wykłady z prawa karnego, sem III


PODSTAWY PRAWA KARNEGO I POSTĘPOWANIA KARNEGO.

Wykład 1, 24 X 2010r.

POJĘCIE PRAWA KARNEGO.

Obszarem prawa karnego jest prawo karne materialne. Określa:

Prawo karne procesowe. Określa procesowe reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym, a także uprawnienia i obowiązki stron uczestniczących w procesie karnym. Zawiera się w Kodeksie Postępowania Karnego (KPK) z 1997 r.

Prawo karne wykonawcze. Określa tryb wykonywania kar orzeczonych, jako przestępstwo oraz uprawnienia osób skazanych. Mieszczą się w jego ramach również zagadnienia penitencjarne (zawierające przepisy odnośnie wykonywania kary pozbawienia wolności). Zawiera się w Kodeksie Karnym Wykonawczym (KKW) z 1997r.

Prawo karne skarbowe. Dotyczy naruszeń interesu skarbu państwa z zakresie podatków, ceł, obrotu dewizowego. Zawiera się w Ustawie Karno Skarbowej (UKS) określającej zakres czynów karalnych, zasad odpowiedzialności i procedur.

Prawo karne międzynarodowe. Zawiera przepisy prawa wewnętrznego dotyczących przestępstw z elementem obcym i współpracy w sprawach karnych. Ogólniej obejmuje wszelkie międzynarodowe aspekty odpowiedzialności karnej (tzw. prawo karne kolizyjne, normy prawa dot. ekstradycji i innych form współpracy w sprawach karnych, normy prawa karnego odnoszące się do praw człowieka itp.)

DZIEDZINY SPOKREWNIONE Z PRAWEM KARNYM.

Nauka prawa karnego. Jej przedmiotem jest prawo karne, jako zespół obowiązujących przepisów. Głównie chodzi tu o wykładnię prawa karnego, tworzenie usystematyzowanego zbioru pojęć, instytucji i zasad prawa karnego, oraz ich wyjaśnianiem.

Kryminologia. To nauka o przestępczości i przestępcy. Zajmuje się: formułowaniem wniosków, opisem rozmiarów, struktury, dynamiki czy skutków społecznych przestępczości, często cechami fizycznymi, motywami, trybem życia cechami osobowości przestępcy.

Wiktymologia. Jest nauką o ofierze przestępstwa. Zajmuje się przede wszystkim badaniem zjawiska pokrzywdzenia ofiary przez dokonanie na niej przestępstwa, badaniem samej ofiary w celu ustalenia czynników tworzących podatność na stawanie się ofiarą oraz opracowywaniem metod zapobiegających owej wiktymizacji.

Kryminalistyka. To nauka o metodach i środkach wykrywania przestępstw, ścigania sprawców, uzyskiwania i utrwalania środków dowodowych znaczących dla procesu karnego.

Nauka o polityce kryminalnej. Nauka o polityce prowadzonej przez organy państwowe w zakresie: tworzenia prawa karnego, ścigania i karania przestępców, stosowania kar na przestępcach.

FUNKCJE PRAWA KARNEGO.

  1. Funkcja sprawiedliwościowa. Zaspokaja indywidualne poczucie sprawiedliwości osoby pokrzywdzonej.

  2. Funkcja ochronna. Ma służyć ochronie porządku społecznego, szczególnie w odniesieniu do tzw. przestępstw bez ofiar, jak np. nielegalne kopiowanie dokumentów, szpiegostwo.

  3. Funkcja gwarancyjna. Gwarantuje obywatelowi, że nie odpowie za czyny, których prawo za przestępstwo nie uważa.

ZASADY PRAWA KARNEGO.

  1. Zasada odpowiedzialności karnej za czyn.

Odpowiadamy za czyn, nie za myśli, poglądy zamiary, właściwości psychiczne czy fizyczne.

  1. Zasada winy.

Podstawowym warunkiem osobistej zarzucalności czynu (inaczej winy) jest wystąpienie więzi psychicznej między sprawcą a czynem.

  1. Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej.

Odpowiedzialność może być tylko indywidualna. Jedna osoba nie może ponieść kary za przestępstwo popełnione przez osobę drugą. Nawet w przypadku przestępstwa zbiorowego każda z osób odpowiada indywidualnie za przestępstwo popełnione przez wiele osób.

  1. Zasada humanitaryzmu.

Postulat, aby prawo karne było humanitarne, co oznacza, że powinno być pozbawione okrucieństwa, powinno zachowywać godności człowieka.

  1. Zasada: nie ma przestępstwa bez ustawy (nullum crimen sine lege).

Nie można karać za czyn, który nie był zabroniony w momencie jego popełnienia. Obejmuje 5 reguł:

    1. Prawo karne musi być prawem pisanym i zawartym w ustawie.

    2. Przepisy prawa karnego muszą opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny i czytelny dla jego zrozumienia i przestrzegania.

    3. Niedopuszczalne jest stosowanie analogii na niekorzyść osoby oskarżonej.

    4. Ustawa karna wprowadzająca odpowiedzialność karną bądź ją zaostrzająca nie może działać wstecz; może jednak likwidować odpowiedzialność bądź ją łagodzić.

    5. Kara za przestępstwo musi być bezwzględnie oznaczona i przewidziana we wcześniej wydanej ustawie.

ŹRÓDŁA POLSKIEGO PRAWA KARNEGO.

  1. Kodeks Karny (obowiązuje od 6 VI 1997 r. z późniejszymi zmianami).

  2. Różnego rodzaju ustawy tematyczne, np.:

  • Prawo międzynarodowe.

  • Konstytucja (zakreśla normy tworzenia prawa karnego).

  • Przepisy z innych dziedzin prawa (np. z prawa cywilnego).

  • OBOWIĄZYWANIE USTAWY KARNEJ.

    Ustawa karna obowiązuje od momentu wejścia w życie (z dniem jej ogłoszenia, bądź według daty rozpoczęcia obowiązywania ustawy zawartej w tej ustawie). Końcowy moment obowiązywania ustawy zawarty jest zaś w nowej ustawie obejmującej tą samą problematykę, co ustawa wcześniejsza.

    Obowiązywanie ustawy przed wydaniem prawomocnego wyroku. Wówczas stosowana jest ustawa względniejsza (dogodniejsza).

    W przypadku zmiany ustawy w odniesieniu do sprawy osądzonej - zasada stabilności wyroków, ale: