WOJEWÓDZTWO (jest ich 16)	SIEDZIBA WOJEWODY	SIEDZIBA SEJMIKU WOJEWÓDZTWA
Pomorskie	Gdańsk	Gdańsk
Zachodnio-pomorskie	Szczecin	Szczecin
Lubuskie	Gorzów Wlkp	Zielona Góra
Wielkopolskie	Poznań	Poznań
Kujawsko-pomorskie	Bydgoszcz	Toruń
Warmińsko-mazurskie	Olsztyn	Olsztyn
Podlaskie	Białystok	Białystok
Mazowieckie	Warszawa	Warszawa
Łódzkie	Łódź	Łódź
Świętokrzyskie	Kielce	Kielce
Lubelskie	Lublin	Lublin
Podkarpackie	Rzeszów	Rzeszów
Małopolskie	Kraków	Kraków
Śląskie	Katowice	Katowice
Opolskie	Opole	Opole
Dolnośląskie	Wrocław	Wrocław

Ad. 1 ORGANY ADMINISRACJI RZĄDOWEJ:

• NACZELNE ORGANY ADM. RZĄD.

Cechy: - zwierzchnie wobec wszystkich pozostałych organów adm. rządow; - powoływane przez Sejm, Prezydenta; -o właściwości miejscowej obejmującej obszar całego kraju.

Przykłady: - Prezes RM; - ministrowie kierujący poszczególnymi działami adm. rząd.; - Komitet Integracji Europ.

• INNE CENTRALNE ORGANY ADM. PAŃSTWOWEJ

Cechy: - nie są naczelnymi organami; - podporządkowane Premierowi, RM; - powoływane przez Premiera; - o właściwości miejscowej obejmującej obszar całego kraju. Lista organów centralnych nie jest stała.

Pozaresortowe organy (podlegające premierowi): - Szef Agencji Wywiadu; - Szef ABW; - Szef CBA; - Prezes UOKiK; - Prezes Urzędu Zamówień Publicznych; - Prezes GUS; - Centralna Komisja ds. Stopni i Tytułów

Resortowe (podlegające poszczególnym ministrom): - MSWiA podlegają: - Szef Obrony Cywilnej Kraju; - Komendant Główny Policji; - Prezes Urzędu ds. Cudzoziemców; - Główny Geodeta Kraju; - Min. Infrastruktury podlegają: -Głony Inspektorat Nadzoru Budowlanego; - Główny Inspektorat Transportu Drogowego; - Min. Gospodarki podlegają: -Prezes Urzędu Regulacji Energetyki; - Prezes Urzędu Patentowego; - Min. Finansów: - Generalny Inspektorat Kontroli Skarbowej; - Min. Pracy i Polityki Społecznej: - Kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych; - Min. Kultury i Dziedzictwa Narodowego: - Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych; - Min. Ochrony Środowiska: - Gł. Inspektor Ochrony Środowiska; - Prezes Wyższego Urzędu Górniczego; -Min. Rolnictwa i Rozwoju Wsi: - Prezes KRUS; - Główny Lekarz Weterynarii; - Gł. Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa; - Min. Spraw Zagranicznych: - Gł. Inspektor Farmaceutyczny; - Gł. Inspektor Weterynaryjny.

• TERENOWE ORGANY ADM. RZĄD. ZESPOLONEJ

Na szczeblu województwa: - wojewodowie; - kierownicy zespolonych służb inspekcji straży (np. policja, straż pożarna, inspekcje handlowe, nadzoru budowalnego itp.). Kierownicy są podporządkowani wojewodzie i z reguły działają w jego imieniu w drodze ustawowego umocowania. Wyjątek: gdy przepis szczególny tak stanowi działają we własnym imieniu i wtedy występują jako organy.

Na szczeblu powiatu: -kierownicy 3 zespolonych służb inspekcji straży: 1. Policji, 2. Straży pożarnej, 3. Inspekcji nadzoru budowlanego. Podlegają staroście.

• TERENOWE ORGANY ADM. RZĄD. NIEZESPOLONEJ

Tzn. że są podporządkowani bezpośrednio wojewodzie, np. organy straży granicznej, adm. celnej, adm. skarbowej itp.

Do organów adm. nie należą: - NIK, - PIP.

Ad. 2 ORGANY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

1. Organy JST:

- organy gmin: Rada Gminy, Wójt, Burmistrz, Prezydent

- org. Powiatu: Rada, Zarząd, Starosta

- org. Województwa: Sejmik, Zarząd, Marszałek

2. Organy związków gmin, powiatów, związków miast na prawach powiatu:

- Zgromadzenie

- Zarząd

-Przewodniczący Zarządu

3. SKO

Ad. 3 Np. Prezes NBP, Przewodniczący KRRiT, zakłady, banki.

