W1 - Przemiany dydaktyki jako nauki (280207)

Literatura:

• Popławska - Idea samorządności. Autonomia pluralizm podmiotowość

• Popławska - Dylematy reformowanej szkoły w XXI w.

1. pojecie dydaktyki ogólnej i jego przemiany

- XVII w. - dydaktyka to sztuka nauczania = działalność praktyczna - Komeński - Czechy - talent

- XIX w. - Herbart - Niemcy - dydaktyka to teoria nauczania - analiza czynności nauczyciela - stopnie formalne

- XIX/XX w. - Dewey - USA - dydaktyka to teoria uczenia się - analiza czynności ucznia

- współcześnie - dydaktyka to nauka o nauczaniu i uczeniu się - analiza czynności nauczyciela i ucznia oraz czynników: celu, treści metod, środków i form organizacyjnych

2. nowa struktura nauk dydaktycznych - subdyscypliny dydaktyki ogólnej

- Dydaktyka w systemie nauk

• Nauka społeczna, pedagogiczna

• Spełnia warunki dyscypliny naukowej

- posiada własną terminologię

- posiada własną Metodologię

- posiada własną Przedmiot

- Nauki pedagogiczne:

• Pedagogika ogólna

• Dydaktyka

• Teoria wychowania

• Historia wychowania

- Subdyscypliny dydaktyki

• Dydaktyka Medyczna

• Dydaktyka Wojskowa

• Dydaktyka Technicznych środków kształcenia - technologia kształcenia lub inżynieria techniczna

• Dydaktyka Treści - teorie doboru treści kształcenia

• Dydaktyka Metodologiczna - naukowy sposób badania rzeczywistości

• Neurodydaktyka - reakcje struktur mózgu na proces uczenia się

• Dydaktyka Szkoły wyższej

1. Nowe zadania dydaktyki - XXI w - należy aktualizować zadania wychowawcze, kierunki i zamierzenia edukacji

- cel:

• Pytanie:

- Ku czemu zmierzamy? do działania w jakim świecie ma przygotować edukacja? czego nauczać ma szkoła?

- pytanie o cel społeczny, utylitarny oraz Pytanie o cel jednostkowy, indywidualny

- Po co uczyć (się)?

• Odpowiedź

- Pomóc dorastać do coraz trudniejszych zadań jakie stawia przed człowiekiem cywilizacja

- Uczyć się aby: Wiedzieć, być, żyć wspólnie, działać

- treść:

• pytanie

- Jaka wiedza Jest i będzie potrzebna jednostce

- pytanie o treść edukacji

- czego uczyć?

• Odpowiedź

- Kryteria doboru treści: Rozwijający się człowiek, Zmieniający się świat, Kultura/nauka

- istota:

• Pytanie: Jaka jest natura procesu nauczania I uczenia się?

• Odpowiedź:

- Jest aktywnością w którą zaangażowany jest zarówno uczeń jak i nauczyciel

- Edukacja jest czynnikiem rozwoju człowieka przez całe życie

- strategie:

• Pytanie:

- Jaka jest swoista natura procesu nauczania i uczenia się w XXI wieku

- pytanie o organizację, metody i przebieg procesu kształcenia

- jak/w jaki sposób nauczać i uczyć się?

• Odpowiedź:

- Metody i techniki aktywizujące

- Zorientowane na ucznia

- Kształcenie konstruktywistyczne

- podmiot-uczeń:

• Pytanie:

- Jaki jest i jaki się staje uczeń w XXI w., adresat oferty edukacyjnej

- pytanie o podmiot procesu kształcenia

- kogo uczyć?

• Odpowiedź:

- Właściwości wieku ucznia wobec społecznych konsekwencji świata XXI w.

- podmiot-nauczyciel:

• Pytanie:

- Jaka jest rola i zadania, kompetencje nauczyciela w procesie nauczania i uczenia się w XXI w

- kto uczy?

