KATECHETYKA FUNDAMENTALNA
Katechetyka - teoria katechezy
Przedmiot materialny - posługa słowa.
Przedmiot formalny - katecheza jako forma wiary.
Katechetyka w pierwszej fazie rozwoju zajmowała się metodą nauczania religii. Koncentrowała się na wskazaniach dotyczących nauczania religii. Z czasem zdano sobie sprawę, że zajmowanie się metodyką nauczania to za mało. Oprócz metodyki ważny jest również inny obszar zainteresowań, który jest w związku z dydaktyką. Trzeba się zająć metodami, treścią, przekazem. Katechetyka stała się dziedziną w której podejmowano zagadnienia z dydaktyki nauczania. Szybko uznano, że dydaktyka jest istotna, ułatwia pracę katechety. Istotna jest również pedagogika. Uznano, że katechetyka to pedagogika o charakterze religijno - moralnym. Katechetyka przez lata przejmowała to co się działo w teologii. Zajmowano się procesem wychowania.
Katechetyka jako nauka teologiczna:
Katechetyka podlega ciągłej ewolucji. Refleksja jest istotna dlatego, że ma służyć praktyce. Katecheza rozwija się w życiu, w praktyce.
W katechetyce możemy wyodrębnić kilka działów:
fundamentalna - zagadnienia metodologiczne katechetyki, wyjaśnia pojęcia, koncepcje katechezy. Zajmuje się wyjaśnieniem współczesnych dokumentów katechetycznych.
materialna - treść katechezy - sama treść i to co się z nią wiąże
formalna - zajmuje się formą katechezy, dydaktyka katechezy
szczegółowa - zajmuje się katechezą dostosowaną do rozwoju człowieka, rożnego rodzaju człowieka, różnego rodzaju grupy to co wiąże się z duszpasterstwem katechetycznym.
Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych. Obejmuje nauczanie doktryny chrześcijańskiej przekazywanej w sposób systematyczny i szczegółowy dla wprowadzenia wierzących
w pełnie życia chrześcijańskiego. Funkcje:
wtajemniczanie
nauczanie
wychowanie
Katecheza jest wychowaniem w wierze.
Katechumen - ktoś kto przygotowuje się do chrztu.
Jednostka katechetyczna - katecheza, lekcja religii.
Początek katechezy w Kościele to słowa Jezusa „ Idźcie na cały świat i głoście ewangelię...”.
Podjęte zostało polecenie i ludzie którzy je usłyszeli poszli i nauczali.
HISTORIA KATECHETYKI:
Katecheza apostolska
pierwszy okres historyczny - czasy apostolskie.
Posiada wymiar misyjny. Skierowana jest do osób dorosłych. Domagano się pewnych znaków.
Etapy pouczenia związanego z przyjęciem chrztu świętego( można dostrzec drogę wtajemniczenia):
przygotowania dalsze
przyłączanie
katecheza przed chrztem
poręczenie
wyznanie wiary
chrzest
udzielenie daru Ducha Świętego
katecheza o chrzcie
W II wieku w Kościele kontynuowane są działania katechetyczne. Rozwija się droga katechumenalna.
W katechumenacie w II /III wieku mamy etapy:
wstępna ewangelia
zgłoszenie do katechumenatu
katechumenat zasadniczy
sprawowanie chrztu
wstępna ewangelia
dla tych, którzy usłyszeli nowinę o Jezusie Chrystusie, przyjęli ją z wiarą - to zetkniecie jest ważne.
Ktoś usłyszał dobrą nowinę i postanowił ją przyjąć
zgłoszenie, dopuszczenie
wiązało się z serią pytań dotyczących przyjęcia wiary. Wiązało się to z określeniem kim jestem, dlaczego chcę przyjąć ten sakrament. Musiało być poręczenie przez kogoś kto do wspólnoty należał. Następowała druga seria pytań: rodzina, potem trzecia seria. Po niej następowało włączenie do katechumenatu.
przygotowania bliższe
okres wielkiego postu - trzy etapy:
drugie badanie - dopuszczenie do bezpośredniego badania i sprawdzenia czy kandydat żyje z wiarą
wybór do oddzielnej grupy katechumenów
intensywne przygotowanie do chrztu pod nadzorem pasterzy - miało charakter liturgiczny (Słowo Boże)
sprawowanie chrztu
dzień sprawowania - niedziela wielkanocna
obrzęd: wyrzeczenie się szatana, wyznanie wiary, poświęcenie wody, chrzest.
po chrzcie: namaszczenie olejem, nałożenie ręki, modlitwa, naznaczenie znakiem krzyża, pocałunek pokoju, udział w eucharystii.