• Podmioty, które wykonują administracje publiczną w znaczeniu przedmiotowym na podstawie prawa. Najważniejszą kategorię stanowią organy administracji publicznej, czyli człowiek/grupa ludzi, która:

1. jest wyodrębniona ze struktury organizacyjnej państwa/samorządu terytorialnego

2. została powołana w celu realizacji norm prawa administracyjnego (do stosowania tych norm w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu)

3. działa w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji

• Podział organów administracji publicznej

1. Ze względu na rodzaj struktury organizacyjnej do której organ należy:

1. organy administracji państwowej, w tym rządowej (np. Prezes RM, Wojewoda)

2. organy administracji samorządowej (np. Rada Gminy, Starosta)

2. Ze względu na terytorialny zakres działania

1. naczelne i centralne (obejmują całe terytorium państwa) np. minister

2. terenowe (obejmują jakąś część państwa) np. wojewoda

3. Ze względu na sposób kreowania

1. z wyboru (np. wójt)

2. z powołania (np. wojewoda)

3. z nominacji (np. Naczelnik Urzędu Skarbowego)

4. Ze względu na skład osobowy

1. jednoosobowe (np. Minister Finansów)

2. kolegialne (np. Rada Ministrów)

• Prezydent nie jest organem administracji publicznej, lecz wykonuje pewne sprawy z jej zakresu przy okazji. Podobnie organy jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego (np. sołtys).

• E. Kompetencja to właściwość/zdolność organu administracji publicznej do podejmowania działania określonego przez prawo w wyznaczonym przez prawo zakresie spraw. Może być uprawnieniem jak i obowiązkiem (obowiązek podjęcia postępowania w sprawie działania). Jej zakres działania określają przepisy prawa ustrojowego, generalnie te, które powołują dany organ. Do podjęcia działań potrzebna jest norma kompetencyjna, która określa w jakiej prawnej formie może działać organ z w powierzonej mu sprawie. Charakter:

1. zewnętrzny - realizacja norm prawa materialnego; określone w prawie materialnym, procesowym i ustrojowym

2. wewnętrzny - zmierzają do budowy struktur administracyjnych i kształtowania ich wewnętrznego funkcjonowania; kompetencje do tworzenia/likwidowania podmiotów administracji publicznej; określone w prawie ustrojowym

Normy kompetencyjne powinny mieć charakter norm ustawodawczych.

• Konstrukcja:

• Upoważnienie do wykonywania kompetencji - może być przez organ (lub inny podmiot) innemu organowi/podmiotowi administracji publicznej lub pracownikowi urzędu. Możliwe, jeśli zezwala na to prawo. Jest to swego rodzaju pełnomocnictwo. Organ wydający nie traci kompetencji, a organ upoważniony wykonuje decyzje na rachunek i w imieniu tego organu. Sam nie staje się organem administracji publicznej, ponieważ nie otrzymuje tej kompetencji jako własnych. Celem jest odciążenie organu administracji publicznej.

• Przeniesienie kompetencji - dochodzi do utraty kompetencji przez organ dokonywujący przeniesienia. Organ na który to przeniesienie nastąpiło zyskuje ją jako własną. Na przeniesienie kompetencji musi zezwalać wyłącznie norma ustawowa. Organy administracji rządowej mogą zlecać zadania ze swego zakresu jednostkom samorządu terytorialnego. Do przeniesienia kompetencji może dojść wprost (ustawowo) lub pośrednio (porozumienie). Delegacja to przeniesienie części kompetencji organu wyższego na niższy z zakazem subdelegacji, a dewolucja to przejęcie przez organ wyższy kompetencji organu niższego.

f. ZAKŁADY PUBLICZNE

Definicja- jest to jedność osób i rzeczy, powoływany przez organ adm. publ., bądź za ich zezwoleniem przez inny podmiot, dla trwałej realizacji określonego zadania publicznego. Samodzielna jednostka organizacyjna, wyposażona w trwale wyodrębnione środki rzeczowe i osobowe, których podstawowych celem jest bezpośrednie świadczenie usług socjalno-kulturowych o szczególnym znaczeniu społecznym na rzecz osób będących użytkownikami zakładu.

Przykłady: szkoły, biblioteki, muzea, więzienia.

Podział zakładów:

-otwarte- np. biblioteka

-o ograniczonym dostępie- np. uniwersytet

-zamknięte-więzienia

Cechy zakładu:

-Wyodrębnienie organizacyjne

-świadczenie usług jako cel

-substrat osobowy- personel

-majątkowy

-władztwo zakładowe

-destynatariusze- użytkownicy

1. Centralne organy administracji publicznej

1. RADA MINISTRÓW. Posiada kompetencje generalne, tj. może zajmować się całą administracją publiczną. Jest organem kolegialny składającym się zawsze z Prezesa Rady Ministrów i ministrów. W jej skład mogą (ale nie muszą) wchodzić: wiceprezesi RM (nie ma obowiązku ich powoływania), przewodniczący komitetów określonych w ustawach. Możliwe jest łączenie funkcji (np. Prezes RM może być też i ministrem).