• Odpowiedź:

- Kompetencje nauczyciela w aspekcie: Psychologicznym, Socjologicznym, Pedagogicznym

1. Kierunki rozwoju naukowej dydaktyki ogólnej

- Lewowicki:

• Wiązanie dydaktyki z aksjologią I teleologią

• Budowanie spójnego sytemu teorii pedagogicznej - powiązanych z dokonaniami innych nauk

• Budowanie różnych modeli dydaktyki

• Uwzględnienie konsekwencji jakie mają przemiany filozofii edukacji w której znaczenia nabrały: doktryna krytyczno-kreatywna, sprawy rozwijania osobowości i problemy aksjologii

- Piotrowski:

• Metadydaktyke

• Tendencje związane z technologią kształcenia, humanistycznym podejściem i pedagogiką krytyczną

- Zaczyński:

• odkrywanie podmiotowości ucznia

• budowanie dydaktyki podmiotowej, wywiedzionej z analizy rzeczywistości dydaktycznej

- Denek:

• Przywracanie systemu wartości

• Model poszukiwania komunikacji i kompetencji w dydaktyce

• Zbliżanie do tendencji Unii Europejskiej

w2 - neurodydaktyczne implikacje dla edukacji (070307)

neurodydaktyka korzysta z dziedzin:

• dydaktyka

• Neurobiologia

• Neuroanatomia

• Neuromorfologia

• Neuropsychologia

• psychologia poznawcza

• Teoria sieci neuronowych

Cel neurodydaktyki: praktyczna pomoc w optymalnym i twórczym rozwijaniu zadań pedagogicznych z wykorzystaniem wiedzy o indywidualnych możliwościach organizacji mózgu i wyższych funkcji psychicznych

Neurodydaktyka zakłada że wszelkie metody nauczania powinny być kompatybilne z możliwościami uczniów które w znacznym stopniu określone są przez biologiczne parametry mózgu

Jeśli się chce lepiej zrozumieć człowieka trzeba poznać najpierw mózg - Lashley

Uczenie się wg neurodydaktyki - proces w wyniku którego powstają w mózgu nowe ślady pamięciowe - engramy, a także przekształceniu ulęgają już istniejące poprzez zmianę aktywności synapsy

Rodzaje uczenia się:

• Procedualne

- odruchowe;

- na zasadzie prób i błędów,

- wymaga licznych powtórzeń,

- trwa długo,

- efektem jest długa trwałość,

- nabycie prostych umiejętności;

- utajone

- odruchowe

• Deklaratywne

- wymaga zaangażowania świadomości,

- szybkie i bardzo efektywne,

- decyduje o szkolnych sukcesach i niepowodzeniach,

- wymaga niezaburzonego działania płatów skroniowych

Projekt edukacyjny zakłada ze:

• Nauczycielom potrzebna jest wiedza z zakresu neurologii, neuropedagogiki i edukacji twórczej

• Edukacja powinna w większym stopniu wykorzystywać genetyczno-biologiczne uwarunkowania naszego rozwoju i faktyczne predyspozycje człowieka czyli powinna być uzasadniona neurologicznie

Neurodydaktyka uwzglednia

• Prawidłowości, mechanizmy i możliwości rozwoju

• Faktyczne możliwości mózgu I preferencje w uczeniu się

• Potrzeby własnego doskonalenia się i osiągania sukcesu

• Istotę wielorakiej inteligencji i ogromnej różnorodności ludzkich osobowości

• Alchemię rozwoju i możliwości zrobienia w szkole i życiu kariery

• Osobistego indywidualnego rozwoju człowieka poprzez samodzielne doskonalenie się

Ryszard Kapuściński:

• era agrarna - wartością ziemia,

• wiek XIX - wartością maszyna,

• wiek XXI - wartością mózg, umysł

W procesie uczenia się aktywne są trzy części mózgu:

• Kora mózgowa

- rozwiązywanie problemów,

- rozróżnianie wzajemnych relacji,

- określanie wzorców znaczeniowych;

- proces myślenia

• Układ limbiczny

- emocje,

- funkcje zachowawcze,

- pamięć długotrwała,

-system immunologiczny,

- potrzeba snu i jedzenia,

- popęd seksualny

- Znaczenie układu limbicznego

• Emocje i skojarzenia są ważniejsze niż rozumienie poznawcze - informacje powiązane z emocjami pozostaną zachowane w pamięci długotrwałej

