PRAWO FINANSOWE

EGZAMIN - test wielokrotnego wyboru (pytania z wykładów i z ćwiczeń),

LITERATURA:

1. C. Kosikowski, E. Ruskowski - „Finanse publiczne i prawo finansowe”,

2. Gomułowicz, Małecki - „Prawo podatkowe”,

WYKŁAD I 16.11.2008r.

„Prawa finansowego można nie kochać, ale trzeba je znać, w przeciwnym razie bardzo brutalnie poczujemy jego moc”

< Cezary Kosikowski >

Prawo finansowe wnika we wszystkie sfery życia człowieka.

FINANSE - (wiążą się z pieniądzem w ruchu (gromadzenie, wydatkowanie); zjawiska

związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych, immanentnie

związane z pieniądzem.

Prawo finansowe nie odnosi się do wszystkich finansów. Ogranicza się tylko do finansów publicznych.

Finansami prywatnymi zajmuje się prawo handlowe oraz prawo cywilne.

FINANSE PUBLICZNE - przynajmniej jeden z podmiotów uczestniczących w stosunkach

finansowych jest podmiotem prawa publicznego (wyposażonym w

atrybut władzy); możliwość władczego, wiążącego kształtowania

sytuacji prawnej jednego podmiotu (podporządkowanego przez

inny nadrzędny), w celu zapewnienia dochodów władzy publicznej

stabilności na rynku finansowym.

FINANSE PRYWATNE - podmioty uczestniczące w stosunkach finansowych są podmiotami

prawa prywatnego lub podmiotami z nimi zrównanymi (banki

państwowe, spółki skarbu państwa), równorzędny charakter

stosunków prawnych.

Podatek Belki - podatek dochodowy, którego przedmiotem opodatkowania jest zysk z lokaty.

Podmioty prawa publicznego:

• Państwo,

• Gmina, Powiat, Województwo,

Podział na finanse publiczne i prywatne opiera się na różnych regulacjach prawnych.

BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO - (BGK) - jedyny bank państwowy w Polsce.

FINANSE PUBLICZNE

FINANSE PRYWATNE

Związane z realizacją interesu publicznego, Wysoki stopień reglamentacji (dużo przepisów prawnych) prawnej - dotyczących źródeł dochodów, sposobu wydatkowania środków pieniężnych oraz organizacji zasobów pieniężnych - w postaci norm prawnych kształtujących instytucje finansowo - prawne, jak i norm prawnych wynikających z planów finansowych, Równowaga finansów publicznych i przemieszczanie zasobów publicznych - zdominowane przez interwencję państwa, wyznaczane przez władzę publiczną, Publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące, Wyraz stosunków społecznych i ekonomicznych powstających w trakcie nieustannych, dynamicznie ujętych procesów gromadzenia dochodów i przychodów oraz dokonywania wydatków i rozchodów na cele publiczne,

Zasadniczo związane z realizacją interesu prywatnego, indywidualnego (wyjątek, np. finanse fundacji lub niektórych stowarzyszeń), Funkcjonują głównie w ramach uregulowań prawa prywatnego, niektóre ich aspekty w ogóle nie podlegają reglamentacji prawnej (np. sposób przeprowadzania rozliczeń pieniężnych pomiędzy nie przedsiębiorcami), Równowaga finansów prywatnych i przemieszczanie zasobów prywatnych kształtowana głównie przez prawa gospodarki rynkowej,

PRAWO FINANSOWE:

• „dyscyplina pogranicza” o charakterze interdyscyplinarnym,

• Przedmiot regulacji - gospodarka finansowa państwa (działalność finansowa),

Działy prawa finansowego:

• Prawo budżetowe,

• 
  
  Prawo finansowe samorządu terytorialnego,

• Prawo podatkowe,

• Prawo celne,

• Publiczne prawo bankowe,

• Prawo dewizowe,

• Międzynarodowe prawo finansowe,

• Prawo rynku finansowego,

Prawo daniowe - daniny to podstawowe dochody budżetowe, tj. podatki, cła, opłaty

budżetowe.

W Polsce budżetów jest tyle, ile jest samorządów terytorialnych + budżet państwa + budżet UE

Najwięcej podatków wpływa do budżetu państwa.

