Phytophtora infestans

• grzyb z klasy Oomyctes

• „zaraza ziemniaczana” - atakuje pomidory i ziemniaki

• wytwarza teratogenne mikotoksyny ( w XIX wieku w Irlandii zanczny odsetek wrodzonych wad OśUN - przede wszystkim rozszczepów kręgosłupa)

Entemophtora muscae

• grzyb (sprzężniak) wywołujący epizoocję u much

• strzępka wnika do owada i tam rozwija grzybnię, która powoduje śmierć owada

• z ciału muchy wystają charakterystyczne trzonki z konidiami

Candida species:

• dla całej rodziny charakterystyczne pseudostrzępki,

• okrągłe blastospory (formy bezpłciowe)

• pączkujące zarodniki - chlamydospory (komórki przetrwalnikowe wytwarzane w warunkach głodowych)

Candida albicans:

• workowiec,

• kolonie kremowe, lśniące, gładkie, starsze kolonie pofałdowane,

• zarodniki (blastospory) w obecności surowicy krwi tworzą pseudostrzępki tzw. germ tubes.

• Najczęstszy czynnik etiologiczny grzybic narządowych i uogólnionych.
  

Rhodotorula rubra

• Podstawczak

• Kolonie czerwone, łososiowe lub różowe, błyszczące gładkie

• Komórki wegetatywne pączkujące cylindryczne lub kuliste

• Syntetyzuje i magazynuje karoteny

• Wywołuje grzybice narządowe i uogólnione

Geotrichum candidum

• Workowiec

• Kolonie białe lub kremowe gładkie; potem puszyste

• Komórki wegetatywne o różnych kształtach; tworzą czasem blastospory i pseudostrzępki.

• Zawsze występują strzępki prawdziwe i artrospory

• Powoduje grzybice (geotrychoza) skóry, paznokci, przewodu pokarmowego, układu oddechowego, narządów płciowych

Aspergillus niger (kropidlak)

• Zarodniki koniwnalne (łatwo odrywają się od grzyba),

• Może być mylony z Alternaria sp. przez kolor kolonii.

Aspergillus fumigatus

• 
  Częsty w starych budynkach (drewniane konstrukcje) i fabrykach

Alternaria sp. - wielokomorowe, obłe zarodniki, uczula 100/m3

Cladosporium sp. - drzewkowate „łańcuchy”, krzakowate zarodniki, uczula 3000/m3

Secale cornutum - sporysz

• Przetrwalnik (ergot) buławinki czerwonej (Claviceps purpurea)

• Zastępuje ziarniak w kłosach zbóż i traw

• Zawiera zespół alkaloidów, pochodnych kwasu lizergowego, porażających zakończenia nerwów współczulnych i pobudzających do skurczu mięśnie gładkie (macicy, obwodowych naczyń krwionośnych…)

• Przy zatruciu wystpuje pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego

• Zawiera alkaloidy peptydowe (ergotoksyna, ergotamina) i aminowe

• Objawy: Bóle brzucha. Wymioty. Biegunka. Zawroty i bóle głowy. Zaburzenia czucia i widzenia. Drgawki. Duszności. Porażenie oddechu.

• Sporysz jest składnikiem niektórych preparatów stosowanych w położnictwie i ginekologii.

Muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides)

• Gładki, oliwkowy kapelusz, biały trzon i blaszki, duży, słabo prążkowany pierścień na trzonie. Bulwiasta, zgrubiała nasada trzonu otoczona wysoką, odstającą pochwą.

• Amatoksyny (termostabilne!) uszkadzają błonę sluzową układu pokarmowego, doprowadzają do martwicy wątroby, śmierć przy stężeniu 0,1 mg/kg masy ciała.

• Fallotoksyny (termolabilne) inhibitory enzymów wielu procesów metabolicznych.

Paxillus involutus (krowiak podwinięty, olszówka):

• zarodniki elipsoidalne, gładkie wysyp zarodników

• rdzawobrązowy

• kumulacja toksyn, gastroenterotoksyczny.