• Zarządzanie pojęciem wartości i osądem prawdy - oddzielenie informacji zbędnych i przekazanie dalej tylko istotnych; ocena wartości informacji - połączenie z określonymi emocjami

• Móżdżek z pniem mózgu

- przetrwanie (gwałtowne reakcje),

- kontrola funkcji motorycznych (oddychanie, równowaga),

- ochrona własnego terytorium (przestrzeń osobista, przyjaźń),

- zachowania partnerskie (przyciąganie uwagi, popisywanie się),

- doznawanie hierarchii (potrzeba bycia kimś, bycia przywódca grupy)

- zachowania instynktowne (łatwe do przewidzenia, powtarzające się)

stres a uczenie się

• Dominacja funkcji pnia mózgu

• Krew przepływa z części odpowiedzialnych za procesy myślowe do pnia

• Zamykanie się mózgu

5 szans na sukces dzięki neurodydaktyce:

1. Wykorzystanie możliwości całego mózgu w procesie kształcenia

- Lewa półkula

• Język mówiony

• Pisany

• Logika

• Zdolności matematyczne

• Zdolności analityczne

- Prawa półkula

• Rozpoznawanie kolorów

• Wyczucie rytmu

• Intuicja

• Wyobraźnia

• Poczucie humoru

- „Dieta”

• Zróżnicowana - unikanie monotonii; mózg nie jest w stanie trwać w nieustannej gotowości; aktywność wzrasta i maleje przechodząc od okresu największej wydajności do stanu całkowitego zamknięcia się;

• zrównoważona - ćwiczenia które skłaniają obydwie półkule do pracy, współpraca półkul oznacza poprawę wydajności mózgu, model Gardnera; uczenie się bogate wielokanałowe wymagające zaangażowania wszystkich zmysłów

• smaczna - sala powinna stać się środowiskiem pobudzającym jak największą liczbę zmysłów, najlepiej wszystkie; pomieszczenie kolorowe, zachęcające jasne i pełne miłych dźwięków; korzystanie z różnorodnych środków;

• wartościowa - sens podejmowanych działań; uświadamianie celów kształcenia; czego i po co się uczy uczeń; kształtowanie pozytywnej motywacji

• Zaplanowana - planowanie działań; uświadomienie sobie własnych metod nauczania i prezentacji; wyjaśnienie uczniom czego się mogą spodziewać;

• Omówiona - warto sprawdzać serwowane „posiłki” podczas lekcji i po ich zakończeniu; można włączyć do tego także uczniów (samokontrola, samoocena); bez informacji zwrotnych ze strony uczniów nie można doskonalić własnych umiejętności;

2. Wykorzystanie wszystkich składników pięcioczynnikowego modelu WSWS (Wysoka samoocena w wiara w siebie)

- Przynależność - poczucie zaakceptowania, bycia potrzebnym

- Aspiracje - wiara ze nauka jest celowa

- Bezpieczeństwo - pewność pozycji w grupie; poczucie bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego

- Tożsamość - zdawanie sobie sprawy ze swoich słabych i mocnych stron wartości przekonań; wewnętrzna odporność

- Sukces - wiara w siebie; regularne doświadczanie sukcesu

3. Kompleksowe wykorzystanie systemów reprezentacyjnych WAK

- Kanały:

• Wizualny - 29%

- Słowa kluczowe w klasie

- Częste zmiany formy pracy

- Różnorodne pomoce naukowe

- Mapy pamięci

- interesujące, kolorowe książki

- Filmy wideo, foliogramy, slajdy, tabele, pisaki kolorowe, kredy

- Plakaty, plansze na poziomie wzroku ucznia

• Audytywny 34%

- Czytanie z odpowiednią intonacją

- Grupowe przeprowadzenie powtórek materiału

- Muzyka jako źródło relaksu, pobudzenia, wizualizacji

- Organizowanie minidebat

- Urządzanie występów gościnnych

- Prowadzenie zajęć z magnetofonem, próbkami dźwiękowymi

- dyskusje w parach i grupach

• Kinestetyczny - 37%

- Projektowanie i konstruowanie

- Wycieczki i zajęcia w terenie

- Demonstrowanie pojęć za pomocą gestu i ruchu

- Ćwiczenia rozluźniające

- Mimika i język ciała

- system reprezentacyjny

• Wzrokowiec

• Słuchowiec

• Kinestetyk

- nauczanie multisensoryczne - niwelujące różnice miedzy strategiami nauczania a stylami uczenia się; kształcenie zgodne z zasadami neurolingwistycznego programowania;