Na osłabienie katechumenatu wpłynęło:
masowość nawracanych osób
surowość dyscypliny - przejawiała się tym, że nie było możliwości odpuszczenia grzechów
po chrzcie.
Na przełomie IV/ V wieku miało miejsce osłabienie katechumenatu. Z początkiem III wieku
powstają szkoły katechetyczne. Ich zadaniem było przygotowanie katechetów.
Średniowiecze VI / XV wiek
Katecheza misyjna
prowadzona dla tych, którzy przygotowywali się do przyjęcia chrztu świętego. Ograniczało się do poznania podstawowych prawd wiary. Nie było katechezy dla dzieci. Była katecheza pośrednia prowadzona
przez rodziców, którzy byli odpowiedzialni za przyjęcie przez dzieci komunii świętej.
Katecheza poprzez sztukę - obrazy
Obrazy pełniły role Biblii panperum czy modlitwy. Za pomocą obrazów przedstawiali określone prawdy wiary oraz fragmenty z Pisma Świętego. Obrazy, witraże to pewien rodzaj katechezy. Z tego okresu pochodzą przedstawienia religijne, misteria - miały na celu przybliżenie prawd o stworzeniu i męce Jezusa.
Mirakle - tematem były wydarzenia z życia świętych.
Moralitety - ukazywano cnoty, wady, walkę toczącą się pomiędzy dobrem i złem.
W okresie średniowiecza pojawiają się pierwsze podręczniki katechetyczne - w formie dialogu przedstawiają prawdy wiary. Powstają pierwsze szkoły przy klasztorach, katedrach, kolegiatach.
Głównie były to szkoły dla przyszłych duchownych.
Katecheza po Soborze Trydenckim
Sobór:
nakazał katechizacje dzieci, pouczenie katechetyczne miało dotyczyć posłuszeństwa wobec rodziców.
domagał się nauczania w nielicznych szkołach religijnych,
zobowiązano nauczycieli, duszpasterzy do wizytacji tych szkół,
nakazał głoszenie kazań w niedzielę i święta,
nakazał wyjaśnić liturgię,
nakazał w adwencie, poście nauczać prawd wiary w oparciu o Pismo Święte
nakazał zakładanie szkół parafialnych
nakazał objęcia dzieci w parafiach katechezą
Katechizm i twórczość katechetyczna
Wiek XV był bogaty w twórczość katechetyczną, duży wpływ wywarła reformacja. W 1529r.powstały katechizmy dla dzieci i dorosłych, ich autorem był Luter. Powstałe katechizmy (Luter, Kalwin) przyczyniły się do powstania katechizmu katolickiego. W 1566r. ukazał się Katechizm Rzymski.
W okresie trydenckim i po powstało wiele katechizmów.
trzy katechizmy Piotra Kanizjusza
wielki dla dorosłych,
średni dla dzieci i młodzieży,
mały dla dzieci
katechizmy św. Roberta Delarwina:
mniejszy 1597
większy 1598
Katechizmy te stały się wzorcowymi dla licznych katechizmów diecezjalnych. Na soborze zobowiązano biskupów aby stali się odpowiedzialni za swoje własne katechizmy. Każdy biskup za punkt honoru stawiał sobie aby w jego parafii były praktykowane nakazy soboru.
W połowie XVII wieku zdano sobie sprawę, że jest duża ignorancja religijna. W katechizmach upatrywano nadzieję. We wstępach do katechizmów pisano o tym, w ten sposób próbowano bronić wiarę chrześcijańską. Pojawiały się błędy wewnątrz Kościoła. Biskupi polecali pisanie katechizmów,
tendencja ta trwała do XX wieku. W XVII wieku dochodziło do wojny katechizmów. Zrodziła się potrzeba unifikacji. Powstawały katechizmy dla całego kraju. W Polsce takiej unifikacji nie było.
Oświecenie
Od XVII wieku wprowadza się obowiązek szkolnictwa dla dzieci.
Francja - 1921 publiczne bezpłatne nauczanie szkolne,
Szwecja - 1842 wprowadzono obowiązek szkolnictwa.
Wśród przedmiotów nauczania pojawia się religia, jako przedmiot nauczania. Cała sieć szkolna zaczęła powstawać w wymiarze powszechnym. Materiałem nauki religii była historia biblijna i katechizm.
Zaczęły się pojawiać pierwsze podręczniki. Na przełomie wieku XVIII / XIX Kościół zwraca uwagę
na naukę dzieci. W parafiach w dalszym ciągu prowadzono przygotowania dzieci do komunii św.
