PROJEKT Z ERGONOMII

Projektowane stanowisko :

Sekretarka w biurze redakcji.

1. PRZEDMIOT PROJEKTU.

Przedmiotem projektu jest stanowisko sekretarki w biurze redakcji gazety. Do głównych zadań wykonywanych na tym stanowisku należą:

1. przyjmowanie ogłoszeń od klientów (związane jest to z wprowadzaniem danych do pamięci komputera oraz kasy fiskalnej),

2. przepisywanie niektórych ogłoszeń lub tekstów na komputerze,

3. przesyłanie ogłoszeń do biura głównego redakcji za pomocą sieci komputerowej lub faksu,

4. przekazywanie utargu do banku,

5. odbieranie telefonów, poczty oraz prasy redakcyjnej itp.

2. NIEZBĘDNE WYPOSAŻENIE STANOWISKA.

Elementy wchodzące w skład stanowiska (których funkcje związane są bezpośrednio z zapewnieniem odpowiednich przestrzennych warunków pracy) to:

• biurko, siedzisko,

• monitor, klawiatura, drukarka (elementy te tworzą podstawową konfigurację stanowiska z komputerem),

• faks, telefon, kasa fiskalna.

Oprócz wymienionych powyżej elementów na stanowisku pracy występują również takie, których wpływ na wygodę pracy jest związany częściej z ich przestrzennym umiejscowieniem niż z ich konstrukcją i sposobem działania. Elementem takim jest np.: jednostka centralna komputera. Wzajemne odległości i orientacje przestrzenne wszystkich tych elementów stanowiska względem podłoża tworzą strukturę przestrzenną stanowiska.

3. ZAGROŻENIA WYSTĘPUJĄCE NA STANOWISKU PRACY.

Osoby pracujące na danym stanowisku pracy narażone są na:

• emisję fal elektromagnetycznych z takich urządzeń jak: sprzęt komputerowy, faks, kasa fiskalna itp.

• pogorszenie ostrości widzenia ( w wyniku zbyt intensywnego lub niedostatecznie mocnego oświetlenia),

• obniżenie koncentracji lub częściowa utrata słyszalności w wyniku hałasu spowodowanego pracą komputera, drukarki, faksu itp.

• obniżenie komfortu pracy lub utrata zdrowia w wyniku nieprawidłowej wysokości temperatury oraz wilgotności,

• złe samopoczucie spowodowane nieodpowiednimi barwami pomieszczenia, rodzajem materiału mebli, niewłaściwym rozmieszczeniem elementów stanowiska roboczego.

• dolegliwości kręgosłupa i pleców spowodowane aranżacją stanowiska komputerowego

zaprzeczającą zasadom ergonomii (objawami są: dyskopatia, skrzywienie

kręgosłupa, przykurcze mięśni nóg).

• zaburzenia krążenia oraz usztywnienie mięśni są skutkiem przyjmowania nieprawidłowej

pozycji podczas pracy przy komputerze oraz złym ustawieniem monitora.

4. PROJEKTOWANIE STANOWSKA

1. Podstawowe założenia dotyczące kształtowania struktury przestrzennej.

Określenie zalecanych wymiarów struktury przestrzennej stanowiska.

Głównymi cechami wymiarowymi zależnymi od wzrostu pracowników, które należy brać pod uwagę przy projektowaniu struktury przestrzennej stanowiska są: wysokość podkolanowa, wysokość kolanowa, zasięg rąk oraz wysokość oczu w pozycji siedzącej. Wysokość podkolanowa determinuje odległość płyty siedziska od podłoża, a wysokość kolanowa minimalną odległość blatu stanowiska od podłoża (wysokość przestrzeni dla nóg). Zasięg rąk determinuje maksymalne rozmiary strefy rozmieszczenia stanowiska (tj.: stacja dysków, drukarka, telefon, faks, kasa fiskalna), a od wysokości oczu pracownika w pozycji siedzącej zależy usytuowanie pole widzenia w przestrzeni stanowiska, a tym samym odpowiednie rozmieszczenie elementów podlegających częstej obserwacji.