POWOŁANIE [model uproszczony]

- Prezydent desygnuje premiera

- premier dobiera ministrów

- Prezydent zatwierdza skład, a Sejm udziela wotum zaufania

Prezydent na wniosek Prezesa RM może dokonywać zmian z składzie RM. Dymisja rządu następuje gdy: ukonstytuowany zostaje nowy Sejm, Prezes RM rezygnuje ze swego stanowiska, Sejm nie udzieli wotum zaufania, Sejm uchwali wotum nieufności.

• PODSTAWOWE ZADANIA:

- prowadzenie polityki wewnętrznej i zewnętrznej (zagranicznej) RP ( w zakresie w jakim nie czynią tego inne podmioty administracji publicznej)

- kierowanie administracją rządową

- kompetencje o charakterze wykonawczym (rozporządzenia zapewniające wykonywanie ustaw)

- ochrona interesów Skarbu Państwa, projekt budżetu i kierowanie jego wykonaniem

- bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, porządek publiczny

- ogólne kierownictwo w zakresie obronności kraju, stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji, zatwierdza i wypowiada umowy międzynarodowe

• SPOSÓB FUNKCJONOWANIA RM: Obraduje na posiedzeniach, które mają charakter niejawny, aczkolwiek RM ma obowiązek informować opinie publiczną o przedmiocie posiedzeń. Rozstrzygnięcia zapadają w drodze uzgodnienia, w ostateczności wskutek głosowania. Może także dojść do korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk („droga obiegowa”).

• Przewodniczącym jest PREZES RADY MINISTRÓW:

- reprezentuje on RM i kieruje jej pracami (zwołuje posiedzenia, ustala porządek obrad, przewodniczy obradom).

- kieruje merytoryczną działalnością RM i ponosi za nią odpowiedzialność polityczną

- koordynuje i kontroluje pracę członków RM

- zapewnia wykonywanie polityki RM i określa tego sposoby

- kształtuje skład RM

Przewodniczący RM to organ samodzielny, podobnie członkowie RM są osobnymi organami. Członkowie RM mają realizować politykę rządu i ponoszą solidarną odpowiedzialność za działanie całej RM.

• SEKRETARZ RM przygotowuje posiedzenia rządu i obsługuje je. Przyjmuje on projekty dokumentów rządowych od wnioskodawców i przekazuje je członkom RM, opracowuje protokół. Powoływany przez Prezesa RM.

• ORGANY WEWNĘTRZNE RM mają charakter pomocniczy, także w stosunku do prezesa. Tworzone przez Prezesa RM z jego własnej inicjatywy lub na wniosek członka RM. W ich skład nie muszą wchodzić członkowie RM. Są to podmioty, które nie mają własnych kompetencji, lecz służą radą. Nie są organami administracji publicznej. Można podzielić je na:

a) obligatoryjne (muszą funkcjonować w RM)

1. Rada Legislacyjna. Organ opiniodawczo-doradczy w sprawach stanowienia prawa. Dokonuje ocen rządowych projektów ustaw.

2. Rządowe Centrum Legislacji. Zapewnia koordynacje działalności legislacyjnej organów administracji rządowej, szczególnie Prezesa RM i RM. Zapewnia też prawną obsługę RM poprzez opracowywanie rządowych projektów aktów prawnych.

b) fakultatywne (tworzone przez Prezesa RM lub RM)

1. Organy pomocnicze RM/Prezesa RM.

- stały komitet zajmujący się inicjowaniem, ustalaniem, uzgadnianiem rozstrzygnięć bądź stanowisk np. Komitet Ekonomiczny RM

- komitety doraźne (dla określonych kategorii spraw)

- rady i zespoły opiniodawcze/doradcze w sprawach należących do zakresu działania RM i jej Prezesa (np. Rada ds. Zrównoważonego Rozwoju)

2. Komisje kodyfikacyjne - opracowywanie kodeksów danych gałęzi prawa

3. Komisje wspólne - ich celem jest wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawach ważnych dla polityki rządu i interesów samorządu terytorialnego, tworzą je reprezentanci rządu i przedstawiciele określonych instytucji/środowiska, którzy są zainteresowani dany rozstrzygnięciem

• PEŁNOMOCNICY RZĄDU. Ustanawiani są przez RM w drodze rozporządzenia do określonych spraw, których powierzenie ministrom nie byłoby celowe. Może nim być zwłaszcza sekretarz stanu, podsekretarz stanu, wojewoda. Nie mają własnych kompetencji i nie są organami administracji publicznej. Rząd powołuje stanowisko, a Prezes RM konkretną osobę na nie. Np. pełnomocnik ds. rządowego programu budowy dróg krajowych i autostrad.

B. PREZES RM (jako samodzielny organ). Jest organem o charakterze generalnym, który pełni funkcje łącznika całej administracji rządowej.

GŁÓWNE ZADANIA:

- wydawanie rozporządzeń i zarządzeń [funkcje prawodawcze]

- jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej

- dokonuje obsady personalnej szeregu organów administracji publicznej (np. wojewody) [funkcje personalne]

- kompetencje nadzorcze względem niektórych organów centralnych, a także samorządu terytorialnego. [funkcje nadzorcze]

-powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Prezesa RM, sekretarzy i podsekretarzy stanu

• Jego zastępcą jest WICEPREZES RM. Jest stałym pomocnikiem Prezesa RM. Nie jest organem administracji publicznej i nie posiada własnych kompetencji. Wykonuje tylko powierzone mu zadania w imieniu premiera. W razie tymczasowej nieobecności lub przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezesa RM jest jego zastępcą.