Zaczęto interesować się katechezą dorosłych.
Wiek XIX
Treścią katechezy zajmowała się teologia. XIX w. - powrót do scholastycznego myślenia, zwrot w teologii. Nowe ujęcie neoscholastyczne.
Katechizm Deharta(1847) odegrał duże znaczenie, osiągnął światowy rozgłos. Dehart przejął to co teologia systematyczna wypracowała i zapisał to w swoim podręczniku w postaci systematycznej. Polegało to na przekazaniu suchych stwierdzeń teologicznych, oderwanych definicji teologicznych od życia. Pismo Święte odegrało rolę drugorzędna, a nie jako źródło katechezy. W Polsce katechizm ten ukazał się w 1848 roku
(rok po wydaniu go przez Deharta), kompilacja a nie oryginalne ujęcie. Przez kolejne dziesięciolecia na jego podstawie nauczano w Polsce.( cały XIX i początek XX w.). W Polsce znany był również Katechizm Filochowskiego. W XIX wieku powrócono do definicji czysto teologicznych.
Na przełomie stulecia zaczęło pojawiać się przekonanie, że taka metoda nie daje efektów - nauczanie polegało na wyjaśnianiu sobie tych terminów, przyswajaniu tej prawdy zapisanej w katechizmie.
Ruch katechetycznej odnowy
Ruch odnowy metody lub formalno - metodycznej. Jego źródeł należy szukać w końcu XIX wieku.
Źródłem była ogólna sytuacja szczególnie:
dechrystianizacja - w dużych miastach nauczanie katechizmu było abstrakcyjne, rozmijało się z życiem. Razem z rozwojem cywilizacyjnym w parze szła dechrystianizacja.
unowocześnienia metodyczne - metoda nauczania w innych metodach.
Trzeba koniecznie brać pod uwagę rozwój psychiczny dziecka. W dydaktyce świeckich pojawiły się stopnie formalne. Ich twórcą był Herbrt Był to opracowany metodyczny sposób działania nauczyciela
na lekcjach, jak je rozplanować. Refleksja była na gruncie dydaktyki - trzeba odstąpić od wyjaśniania prawd zawartych w katechizmie, a zacząć szukać odpowiedzi na pytania, które zadają świeccy.
Szybko przeniosło się to na grunt katechezy. Katecheci zaczęli organizować się w związki katechetów:
Monachium
Wiedeń
Zaczęły się zjazdy, podczas których zastanawiano się nad metodami, odbywały się zebrania, dyskutowano nad metodami działań na religii. Doprowadzono do wyodrębnienia katechetyki od teologii pastoralnej. Katechetyka w pierwszym etapie była metodyką nauczania. Owocem prac na gruncie katechetycznym była metoda monachijska - miała rozwijać tekst katechezy wg stopni:
przygotowanie - wprowadzenie w zagadnienie
przedstawienie - w sposób poglądowy za pomocą jakiegoś opowiadania
wyjaśnienie - pogłębienie prawdy
streszczenie - zebranie wykładanego matriału
zastosowanie - wskazanie możliwości urzeczywistnienia prawd w życiu
Próbowano te definicje przekazać a sposób zrozumiały. Katecheza jest czymś dynamicznym, w ciągłym rozwoju. Metoda monachijska była pogrążona w intelektualizmie została więc udoskonalona ale jej treść została nie naruszona. Stare treści zawarte w definicjach próbowano zmieścić w nowych metodach.
Nie brano pod uwagę Pisma Świętego. Nowa metoda wymagała nowych katechizmów - starano się odstąpić od starych - pytania i odpowiedzi na rzecz lekcji. Metoda ta dość wcześnie przeniknęła
do kraju za sprawą katechetów.
Wybitni katecheci okresu międzywojennego to: x. Gadowski i x. Bielawski. Próbowali zmodyfikować metodę monachijska, która nie rozbudowała życia religijnego. Katecheza musiała przejąć zasadę budzenia życia religijnego - za mało brano pod uwagę odbiorców treści.
Ze strony pedagogiki przeżyciowej i pedagogiki pracy zwrócono uwagę że moment przeżycia jest istotny. Należałoby dotrzeć do głębszych warstw psychiki dziecka. Pedagogika rozwojowa najpierw przyjęła się na gruncie estetycznym. W nauczaniu rozwojowym chce przeniknąć do dumny wychowanka powinna doprowadzić do zetknięcia z rzeczywistością , która kryje się pod pojęciami. Ma to prowadzić do większej religijności ludzi. Zaczęto wprowadzać zajęcia, które aktywizowały uczniów - typy działań w których uczeń jest zaangażowany. Aby uczeń na lekcji był czynny, aby czerpał radość z tego, że może brać udział
w przygotowaniu lekcji. Na kongresie w 1917 roku stwierdzono że postulaty pedagogiki prawa powinny być uwzględniane w nauczaniu religii. Dostrzeżono szybko, że te ulepszenia nie przynoszą efektów,
których oczekiwano.
Ruch kerygmatyczny
Przyczyna: odnowa biblijno - liturgiczna, przed II wojną światową - zaowocowało to refleksją nad treścia katechezy. Zauważono, że teologii i przepowiadania Słowa Bożego nie można umieszczać na tej samej płaszczyźnie. Bezpośrednim impulsem była praca Junguana 1936 „Radosna nowina i nasze przepowiadanie wiary. Teologia jest w służbie przepowiadania.
Kerygma wg. Jungmana jest pojęciem biblijnym i oznacza „to co jest głoszone”, odnosi się to do treści przekazywania: to co było głoszone przez Chrystusa i podjęte prze Apostołów: pierwotne przepowiadanie - konkretne fakty i zdarzenie o życiu Jezusa. Celem jest uwierzenie w Chrystusa i przyjęcie Jego nauki - osobiste nawrócenie a nie teologia. Prawdy były przedstawiane tak, że wokół nich była główna idea związana z osoba Chrystusa.
Postulaty kerygmatyczne względem katechezy.
Katecheza nie jest spopularyzowanym systemem teologicznym. Dobra Nowina ma być przekazywana, chrześcijaństwo nie wkroczyła w świat jako system naukowy, ale jako dobra nowina o zbawieniu. Dla katechezy istotne jest głoszenie Dobrej Nowiny - ewangelia
.
W katechezie nie chodzi o objaśnienie reguł, ale o umożliwienie uczniom zetknięcia się
z rzeczywistością w której centrum jest Jezus Chrystus. Spełnienie tego postulatu.
Domaga się chrystocentrycznego rozłożenia materiału katechetycznego.
Logiczną konsekwencją postulatu jest podkreślenie jedności obu testamentów i ukierunkowaniu ich
na osobę Jezusa.
Ponieważ treścią katechezy są słowa Boże, dlatego Pismo Św. obok liturgii ma zaszczytne miejsce. Stanowi materiał z którego wypływa treść nauczania. Pismo Św. - źródło katechezy.
Przepowiadanie wiary, którego najważniejszą formą jest katecheza nie może poprzestać
na przedstawieniu samego wydarzenia historycznego lub zewnętrznych faktów biblijnych, lecz musi dotrzeć do tajemnicy zbawienia - oraz ukazać jej aktualność dla tajemnicy zbawienia w taki sposób,
aby człowiek aktem żywej wiary odpowiedział na wezwanie skierowane względem niego.
Katecheza - wydarzenie rozgrywające się między Bogiem a człowiekiem.
W oparciu o te postulaty możemy stwierdzić, że znalazły one odzwierciedlenie w katechezie praktycznej /podręczniki/. Pod koniec lat 50-tych zaczęto wydawać czasopismo „Katecheta”. Na jego gruncie polskiemu czytelnikowi przedstawiano naukę kerygmatyczną. Nurt związany z praktyką był tworzony niezależnie
od tego czy katecheza była w szkole czy nie. Nurt kerygmatyczny urzedowo w Polsce był wprowadzony
w 1971 roku. Wtedy zaczęto pisać katechizmy, podręczniki dla katechetów.
Nurt kerygmatyczny w katechezie odegrał istotna rolę. Szybko zorientowano się, że przy tym wszystkim zagubiono człowieka w sensie odbiorcy. Człowiek jest istotny w przekazie. Wymiar antropologiczny -
to co związane z człowiekiem - uwzględnienie konkretnego człowieka tu i teraz też jest istotne;
to też powinno inspirować.
Gold Bruner - „jeżeli zadaniem katechezy jest rzucanie ziarna w glebę to cała dotychczasowa uwaga winna być skupiona na ziarnie czyli słowie Bożym. Nadszedł czas aby przesunąć uwagę na glebę czyli człowieka”. W katechezie oprócz słowa Bożego ważny jest człowiek.
Audine - „przebiegliśmy dotychczas połowę drogi odnawiając katechezę przez powrót do źródeł. Pozostała druga połowa odnowić ją - przez nowe odniesienie jej do człowieka”. Drugą połową drogi określa się powszechnie, kierunkiem antropologicznym troska o człowieka jest widoczna najwyraźniej w nauczaniu Chrystusa.