Elementy stanowiska podlegające obserwacji przez pracownika powinny znajdować się w zasięgu jego pola widzenia, tzn. w obszarze wyznaczonym przez stożek o kącie wierzchołkowym ok. 80°. Bodźce wzrokowe z tak określonego obszaru są odbierane przez niewielkie ruchy gałek ocznych połączone z nie męczącymi ruchami głowy. Osią symetrii pola widzenia jest tzw. centralna linia widzenia, która odpowiada kierunkowi wzroku w najmniej męczącym położeniu i skierowana jest na wprost od oczu pracownika pod kątem ok. l5° poniżej płaszczyzny poziomej przy wyprostowanej pozycji jego tułowia i głowy.

W polu widzenia można wyróżnić tzw. pole optymalnego widzenia, wyznaczone przez stożek o kącie wierzchołkowym ok. 30°, którego osią symetrii jest również centralna linia widzenia. W obszarze objętym przez pole optymalnego widzenia występuje największa ostrość widzenia, a bodźce wzrokowe mogą być odbierane wyłącznie przez gałek ocznych. Elementy najczęściej obserwowane, czyli ekran monitora oraz dokumenty powinny znajdować się w polu optymalnego widzenia lub w jego najbliższym sąsiedztwie.

Wartości parametrów struktury przestrzennej stanowiska powinny zapewniać pracownikom możliwość pracy w najbardziej dla nich wygodnej pozycji ciała. Przeprowadzone badania dotyczące pozycji najchętniej i najczęściej przyjmowanych przez pracowników na stanowiskach z komputerami oraz analiza statystyczna parametrów tych pozycji umożliwiły określenie następujących zakresów i średnich wartości parametrów:

- kąt odchylenia tułowia do tyłu w stosunku do poziomu: 91-120°,

- kąt między linią ramienia a poziomem: 91-140°,

- kąt między liniami ramienia i przedramienia: zakres 75-125°,

Od wartości tych parametrów zależy głównie optymalne położenie klawiatury oraz umiejscowienie i orientacja pola widzenia pracownika w przestrzeni stanowiska.

Konstrukcja stanowiska powinna umożliwiać dostosowanie jego struktury przestrzennej do indywidualnych właściwości psychofizycznych pracowników. Mogą bowiem występować znaczne różnice w proporcjach budowy ciała oraz we właściwościach narządu wzroku u poszczególnych pracowników. Celowe jest więc stosowanie odrębnej regulacji podstawowych parametrów tej struktury, czyli wysokości płyty siedziska, wysokości umieszczenia klawiatury i wysokości ekranu. Niemożliwe jest bowiem określenie stałych wartości tych parametrów, które zapewniłyby optymalne warunki pracy dla wszystkich pracowników.

4.2. Ergonomiczne rozmieszczenie stanowiska.

Stanowisko sekretarki w omawianym biurze jest umieszczone w pomieszczeniu, które znajduje się w pobliżu drzwi wejściowych do całego biura. Biurko sekretarki jest ustawione naprzeciwko drzwi wejściowych, aby klienci składający ogłoszenia do gazety mieli do niego łatwy dostęp. Kasa fiskalna na tym biurku musi być tak ustawiona aby była jednocześnie widoczna dla pracownika, jak i skierowana wyświetlaczem w kierunku klienta.

Z tyłu stanowiska sekretarki znajdują się drzwi do pomieszczenia, w którym pracownik może przygotować herbatę lub posiłek (główne pomieszczenie zachowuje wówczas swój reprezentacyjny charakter). Rozmieszczenie elementów występujących w pomieszczeniu zajmowanym przez stanowisko sekretarki przedstawia poniższy schemat:

Zapewnienie właściwej struktury przestrzennej stanowiska wymaga zastosowania odpowiednich rozwiązań w konstrukcji poszczególnych elementów tego stanowiska. Poniżej przedstawiono zalecenia dotyczące konstrukcji tych elementów oraz przykłady prawidłowej konstrukcji i rozmieszczenia tych elementów na stanowisku.

