bankowych rozliczeń pieniężnych ( przelewy, wpłaty )
przyjmowanie środków pieniężnych na rachunki płatnych z nadejściem określonego terminu, oraz płatnych na każde żądanie.
udzielanie kredytów
udzielanie gwarancji bankowych i emitowanie bankowych papierów wartościowych
Grupa czynności sensu largo ( mogą banki ale i inne instytucje )
pożyczki bankowe
realizacja czeków (operacje czekowe)
operacje wekslowe
wydawanie kart płatniczych
udostępnianie skrytek sejfowych
wykonanie czynności obrotu dewizowego
udzielanie poręczeń
Czynności bankowe:
Aktywne - bank występuje w roli wierzyciela wobec swojego klienta (kredyt udzielony przez bank). Czynności związane są z ogromnym ryzykiem.
Pasywne - bank występuje w roli dłużnika (kiedy przyjmuje depozyty, środki pieniężne) wobec klienta (emisje papierów wartościowych)
Pośredniczące - bank nie występuje jako dłużnik ani wierzyciel wobec klienta, to prowadzenie rachunków bankowych przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych (nie kredyty i nie gwarancje).
Rachunek bankowy - potrzebny do zaewidencjonowania wszelkich zmian
Podstawą prawną prowadzenia rynku jest działalność banku.
Podstawą prawną jest :
ustawa Prawo bankowe
kodeks cywilny
ustawa o NBP
ustawa o działalności gospodarczej
ustawa o rachunkowości
ustawa o bankowym funduszu gwarancyjnym (w zakresie gwarantowania środków pieniężnych)
Zasady wynikające z prowadzenia rachunku bankowego
obowiązek przyjmowania środków pieniężnych i przechowywanie przez bank
bank ma obowiązek zwrotu środków pieniężnych
bank ma obowiązek przeprowadzania rozliczeń pieniężnych (wpłat, wypłat, inkasa, akredytywy)
zasada odpłatności (za prowadzenie rachunku bankowego trzeba zapłacić) dwustronnej
bank za oprocentowanie
klient za prowizję z tytułu prowadzenia rachunku
bank ma obowiązek ewidencjonowana wszelkich zmian na rachunku
obowiązek informowania posiadacza rachunku o zachodzących zmianach na rachunkach bankowych
(bank ma ograniczoną swobodę) zasada ograniczonej dopuszczalności rozwiązania umowy rachunku bankowego wiąże się z tym, że bank może tylko w określonych sytuacjach rozwiązać rachunek martwy (bez obrotów).
jeśli są naruszane warunki umowy przez klienta - bank odchodzi od prowadzenia danych rachunków na inne
Bank ma prawo swobodnego dysponowania środkami pieniężnymi.
Klient ma prawo:
swobodnego wyboru banku
otwarcie rachunku bankowego (w każdym banku)
swoboda w dysponowaniu swoimi środkami; ograniczenie swobody dotyczącej rachunku lokat terminowych, tzn. możemy podjąć środki w każdej chwili, ale może to się związać z zerwaniem umowy o lokatę terminową.
Blokada na rachunku bankowym jest zabezpieczeniem
Rachunek zastrzeżony lub zajęty - limit dziennych wypłat
Zasada - obowiązek przestrzeganie tajemnicy bankowej dotyczy:
wszelkich czynności bankowych
informacje jakie bank uzyskał w trakcie prowadzonych negocjacji.
Wyjątki:
Banki mogą wymieniać się informacjami - sądy, prokuratury, urzędy skarbowe Rodzaje rachunków bankowych:
bieżące a'vista , prowadzone wyłącznie dla firm
pomocnicze jest najczęściej rachunkiem otwartym w innym oddziale tego samego banku, w którym firma marachunek.
Dla osób fizycznych
• rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowy to rachunek bieżący, który służy do rozliczeń.
rachunki lokat terminowych - mogą korzystać i podmioty gospodarcze i fizyczne.
Rachunek lokaty terminowej - środki pieniężne ulokowane są na określony czas i płatne są po nadejściu określonego terminu.
Pozostałe rachunki to rachunki gdzie umowa zawarta jest na czas nieokreślony.
Rachunki kredytowe - ewidencjonowanie wszelkich rozliczeń z operacji kredytowych.
Działalność najważniejsza dla banku to: kredytowa, stanowią ok. 80% wszelkich dochodów banków.