Kierunek antropologiczny
W połowie XX wieku zwrócono uwagę, że istotny jest człowiek. Dostrzeżenie człowieka w pewnym sensie występowało wcześniej, ale zostało przez pewne sprawy zagłuszone. W kierunku antropologicznym chodziło o to aby przekazana prawda służyła człowiekowi. Na każdym etapie powinno się uwzględnić problemy współczesnego człowieka. Impulsy antropologicznego ukierunkowania pojawiały się z różnych stron. Przyszły ze strony Soboru Watykańskiego II. W 1966 roku ukazał się katechizm holenderski -
w pewnym sensie bulwersował; skierowany był do dorosłych. Próbowano łączyć prawdę kerygmatyczną
z odniesieniem do człowieka. Przyczynił się do tego aby drugą drogę przemierzyć. Halbfas akcentował troskę o człowieka.
Teologia posoborowa ukierunkowana jest antropologicznie: jakie znaczenie maja treści Objawienia dla życia człowieka dzisiaj? Objawienie Boże w swej istocie jest słowem interpretującym słowo ludzkie.
Nie jest tyle nauką o Bogu ale nauką dla człowieka. Nie można nauki karygmatycznej i antropologicznej przeciwstawiać sobie; chodzi o ich połączenie. Można mówić o nurcie karygmatyczno - antropologicznym. Problemy ludzkie oświetlamy i interpretujemy Słowem Bożym. Chodzi o to by sytuacje życiowe naświetlić w oparciu o Słowo Boże. Bez karygmy uwzględniania warunków życia byłaby oderwana od rzeczywistości - chodzi o pogłębienie życia ludzkiego.
DOKUMENTY KATECHETYCZNE STOLICY APOSTOLSKIEJ
Ogólna Instrukcja Katechetyczna
Orędzie synodu biskupów do Ludu Bożego
Adhortacja Apostolska Jana Pawła II o katechizacji w naszych czasach.
Katecheza dorosłych we wspólnocie chrześcijańskiej
KKK
Dyrektorium ogólne o katechizacji
Podczas soboru żaden dokument nie został sporządzony ale istniały dyskusje na ten temat, ale dyskusje dotyczące tego tematu były.
Ad.1. Ogólna Instrukcja Katechetyczna
Diractovicum Catolicum Generalum jest owocem decyzji ojców soborowych. Z tego rozproszonego materiału wydobyto myśli zwarte, które stanowią drogowskaz. Dokumenty nie są pisane dla danego Kościoła ale dla całego świata; maja być drogowskazem. Jest tu wiele ciekawego materiału katechetycznego.
Składa się z sześciu części - 130 numerów jest owocem - kwestia I komunii świętej i spowiedzi.
Ten dokument z 1971 r. został skierowany do konferencji biskupów by wyznaczyć kierunek pracy poszczególnym Kościołom partykularnym. Mówi o objawionej naturze katechezy, czym jest katecheza
jej natura jako treść - katechezy do opracowania w środowisku krajowym.
Część 1
Aktualna sytuacja życia religii w świecie; o tradycyjnych formach wiary; różnorodność kultu, ateizm, stan faktyczny Kościoła; poszukiwanie nowych form posługi Słowa Bożego.
Część 2
Odwołano się do soboru Watykańskiego II - refleksja nad rolą duszpasterstwa; skupiła się na zadaniach
i formach.
Część 3
Orędzie chrześcijańskie Normy, kryteria, które trzeba uwzględnić w przekazie orędzia chrześcijańskiego, jego główne elementy
Część 4
Elementy metodologii, omówiona rola katechety; metody nauczania: indukcyjna, dedukcyjna, ludzkie doświadczenie, formuły, które przekazujemy odbiorcy
Część 5
Konieczność dostosowania katechezy do wieku, analiza okresów rozwoju; formy i zadania katechezy dorosłych
Część 6
Działalność duszpasterstwa. Konieczność formacji katechetycznej ( poszukiwanie pomocy katechetycznej, koordynację katechezy, działalność duszpasterską) konieczność prowadzenia badań.
Dodatek
Spowiedź i komunia święta.Odwołanie się do dekretu Piusa X z 1910r. - konieczność spowiedzi przed komunia.
Ad.2. Orędzie synodu biskupów do Ludu Bożego z 1977
Głównym tematem biskupów i papieża Pawła VI na synodzie było dać wyraz kolegialności katechezy.