BIURKO

Głębokość blatu stołu do stanowiska z komputerem powinna wynosić min. 80 cm. Dla stanowiska z drukarką szerokość blatu powinna wynosić od 120 do 150 cm (w zależności od maksymalnej szerokości papieru do jakiej przystosowana jest dana drukarka). Dodatkowo, obok drukarki trzeba umieścić kasę fiskalną tak, aby była widoczna równie dobrze jak monitor oraz by był do niej taki sam dostęp jak do klawiatury. Najlepszym rozwiązaniem jest jednak stosowanie modułowej konstrukcji biurka, w których jest możliwe dostosowanie powierzchni i kształtu blatu zarówno do potrzeb pracownika jak i różnych wymiarów elementów wykorzystywanych na stanowisku (miejsce na telefon, faks itp.). Przykładowe biurko, które mogłoby znaleźć zastosowanie na takim stanowisku przedstawia poniższy rysunek:

SIEDZISKO

Podstawowym wymaganiem odnośnie siedziska jest regulacja wysokości płyty w zakresie 35-55 cm. Siedzisko do stanowiska z komputerem powinno posiadać pięcioramienną podstawę na kółkach i możliwość obrotu płyty siedziska łącznie z oparciem w stosunku do podstawy. Zalecane wymiary płyty siedziska wynoszą ok. 42x42 cm. Zarówno płyta, jak i oparcie siedziska powinny być pokryte dość grubą warstwą miękkiego i sprężystego obicia tapicerskiego. Obecnie na rynku jest wiele dostępnych rodzajów ergonomicznych siedzisk stosowanych do projektowanego tu typu stanowiska. Jedno z takich siedzisk przedstawia rysunek:

KOMPUTER

Podstawowe wymagania dotyczące umieszczania monitorów komputerowych w przestrzeni środowiska są następujące:

• odległość środka ekranu od podłoża regulowana w zakresie 90-115 cm (w

przypadku braku regulacji powinna wynosić ok. 105 cm),

• odległość środka ekranu od oczu pracownika powinna być regulowana w zakresie

50-90 cm (przez swobodne przesuwanie monitora do krawędzi stołu),

• kąt pochylenia monitora względem poziomu powinien być regulowany w zakresie

88-­105°, w celu umożliwienia ustawienia płaszczyzny ekranu prostopadle do kierunku wzroku (w przypadku braku regulacji kąt ten powinien wynosić ok. 95°).

Monitor powinien być ustawiony na wprost oczu pracownika. Zaleca się stosowanie monitorów w obudowach umieszczonych na wysięgnikach umożliwiających regulację położenia monitora, z jednoczesnym zwolnieniem zajmowanej przez niego powierzchni blatu stanowiska.

Aby zmniejszyć szkodliwe dla zdrowia promieniowanie na ekran monitora należy zastosować odpowiednie filtry. Pozwalają one na dłuższą pracę z komputerem chroniąc oczy pracownika. Filtry te nie tylko chronią przed polem elektrostatycznym ekranu monitora, ale również mogą poprawić jakość oglądanego obrazu.

Przykładowy filtr ekranu monitora przedstawia rysunek:

Podstawowe wymagania dotyczące umieszczenia klawiatury w przestrzeni stanowiska są następujące :

• wysokość blatu stołu przeznaczonego pod klawiaturę regulowana w zakresie od 65 do 85 cm (w przypadku braku regulacji wysokość ta powinna wynosić ok. 75 cm ),

• odległość klawiatury od przedniej krawędzi blatu stołu regulowana w zakresie od 0 do 20 cm (przez przesuwanie klawiatury po powierzchni blatu stołu ) .

Niewielkie stosunkowo wymiary jednostek centralnych współczesnych komputerów osobistych umożliwiają ich umieszczenie na blacie stanowiska. Jednostki te ustawiane są przeważnie przed pracownikiem. Na obudowie jednostki centralnej jest wówczas najczęściej ustawiany monitor. Jest to rozwiązanie zalecane w przypadku , gdy charakter pracy wymaga często dostępu do stacji dysków elastycznych wbudowanych w jednostkę centralną. Jednakże w tym przypadku jednostkę centralną usuniemy całkowicie z blatu w celu zapewnienia pracownikowi możliwości wykorzystania jak największej powierzchni blatu pod dokumenty, kasę fiskalną, drukarkę inne potrzebne przedmioty (nie jest wymagany częsty dostęp do stacji dyskietek).