Działalność depozytowa jest również ważna. Z tej działalności bank czerpie fundusze dla podstawy udzielania kredytu. (depozyty terminowe i środki na rachunkach bieżących) gdyby nie działalność depozytowa - nie można byłoby prowadzić w takiej skali działalności kredytowej. Gdy działalność depozytowa jest nie wystarczająca, to sięgamy - pożyczamy na rynku lokat terminowych - zaciągamy kredyt w Banku Centralnym, lub, jeśli bank posiada papiery wartościowe to sprzedaje je na rynku ; emisja listów zastawnych - sprawdzić.
Kredyt
Istotę kredytu określa umowa kredytowa. W umowie bank zobowiązuje się udostępnić środki pieniężne na czas określony w umowie na oznaczony cel.
Kredyt - udostępnienie środków pieniężnych na określony czas i cel. Kredytu udziela wyłącznie bank.
Pożyczki nie możemy mylić z kredytem.
Pożyczka - przyjęcie na własność
Kredyt - udostępnienie pieniędzy
W umowie pożyczki pożyczkodawca przenosi na własność środki pieniężne bez określonego celu na ...???????
Działalność depozytowa dostarcza środków do prowadzenia działalności kredytowej. Środki pochodzą także z zaciągniętych kredytów lombardowych, z wyemitowanych przez bank papierów wartościowych (certyfikaty depozytowe, bony bankowe), z kredytów zaciągniętych na rynku lokat międzybankowych.
Banki prowadzą 2 rodzaje rachunków:
rachunku umowy na czas nieokreślony z podaniem min. Środków jakie muszą pozostać na tym rachunku, a klient może swobodnie dysponować środkami z rachunku,
umowa zawarta na czas określony na konkretną kwotę, posiadacz ma ograniczone prawo dysponowania środkami - wynika to z tego, że wcześniejsze podjęcie środków z rachunku powoduje wypłatę bez odsetek (lub mniejsze)
Rachunki lokat terminowych - lokatę można założyć już noworodkowi, osobie fizycznej, prawnej.
Osoba małoletnia do ukończenia 13 roku życia nie może dysponować środkami z rachunku. Od 13 - 18 roku życia może w sposób ograniczony (za zgodą rodziców) korzystać z lokaty. Od 18 roku może korzystać bez ograniczeń.
Lokaty progresywne - środki można podejmować w każdej chwili nie tracąc oprocentowania. W każdej chwili można dopłacać środki i pobierać je z rachunku. Im większa dostępność środków tym mniejsze oprocentowanie.
Gwarancje - wszystkie banki na terenie kraju są objęte jednym obowiązkowym BANKOWYM FUNDUSZEM GWARANCYJNYM (powstał w 1995 r. ma mocy ustawy z roku 1994).
Działalność tej instytucji gwarantuje środki pieniężne na rachunkach bankowych z wyjątkiem środków w Biurach Maklerskich.
BFG - prowadzi działalność gwarancyjną i pomocową.
Działalność gwarancyjna - w razie upadku banku BFG wypłaca klientom środki w wysokości:
do 1 000 euro - wypłata 100 %,
od 1 000 - 11 000 euro - 90 %,
więcej jak 11 000 - dochodzimy w sądzie
W 2003 r. gwarancje do 20 000 euro - 90 %
Działalność pomocowa - BFG udziela pomocy finansowej bankom (pożyczki), pożyczki te mają charakter zwrotny.
Wszystkie banki wnoszą do BFG opłaty w wysokości max. 0,4 % sumy aktywów:
na fundusz gwarancyjny - środki pozostają w banku na wydzielonym rachunku i mogą służyć do zakupu bezpiecznych papierów wartościowych,
na fundusz pomocowy - opłaty przekazywane są do BFG.
Bankowe rozliczenia pieniężne są to operacje polegające na dokonaniu zmian w stanie środków pieniężnych na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa takie zmiany powodują. Mogą być także przeprowadzone w sposób gotówkowy i bezgotówkowy. Rozliczenia w obrocie krajowym i międzynarodowym.
Rozliczenia bezgotówkowe - polecenie przelewu, posiadacz rachunku wydaje dyspozycje bankowi przelania określonej kwoty z rachunku bankowego płatnika na inny rachunek.