• Prezes posiada aparat pomocniczy - KANCELARIA PREZESA RM. Jej zakres zadań i organizacje określa statut nadany przez Prezesa RM w drodze rozporządzenia. Obsługuje ona także RM, wiceprezesa RM, Radę Legislacyjną i inne podmioty o charakterze fakultatywnym. Pełni funkcje urzędu RM i jej Prezesa. Kieruje nią Szef powołany przez Prezesa RM. Z upoważnienia Prezesa RM realizuje szereg zadań:

- o charakterze kontrolnym

- o charakterze koordynacyjnym

- wskazanych przez RM

- działania prognostyczno-analitycze (ocena skutków społeczno-gospodarczych projektowanych regulacji)

- realizacja polityki kadrowej administracji rządowej

- wydaje Dziennik Ustaw RP i Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”

- obsługa informacyjna oraz prasowa

• MINISTROWIE

Obecnie nie mamy stałego katalogu ministrów. Prezes RM każdorazowo decyduje ilu ich będzie, jaka będzie ich nazwa i zakres działania. Dzięki temu można ich dopasowywać do działań politycznych. Prezes RM wydaje odrębne rozporządzenie co do każdego ministra. Jeśli jest to minister resortowy, to oprócz powyższych musi/szą zostać wskazany/e dział/y którym/i będzie zarządzać, kto będzie go obsługiwał, jakie organy będą mu podległe i jakie będzie nadzorował.

• RESORTOWI. Kierują określonymi działami administracji rządowej. Zakres działania określony w rozporządzeniach Prezesa RM. Ministra resortowego określa się także mianem ministra właściwego do spraw danego działu. Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy ministerstwa oraz sekretarzy i podsekretarzy stanu. Wiceministrowie (nie są organami administracji publicznej, podobnie jak sekretarz i podsekretarz stanu) wykonują polecania ministra i mu pomagają. Sekretarz stanu ma pierwszeństwo przy zastępowaniu ministra (jest wyższy rangą niż podsekretarz). Osoby na stanowiska sekretarza i podsekretarza stanu wybiera Prezes RM na wniosek właściwego ministra, który tez ustala ich zakres czynności (zawiadamiając o tym Prezesa RM). Są to stanowiska ściśle polityczne (odwołani zostają oni wraz ze zmianą RM, podobnie wojewodowie). Premier nie kształtuje działów administracji publicznej, lecz dokonuje powierzenia ministrom kierownictwa działami ustalonymi w drodze ustawowej. Istnieje 30 działów administracji publicznej, które mogą być swobodnie łączone. Wyjątki:

1) Urzędem Ministra Obrony Narodowej może kierować tylko Minister Obrony Narodowej [przepis końcowe o działach administracji publicznej].

2) Są 3 działy, które muszą (musi te 3, może też i inne)być kierowane tylko przez jednego ministra: budżet, finanse publiczne, instytucje finansowe . W praktyce jest nim Minister Finansów. [cześć ogólna]

Funkcje ministrów resortowych:

- kieruje, nadzoruje, tworzy/likwiduje. obsadza i kontroluje działalność podporządkowanych mu jednostek

- obowiązek inicjowania i opracowania polityki RM w stosunku do działu, którym kieruje (powinien na posiedzeniu RM przedkładać projekty aktów normatywnych)

-może wydawać wytyczne i polecania wiążące kierowników podlegających mu jednostek w celu dostosowania do polityki RM (są one ograniczone: mogą dotyczyć tylko rozstrzygnięć co do istoty sprawy, która ma być załatwiona w drodze decyzji administracyjnej)

- współdziała z członkami RM

- występuje do Prezesa RM o powołanie zespołów międzyresortowych do wykonywania zadań wykraczających poza jego zakres

- po zawiadomieniu Prezesa RM powołuje rady i zespoły jako organy pomocnicze w sprawach należących do zakresu jego działania

• BEZ TEKI („z powierzenia”). Wykonują zadania powierzone im przez premiera. Działają na jego zlecenia i z jego upoważnienia. Premier obdarza ich częścią swych zadań i kompetencji, powierza ich realizacje. Ustanawiani przez premiera w drodze tzw. rozporządzenia atrybucyjnego (jest spersonifikowane; zmiana osobowa powoduje to, że trzeba wydać nowe rozporządzenie). Wskazane jest w nim także ministerstwo lub inny urząd administracji publicznej, który ma ich obsługiwać. Minister bez teki nie kieruje żadnym działem i nie jest organem administracji publicznej. Ich powołanie zależy od `widzimisie' Prezesa RM. Np. Minister Koordynator ds. Służb Specjalnych

• MINISTERSTWO. Tworzone (w drodze rozporządzenia) i znoszone przez RM. Jego szczegółową strukturę określa statut nadawany przez Prezesa RM. W każdym tworzy się gabinet polityczny ministra. Są 4 podstawowe komórki organizacyjne( ustawa o RM):

• Departamenty - sprawy merytoryczne ministerstwa

• Biura - obsługa administracyjno-organizacyjne ministerstwa

• Sekretariaty - obsługa ministra, komitetów, rad i zespołów

• Wydziały - jednostki organizacyjne tworzone w departamentach i biurach

Nadzór nad powyższymi sprawuje dyrektor generalny ministerstwa.