4. Dostosowanie strategii nauczania do stylów uczenia się

- Czynniki wpływające na style uczenia się

• Środowiskowe - dźwięk, światło, temperatura, rozmieszczenie mebli

• Emocjonalne - motywacja, upór, odpowiedzialność, struktura

• Socjologiczne - elementy ja, para, rówieśnicy, drużyna, dorośli

• fizyczne - percepcyjność, pożywienie, czas, mobilność

• Psychologiczne - globalny bądź analityczny, impulsywny bądź refleksyjny

- Sukces - głęboka dyferencjacja (różnicowanie) procesu kształcenia, uczeń jako indywiduum - istota wyjątkowa, niepowtarzalna, własna linia rozwojowa zadana przez genetykę, żyjąca w określonym społeczeństwie

5. Stwarzanie okazji do rozwijania wszystkich typów inteligencji

- Językowa

- Matematyczna, logiczna

- Muzyczna

- Przestrzenna, wizualna

- Kinestetyczna, fizyczna

- Interpersonalna

- Instrapersonalna

w3,w4 - Przemiany teleologii edukacyjnej (180407, 090507)

1. Dobór i układ kategorii celów kształcenia i wychowania na przestrzeni wieków

• Szkoła tradycyjna - Herbart; cel główny: przekazywanie uczniom gotowej wiedzy encyklopedycznej; na dalszym planie cele: kształtowanie umiejętności i sprawności, kształtowanie świata wartości uczniów i postaw z nim związanych;

• Kształcenie formalne - preferowano rozwój zdolności poznawczych i zainteresowań; wiedza I umiejętności były traktowane drugoplanowo; przedmioty: matematyka, języki;

• Progresywizm - Dewey; eksponował prymat kształcenia i uczenia się przez działanie, użyteczność wiedzy; pozostałe cele miały charakter drugoplanowy, zwłaszcza nabywanie wiedzy traktowano zazwyczaj incydentalnie

• Koncepcja kształcenia wielostronnego - brak układu hierarchicznego celów; wszystkie kategorie celów są jednakowo ważne;

• Antypedagogika - wyklucza jakąkolwiek hierarchizacje celów kształcenia i wychowania a także wszelki pomiar jej realizacji

• Współcześni pedagodzy - czynią naczelnym celem kształcenia i wychowania stymulację rozwoju;

2. Stymulacja rozwoju człowieka - nadrzędnym celem kształcenia i wychowania

• Rozwój jako przystosowanie się - szkoła tradycyjna -> doktryna adaptacyjna: przystosowanie do ustalonych interpretacji rzeczywistości, do określonego systemu wartości, norm, zakazów, nakazów, wymagań; przystosowanie uczniów do panujących warunków społecznych, politycznych, gospodarczych, ekonomicznych; utrwalenie istniejącej organizacji życia społecznego; była użyteczna w kształtowaniu uproszczonych obrazów państwa i społeczeństwa, wyznaczała edukacji służebne funkcje wobec państwa zaniedbując funkcje edukacji wobec społeczeństwa, nasilały się procesy przemocy symbolicznej;

• Rozwój jako kategoria aksjologiczna - doktryna krytyczno-emancypacyjna: pobudza do innowacji twórczości zmian otaczającego świata, istotne jest rozumienie świata, działanie w nim, uwzględnianie potrzeb i aspiracji jednostek, otwartość na nowe wartości nowe sposoby doświadczania świata, stwarzanie warunków wielostronnego rozwoju osobowości, kształtowanie osobistej tożsamości, samorealizacja wg wybranego przez ucznia systemu wartości