Polecenie zapłaty - wierzyciel żąda obciążenia rachunku dłużnika (ściągnięcie należnej kwoty)
Czeki
Wyróżniamy 2 rodzaje czeków:
gotówkowy - służy tylko do wypłaty środków z rachunku,
rozrachunkowy - służy do operacji bezgotówkowych, czeki rozrachunkowe są potwierdzane przez dłużnika tzn. że bank rezerwuje na rachunku bankowym kwotę określoną na czeku. Na odwrocie czeku będzie klauzula potwierdzająca do jakiej wysokości czek jest potwierdzony.
wystawca czeku - trasant
płatnik - trasat
wierzyciel - remitent
W stosowanych czekach rozrachunkowych płatnikiem (trasat) jest bank, dłużnikiem - trasant.
Weksel - jest to dokument zobowiązujący wystawcę wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w określonym terminie i miejscu.
Weksel własny - sola.
Weksel trasowany - ciągniony, wystawcą weksla jest trasant, płatnik to trasat, wierzycielem - remitent (jak w czeku)
Zapłata wekslem osobie trzeciej to indos.
Dyskonto - skup weksla przez bank przed terminem płatności z potrąceniem odsetek dyskontowych.
Weksel ciągniony - patrz weksel trasowany!
Weksel pełni funkcje:
płatniczą,
gwarancyjną,
kredytową,
refinansową,
jest surogatem pieniądza.
Weksel własny - sola, wymagany przez banki jako zabezpieczenie kredytu.
Weksel można poręczyć - tzw. awal, jeśli trasat (płatnik) nie zapłacił to osoba, która posiada weksel dokonuje w biurze notarialnym protestu weksla, jest to akt publiczny, który zawiera stwierdzenie nie zapłacenia weksla oraz podaje nazwisko osoby, która żąda protestu przeciw płatnikowi (trasatowi).
Rozliczenia planowe i okresowe
Rozliczenia sald to także formy rozliczeń bezgotówkowych.
Rozliczenia planowe - mają miejsce gdy np. cykl dostaw materiału jest stały np. co tydzień następuje dostawa, wówczas rozliczenia też są co tydzień.
Okresowe rozliczenia sald - dotyczy przedsiębiorstw, które świadczą sobie wzajemnie usługi, są sobie coś winne. Rozliczenie takie polega na porównaniu sald rachunków przedsiębiorstw.
Rozliczenia bezgotówkowe pomiędzy bankami dokonywane są za pośrednictwem Krajowej Izby Rozliczeniowej (KIR)! Uczestnikami KIR- u mogą być tylko te banki, które posiadają rachunki w NBP.
BRIR - Bankowe Regionalne Izby Rozliczeniowe działają w ramach KIR -u. Banki zwracają się BRIR - u.
W BRIR są rejestrowane wszystkie operacje.
2 systemy rozliczeń:
SIBIR - forma tradycyjna przy użyciu dokumentów papierowych.
ELIXIR - forma nowoczesna przy użyciu komputerów.
Rozliczenia gotówkowe.
Wypłaty - kartą bankomatową
Wpłaty za pomocą dokumentu asygnata KP w kasie banku w skarbcu nocnym.
Rozliczenia w obrocie międzynarodowym.
Rozliczenia krajowe - za pośrednictwem KIR - u.
Banki krajowe - mają za granicą banki korespondencyjne (banki zagraniczne - partnerzy w rozliczeniach).
Rachunek banku krajowego prowadzony w banku zagranicznym to rachunek NOSTRO.
Rachunek banku zagranicznego w banku krajowym to rachunek LORO.
Na tych rachunkach jest obowiązkowa rezerwa dewizowa.
WALUTA - oficjalny znak pieniężny, który jest prawnym środkiem płatniczym w kraju.
DEWIZY - pieniężne należności.
Waluty, dewizy, papiery wartościowe wystawione w obcych walutach to wartości dewizowe.
Kurs walutowy - cena jaką musimy zapłacić za walutę.
Formy rozliczeń pieniężnych bezgotówkowych w obrocie międzynarodowym:
uwarunkowane - akredytywa dokumentowa, inkaso dokumentowe, płatność nastąpi gdy wierzyciel przedstawi odpowiednie dokumenty,
nieuwarunkowane - polecenie wypłaty za granicą, czeki (podróżnicze, bankierskie), karta płatnicza.