Ciała doradczo-opiniodawcze (np.):

1. Państwowa Rada Ochrony Przyrody i Środowiska (minister właściwy ds. ochrony środowiska)

2. Krajowa Rada Transplantacyjna (przy ministrze właściwym ds. zdrowia)

• PRZEWODNICZĄCY KOMITETÓW WCHODZĄCYCH W SKŁAD RM

Komitety to ciała kolegialne. Ich przewodniczący poza funkcją podmiotu kierującego ich działalnością są również samodzielnymi jednoosobowymi organami administracji publicznej. Jego uprawnienia są analogiczne do uprawnień ministrów.

• Komitet Integracji Europejskiej zajmuje się prognozowaniem i koordynowaniem polityki integracyjnej Polski ze strukturami UE poprzez działania dostosowujące system polski do standardów europejskich. Prognozuje i koordynuje ciałami całej administracji państwowej w zakresie pomocy zagranicznej (głównie finansowej). Skład:

1. przewodniczący (jedyny z tej kategorii)

2. ministrowie kierujący działami ściśle związanymi z integracją europejską

3. sekretarz

4. urząd KIE

• Przy RM działa także Kolegium ds. Służb Specjalnych. Jest to organ opiniodawczo-doradczy w sprawach programowania, nadzorowania i koordynowania działalności Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i podobnych. Skład: Prezes RM (jako przewodniczący), sekretarz, Minister Obrony Narodowej i właściwi ministrowie ds. wewnętrznych, zagranicznych, finansów publicznych oraz Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego. W posiedzeniach mogą uczestniczyć m.in. Szef ABW i AW.

INNE CENTRALNE ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Obejmują całe terytorium kraju, ale podlegają organom naczelnym. Ich szefowie/kierownicy nie wchodzą w skład RM. Są tworzone w drodze ustawowej (nie konstytucyjnej) i wyjątkowo na podstawie rozporządzeń. Poszczególne osoby są do nich powoływane przez Premiera (a organy naczelne przez Prezydenta). Duże podobieństwo do organów naczelnych, ale nie mogą wydawać rozporządzeń. Wszystkie mają kompetencje specjalne - wyodrębniony zakres, którym się zajmują. Podlegają nadzorowi określonego ministra (resortowego) lub Prezesa RM. Są to zazwyczaj organy jednoosobowe. Gdyby był to organ kolegialny nosiłby nazwę komisji (np. Komisja Nadzoru Finansowego)

• Kompetencje:

a) kompetencje specjalne + podobne do organów naczelnych

b) nie mogą wydawać rozporządzeń

c) realizują kierunki kierunki/linie rozwoju polityki wyznaczaną przez organy naczelne

• Dzielą się na:

• Nadzorowane przez poszczególnych ministrów (np.:):

• Prezes Urzędu Patentowego RP

• Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad

• Główny Komendant Policji/Państwowej Straży Miejskiej

• Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego

• Nadzorowane przez Premiera:

1. Prezes Głównego Urzędu Skarbowego

2. Prezes Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (i Wywiadu)

3. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta

Organy te posiadają swoje organy pomocnicze. Przykłady: Prezes GUSu ma cały urząd jako aparat pomocniczy, a Komendant Główny Policji Komendę Główną.

Organy centralne są zwierzchnie w stosunku do terenowych, np.: Komendant Główny w stosunku do Komendanta Wojewódzkiego. Wyjątkowo może nie być odpowiednika terenowego (np. Prezes Urzędu Patentowego)

Istnieją takie organy, które mimo zakresu swych kompetencji i zakresu działania, nie są organami centralnymi, lecz centralnymi organami administracji. Podlegają one Sejmowi. Np. Główny Inspektor Danych Osobowych

Agencje (nie są organami administracji centralnej) tworzone są na mocy ustaw, które określają ich zakres działania i strukturę organizacyjną. Ich organem zarządzającym i wykonawczym jest prezes agencji powoływany/odwoływany przez Prezesa RM. Są 3 grupy:

1. ich szefowie mają pozycję prawną centralnych organów administracji rządowej (np. Szef ABW)

2. podmioty o charakterze spółek prawa handlowego wykonujące zadania o charakterze publicznym jako funkcje zlecone administracji

3. (najliczniejsze) państwowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną (np. Agencja Rynku Rolnego)

Istotnymi składnikami sytemu kontroli w Polsce są: inspekcje (np. Państwowa Inspekcja Sanitarna), dozory i nadzory (np. Urząd Dozoru Technicznego). Są to instytucje, podmioty zbiorcze będące organami inspekcji. Główni inspektorzy działający przy pomocy Inspektoratów zajmują pozycje centralnych organów administracji rządowej. Moją własne zadania i kompetencje. Podporządkowani są określonym ministrom i funkcjonują w strukturach działów administracji (wyjątek: Państwowa Inspekcja Pracy powiązana z Sejmem). Funkcje nadzorczo-regulatywne i kontrole w wydzielonych dziedzinach spraw.

