W: Zasady ewidencji i rozliczania kosztów podstawowej działalności operacyjnej

Etapy ewidencji i rozliczania kosztów

Ewidencja wstępna kosztów w układzie rodzajowym na kontach zespołu „4” a następnie ich ujęcie według typów działalności na kontach zespołu „5” obejmuje następujące etapy:

Etap I: wstępna ewidencja kosztów prostych w układzie rodzajowym,

Etap II: obciążenie kont kosztów w układzie funkcjonalnym oraz kont rozliczeń

międzyokresowych kosztów wartością rozliczonych kosztów prostych,

Etap III: rozliczenie kosztów zakupu i innych kosztów rozliczanych w czasie,

Etap IV: rozliczenie kosztów wydziałowych i ustalenie kosztu wytworzenia

produktów,

Etap V: ustalenie kosztu własnego sprzedaży.

Etap II

Ewidencja i rozliczanie kosztów w układzie funkcjonalnym

Do ewidencji i rozliczania kosztów w układzie funkcjonalnym służą konta zespołu 5 o nazwie „Koszty według typów działalności i ich rozliczanie".

Koszty przypadające na bieżący okres księguje się bezpośrednio w wiel­kościach wynikających z dokumentów źródłowych.

Część kosztów przypadającą na przyszłe okresy aktywuje się i ujmuje na koncie „Rozliczenia międzyokresowe kosztów".

Jednostka gospodarcza dla potrzeb ewidencji kosztów pośrednich do których ujęcia stosuje się konto „Koszty zarządu" może z konta układu funkcjonalne­go „Koszty działalności podstawowej" wyodrębnić konta:

1. Koszty wydziałowe.

2. Koszty zakupu.

3. Koszty sprzedaży.

Etap III

Rozliczanie kosztów zakupu

Sposób rozliczania kosztów zakupu uzależniony jest od przyjętej zasady wyceny bilansowej zapasów materiałów:

• wycena zapasów materiałów na poziomie ceny zakupu- koszty zakupu podlegają w całości rozliczeniu na produkty i miejsca powstawania kosztów w proporcji do wartości rozchodowanych materiałów,

• wycena zapasów materiałów na poziomie ceny nabycia- koszty zakupu podlegają rozliczeniu w czasie na część obciążającą rozchody materiałów oraz część obejmującą zapas w magazynie.

Wskaźnik narzutu kosztów zakupu:

Wnkz = (Kzpo + Kzk) x 100 : (M_{SK +} Rm)

Narzut kosztów zakupu przypadających na rozchodowane materiały:

nkz_Rm = Wnkz x Rm : 100

gdzie:

Wnkz - wskaźnik narzutu kosztów zakupu;

Kzpo - koszty zakupu na początek okresu sprawozdawczego;

Kzko - koszty zakupu poniesione w bieżącym okresie sprawozdawczym;

M_SK- stan końcowy materiałów;

Rm - rozchód materiałów podlegający obciążeniu kosztami zakupu;

nkz_Rm - koszty zakupu przypadające na dany rozchód materiałów.

Rozliczenia międzyokresowe kosztów

W celu prawidłowego ustalenia wyniku finansowego jednostki gospodarcze są zobowiązane do przeprowadzenia rozliczeń międzyokresowych kosztów w przypadku, gdy poniesione w okresie sprawozdawczym koszty dotyczą:

• innego okresu aniżeli okres, w którym te koszty zostały poniesione,

• wielu okresów sprawozdawczych.

Biorąc pod uwagę metody rozliczania kosztów, czas i charakter rozliczania kosztów, rozliczenia międzyokresowe kosztów można podzielić na:

• czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów,

• bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów.

Jednostki dokonują czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów, jeżeli dotyczą one okresów sprawozdawczych następujących po okresie, w którym je poniesiono.

Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów to rezerwy tworzone w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadające na bieżący okres, wynikające w szczególności:

• ze świadczeń wykonanych na rzecz jednostki przez jej kontrahentów w kwocie, którą można wiarygodnie oszacować,

• z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością, przyszłych świadczeń, wobec nieznanych osób, których kwotę można oszacować, mimo, że data powstania zobowiązania nie jest jeszcze znana.