Do budżetu gminy bezpośrednio wpływają podatki od nieruchomości, które są najważniejszymi podatkami gminnymi. Ponadto w całości wpływają podatek od środków transportowych, PCC, spadki i darowizny.

Wśród podatków od nieruchomości wyróżniamy:

• Podatek od nieruchomości,

• Podatek rolny,

• Podatek leśny,

Do pozostałych podatków należą te, które w całości wpływają do budżetu państwa (VAT, akcyza), oraz takie, które wpływają częściowo do budżetu państwa i po części do poszczególnych budżetów jednostek samorządowych (PIT, CIT).

Opodatkowanie dochodów (PIT) wspiera budżet gminy (na terytorium, w którym mieszka podatnik), powiatu, województwa oraz budżet państwa.

Całość podatku, podatników, którzy opłacają podatek dochodowy w formie karty podatkowej zasila budżet gminy.

Podatek dochodowy (CIT) wpływa do budżetu państwa oraz do budżetu powiatu, województwa i gminy. Jest dzielony na poszczególne gminy, powiaty i województwa, w których dany zakład ma oddziały, ze względu na ilość osób zatrudnionych w danym oddziale.

WYKŁAD II 29.11.2008r.

Prawo podatkowe

Systemy podatkowe - ogół przepisów prawnych i instytucji finansowych w zakresie ustalania

i poboru podatków. Obejmuje on nie tylko przepisy prawne dotyczące

instytucji podatków, ale także całą strukturę podmiotów, które podatki

pobierają, płacą je oraz te, które wyznaczają ich indywidualną

wysokość, w tym także warunki ich płatności.

Normy dotyczące wszystkich podatków to ogólne prawo podatkowe.

Ogólne prawo obejmuje prawo materialne jak i przepisy prawa procesowego.

Kwestie proceduralne to wydanie decyzji, postępowanie procesowe. (kwestie terminów postępowania, odwołania).

Materialno-prawne - to sposób powstawania zobowiązania podatkowego (kiedy wygasa zobowiązanie).

Gałęzie prawa:

• 
  Cywilne,

• Karne,

• Administracyjne

Prawo finansowe - w ordynacji podatkowej,

W ordynacji nie ma przepisów dotyczących wykorzystania przymusów, egzekwowania podatków. Egzekwowanie podatków odbywa się na podstawie ustawy o egzekucji w administracji.

Ogólne prawo finansowe:

• Ordynacja,

• Ustawa o egzekucji w administracji

Podatek - świadczenie bezzwrotne, przymusowe, publiczno-prawne, świadczenie pieniężne,

nie odpłatne, wynikające z ustaw podatkowych.

Brak świadczenie wzajemnego → to świadczenie bezekwiwalentne,

Bezzwrotność - to świadczenia, które raz zostały przekazane, nie wracają już do podatnika.

Publiczne prawo oznacza, że podatek wpłacany jest na rzecz związku publicznego, np. budżet państwa, gmina.

Danina na rzecz państwa to np. służba wojskowa.

Opłata publiczno-prawna - świadczenie publiczno-prawne, bezzwrotne, pieniężne, przymusowe, ekwiwalentnie wynikające z ustaw.

Opłata różni się od podatków tym, że opłata jest ekwiwalentna natomiast podatek nie.

Opłata miejscowa - (kiedyś klimatyczna) - odprowadzana jest do budżetu gminy.

Opłata skarbowa - opłata za indywidualne świadczenia podatnika.

Ordynacja podatkowa ma zastosowanie do opłat publiczno-podatkowych.

Podatnik to dłużnik. Skarb Państwa (gmina) to wierzyciel.

Stosunki prawno-podatkowe - rodzaj stosunków finansowych. Z jednej strony podmiot czynny

z drugiej bierny. Podmiotem czynnym (inaczej wierzycielem

podatkowym) jest państwo, gmina, jednostka samorządu

terytorialnego. Podmiotem biernym (dłużnikiem podatkowym)

jest co do zasady podatnik.

Wierzyciel podatkowy jest reprezentowany przez Organ Podatkowy. Organem podatkowym jest Naczelnik Urzędu Skarbowego.

Ulgi, o które może ubiegać się podatnik sam osobiście:

• Umorzenie zaległości podatkowej,

• Odroczenie terminu płatności,

• Rozłożenie na raty,

Naczelnik Urzędu Skarbowego może umorzyć, odroczyć, rozłożyć na raty PCC oraz podatek od spadków i darowizn tylko za zgodą Wójta, Burmistrza, Prezydenta itd.