Ryzyko w działalności bankowej.
Ryzyko to niepewność, podejmujemy ryzyko aby cos uzyskać.
Ryzyko w działalności kredytowej wzrasta ponieważ następują:
zmiany w funkcjonowaniu rynków finansowych (wzrost konkurencji między bankami),
wprowadzanie nowszych instrumentów finansowych, nowych produktów,
integracja rynków finansowych,
wzrost techniki i technologii bankowych (komputeryzacja banków jest zbyt duża - najmniejsza usterka komputera zakłóca pracę banku),
klienci są coraz bardziej wymagający,
czynniki wewnętrzne banku (decyzje bankowe).
Ryzyka nie da się ominąć - można je minimalizować, można nim sterować.
Zarządzanie ryzykiem bankowym polega na określeniu rodzaju ryzyka, identyfikacja ryzyka, wybór metod, które mają ograniczać ryzyko, dobór danych do tych metod
I etap to identyfikacja ryzyka
II etap to sterowanie ryzykiem - działania zmierzające do ograniczenia ryzyka. Im bardziej ryzykowna działalność banku tym większe zagrożenie utraty płynności banku. Im bardziej ogranicza bank ryzyko tym mniejsza rentowność banku.
Jak ograniczać ryzyko aby utrzymać płynność i rentowność banku?
Bank musi określić granicę dopuszczalnego ryzyka.
III etap zarządzania ryzykiem to weryfikacja podejmowanych działań.
Ad I
Ryzyko dzielimy na:
strategiczne,
operacyjne.
Ryzyko strategiczne - związane z posiadanym przez bank kapitałem, od właścicieli, od struktury organizacyjnej, ryzyko strategiczne decyduje o pozycji strategicznej banku na rynku.
Ryzyko operacyjne - związane z prowadzoną działalnością
ryzyko operacyjne finansowe,
ryzyko operacyjne techniczno - organizacyjne.
Ryzyko finansowe może być ryzykiem:
płynności,
wyniku.
Ryzyko płynności występuje zawsze, szczególnie gdy źle są zarządzane aktywa i pasywa.
Ryzyko operacyjne:
ryzyko finansowe,
ryzyko płynności,
ryzyko wyniku:
ryzyko cenowe,
ryzyko związane z niedotrzymaniem przez partnera sytuacji z warunków umowy,
ryzyko techniczno - organizacyjne.
Ryzyko wyniku:
ryzyko cenowe - ryzyko stopy procentowej, to ryzyko istnieje zawsze, gdy bank źle zarządza, ryzyko dewizowe i walutowe, szczególne ryzyko gdy kurs jest niestabilny,
ryzyko związane z niedotrzymaniem przez partnera sytuacji z warunków umowy, np. niespłacenie kredytu, np. jeśli bank posiada udziały w przedsiębiorstwie a nie zostanie wypłacona dywidenda, np. spadek kursu akcji posiadanych przez bank, związane z poręczeniami, akredytywami, gwarancjami.
Ryzyko techniczno - organizacyjne - awaria systemu komputerowego, zła kadra - nieprzygotowana do wykonywania zadań.
Największe ryzyko banku to ryzyko kredytowe potem ryzyko cenowe, ryzyko walutowe, ryzyko płynności.
Ryzyko kredytowe - zawsze istnieje ryzyko nie spłacenia kredytu.
Zarządzanie ryzykiem kredytowym to prowadzenie właściwej polityki kredytowej (wybór klientów, przygotowanie procedur kredytowych, np.. sposobu badania zdolności kredytowej).
Realizacja w/w założeń z polityki kredytowej - bank bada zdolność kredytową kredytobiorcy (1 badanie to ocena formalna, 2 badanie merytoryczne)
w przedsiębiorstwie badając zdolność kredytową ocenia się działalność przedsiębiorstwa, potem analizę finansową i analizę SWOT,
płynność,
sprawność działania,
rentowność,
zadłużenie.
Analiza SWOT - ocena pozycji przedsiębiorstwa na rynku, perspektywy rozwoju, ocenia się kontakty przedsiębiorstwa z bankiem.
Metoda punktowa oceny przedsiębiorstwa - suma punktów daje obraz ryzyka udzielanego kredytu.