Katechizacja dzieci i młodzieży - dokument można podzielić następująco
Wprowadzenie - realistyczna ocena sytuacji
problem młodych
trudności działania katechety
Część 1
Przemiany zachodzące we współczesnym świecie, trudności katechezy we współczesnym świecie
Część 2
trzy aspekty katechezy:
słowem
upamiętnianiem
świadectwem
Część 3
powszechna współodpowiedzialność za katechezę, misyjny wymiar katechezy
Życzenie ojców Kościoła doczekało się realizacji za Jana Pawła II
Ad. 3 Adhortacja Apostolska o Katechizacji w naszych czasach - 16.10.1979
Podejmuje treści przygotowane jeszcze przez Pawła VI, odwołuje się też do Jana Pawła I
Budowa:
wprowadzenie
(dziełu katechizacji Kościół zawsze poświęci wiele wysiłku), dziewięć części, zakończenie.
Część 1
chrystologiczne ukierunkowanie katechezy, trzeba głosić Prawdę, którą jest Chrystus
Część 2
katecheza jest ściśle złączona z całym życiem Kościoła, wskazuje na zadanie Kościoła wobec katechezy, odpowiedzialność wspólna i zróżnicowanie
Część 3
katecheza w działalności pastoralnej i misji Kościoła wskazuje na ważność katechezy w procesie ewangelizacji; katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych, a obejmuje głównie nauczanie całej doktryny chrześcijańskiej. Przekazywanej na ogół w sposób systematyczny
i całościowy
Część 4
o treści orędzia zbawienia; źródła przekazu katechetycznego: Pismo Święte i Tradycja. Credo -
wyraz doktryny Kościoła: integralność treści, formy: współpracy ekumenicznej
Część 5
wszyscy potrzebują katechizacji; o zagrożeniach współczesnego świata ( narkotyki, nadużycia);
o adresatach katechezy: dzieci młodsze, starsze, dorastające, młodzi, upośledzeni, dorośli.
Nikt nie może się uważać za zwolnionego od uczestnictwa w katechezie.
Część 6
o sposobach i środkach w katechezie
Część 7
zachęta do stosowania różnych metod odpowiednio dostosowanych: relacje między katechezą i kulturą, o pamięciowym uczeniu się na katechezie - nie można go zupełnie odrzucić
Część 8
radość wiary w trudnym świecie - zachęta do wznowienia tożsamości chrześcijańskiej,
katecheza ma uczyć pogodnego wyznawania swojej chrześcijańskiej tożsamości
Część 9
katechizacja obowiązuje wszystkich, skierowanie wezwania do różnych grup osób
odpowiedzialnych za katechezę
W zakończeniu:
zwrot ku Bogu, wskazanie na Maryję („żywy katechizm”) matka i wzór.
Ad. 4. Katecheza dorosłych we wspólnocie chrześcijańskiej
( jest to ciągle problem otwarty, nie ma wypracowanych szczegółowych form, to bardzo obszerne zagadnienie)Jest owocem prac międzynarodowej rady do spraw katechezy 1988.
Dokument jest napisany na życzenie Jana Pawła II - katechezy dorosłych w perspektywie „nowej ewangelizacji” Budowa: wstęp, 3 części, zakończenie. We wstępie o celach i odbiorcach dokumentu.
Część 1
o dzisiejszej sytuacji i znakach świadczących o rozwoju osób dorosłych w Kościele; wyzwania dotyczące dorosłych
Część 2
o ziarnie słowa w katechezie dorosłych. Trudno podać jednoznacznie czym jest katecheza dorosłych
nie może być ona odłączona od innych działań Kościoła
Część 3
o procesie siewu i zbioru
Linie katechezy dorosłych wyznaczone przez:
cel, treść katechezy
elementy dydaktyczne, formy i model
przez katechetę i jego formacje
odpowiedzialność innych za Kościół we wspólnocie chrześcijańskiej
Zakończenie:
wskazanie na Maryję jako wzór człowieka dorosłego.
Ad.5. Katechizm Kościoła Katolickiego -11.10.1992r.
w 30 rocznicę soboru Watykańskiego II, 14 rok pontyfikatu Jan Paweł II .Napisany na prośbę synodu biskupów, który chciał by katechizm stanowił kompendium i był punktem odniesienia katechizacji.