Podatnik to podmiot na którym ciąży obowiązek podatkowy.

WYKŁAD III 30.11.2008r.

Zasady podatkowe sformułowane przez Trybunał Konstytucyjny:

• Zasada wyłączności ustawy w kształtowaniu obowiązków podatkowych,

• Art. 217 Konstytucji - nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków, następuje w drodze ustawy.

Źródła prawa krajowego:

• Ustawy,

• Rozporządzenia,

• Prawo miejscowe,

• traktaty,

• umowy ratyfikowane,

Podmioty stosunków prawno-podatkowych:

1. podmiot czynny:

• uprawniony do otrzymania świadczenia podatkowego, państwo lub jednostka samorządu terytorialnego, reprezentowana przez organ podatkowy;

• ten, który ma uprawnienia władcze. Może działać tylko w granicach prawa. Ten, który wymusza zapłatę podatku zgodnie z prawem;

• Organ podatkowy - podmiot prawny wyposażony przez prawo podatkowe w kompetencje do ustalania zobowiązania podatkowego oraz jego wysokości, a także organy sprawujące kontrolę instancyjną nad tymi organami; organ związku publiczno-prawnego, którego funkcją jest wymierzanie i pobieranie podatków;

1. podmiot bierny:

• podmiot zobowiązany do zapłaty podatku, co do zasady podatnik;

• Podatnik - osoba fizyczna, osoba prawna lub przedsiębiorca nie posiadający osobowości prawnej, podlegający na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu; dłużnik podatkowy;

Obowiązek podatkowy - nie skonkretyzowana powinność (ogólny i abstrakcyjny charakter) poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie (art. 4 ust 1 Ordynacji podatkowej).

(np. osiąganie dochodu, sprzedaż towarów i usług, przyjęcie spadku, posiadanie gospodarstwa rolnego (przedmioty opodatkowania)).

Zobowiązanie podatkowe - wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego. (powstaje w momencie doręczenia decyzji).

Przekształcenie się obowiązku podatkowego w zobowiązanie podatkowe:

• Opodatkowanie nieruchomości od osób fizycznych - powstanie obowiązku podatkowego następuje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nabyto nieruchomość,

• Zobowiązanie podatkowe powstaje w momencie doręczenia nam decyzji,

Sposoby powstania zobowiązań podatkowych (art. 21 OP):

• Z mocy prawa - z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania (np. z chwilą wydania towaru),

• Poprzez wydanie i doręczenie decyzji podatkowej - z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającego wysokość tego zobowiązania (np. z dniem doręczenia decyzji wydanej przez wójta, ustalającej wysokość podatku rolnego właścicielowi gospodarstwa rolnego),

Art. 68 Ordynacji Podatkowej - Przedawnienie prawa do wymiaru podatku:

• jeżeli organ podatkowy nie doręczy przez 3 lata wówczas decyzja przepada,

• 3 lata liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy,

• jeżeli nie złożyliśmy deklaracji, to po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego w którym powstał obowiązek podatkowy, zobowiązanie podatkowe się przedawnia,

Podatki powstające z mocy prawa

Podatki co do których zobowiązanie podatkowe powstaje w drodze doręczenia decyzji: Podatek od nieruchomości (podatnik to osoba fizyczna), Podatek rolny, leśny (podatnik to osoba fizyczna), Podatek od spadków i darowizn, Karta podatkowa,

Decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego - jej doręczenie zmienia sytuację

prawną podatnika, rodzi skutki

prawne, decyzja ma charakter

konstytutywny.

Decyzja określająca wysokość zobowiązania podatkowego - decyzja o charakterze

deklaratoryjnym, nie rodzi

nowych skutków prawnych, nie

zmienia sytuacji prawnej

(potwierdza stan prawny).

Przedawnienie zobowiązań podatkowych (Art. 70 O.P.):

• powstaje po 5 latach, licząc od końca roku podatkowego, w którym podatnik zobowiązany był do zapłaty,

Przedawnienie zobowiązania = wygaśnięcie zobowiązania podatkowego, czyli zakończenie stosunku prawno-podatkowego.

Etapy rozwoju stosunku prawno-podatkowego:

WYKŁAD IV 14.12.2008r.