Ograniczenie ryzyka banku:
Badanie zdolności kredytowej,
Polityka zabezpieczeń - zabezpieczenia na wypadek nie spłacenia kredytu przez kredytobiorcę - prawne zabezpieczenie kredytu - ma na celu odzyskanie zainwestowanego kapitału. Zabezpieczenia adekwatne - kwota zabezpieczenia wynosi tyle ile kwota kredytu z odsetkami - może być większa wartość.
Zabezpieczenia powinny być płynne (zbywalne), powinny być uzależnione od okresu kredytowania np. hipoteki nie ustanawia się na kredyt płatniczy (krótkoterminowy).
Zabezpieczenia:
osobiste - weksel in blanco z deklaracją, awal (poręczenie wekslowe),
rzeczowe - przewłaszczenie, zastaw: ogólny, rejestrowy, ustawowy, hipoteka.
Zastaw ogólny - przedmiot zastawu musi być wydany bankowi.
Zastaw rejestrowy - przedmiot zastawu zostaje u zastawcy.
Zastaw dotyczy rzeczy ruchomych.
Hipoteka - na nieruchomości.
Bank prowadzi monitoring - sprawdzanie na bieżąco zdolności kredytowe, kontrola zabezpieczeń, badanie czy kredyt został wykorzystany zgodnie z przeznaczeniem.
Metoda niedopasowania aktywów i pasywów (metoda Luki - Gap)
Duże ryzyko banku gdy występuje duża różnica między należnościami a zobowiązaniami.
Bankowość
Konsolidacje
Ostatnie 10-lecie w Polsce.
Rok 89 - przełomowa data - ustawa Prawno-Bankowa ; rok bardzo istotny dla polskiej bankowości, poza tym stworzono Nadzór Bankowy, który miał czuwać nad innymi bankami i wydawać licencje (pozwolenie na prowadzenie działalności bankowej) dzięki temu powstało ok. 50 banków do 1995r.
89-9 banków z NBP
1995 - powstanie instytucji gwarantującej inwestycje (Bankowy Fundusz Gwarancyjny)
1993 - większość banków zaczęła przechodzić kryzys, pojawiły się tzw. Trudne kredyty (nie spłacane, słabo zabezpieczone) banki nie miały dostatecznie wypracowanej zdolności kredytowej.
Rol-Bank, Agrobank, zakończyły swoją działalność (upadły przed 95r.) Klienci tych banków nie dostali nic.
Powstały tylko silniejsze banki. Dostrzeżono potrzebę wzmocnienia kapitałowego, okazało się, że istnieje niekorzystny rozkład funduszy, dostrzeżono konieczność dostosowania praw i wymogów do Unii Europejskiej.
W połowie lat 90 rozpoczęła się prywatyzacja i konsolidacje I konsolidacja - 1993r.
Konsolidacja - zjednoczenie, połączenie w jedną całość utrwalenie, umocnienie i ugruntowanie.
Łączy się kilka banków aby się umocnić; konsolidacja daje:
Coraz mniej banków, ale istniejące banki są bardziej silne i konkurencyjne.
Konsolidacja polega na koncentracji kapitałowej i koncentracji organizacyjnej. Znana jest - pierwsze przejście na przełomie 19 i 20 wieku, zjawisko rozpowszechniło się na początku lat 90.
Największe światowe banki, firmy, koncerny powstały w wyniku konsolidacji.
Jakie firmy mogą się łączyć:
na gruncie polskiego prawa - tylko i wyłącznie Spółki Kapitałowe (S.A., albo sp.zoo) przy czym połączyć się mogą tylko identyczne spółki Sp zoo - Sp zoo
S.A. - S.A.
Jeśli dwie firmy inne chcą się połączyć, to należy przekształcić firmy.
Zgodnie z kodeksem handlowym mamy 2 formy połączeń.
1 przejście czyli inkorporacje
2 fuzja czyli unia
ad 1 Polega na przeniesieniu całego majątku przez spółkę przyjmowaną na spółkę przejmującą w zamian za akcje, które spółka przejmująca wydaje akcjonariuszom spółki przejmowanej.
Obdarowanie akcjami
Ad 2 fuzja - unia
Zawiązanie nowej S.A. na, którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek
Majątek nowej S.A. stanowi majątek wszystkich spółek wchodzących w połączenie.
Łącznie banków
na podstawie ustawy prawo bankowe z 97 art. 12 banki w formie S.A. mogą się łączyć.