Budowa:
Wstęp:
autorzy określają definicję katechezy, cel adresaci, wskazania, praktyczne cele nauczania (w miłości)
Cztery części
I - Credo (wyznanie wiary)
o objawieniu, o wierze, o symbolu wiary
II - Celebracja misterium chrześcijańskiego
jak zbawienie jest uobecnianie w czynnościach liturgii Kościoła, o sakramentach świętych
III - Życie w Chrystusie
o celu ostatecznym człowieka; działanie w myśl przykazania miłości, dekalog
IV - Modlitwa chrześcijańska.
o modlitwie, komentarz do „Ojcze nasz”
KKK - wykładnie wiary Kościoła w oparciu o Biblię, tradycję, NUK Przekazany: najpierw dla biskupów, wszystkim wiernym, ma wspierać dążenia ekumeniczne, ofiarowany każdemu człowiekowi pragnącemu poznać wiarę Kościoła katolickiego.
Ad.6. Dyrektorium ogólna o katechizacji 15.08.1997
Wstęp: Ogólny zarys misji
Wprowadzenie: Zarys współczesnej rzeczywistości
Część 1
katecheza w misji ewangelicznej Kościoła
Część 2
Orędzie ewangeliczne; treści związane z kryterium głoszenia Ewangelii w katechezie,
przedstawienie KKK; zasady opracowanie katechizmów lokalnych
Część 3
o pedagogii wiary
Część 4
o adresatach katechezy (różnych środowisk, inkulturacja)
Część 5
miejsce katechezy w Kościele partykularnym; być widzieć umieć działać - trzy wymiary formacji katechetycznej.
Zakończenie: o ufności w moc Ducha Świętego.
Zamierzenie podstawowe DOK - podanie refleksji i zasad. Adresaci - głównie biskupi, konferencje episkopatów. Cel - pomoc w opracowaniu dyrektoriów dla danego kraju. Inspiracja do opracowania DOK był sobór Watykański II i pisma Jana Pawła II; troska Kościoła o rozwój katechezy, jej znaczenie.
Nigdy wcześniej w okresie 40-lecia nie ukazało się tak wiele dokumentów katechetycznych, przed soborem Watykańskim II były pojedyncze wypowiedzi.
NAJWAŻNIEJSZE DOKUMENTY KATECHETYCZNE W POLSCE
Problem Katechizacji z 1971 r.
Bazował na nurcie kerygmatycznym, opublikowany jako rozmowy, program katechizacji dla szkoły podstawowej i osobno dla szkół średnich.
Program ramowy:
Cykl I : Eucharystyczny kl. I-IV szkoły podstawowej
Cykl II : Dojrzałość chrześcijańska
kl. V-VI życie religijne przez główne poznanie prawd wiary, znajomość Pisma Świętego,
kl. VII-VIII kształtowanie postaw chrześcijańskich w oparciu o Ewangelię;
przygotowanie do sakramentu bierzmowania.
Cykl III : Chrześcijanin w świecie współczesnym
Spotkanie z Chrystusem,
Chrystus żyjący w Kościele,
Człowiek wobec problemów wiary,
Chrześcijanin w świecie współczesnym.
Małe dyrektorium o katechizacji w Polsce
Próbę napisania podjął biskup Materski w 1999r. opracowano tę broszurkę.
Dyrektorium to nazywa się małe, gdyż jest to dokument jakby „przejściowy”, impuls do zajęcia się opracowaniem dyrektorium dla Polski. Autorzy przywołali dokumenty katechetyczne wydane po soborze Watykańskim II wskazują na reformę oświaty w Polsce - konieczność refleksji nad katechezą.
Kolejność omawianych problemów jak w DOK. Budowa: Wstęp, wprowadzenie, 5 części.
Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce.
Zatwierdzone 20.01.2001 r., wydane przez konferencję episkopatu Polski
Urzędowy dokument katechetyczny - normy sugestie dla pracy katechetycznej Kościoła w Polsce.
Składa się na niego: wstęp, wprowadzenie, dwie części, załącznik.
Wprowadzenie:
Wstęp: ukazuje drogi do powstania tego dokumentu
uwzględnienie sytuacji rodziny, wpływu mediów, świata kultury
podkreślono znaczenie katechezy dorosłych
o katechezie szkolnej i parafialnej
Część I Katecheza w posłudze Kościoła
pięć rozdziałów;
opis natury, funkcji, istotnych elementów katechezy;
wskazania do nauki religii w szkołach i o stosunku lekcji religii do katechezy parafialnej;
wskazania co do wymiaru liturgicznego katechezy.
Część II Pracownicy posługi katechetycznej
pięć rozdziałów;
odpowiedzialni za katechezę - biskupi, rodzice, osoby zakonne, katecheci świeccy;
posługa katechetyczna;
formacja katechetów (być, wiedzieć, umieć działać).
Propozycja utworzenia parafialnej rady katechetycznej, krajowego centrum katechetycznego -
nie na takiego w Polsce.
Załącznik - regulamin posługi duszpasterskiej prefektów.