Russula emetica (gołąbek wymiotny)

• Czerwony kapelusz,

• Mylony z gołąbkiem jadalnym,

Atropa belladonna L. - pokrzyk wilcza jagoda

• Liście, kłącza i całe ziele są wykorzystywane w lecznictwie

• Jagody są trujące

• Ciała czynne: alkaloidy, flawonoidy i garbniki

• Główne alkaloidy:

• L-hioscyjamina

• Atropina

• Skopolamina

• Belladonina

Alkaloidy te porażają nerwy przywspółczulne autonomicznego układu nerwowego, działają rozkurczowo na mięśnie gładkie (głównie oskrzela i przewód pokarmowy) - działanie parasympatykolityczne, powodują tachykardię, pobudzenie psychoruchowe, rozszerzenie źrenic, suchość w ustach, konwulsje, zaburzenia świadomości, drgawki.

Datura stramonium L. - Bieluń dziędzierzawa

• Ciała czynne: alkaloidy, flawonoidy, saponiny

• Zawiera te same alkaloidy co belladonna (ma więcej skopolaminy, która poraża ośrodkowy układ nerwowy i nerwy obwodowe - działanie parasympatykolityczne)

• Dawka śmiertelna - 15 nasion (znajdują się w charakterystycznej torebce nasiennej)

• Działa przeciwastmatycznie, rozkurcza oskrzela i układ pokarmowy

Digitalis purpurea L. - naparstnica purpurowa

• Zawiera glikozydy nasercowe (glikozydy A i B)

Digitalis lanata - naparstnica wełnista

• Białe kwiatki

• Zawiera lanatocydy A, B, C, D i E, które mają silniejsze działanie od glikozydów naparstnicy purpurowej, ale słabiej się kumulują.

• Glikozydy nasercowe hamują działanie pompy sodowo-potasowej w błonie komórkowej zmieniając przez to potencjał jonowy, przez co zaburzają bodźce, a przez to rytm serca:

• Efekt inotropowy i tonotropowy + (wzrost siły skurczów i napięcia mięśnia sercowego)

• Efekt chromotropowy i dromotropowy - (spadek częstości skurczów i pobudliwości serca - hamowanie przewodzenia bodźców do mięśnia sercowego)

Cryptococcus neoformans:

• Często w odchodach ptaków (gołębi), inwazja poprzez inhalację pyłu,

• Komórki mają otoczkę polisacharydową!

• Powoduje kryptokokozę - najczęściej zapalenie opon mózgowych lub choroba wieloogniskowa,

Cryptosporidium parvum:

• kosmopolityczny pasożyt jelita cienkiego (także czasami układu. oddechowego)

• niszczy erytrocyty, doprowadza do atrofii kosmków i przerostu krypt

• forma inwazyjna: oocysta występuje w wodzie pitnej i powietrzu

• rezerwuarem jest człowiek i niektóre zwierzęta

• powoduje kryptosporydiozę: objawy zależą od stanu odporności żywiciela, bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki, podwyższona temperatura ciała

• zespół złego wchłaniania (ZZW), utrata masy ciała

• wykrywanie inwazji: badania kału, treści dwunastnicy, plwociny, materiału z bronchoskopii: preparaty barwione, testy immunologiczne

• badanie kału: oocysty jasnoróżowe do ciemnoczerwonych z ciemnymi ziarnistościami

• ma właściwości zarażające do 6 miesięcy, gotowanie wody nie niszczy oocyst

• powoduje inwazje środowiskowe z możliwością zarażenia: czł>czł czł>środ>czło zwierz>środ>czł

Trichomonas tenax (rzęsistek policzkowy):

• kosmopolityczny

• w jamie ustnej w postaci trozofitu

• nie wytwarza cyst

• powoduje rzęsistkowicę jamy ustnej: suchość, pieczenie, zapalenie języka, błony śluzowej, kieszonki

• większe prawdopodobieństwo zarażenia u osób ze zmianami błony śluzowej i chorobami przyzębia

• w preparacie bezpośrednim 0-9% NaCl, w utrwalonym barwnym Giemsy z zeskrobiny błony śluzowej oraz w hodowli np. na podłożu Simica po dodaniu popłuczyny jamy ustnej.