Wszystkie banki które połączyły się przed 97 , łączyły się na podstawie kodeksu bankowego.
Formy połączeń banków
przejęcie
fuzje
zrzeszanie się banków spółdzielczych w banku regionalnym
Banki spółdzielcze muszą przesyłać do banku regionalnego swoje sprawozdania.
tworzenie grup kapitałowych
(w Polsce jest jedna grupa) PKO S.A. - powstała 96r, lub PBG S.A. - grupa kapitałowa
Rada ministrów wydała zgodę na utworzenie tej grupy ; chodziło o umocnienie kapitałowe, konsolidacja na I etapie polegała na:
3 banki, które połączyły się PKO S.A., PBG, PBKS,BDK przeniosły swój majątek na grupę:
(Powszechny Bank Gospodarczy - Łódź
Pomorski Bank Kredytowy - Szczecin
Bank Depozytowo Kredytowy - Lublin)
PBK, PBKS, BDS, - PKO SA
Powstał wówczas duży kapitałowo bank, efekty konsolidacji jednak nie były takie jak chciano.
Oddziały ścierały się między sobą .
W 1998r zarząd banku PKO S.A. grupa podjął decyzję o całkowitej konsolidacji i w związku z tym od 1 styczeń 1999r mamy jeden bank PKO S.A. Ta konsolidacja była największą przeprowadzoną w Polsce. Mamy lidera konsolidacji - Powszechny Bank Kredytowy.
Zakup przez bank większościowych udziałów w innym banku w ten sposób WBK przejął kontrolę nad Gliwickim Bankiem Handlowym.
Do przejęcia jest potrzebna jest:
Uchwała podjęcia przez walne zgromadzenie akcjonariuszy obu banków łączących się
Co winna zawierać uchwała :
regulować kwestie kapitału banku przejmującego o jaki kapitał wielkość przejmowanego kapitału.
Ilość i rodzaj akcji jakie bank przejmujący winien wydać akcjonariuszom przejmowanego banku
dotyczy bilansu obu banków na podstawie których połączenie ma być dokonywane
terminów do którego połączenie ma zrealizowane
Zgoda Komisji Nadzoru Bankowego - musi być aby banki się łączyły (KNB). Jeśli dochodzi do przejęcia, musi wydać KNB i taką zgodę musi wydać jeśli ma być Unia.
Powody konsolidacji:
Wzmocnienie (dokapitalizowanie systemu)
Przezwyciężenie trudności finansowych , to I przyczyna to bank sprawny finansowo i organizacyjnie przejmuje bank słaby chylący się ku upadkowi. Bank zyskuje majątek, kapitał. Na tym banku spoczywa obowiązek uregulowania sytuacji w banku źle gospodarowanym, musi znaleźć porozumienie z pracownikami. Jeśli dochodzi porozumienie banków, to dochodzi często do redukcji personelu.
Wzmocnienie, ugruntowanie, korzyść ze skali prowadzonej działalności oraz zakresu prowadzonych działalności to powody dla których warto się łączyć .
Korzyści ze skali - wpływa na koszty większa ma być efektywność kosztowa.
Im większa ilość transakcji tym koszty maleją a efekt zostaje osiągnięty gdy koszty całkowite rosną wolniej od
przyrostu produkcji usługowej banku. Powinno to ograniczyć (zmniejszyć) koszty ogólne. Powinny ulec ograniczeniu koszty stałe.
Korzyści:
uzyskujemy 1 duży bank, który budzi zaufanie
duży bank łatwiej poradzi sobie z płynnością
duży bank będzie mógł wpływać na zewnętrznych decydentów
duży bank będzie miał większą ilość produktów bo zwiększają się jego zdolności kapitałowe
Korzyść powinni również odnieść klienci a także pracownicy, którzy pozostali w banku. Konsolidacja powinna podnieść cenę jednostkowej akcji.
Podział banku:
I -Ekstra klasa -11 banków (PKO S.A. ; PKO BP ; 250 mld PLN)
II - banki średnie - skupują aktywa w wys. 1 - 3 mld. PLN (Inwest Bank Ochrony Środowiska)
III - małe banki regionalne, spółdzielcze
Prywatyzacje banku PKO S.A. w 99r przyjęło 51% udziałów (sprzedano) Włochom - Unito Credito Italiano.
1