Elementy konstrukcji podatku:

• podmiot podatku - jednostka życia społecznego, na którą ustawa nakłada obowiązek podatkowy (podatnik).

• Przedmiot podatku - obiekt zachowania się podmiotu: dochód, przychód, majątek. - zachowanie się podmiotu podatku, osiąganie dochodu, obrotu czy majątku, zakreśla zewnętrzne granice zjawisk społecznych (głównie gospodarczych) objętych opodatkowaniem,

• podstawa opodatkowania - ujęcie ilościowe lub wartościowe podmiotu opodatkowania, sprecyzowanie obszaru zjawisk społecznych wewnątrz granic zakreślonych przez przedmiot opodatkowania,

• stawka podatkowa - swego rodzaju współczynnik określający wysokość podatku (relacja pomiędzy kwotą a podstawą obliczenia podatku). Stawki mogą być kwotowe (podatek PCC, podatek od ust. Hipoteki), procentowe,

Skala podatkowa występuje w PCC oraz w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Stawka progresywna - wraz ze wzrostem dochodu zmieniają się stawki podatku,

Stawka regresywna - im większy dochód tym mniejszy podatek,

Stawka degresywna - stawki ulegają zmianie wraz z ..................

Progresja może być:

• przyśpieszona - P

• liniowa - L

• opóźniona - O

Wymienione wyżej elementy konstrukcji mają charakter samoistny i budują każdy podatek. Mogą one być natomiast korygowane o zwolnienia i ulgi.

Zwolnienie systemowe - definitywne (całkowite) odstąpienie od poboru podatków od kogoś (zwolnienie podmiotowe) lub czegoś (zwolnienie przedmiotowe). Wiąże się z zabiegiem dokonywanym na przedmiocie lub podmiocie opodatkowania.

Ulga systemowa - redukcja obciążenia podatkowego (zmniejszenie rozmiarów płaconego podatku); korekta podstawy opodatkowania, stawki podatkowej, kwoty podatku.

Podstawa opodatkowania - ulgi (stanowiące jej korektę) = podstawa obliczenia podatku

Ulgi systemowe nie są równe uldze uznaniowej.

Ulgi uznaniowe zależą od woli organu podatkowego. Przesłanki ich przyznawania wynikają z art. 67 i następnych ordynacji podatkowej. Na wniosek podatnika, ze względu na ważny interes publiczny podatnika, organ podatkowy może:

• umorzyć zaległość podatkową,

• rozłożyć na raty podatek,

• odroczyć termin płatności podatku lub zaległości podatkowej,

Płatnik - podmiot obowiazany do obliczenia i pobrania od podatnika podatku, wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Inkasent - podmiot obowiązany do pobrania od podatnika podatku, wpłacenia go do organu podatkowego (dotyczy podatków, które są wyliczane na podstawie decyzji: np. podatek rolny - inkasentem jest sołtys

Płatnik wskazany jest z mocy prawa, nie może być powołany z umowy.

Odpowiedzialność obok podatnika.

Podmioty odpowiedzialne za cudzą należność podatkową:

• podmioty, na których ciąży obowiązek uszczuplenia własnego majątku (dochodu) w celu zapłaty należności ciążącej na podmiocie, który zrealizował podatkowy stan faktyczny (podatnik).

Odpowiedzialność w miejsce podatnika:

• na osobie trzeciej spoczywa wyłącznie odpowiedzialność za podatek podatnika,

• organ podatkowy nie może występować z roszczeniem do podatnika,

• tzw. Następcy prawni podatnika - sukcesorzy uniwersalni, którzy wstępują we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształcającego się lub łączącego się podatnika albo zmarłego podatnika.

WYKŁAD V 09.01.2009r.

ZUS - ubezpieczenia z automatu

Polisa ubezpieczenia np. OC - umowny obowiazek zawarcia umowy ubezpieczenia

I filar - ZUS

II filar - Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) - zarządzane przez Powszechne Towarzystwa Ubezpieczeniowe w formie spółek akcyjnych.Obowiązek ubezpieczenia powstaje z mocy prawa. Swoboda ubezpieczenia dotyczy wyboru funduszu

III filar - ubezpieczenia na życie, działalność prywatnych spółek

Pracownicze programy emerytalne - sposób na gromadzenie dodatkowych środków na przyszłą emeryturę. Programy tworzone są w ramach dobrowolnego, III filaru systemu emerytalnego. PPE dają gwarancję systematycznego oszczędzania środków, z których uczestnik programu będzie mógł skorzystać po ukończeniu 60 roku życia lub gdy osiągnie wiek 55 lat i jednocześnie uzyska uprawnienia do wcześniejszej emerytury.