Trypanosoma brucei gambiense (świdrowiec gambijski):

• postacie inwazyjne: trypomastigota

• przenosi mucha tse-tse

• wywołuje śpiączkę afrykańską (trypanosomosis)

• okres wylęgania choroby: 2-23 dni, rzadko 2 lata

• w miejscu ukłucia występuje grudkowaty odczyn zapalny lub wrzód

• 1 faza choroby: pierwotniaki w osoczu krwi i chłonce, napadowe dreszcze, temp 40°C, nudności, bóle głowy i stawów

• 2 faza: świdrowce w płynie mózgowo rdzeniowym, zaburzenia psychiczne

• Rocznie 6-10 tys. nowych zachorowań,

Entamoeba gingivalis (pełzak dziąsłowy):

• kosmopolityczny

• bytuje w jamie ustnej w postaci trofozoitu, nie wytwarza cyst

• jądro z małym ekscentrycznym kariosomem i obwodową chromatyną na błonie jądrowej

• cytoplazma półpłynna, ziarnista, z leukocytami

• transmisja bezpośrednia czł-czł

• nieudowodniona chorobotwórczość

• niekiedy w treści ropni płuc.

Loa loa

• Nicień

• Południowa i Zachodnia Afryka

• Postać inwazyjna - mikrofilarie

• W dzień najczęściej spotykany we krwi obwodowej,

• Pasożytują w tkance podskórnej (obrzęk kalabarski), bolesne wokół martwych pasożytów, rzadziej w spojówce oka

• Wektorem jest samica muchy ślepaka (Chrysops)

Sarcoptes scabiei (świerzbowiec ludzki)

• pasożyt zewnętrzny należący do roztoczy (pajęczaków), wywołuje świerzb,

• samica drąży kanały w skórze i zostawia w jamach jaja (odchody - czarne grudki),

• w Polsce: 15 000 zachorowań/rok.

Leiurus (skorpion)

w krajach klimatu gorącego, pajęczak wolno żyjący, aktywny tylko w sezonie letnim, prowadzi nocny tryb życia, jego jad zawiera:

Neurotoksyny: gwałtowna reakcja ogólnoustrojowa bez uprzednich reakcji miejscowych; w ciągu 24-48 godzin śmierć z powodu niewydolności krążenia lub oddychania, głównie u dzieci.

Pediculus humanus (wesz ludzka)

żywi się krwią, pobiera ją w dzień i w nocy, może przeżyć poza człowiekiem nie dłużej niż kilka dni, owad synantropijny, kosmopolityczny, dwie odmiany: wesz odzieżowa (Pediculus humanus corporis) i wesz głowowa(Pediculus humanus capitis). Nieznaczne różnice morfologiczne (zmienność przystosowawcza). Jaja: gnidy przytwierdzone do włosa wydzieliną gruczołu cementowego.

Przenosi:

• dur epidemiczny (szczepionkę na tę chorobę opracował Polak, Franczesko Weigl)

• dur powrotny

• gorączkę okopową

Pthirus pubis (wesz łonowa)

owad dorosły żyje na człowieku 3 tygodnie, poza człowiekiem 12-24 godziny. gdy występuje na rzęsach powoduje zapalenie spojówek i brzegów powiek, u dzieci utrudnia otwieranie powiek. Nie transmituje zarazków.

Anopheles macullipennis (komar widliszek)

tylko samice pobierają krew, kłuje o zmierzchu, w nocy i o świcie, latem wewnątrz pomieszczeń. Wygłodniałe samice mogą atakować wiosną w dzień na wolnym powietrzu. Rozmnażają się w zbiornikach naturalnych z dobrze natlenioną wodą stojącą. W klimacie umiarkowanym 3-4 pokolenia w roku. Ślina zawiera składniki drażniące, wywołuje odczyny alergiczne. Przenosi pierwotniaki Plasmodium wywołujące malarię

Culex pipiens (komar kłujący)

Europa, Azja, Afryka, Ameryka PN., w Polsce najliczniej na wsi, pod miastem, polimorficzny, samice kłują w sierpniu i na początku września, zimą tylko w ogrzewanych pomieszczeniach. Ślina wywołuje świąd, stany zapalne skóry. Przenosi ornitozy i wirusy neurotropowe z ptaków na ludzi.