REGULACJA PRAWNA NAUCZANIA RELIGII
Sytuacja nauczania religii w państwach Europy
1) religia przedmiotem obowiązkowym
Niemcy, Austria, kraje skandynawskie, Grecja, Wielka Brytania, a także w pewnych częściach Francji - Alzacja i Lotaryngia. Nie należy rozumieć tego, że wygląda to jak nasze lekcje religii
religia przedmiotem fakultatywnym
Belgia, Włochy, w kilku krajach dawnego państwa Słowackiego, Hiszpania
3) religia przedmiotem poza programem szkolnym
W Polsce religia była po wojnie, w czasach stalinizmu ja zlikwidowano, powróciła do szkoły w roku 1990.
Aktualna koncepcja nauczania religii.
Obecnie jest ona regulowana przez akty prawne: Konstytucję, Konkordat, ustawy o systemie oświaty, Rozporządzenie o nauczaniu religii w szkołach - to rozporządzenie jest swoistym prawem. Jest ono nie do ruszenia jeśliby jakiś związek wyznaniowy miał jakieś zastrzeżenia. Jest ono wynikiem kompromisu i zgody Kościoła, jest takie jakie chciał je widzieć episkopat. Lekcja religii podporządkowana jest Kościołowi i szkole. Nauczyciel religii powinien być wierny Kościołowi i lojalny szkole.
Kto i jak organizuje lekcje religii?
Czy przedszkole, czy szkoła powinny zorganizować lekcje religii na prośbę rodziców. Uczniowie po ukończeniu 18 lat mogą decydować o zaistnieniu religii lub nie w ich życiu. Fakt uczęszczania na lekcję religii powinien być wyrażony w deklaracji pisemnej. Nie trzeba tego ponawiać a można to zmienić w każdej chwili. Żeby być kwalifikowanym trzeba mieć wiedzę z poprzednich lat. Lekcje religii są obowiązkiem w prawie kościelnym.
Liczebność grupy
W klasie musi być przynajmniej 7 osób, to jest minimum. Jeśli nie będzie tyle osób tworzy się grupę między klasową ( minimum 7 osób). Można ewentualnie zorganizować grupę między szkolną (minimum 3 osoby). Przedmiot alternatywny do religii to etyka. Uczeń może zrezygnować z religii i etyki za zgodą rodziców.
Program nauczania i podręczniki
Zatwierdzają je władze zwierzchnie Kościołów i przedstawiają Ministerstwu Edukacji do wiadomości. Istnieje pluralizm programów i podręczników.
Misja kanoniczna
Za kadrę odpowiedzialna jest strona kościelna. Nauczyciel trafia do szkoły z misją kanoniczną.
Misja kanoniczna może być cofnięta:
Gdy nauczyciel popełni czyn, który dyskwalifikuje go jak nauczyciela
Nauczyciel religii nie popełnił takich czynów, ale jego pozycja kanoniczna jest tak, że nie może nauczać lub przeczy dogmatom
Kwalifikacje nauczyciela religii
Określają je władze Kościoła, są określane przez porozumienie między rządem a episkopatem.
Mogą uczyć osoby, które magisterium teologii i przygotowanie pedagogiczne.
Kurs pedagogiczny:
pedagogika 75 godz.
psychologia 75 godz.
katechetyka 120 godz.
przedmioty dodatkowe 60 godz. w tym emisja głosu 30 godz.
dodatkowo praktyki katechetyczne 150 godzin - pozytywnie zaliczone
Osoby, które ukończyły wyższe studia, a przygotowanie uzupełniły w formie studium teologicznego.
We wszystkich typach szkół mogą uczyć ci co mają ukończone kolegium teologiczne oraz studenci wyższych szkół teologicznych po ukończeniu 4 roku. W szkołach specjalnych potrzebna są studia podyplomowe dotyczące specjalności szkoły, kurs danej niepełnosprawności.
Praca i obowiązki nauczyciela religii
Posiada prawa i obowiązki nauczyciela, ale nie powinien przyjmować wychowawstwa klasy,
Ma prawo robić dodatkowe wywiadówki,
Może prowadzić organizacje społeczno-religijne bez wynagrodzenia,
Ma obowiązek wypełniania dziennika szkolnego,
Godzinny wymiar religii
2 godz. Tygodniowo, jak się zmniejsza wymiar godz. Musi być zgoda biskupa.
Ocena z religii
Umieszczana na świadectwie. Nie ma ona wpływu na promocje do następnej klasy. Jest za wiedze umiejętności i pilność, nie za praktyki religijne.
Miłej nauki
12