TERENOWE ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

• WOJEWODA

Posiada kompetencje ogólne dotyczące całej administracji publicznej. Może wydawać polecenia służbowe, tzw. polecenia celu Organ przewidziany przez Konstytucje, lecz szczegółowe kwestie dotyczące jego działania zawiera ustawa. Jest przedstawicielem RM w województwie. RM może ustanowić go pełnomocnikiem rządu. Jest powoływany i odwoływany przez Premiera na wniosek Ministra ds. Administracji Publicznej.

• Kompetencje (sprawy z zakresu administracji rządowej na szczeblu terenowym nie zastrzeżone na rzecz innych organów):

1. przedstawicielstwo RM w województwie

Odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa. W tym zakresie pełni funkcje:

- kontrolne (kontroluje wykonywanie zadań przez organy zespolonej administracji rządowej, a także poprzez nie wykonuje polecenia Premiera i RM; kontroluje także podmioty nie należące do administracji zespolonej, ale wykonujące jej zadania np. samorząd terytorialny)

- koordynacyjne (dostosowanie do miejscowych warunków polityki rządu; wynika z tego kontrola i koordynacja zadań wynikających z tego dostosowania)

- reprezentacyjne (oficjalne spotkania itp.)

- kierownicze (w zagrożeniu istotnych dóbr społecznych zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek administracji rządowej i samorządowej, kierując ich działalnością; może wydawać polecenia, które wiążą wszystkie organy administracji rządowej, a w przypadku zagrożenia, także administracji samorządowej; nie mogą one wskazywać rozstrzygnięcia co do istoty sprawy w decyzji administracyjnej)

2. zwierzchnictwo nad administracją zespoloną

Kieruje i koordynuje ją. Zapewnia warunki do jej skutecznego działania oraz ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.

3. organ nadzorczy względem jednostek samorządu terytorialnego

Nadzór w oparciu o kryterium zgodności z prawem. Środku nadzoru określają odpowiednie ustawy.

4. organ wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym

W stosunku do organów administracji rządowej działających na szczeblu powiatowym (odwołania od decyzji), niekiedy w stosunku do organów samorządu terytorialnego (wyłącznie przypadki zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.

5. reprezentowanie Skarbu Państwa

W stosunkach cywilno-prawnych o zasięgu wojewódzkim oraz o zasięgu lokalnym, gdzie jedną ze stron jest Skarb Państwa. Reprezentacja ta dotyczy głównie mienia powierzonego województwu w celu wykonywania jego zadań.

6. funkcja prawodawcza

• IV. 3. Organy nadzoru w stosunku do wojewody (nad jego działalnością):

1. Prezes RM (nadzór oparty na kryterium zgodności z polityką rządu)

Może on uchylać akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę (nie tylko gdy dojdzie do naruszenia kryterium politycznego, ale i gdy dokument będzie niezgodny z pozostałymi kryteriami nadzoru nad wojewodą). Jest on organem kierowniczym w stosunku do wojewody. Może wydawać mu zarządzenia i polecenia, a także kontrolować ich wykonywanie.

2. Minister właściwy ds. administracji publicznej (nadzór w oparciu o legalność, rzetelność i gospodarność)

• Aparat pomocniczy wojewody

1. zastępcy - I i II wojewoda. Powoływani i odwoływani przez premiera na wniosek wojewody. Zmieniają się wraz ze zmianą RM.

2. Urząd Wojewódzki - przy jego pomocy wojewoda wykonuje zadania. Na czele stoi Dyrektor Generalny. Dzieli się na wydziały, na czele z dyrektorami. Jego strukturę określa statut nadawany przez wojewodę, ale zatwierdzany przez Prezesa RM (określa on nazwy poszczególnych wydziałów w danym UW, zakres spraw, którymi ma się zajmować). Szczegółową organizację i tryb pracy określa Regulamin UW ustalany przez wojewodę. Wojewoda może na piśmie upoważnić pracowników UW do załatwiania spraw w jego imieniu i na jego odpowiedzialność.

3. Delegatury UW - tworzone przez wojewodę. Ich głównym celem jest usprawnienie działania zespolonej administracji wojewódzkiej. Delegatura jest aparatem pomocniczym działający poza siedzibą wojewody (na ogół inne miasto - byłe miasta wojewódzkie).