Pulex irritians (pchła ludzka):

dojrzałe osobniki są kosmopolityczne i monokseniczne,

samce i samice krwiopijne, ukłucia dokuczliwe, odczyny alergiczne.

Przenosi:

• dur endemiczny

• dżumę

• tularemię.

Żywiciel pośredni Dipylidium caninum, Hymenolepsis nana, Hymenolepsis diminuta.

Sacrophaga haemorrhoidalis (ścierwica):

kosmopolityczny, duży owad: 10-15 mm, jajożyworodny, odwłok w postaci szachownicy, pasożyt przygodny, muszyca jelita u ludzi i zwierząt, larwy w padlinie i kale ludzkim.

Apis mellifera (pszczoła miodna) i Vespula vulgaris (osa zwyczajna):

żądłówki, w populacji ok. 2% osobników jest nadwrażliwa - wstrząs anafilaktyczny, prowadzi do śmierci Vespula vulgaris jest agresywna, występuje w znacznej liczebności i jest niebezpieczna dla człowieka. Gniazda zbudowane z plastrów przeżutego drewna, pod okapami dachów, na gałęziach i na ziemi. Śmiertelna dawka jadu pszczoły: ok. 245 mg = 500 użądleń (dla dzieci 20 mg = 40 użądleń)

Jad zawiera:

• toksoalbuminy

• kwas mrówkowy

• histamina

• acetylocholina

• enzymy: hialuronidaza (odpowiada za rozprzestrzenianie się jadu w organizmie)

Vespa crabro (szerszeń):

królowa 25-35 mm, samce 21-23 mm, robotnice 17-24 mm, roślinożerny. Nieagresywny. Gniazdo z masy papierowej w dziuplach, norach, miejscach osłoniętych.

Bufo bufo (ropucha szara):

największy płaz w Polsce, jego jad zawiera:

Bufoteniny (aminy biogenne o właściwościach nasennych)

Bufogeniny (np. bufotalina) (budową i działaniem zbliżone do roślinnych glikozydów nasercowych)

Lucillia sericata (mucha zielona)

Larwy mogą oczyszczać rany, odżywiają się tylko zepsutym mięsem.

Vipera berus (żmija zygzakowata):

jedyny jadowity wąż występujący w Polsce, zwierzę nocne, ale żeruje w dzień i w nocy. Jad zawiera:

Hemoragina: uszkadza ściany naczyń krwionośnych; krwawienie z nosa, krwiomocz
Hemolizyna: rozpad erytrocytów; niedokrwistość, żółtaczka
Neurotoksyna: poraża układ nerwowy; zawroty głowy, nudności, wymioty
Hialuronidaza: enzym trawiący polimer kwasu hialuronowego, głównego składnika istoty podstawowej tkanki łącznej; ułatwia rozprzestrzenianie się jadu.

100-175mg powoduje śmierć (pokąsanie małego dziecka może być groźniejsze).

Ancylostoma duodenale (tęgoryjec dwunastnicy)

• Rozdzielnopłciowa

• Samiec posiada charakterystyczną torebkę gębową

• Kraje Śródziemnomorskie, Indie, Chiny Japonia

• 3 pary charakterystytcznych ząbków w jamie gębowej

• przyczepia się do ściany jelita cienkiego i dwunastnicy

• żywi się krwią

• Ancylostomoza może być wrodzona (przechodzi przez łożysko; może przedostać się z mlekiem matki)

• Forma inwazyjna to larwy filariopodobne

• Złożony cykl rozwojowy, częściowo w śr zewnętrznym

• Jaja okrągłe, gładkie z ciemną skorupką

Ascaris lumbricoides (glista ludzka)

• Jajo zarodkowe nie ma właściwości inwazyjnych, tylko jajo z larwą (rozwój glisty w organizmie)

• Wyklute w jelicie glisty wędrują naczyniami krwionośnymi do płuc, stamtąd do przełyku, z powrotem do jelita,

• Zarażenie: niedomyte warzywa, które były nawożone ludzkimi fekaliami, pijąc zanieczyszczoną wodę

Trichuris trichiura (włosogłówka)

• Żywi się krwią,

• Larwy dojrzewają w jelicie cienkim, potem do jelita ślepego, żyją pod śluzówką,