Pracowniczy Program Emerytalny tworzony jest z inicjatywy Pracodawcy, który przyjmuje na siebie obowiązek finansowania składki podstawowej wpłacanej do programu. Składka podstawowa dla wszystkich uczestników PPE w danym zakładzie nie może przekroczyć 7% indywidualnego wynagrodzenia brutto Pracownika. Decyzja o przystąpieniu do PPE jest podejmowana samodzielnie przez każdego z Pracowników, którzy spełniają określony podczas procesu tworzenia programu wymóg minimalnego stażu pracy u danego Pracodawcy.

Ryzyko ubezpieczeniowe - stan, w którym istnieje możliwość straty; prawdopodobieństwo wyniku innego niż oczekiwany (dewiacja wyniku rzeczywistego od zakładanego); przedmiot ubezpieczenia (charakterystyczne dla języka techniczno - ubezpieczeniowego)

Prawna definicja ubezpieczenia - stosunek cywilnoprawny, którego treść polega na tym, że jedna strona (ubezpieczający) zobowiazana jest do zapłaty oznaczonego co do wysokości świadczenia pieniężnego (składki), a druga strona (zakład ubezpieczeń) do zapłaty umówionego świadczenia pieniężnego, w razie zajścia umówionego w umowie wypadku ubezpieczonego.

Ubepieczony - to ten, którego dotyczy ubezpieczenie,

Ubezpieczający - to ten, który zawiera ubezpieczenie,

Uposażony - osoba, której będzie wypłacone odszkodowanie w przypadku śmierci ubezpieczonego,

Rynek ubezpieczeniowy w Polsce powstał w latach 90.

Pośrednicy ubezpieczeniowi:

1. Agent ubezpieczeniowy - zwiazany z dana firmą ubezpieczeniową, poprzez zawarcir umowy agencyjnej. Agent nie moze być pracownikiem firmy ubezpieczeniowej np. PZU. Agent musi nam okazać:

• pełnomocnictwo od firmy ubezpieczeniowej,

• numer pod którym jest zarejestrowany,

• dowód tożsamości,

2. Multiagent - za multiagenta ubezpieczyciel, np. PZU nie odpowiada. Mulitiagent musi się ubezpieczyć,

3. Broker - nie jest związany umową z ubezpieczycielem. Związany jest natomiast z ubezpieczajacym poprzez umowę zlecenia.Broker poszukuje najbardziej korzystnej ochrony ubezpieczeniowej dla ubezpieczajacego. Broker musi zdać egzamin przed komisją brokerską oraz ubezpieczyć się od OC. Broker powinien pokazać:

• wypis z rejestru pośredników ubezpieczenia,

• rekomendacje

Pośrednika wynagradza zawsze ubezpieczyciel.

Umowa kurtażowa - umowa zawarta pomiedzy firmą ubezpieczajacą a agentem lub brokerem.

Komisja Nadzoru Finansowego - sprawuje nadzór nad agentami, brokerami oraz firmami ubezpieczeniowymi.

Bank jest pośrednikiem ubezpieczyciela.

daniowe

PIT

CIT

zapisane w kodeksach

ORGANY PODATKOWE

Państwowe:

• Naczelnik Urzędu Skarbowego (I instancja),

• Dyrektor Izby Skarbowej (II instancja),

• Naczelnik Urzędu Celnego ( I instancja),

• Dyrektor Izby Celnej (II instancja)

Samorządowe:

• Wójt, Burmistrz, Prezydent miasta, marszałek Województwa ( I instancja),

• Samorządowe Kolegia Odwoławcze ( II instancja),

Obowiązek podatkowy

Umorzenie zaległości podatkowej

Zaniechanie poboru podatku

Zobowiązanie podatkowe

Zaległość podatkowa (podatek nie zapłacony w terminie)

Stawka podatkowa

Stawka kwotowa

Stawka

regresywna

Stawki proporcjonalne (stałe) liniowe

Stawka

progresywna

Stawka

degresywna

Skala

podatkowa

Stawki procentowe

12

---