Rozliczenie kosztów w czasie polega na:

• wyłączeniu z kosztów okresu sprawozdawczego tej ich części, która została poniesiona w danym okresie, lecz dotyczy przyszłych okresów sprawozdawczych,

• dodaniu do kosztów okresu bieżącego tej części kosztów poniesionych we wcześniejszych okresach, która obciąża dany okres sprawozdawczy,

• zaliczeniu do kosztów bieżącego okresu pozycji kosztów, które jeszcze nie zostały poniesione, lecz przewidywane jest ich poniesienie w przyszłości.

Do czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów zalicza się:

• ubezpieczenia majątkowe,

• czynsze i dzierżawy za najem lokali, maszyn i urządzeń,

• prenumeratę czasopism,

• opłatę od środków transportowych,

• podatek od nieruchomości,

• jednorazowy odpis amortyzacji środków trwałych w koszty,

• z góry opłacone koszty energii,

• remonty środków trwałych,

• opłata roczna za wieczyste użytkowanie gruntów,

• koszty zakupu,

• roczny odpis na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych,

• koszty przygotowania i uruchomienia nowej produkcji,

• wydatki dotyczące badań sprawozdań finansowych,

• z góry uregulowane odsetki oraz prowizje związane z kredytami i pożyczkami,

• koszty wdrożeń programów komputerowych,

• VAT naliczony, nie podlegający rozliczeniu z podatkiem VAT należnym, powstały podczas zakupu materiałów i towarów oraz sukcesywnie wydawanych z magazynu.

Do typowych biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów zalicza się:

• rezerwy na przewidywane koszty,

• odsetki,

• koszty poniesionych napraw gwarancyjnych z tytułu rękojmi (mogą dotyczyć np. przedmiotów długotrwałego użytkowania),

• koszty usuwania szkód górniczych i powodziowych,

• rezerwy przeznaczone na remonty rzeczowych składników aktywów trwałych, które zostaną wykonane np. w I kwartale następnego roku,

• rezerwy na wynagrodzenia z tytułu nie wykorzystanych jeszcze urlopów pracowniczych wraz z pochodnymi składnikami ZUS i nagród jubileuszowych,

• rezerwy na przewidywaną stratę z tytułu wykonania kontraktów długoterminowych,

• opłaty z tytułu licencji na produkcję określonego wyrobu, naliczone w proporcji do liczby sprzedanych wyrobów.

Schemat 1. Ewidencja czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów

Różne konta „4” Koszty

według rodzaju

(1)

Rozliczenie Rozliczenie „5” Koszty

kosztów międzyokresowe według miejsc

kosztów czynne powstawania

(3)

(2)

„7” Pozostałe

koszty operacyjne

(4)

„0” Wartości

niematerialne

i prawne

(5)

Objaśnienia do schematu 1:

1. Ujęcie kosztu rodzajowego poniesionego w danym okresie sprawozdawczym

podlegającego rozliczeniu w następnych okresach sprawozdawczych

2. Przeksięgowanie kosztów do rozliczenia w czasie

3. Ujęcie raty kosztu przypadającego na dany okres sprawozdawczy i obciążającego główną działalność operacyjną

4. Koszty nowej produkcji, które nie przyniosły zamierzonego efektu i podlegają odpisaniu

5. Koszty zakończonych prac rozwojowych zaliczone do wartości niematerialnych i prawnych

Schemat 2. Ewidencja biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów

Rozliczenie Rozliczenie „5” Koszty

kosztów międzyokresowe według miejsc

kosztów bierne powstawania

(1)

(2)

(3)

Objaśnienia do schematu 2:

1. Wartość niezafakturowanych przez dostawców, ściśle oznaczonych świadczeń wykonanych na rzecz jednostki, stanowiących jej przyszłe zobowiązania

2. Koszty poniesione w okresie sprawozdawczym, na które w poprzednich okresach utworzona została rezerwa

3. Odpis (storno czerwone) niewykorzystanych rezerw.

Etap IV

Rozliczenie kosztów wydziałowych

Koszty wydziałowe to koszty pośrednie działalności podstawowej poniesione na utrzymanie wyodrębnionych organizacyjnie wydziałów działalności podstawowej. Koszty te odnosi się na produkowane wyroby przy pomocy tzw. kluczy podziałowych, które powinny być dobrane odpowiednio do specyfiki wydziału.