4. Przy wojewodzie działają też ciała doradcze - głównie Kolegium Doradcze UW (skład: wicewojewoda, Dyrektor Generalny UW, Komendant Wojewódzki Policji, Komendant Wojewódzki Straży Pożarnej

• Wojewódzka rządowa administracja zespolona

Administrację zespoloną tworzy wojewoda oraz działający pod jego zwierzchnictwem kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży. Kierownicy ci posiadają własne kompetencje i zadania, jak i wykonują je w imieniu wojewody. Nie muszą być omieć charakteru organu (gdy mają własne kompetencje przewidziane przez ustawę są organem , gdy nie - nie). Służby, inspekcje i straże to jednostki organizacyjne, które zostały wyodrębnione ze względu na kryterium przedmiotowe - zespół pewnych konkretnych spraw (np. policja, państwowa straż pożarna, inspekcja handlowa, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony środowiska, kuratorium oświaty. W skład administracji zespolonej wchodzą: Wojewódzki Konserwator Zabytków/Przyrody, wojewoda (najistotniejszy), Wojewódzki Komendant Policji, Wojewódzki Komendant Straży Pożarnej, inspektorzy (gdy mogą wydawać decyzje administracyjne są organem, gdy nie - nie) itd. Istotą zespolenia jest zwierzchnictwo wojewody, jako organu o kompetencji ogólnej nad jednostkami o kompetencji szczegółowej. Wyżej wymienieni działają pod jego zwierzchnictwem i mają z nim wspólny aparat pomocniczy. Zespolenie następuje od względem tych samych zasad i kryteriów. Wojewoda jako zwierzchnik kieruje i koordynuje administracje zespoloną, zapewnia warunki do skutecznego jej działa i ponosi odpowiedzialność za rezultaty tych działań. Zwierzchnictwo/zespolenie to ma zatem :

1. charakter merytoryczny. Nie jest to typowe kierownictwo, bo wojewoda nie jest zwierzchnikiem służbowym, jego polecenia nie mogą dotyczyć wszystkich sprawi nie mogą wskazać ich trybu, a jedynie cel jaki ma zostać osiągnięty

2. charakter osobowy. Wojewoda powołuje i odwołuje kierowników służb, inspekcji i straży. Wyjątki w odniesieniu do Policji i Państwowej Straży Pożarnej (minister właściwy do spraw wewnętrznych powołuje komendantów). Pracownicy wymienionych służb podlegają zwierzchnictwu wojewody i swoim organom zwierzchnim (tzw. podwójne podporządkowanie)

3. charakter organizacyjny. Istniał wspólny urząd pomocniczy - Urząd Wojewódzki (choć niektórzy inspektorzy, kierownicy itp. mają własne aparaty pomocnicze np. komendy). Jeśli kierownicy mają odrębne aparaty pomocnicze, to istota administracji zespolonej podtrzymywana jest przez Statut UW. Określa on również nazwy jednostek pomocniczych (komend, inspektoratów, kuratoriów) oraz nazwy kierowników i zakres działania jednostek. Podobny aspekt zespolenia obecny jest w Regulaminie UW, którego częścią są regulaminy komend, inspektoratów itd. Ich regulaminy są zatwierdzone przez wojewodę. Istota zespolenia realizowana jest także przez możliwość tworzenia delegatur . Najsilniejsze więzi między wojewodą a kierownikami zespolonych służb, inspekcji i straży występują na poziomie zespolenia kompetencyjnego (kierownicy ci z zasady wykonują kompetencje i zadania w imieniu wojewody.

• Porównanie zespolonej administracji wojewódzkiej z administracją powiatową

Powiatową administrację zespoloną tworzą w przeciwieństwie do wojewódzkiej administracji zespolonej nie tylko podmioty administracji rządowej, ale też samorządowej. Organami administracji rządowej w powiatowej administracji zespolonej są kierownicy powiatowych służb inspekcji i straży (jest ich mnie niż na szczeblu wojewódzkim): kierownicy policji i straży państwowej oraz inspekcja nadzoru budowniczego. Podlegają oni zwierzchnictwu starosty. Jest on organem administracji samorządowej (samorząd powiatowy), ale jako zwierzchnik służb, inspekcji i straży powiatowych pełni funkcje administracji rządowej Kompetencje starosty:

1. odwoływanie i powoływanie kierowników służb, inspekcji i straży w uzgodnieniu z wojewodą (wyjątek: komendanta powiatowej policji i państwowej straży powołuje komendant wojewódzki)

2. zatwierdza programy działania służb, inspekcji i straży

3. uzgadnia wspólne działania tych jednostek na terenie powiatu

4. w szczególnych sytuacjach sprawuje funkcje kierownicze

5. może zlecić przeprowadzenie kontroli

Starosta w przeciwieństwie do wojewody nie kieruje kierownikami służb, inspekcji i straży (tylko wyjątkowo). Ciałem pomocniczym starosty jest Komisja Bezpieczeństwa i Porządku. Jej zakres działania dotyczy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli. W powiecie nie ma zespolenia organizacyjnego, tj. każdy kierownik ma właściwy aparat pomocniczy (komendy, inspektoraty). Starosta może jednak składać wnioski o utworzenie/przekształcenie/likwidacje takich jednostek organizacyjnych. W powiecie nie występuje zespolenie kompetencyjne - każdy kierownik działa zawsze w swoim imieniu. Duży jest udział wojewody w zwierzchnictwie należącym do starosty, bo to wojewoda tworzy powiatowe komendy i inspektoraty. Wojewoda uczestniczy też w procedurze powoływania/odwoływania kierowników ( w uzgodnieniu ze starostą).