• Rozwój jako kategoria biologiczna - idea edukacji globalnej tj. takiej która powinna sprzyjać zarówno wyzwaniom współczesnego świata jak i wspierać wielostronny rozwój każdego ucznia; renesans aksjologii edukacyjnej: nadrzędną wartością w ujęciu współczesnej aksjologii jest człowiek (prawo do życia i wolności, podmiotowość i tożsamość, życie wolne od zagrożeń wojną, tolerancja, rodzina, praca, edukacja, zdrowie, swobody obywatelskie, możliwość samorealizacji);

3. Źródła celów edukacji - świat wartości wyznacza cele kształcenia i wychowania; przemiany teleologii edukacyjnej: wiedza-sprawnosci-postawy -> postawy-umiejetnosci-wiedza

• system wartości uniwersalnych: prawda dobro piękno

• Potrzeby rozwojowe dzieci i młodzieży

• W rzeczywistości szkolnej wartości i cele przenikają się

- Dla uczniów poznanie faktów, rzeczy, zdarzeń i procesów bierze początek z celów edukacji a następnie z wartości

- Wartości mogą dla nich być dodatnie lub ujemne

- W pierwszym przypadku akceptują je w drugim odrzucają

- Uczniowie kształtują określone postawy

4. Cele kształcenia w polskiej szkole okresu demokracji parlamentarnej w integrującej się europie

• uwzględniają:

- Ogólnoludzkie normy moralne

- Tradycje narodu polskiego

- Pluralistyczny charakter społeczeństwa

- Uznawane przez całe społeczeństwo wartości

- Uniwersalne wartości rekomendowane przez ONZ

• cele edukacji to przygotowanie do

- Demokracji i przez nią do życia społecznego

- Przyszłości, wyzwań cywilizacyjnych i problemów globalnych oraz gotowości w ich rozwiązywaniu

- Pluralizmu, tolerancji i wielokulturowości

- Kształtowania własnej podmiotowości i tożsamości

- Organizacji pracy indywidualnej i zbiorowej

- życia obywatelskiego i służby (socjalizacji)

- Poznawania siebie i kierowania sobą

- Kształtowania planów edukacyjnych i życiowych oraz kierowania własnym rozwojem

- Wspomagania każdego człowieka w wyrabianiu sobie własnego I holistycznego poglądu na świat

5. Cele strategiczne w UE a cele edukacyjne w Polsce

I. Poprawa jakości i efektywności systemów edukacji w UE

• Podniesienie jakości kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli i osób prowadzących szkolenia

• Rozwijanie kompetencji i umiejętności potrzebnych dla społeczeństwa wiedzy

• Zapewnienie powszechnego dostępu do technologii informacyjno-komunikacyjnych

• Zwiększenie rekrutacji w dziedzinach nauk ścisłych i technicznych

• Optymalne wykorzystanie zasobów

II. ułatwianie powszechnego dostępu do systemów edukacji

• Tworzenie otwartego środowiska edukacyjnego

• Uatrakcyjnianie procesu kształcenia

• Wspieranie aktywności obywatelskiej, zapewnienie równości szans i spójności społecznej

III. otwarcie systemów edukacji na środowisko i świat

• Wzmocnienie powiązań ze światem pracy, działalnością badawczą i społeczeństwem

• Rozwijanie przedsiębiorczości

• Poprawa sytuacji w zakresie nauki języków obcych

• Rozwijanie mobilności wymiany

• Wzmocnienie współpracy europejskiej

Narodowy plan rozwoju polski na lata 2007-2013 ->

Priorytet "wiedza I kompetencje" ->

"kierunki działań" ->

• Zwiększenie otwartości systemu edukacji

• Wspieranie otwartości systemu kształcenia

• Wyższa jakość kształcenia

Zwiększenie otwartości systemu edukacji:

• Aktywne formy edukacji przedszkolnej

• Zwiększenie dostępu do kształcenia na poziomie wyższym

• Powszechna edukacje teleinformatyczna

• Wspieranie kształcenia ustawicznego

• Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów

wspieranie otwartości systemu edukacji

• Zwiększanie zaangażowania społecznego w edukację

• Rozwijanie i promowanie współpracy europejskiej w edukacji

• Kształtowanie postaw przedsiębiorczych, innowacyjnych i proekologicznych

• Doskonalenie zawodowe i kształtowanie kadr

Wyższa jakość kształcenia

• Podwyższanie poziomu kompetencji kluczowych i promowanie kształcenia w zakresie nauk ścisłych

• Rozwój i doskonalenie standardów, programów oraz metod i warunków nauczania

• Skuteczne zarządzanie edukacją, tworzenie kultury i oceny jakości

• Upowszechnianie i promocja nauki

• Poprawa jakości kadry pedagogicznej akademickiej oraz wspierającej proces kształcenia

W5 - Podmiotowość uczniów gimnazjum (230507)

Popławska - dylematy reformowanej szkoły

1. Cele powołania gimnazjum

• Oddzielenie dzieci z klas młodszych od dorastającej młodzieży

• Przerwanie 8-letniego cyklu monotonnego poprzez wcześniejsze selekcje; wprowadzenie dodatkowych bodźców do nauki

• Usuniecie uczniowskiego pojęcia ubezwłasnowolnienia, reakcji oporu, poprawa relacji interpersonalnych

• Wyrównywanie szans edukacyjnych młodzieży wiejskiej

• Zasady:

• Szkoła jest w pierwszej kolejności dla ucznia

• Najważniejsze w szkole jest spotkanie nauczyciela z uczniem

• Nauczyciel powinien być mistrzem i przewodnikiem po świecie wiedzy umiejętności wartości

• Szkoła ma pomóc uczniowi odnaleźć odpowiedź na pytanie kim jest i jak ma żyć

• Dobra szkoła dobrym nauczycielem stoi

• Wiedza autorytet nauczyciela + życzliwy stosunek do ucznia jest ważniejszy od spraw czysto technicznych

Postulat:

• Zapewnienie uczniowi możliwości podmiotowego funkcjonowania w szkole (konieczność wprowadzania młodzieży w świat wartości i kształtowanie postaw; wdrażanie do samodzielności i udziału w życiu społecznym)

• Zmiana filozofii edukacyjnej (aranżowanie procesu nauczania-uczenia się tak by zarówno nauczyciel jak uczeń mogli stawać się kreatorami odpowiedzialnymi za jego przebieg i efekty)

3. Korelaty pojęcia podmiotowość

• Świadoma moc sprawcza

• Racjonalny wybór i ukierunkowane działania na realizację własnych preferencji (indywidualnych albo będących rezultatem uzgodnień)

• Odpowiedzialność odwaga i godność w ponoszeniu konsekwencji dokonywanych wyborów, podejmowanych decyzji i wykonywanych działań

4. Istotne warunki podmiotowości - Lewowicki

• Istnienie jakiejś struktury wewnętrznej organizacji człowieka wielostronnie determinowanej ale kształtowanej również przez jednostkę; struktury zmieniającej się

• Pełna indywidualność, własna tożsamość przypisana danemu człowiekowi

• Świadomość związków z otoczeniem, rozumienie otoczenia i sytuacji w nim powstających

• Umiejętność formułowania zadań, programów własnej działalności, sposobów działania

• Swoista hierarchia wartości, indywidualne cele, własne standardy

• działalność podejmowana i prowadzona świadomie i zgodnie z uznawanymi wartosciami, celami standardami; działalność w pewnej mierze twórcza i służąca samorealizacji człowieka

5. Wyznaczniki podmiotowości ucznia w szkole

• Uczeń podejmuje różnorodną aktywność zgodną z przyjętym systemem wartości

• Wpływa na proces dydaktyczno-wychowawczy współuczestnicząc w doborze celów, treści, form, metod pracy na lekcji

• Dokonuje samokontroli i samooceny

• Ma poczucie korzystnych relacji interpersonalnych

Tylko autonomiczny nauczyciel uzna każdego ucznia za osobę autonomiczną której przysługuje prawo do podmiotowego funkcjonowania w procesie edukacji

8

www.nonameuwb.eu

---