Uzasadnioną część kosztów wydziałowych przenosi się na konto „Koszty działalności podstawowej", zaś pozostała część (nieuzasadniona) zwiększa koszt własny sprzedanych produktów.

Po rozliczeniu i przeksięgowaniu kosz­tów wydziałowych konto „Koszty wydziałowe" nie powinno wykazywać salda.

Schemat 3 Ewidencja rozliczenia kosztów w układzie funkcjonalnym

Rozliczenie kosztów Koszty działalności Rozliczenie kosztów

podstawowej działalności/

Produkty gotowe

(1) (10a)

Koszty działalności Koszt wytworzenia

pomocniczej sprzedanych produktów

(2) (7) (10b)

Koszty wydziałowe Wynik finansowy

(3) (8)

(11a)

Koszty zakupu

(4) (9)

Koszty sprzedaży

(5) (11b)

Koszty zarządu

( 6) (11c)

Objaśnienia do schematu 3:

1. Ujęcie kosztów bezpośrednich działalności podstawowej dotyczących bieżącego okresu

2. Ujęcie kosztów działalności pomocniczej

3. Ujęcie kosztów wydziałowych (pośrednich działalności podstawowej)

4. Ujęcie kosztów zakupu

5. Ujęcie kosztów sprzedaży

6. Ujęcie kosztów zarządu

7. Przeksięgowanie kosztów działalności pomocniczej w części przypadającej na działalność podstawową

8. Przeksięgowanie uzasadnionej części kosztów pośrednich działalności podstawowej (wydziałowych)

9. Przeksięgowanie kosztów zakupu w części obciążającej koszty działalności podstawowej

10. Przeksięgowanie rzeczywistego kosztu wytworzenia wyrobów gotowych

10a) w przypadku, gdy koszty produkcji rozlicza się z wykorzystaniem konta „Rozliczenie kosztów działalności” lub produktów przyjętych do magazynu według rzeczywistego kosztu wytworzenia

10b) w przypadku, gdy koszty produkcji rozlicza się z pominięciem konta „Rozliczenie kosztów działalności” lub produktów sprzedanych bezpośrednio z produkcji wg rzeczywistego kosztu wytworzenia

11. Rozliczenie kosztów działalności operacyjnej na dzień bilansowy

11a) przeniesienie kosztu wytworzenia sprzedanych produktów na wynik finansowy

11b) przeniesienie kosztów sprzedaży na wynik finansowy

11c) przeniesienie kosztów zarządu na wynik finansowy

W: PRODUKTY GOTOWE- ZASADY WYCENY I EWIDENCJI

Zasady wyceny produktów

Produkty gotowe oraz produkcję niezakończoną wycenia się na poziomie:

• rzeczywistego kosztu wytworzenia lub

• stałych cen ewidencyjnych, którymi mogą być:

• rzeczywisty koszt wytworzenia z ubiegłego okresu,

• planowany koszt wytworzenia,

• ceny sprzedaży netto stosowane w jednostkach gospodarczych, które nie obliczają rzeczywistego kosztu wytworzenia.

Półfabrykaty są wyceniane w ciągu roku obrotowego według takich samych zasad jak produkty gotowe tj. według rzeczywistego kosztu wytworzenia i sta­łych cen ewidencyjnych.

Produkty w toku, jednostka może wycenić w wysokości bezpośrednich ko­sztów wytworzenia lub tylko kosztów materiałów bezpośrednich, bądź nie wyceniać ich w ogóle jeśli nie zniekształca to stanu aktywów albo wyniku fina­nsowego jednostki.