• WOJEWÓDZKA ADMINISTRACJA NIEZESPOLONA

Niezespolona, czyli taka, że nie ma zwierzchnictwa wojewody, nie ma podwójnego podporządkowania - jest pojedyncze podporządkowanie - ministrowi lub centralnym organom administracji rządowej. Wojewoda nie jest ich zwierzchnikiem, ale pewien wpływ na nich:

• ma kompetencje by polityka w województwa była wykonywana jednolicie (np. kompetencja do wydawania wiążących poleceń organom administracji niezespolonej

• kompetencje kontrolne i koordynacyjne

• organy administracji niezespolonej muszą uzgadniać z wojewodą projekty aktów prawa miejscowego

• może żądać od organów administracji niezespolonej bieżących wyjaśnień dotyczących ich działań, muszą one też składać coroczne sprawozdania ze swojej działalności

• wojewoda albo składa wniosek albo wyraża zgodę na powołanie konkretnej osoby na organ administracji niezespolonej (ale samo powoływanie należy do właściwego ministra lub organu centralnego - organu zwierzchniego)

• może wszcząć postępowanie dyscyplinarne wobec każdego pracownika rządowej administracji niezespolonej, który dopuścił się naruszenia prawa.

• prawo wglądu w tok każdej sprawy prowadzonej na obszarze województwa

Wyłącznie ustawa może stworzyć organ administracji niezespolonej i tylko gdy jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem zadań lub gdy zakres tych działań przekracza obszar jednego województwa. Przyczyny tworzenia organów administracji niezespolonej :

1. obawa przed nadmiernym rozrostem administracji pod wodzą wojewody

2. potrzeba silnej centralizacji

3. oparcia o podział inny niż terytorialny

4. potrzeba zapewnienia samodzielności organu.

Może to być administracja jednoszczeblowa (np. dyrektor urzędu morskiego) lub wieloszczeblowa (naczelnik US-> dyrektor US). Są to ponadto organy prokuratury, organy ZUSu.

W ramach administracji rządowej terenowej mogą też działać delegatury właściwych ministrów tworzone w drodze ustawowej. Organy administracji niezespolonej stanowią akty prawa miejscowego, w tym rozporządzenia porządkowe (ich projekty muszą być uzgadniane z wojewodą).

Przykłady organów administracji niezespolonej: organ administracji wojskowej (np. dowódcy kręgów wojskowych), administracja skarbowa (Dyrektorzy Urzędów Skarbowych), górnicza, celna, morska, straży granicznej, Państwowy Inspektor Sanitarny.

Nadzór na jednostkami samorządu terytorialnego(„kolerator samorządu”)

Ogólne ramy nadzoru zawarte są w Konstytucji.

Organami nadzorczymi są:

a) wojewoda

b) Prezes RM- w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach

c) Regionalne Izby Obrachunkowe - RIO sprawują nadzór wyłącznie w zakresie spraw finansowych. Są to organy adm. państwowej, pozarządowej. Same nadzorowane są przez organ adm. rządowej (konkretnie przez Ministra właściwego ds. Administracji Publicznej). Są to organy powołane specjalnie do nadzoru finansowego.

Wszystkie te organy (a,b,c) mogą ingerować w działalność samorządu terytorialnego, ale tylko, gdy ustawa to przewiduje. Jedynym dopuszczalnym kryterium nadzoru jest zgodność z prawem.

Środki nadzoru:

a) stwierdzenie nieważności uchwały lub zarządzenia -> dot. wojewody i RIO.

Tę nieważność można stwierdzić w przypadku sprzeczności z prawem. Gdy doszło do nieistotnego naruszenia prawa, to wydaje się je z zaznaczeniem naruszenia prawa.

b) wystąpienie Prezesa RM do Sejmu z wnioskiem o rozwiązanie organu stanowiącego w przypadku powtarzającego się naruszenia Konstytucji.

c) odwołanie organu wykonawczego (dokonuje Prezes RM) w razie powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw

d) zawieszenie organów jednostek samorządu terytorialnego i na to miejsce ustanowienie Zarządu Komisarycznego (dokonuje Prezes RM). Tylko gdy brak skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych nie ustaje i nie ma nadziei na zmianę tej sytuacji.

3. Samorządowe Kolegia Odwoławcze

Są to organy wyższego stopnia, w indywidualnych sprawach z zakresu adm. publicznej, dot. jednostek samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych. Samorządowe kolegia odwoławcze to organy adm. publicznej. Są to organy quasi-sądowe, przypominające sądy. Prezes RM powołuje członków sam. kolegiów odwoławczych. Kolegia te orzekają w składach 3 osobowych, a członkowie podlegają wyłącznie przepisom powszechnie obowiązującym.

---