UCHWYT NA DOKUMENTY

W przypadku omawianego rodzaju pracy na stanowisku wykorzystuje się dokumenty w postaci rękopisów, maszynopisów lub wydruków komputerowych. Celowym jest więc zastosowanie odpowiednich uchwytów na te dokumenty, umożliwiających ich właściwe ustawienie w przestrzeni stanowiska. Powinny one być umiejscowione w optymalnym polu widzenia pracownika pod kątem prostym w stosunku do kierunku wzroku. Zaleca się przy tym, aby w celu wyeliminowania konieczności częstych zmian akomodacji oczu dokumenty były umieszczone w odległości od oczu zbliżonej do odległości od ekranu i klawiatury. Uchwyt na dokumenty powinien być wykonany w formie prostokątnej tablicy ustawionej na blacie stołu między klawiaturą a monitorem lub tablicy umieszczonej na wysięgniku zapewniającym duże zakresy regulacji kątów skrętu tej tablicy wokół jej poziomej i pionowej osi symetrii. Uchwyt powinien umożliwiać łatwe mocowanie dokumentów na tablicy, np. za pomocą zacisku sprężynowego umieszczonego w górnej krawędzi. Dodatkowo w dolnej krawędzi tablicy uchwytu na dokumenty powinna znajdować się półka o szerokości ok. 2 cm w celu zapobiegania zsuwaniu się dokumentów. Powierzchnia tablicy powinna być taka, by było możliwe przymocowanie dokumentów o formacie co najmniej A4. W celu umożliwienia pracownikowi szybkiego odszukania i odczytania potrzebnej informacji z dokumentów zaleca się wyposażenie uchwytów w przesuwane wskaźniki linii tekstu. Wskaźniki te najczęściej wykonywane są w formie paska z przezroczystego tworzywa sztucznego z zaznaczoną na powierzchni cienką linią (czarną lub czerwoną). Najnowsze konstrukcje uchwytów na dokumenty są wyposażone we wskaźniki linii, przesuwane za pomocą silnika elektrycznego lub napędu pneumatycznego sterowanego pedałem nożnym. Rozwiązanie takie uwalnia pracownika od częstego i niewygodnego ręcznego przesuwania wskaźnika.

DRUKARKA

Miejsce umieszczenia drukarki na stanowisku z komputerem zależy głównie od częstotliwości jej wykorzystania oraz używanego papieru. W naszym przypadku, gdy używana jest często, powinna być umieszczona w zasięgu rąk pracownika na stole obok monitora lub też na specjalnym stoliku pod drukarkę, ustawionym obok stanowiska. W celu eliminacji hałasu powstającego podczas pracy drukarki najlepszym rozwiązaniem byłoby zastosowanie drukarki atramentowej lub laserowej, jednakże rachunki za ogłoszenia wystawiane klientom są drukowane na papierze perforowanym, który jest stosowany na drukarkach igłowych (będących źródłem powstawania uciążliwego hałasu).

4.3. Warunki pracy panujące na stanowisku.

OŚWIETLENIE

Podczas pracy z komputerem niewskazane jest całkowity brak oświetlenia lub stosowanie indywidualnego oświetlenia stanowiska pracy (lampa stojąca), bez głównego oświetlenia neonowego. Zdolność dostosowania się wzroku do różnicy oświetlenia odznacza się dużą bezwładnością. Przy szybkim przenoszeniu wzroku z ekranu monitora na otoczenie następuje chwilowa utrata ostrości widzenia. Zbyt duża różnica jasności pomiędzy monitorem a otoczeniem może doprowadzić do narastania zmęczenia u pracownika i nieodwracalne zmiany ostrości widzenia (krótkowzroczność). Równomierne oświetlenie powoduje jednak odczucie monotonności z powodu braku bodźców wzrokowych, co prowadzi do obniżenia ogólnej sprawności widzenia. Z tych powodów konieczne jest by oświetlenie stanowiska komputerowego pochodziło z kilku źródeł o zróżnicowanej jasności. Dla właściwego funkcjonowania wzroku jest konieczne współistnienie w otoczeniu światła, jak i cienia, jak ma to miejsce w przypadku pomieszczenia oświetlonego światłem dziennym lub przy zastosowaniu punktowego źródła światła sztucznego. Sumaryczna jasność w pomieszczeniu w, którym pracuje się przy monitorze, powinna być utrzymana w granicach 500-600 luksów.