• Jaja z charakterystycznymi czopami, kolor brązowo-żółty,

• zarazić tak samo jak glistą ludzką, poprzez wypicie zanieczyszczonej wody, w której mogą znajdować się jej jaja, niedomytych owoców lub warzyw

Enterobius vermicularis (owsik ludzki)

• Kosmopolityczny, monokseniczny nicień

• Rozdzielny płciowo; dymorfizm płciowy-samiec grubszy i krótszy

• Pasożytuje w jelicie grubym,

• Powoduje owsicę,

• Zarażenie człowiek-środowisko-człowiek; rzadziej człowiek-człowiek na drodze pokarmowej,

• Znane inwazje rodzinne

• Jaja są owalne, asymetryczne, z jednej strony spłaszczone; cienka, trzywarstwowa skorupka, przez którą przeświecają młode zarodki, wyglądają jak ziarenka kawy,

• Wykrywanie: Mało skuteczne koproskowe badania, zamiast: NIH (wymaz bagietką owiniętą celofanem) i Grojera/Grahama (taśmą klejącą zbiera się jaja z odbytu) - wykrywanie jaj

Fasciola hepatica (motylica wątrobowa)

• Kosmopolityczny

• Bytuje w wątrobie i drogach żółciowych

• Dla niej pierwszej opracowano cały cykl rozwojowy

• Przywra

• Jajo:

• Gładkie, brązowożółte z wieczkiem, skorupka

• Wewnątrz jaja zygota otoczona licznymi ziarnistymi komórkami żółtkowymi (funkcje ochronno-odżywcze)

• Metacerkaria:

• Forma inwazyjna dla ostatecznego żywiciela

• Grubo otorbiona metacerkaria przyczepia się do roślin bądź przebywa w wodzie

• Zarażenie: przez picie nieprzegotowanej wody, spożywanie niedogotowanych warzyw

• Wrota inwazji: jama ustna

• Chorobotwórczość:

• Fascioloza ostra: występuje po jednorazowym spożyciu ponad 10tys metacerkarii; rzadko występuje u ludzi, częściej u owiec; powoduje ostre zapalenie wątroby, najczęściej śmiertelne, przerwanie ciągłości torebki wątroby i zapalenie otrzewnej

• Fascioloza przewlekła: objawy dyspeptyczne; przerywana gorączka; żółtaczka (glista przebywa w przewodach żółciowych); hepatomegalia; możliwość zarażeń ektopowych (płuca, tkanka podskórna) - formy otorbione (przywra wędruje z krwią)

Diphyllobothrium latum (bruzdogłowiec szeroki)

• Pasożytuje w jelicie cienkim ssaków (30 gatunków) jedzących surowe ryby (plerocerkoid)

• Występuje w okolicach polarnych i w okolicy większych zbiorników wodnych (Islandia, Grenlandia, Finlandia, Kanada, Alaska, Syberia)

• Osiąga 10-20m

• Ma 2 żywicieli pośrednich: skorupiaki (Crustacea) i ryby słodkowodne,

• Forma inwazyjna to plerocerkoid

• Strobila:

• Skoleks:

Podłużno-owalny, spłaszczony grzbieto-brzusznie

Na obu bokach narządy czepne - bruzdy przyssawkowe

• Proglotydy maciczne:

Kształt trapezowaty

Wymiar poprzeczny większy niż podłużny

• Jaja:

• Owalne, elipsoidalne, gładkie

• Z jednej strony wieczko, z drugiej - guziczek

• 2 razy mniejsze od fasciola hepatica

Schistosoma mansoni (przywra Mansona)

• Afryka, Azja, Ameryka Południowa

• Rozdzielnopłciowa

• Pasożytuje w splotach żylnych jelita grubego

• Dymorfizm płciowy: samiec jest krótszy i grubszy od samicy

• Jajo posiada z boku sztylecik (przebija on ściany naczyń żywiciela)

• Formą inwazyjną jest cerkaria; występuje również forma miracidium

• Żywicielem pośrednim jest ślimak

• Cerkaria ma rozwidlony ogonek

• Z prądem krwi może trafiać do różnych narządów

1

Reakcje alergiczne 85% uczulonych na grzyby

---