Stanowisko pracy powinno znajdować się w pobliżu okna, tak aby była możliwa obserwacja otoczenia przez nie . Wpływa to relaksująco na oczy i samopoczucie pracownika podnosząc równocześnie wydajność pracy. Światło padające przez okno nie powinno razić . Regulacja oświetlenia naturalnego jest możliwa przez zamontowane regulowane żaluzje lub zasłony .

MIKROKLIMAT

Zalecana temperatura w pomieszczeniu powinna zawierać się w granicach 21-22°C. W przypadku wysokich temperatur na zewnątrz wartość ta może być nieco większa do 26°C. Nowoczesne urządzenia klimatyczne automatycznie dostosowują temperaturę pomieszczenia do temperatury na zewnątrz budynku, nie narażając pracowników na nadmierne różnice temperatur. Za pomocą żaluzji można regulować nagrzewanie się przedmiotów od światła słonecznego. Względna wilgotność powietrza w pomieszczeniu powinna wynosić 50-­65%. Im wyższa temperatura, tym niższa powinna być wilgotność, tak aby w pomieszczeniu w którym się pracuje nie zrobiło się zbyt parno. Wilgotność powietrza powyżej 50% zapobiega powstawaniu nadmiernego pola elektrycznego w pobliżu komputera. Korzystając z urządzeń klimatycznych należy zadbać o to, by prędkość ruchu powietrza w pomieszczeniu nie przekraczała 0,1-0,15 m/s, w przeciwnym razie dopływ świeżego powietrza odczuwany raczej będzie jako niepożądany przeciąg.

HAŁAS

Hałasem nazywamy każdy dźwięk powodujący utrudnienie w wykonaniu czynności lub wywołujący uszkodzenie narządu słuchu. Stałe przebywanie w nadmiernym hałasie może spowodować trwałe obniżenie progu słyszalności. W pomieszczeniach sekretarki głównym źródłem hałasu jest drukarka (zwłaszcza drukarka igłowa) a także stale pracujące wentylatory chłodzące procesora i zasilacza znajdujące się w jednostce centralnej komputera. Zagrożenie hałasem wyeliminować można stosując specjalne dźwiękochłonne maty, którymi wykłada się wnętrze obudowy komputera. Innym rozwiązaniem może być wymiana obudowy na nowocześniejszą - typu ATX, w których występuje jedynie jeden wentylator chłodzący zarówno procesor jak i zasilacz. W pomieszczeniu hałas taki nie powinien przekraczać 75 dB.

5. WNIOSKI I UWAGI.

Zaprojektowanie stanowiska w zakresie ergonomicznego przystosowania wymaga określenia struktury przestrzennej, doboru odpowiednich parametrów urządzeń niezbędnych do pracy, parametrów oświetlenia oraz mikroklimatu. Dobór odpowiednich elementów wyposażenia stanowiska jest jednak sprawą dość kosztowną (urządzenia posiadające wysokie parametry ergonomiczne są jednak drogie ze względu na wysokie koszty ponoszone podczas ich projektowania). Aby prawidłowo zaprojektować jakiekolwiek stanowisko, w pierwszym rzędzie należałoby przeprowadzić odpowiednie badania pomieszczenia, elementów składowych stanowiska itp. Można także oprzeć się na badaniach przeprowadzonych przy projektowaniu podobnego stanowiska o zbliżonych warunkach pracy. Dzięki temu zagrożenia związane z pracą na tym stanowisku będą zminimalizowane a samo stanowisko pracy będzie w wysokim stopniu przystosowane do cech pracownika.

1

TELE

FON

FAKS

KRZESŁA DLA KLIENTÓW

KRZESŁO PRACOWNIKA

KASA FISKALNA

OKNO

DRUKARKA

DRZWI DO SĄSIEDNIEGO POMIESZCZENIA

DRZWI WEJŚCIOWE

SZAFA

BIURKO

---