Koszt wytworzenia produktu - (art. 28 ust. 3 i 4 Uor) obejmuje:

• koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz

• uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z jego wytworzeniem.

Koszty bezpośrednie obejmują wartość zużytych materiałów bezpośred­nich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich znajdują się w dniu wyceny.

Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów pośrednich zalicza się:

• zmienne pośrednie koszty produkcji oraz

• tę część stałych, pośrednich kosztów pro­dukcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzy­staniu zdolności produkcyjnych.

Do kosztów wytworzenia nie zalicza się kosztów:

• ogólnego zarządu,

• będących konsekwencją nie wykorzystanych zdolności,

• produkcyjnych i strat produkcyjnych,

• kosztów sprzedaży produktów,

• magazynowania wyrobów gotowych.

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu, jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego pro­duktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produkcji w toku - także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia.

Metody wyceny rozchodu i zapasu końcowego produktów gotowych

W przypadku, gdy jednostka gospodarcza do ewidencji produktów stosuje rzeczywisty koszt wytworzenia, to wycena rozchodu produktów może być dokonana według jednej z metod:

• przeciętnego rzeczywistego kosztu wytworzenia,

• zasady FIFO - „pierwsze przyszło - pierwsze wyszło",

• zasady LIFO - „ostatnie przyszło - pierwsze wyszło",

• szczegółowej identyfikacji rzeczywistych kosztów wytworzenia.

Jeżeli ewidencja produktów gotowych prowadzona jest wyceniany według stałych cen ewidencyjnych wówczas należy ustalić odchylenia od cen ewidencyjnych.

Porównanie rzeczywistego kosztu wytworzenia produktów z ich stałą ceną ewidencyjną następuje na koncie rozliczeniowym „Rozliczenie produkcji”.

Na stronie Ct konta „Rozliczenie produkcji”, w korespondencji z kontem „Wyroby gotowe” ujmowany jest bieżąco przychód wyrobów gotowych do magazynu wycenionych w stałych cenach ewidencyjnych.

Na stronie Dt konta „Rozliczenie produkcji” ujmuje się rzeczywisty koszt wytworzenia produktów.

Różnica między rzeczywistym kosztem wytworzenia i ich wartością według stałych cen ewidencyjnych podlega przeksięgowaniu z konta „Rozliczenie produkcji” na konto „Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów”.

Konto „Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów” jest kontem korygującym do konta „Produkty gotowe”.

Na koniec okresu sprawozdawczego konto „Rozliczenie produkcji” nie wykazuje salda.

Odchylenia od cen ewidencyjnych pro­duktów gotowych mogą mieć charakter odchyleń:

• debetowych lub

• kre­dytowych.

Na koniec okresu sprawozdawczego odchylenia od cen ewidencyjnych produktów są rozliczane pomiędzy rozchód produktów i zapas końcowy.

Etapy rozliczania odchyleń od cen ewidencyjnych:

• ustalenie wskaźnika narzutu odchyleń pozwalającego ustalić o ile procent stałe ceny ewidencyjne różnią się od rzeczywistego kosztu wytworzenia,

• obliczenie narzutu odchyleń od cen ewidencyjnych przypadających na rozchodowane produkty.

Wskaźnik narzutu odchyleń przypadających na rozchodowane produkty oblicza się według nastę­pującej formuły:

W_no = ( O_sp + O_o ) x 100 : (Psk + P_R)

n_{oR =} W_no x P_R 100

gdzie:

W_no - wskaźnik narzutu odchyleń

O_sp - odchylenia przypadające na zapas początkowy produktów

O_o - odchylenia okresu bieżącego

Psk- produkty saldo końcowe

P_R - wartość rozchodu produktów

n_oR - narzut odchyleń przypadających na rozchodowane produkty

Schemat 4 Ewidencja przychodu produktów gotowych

Koszty działalności Produkty gotowe Koszt wytworzenia

sprzedanych

produktów

(3) (5)

(1)

(2)

Rozliczenie kosztów

działalności

(4)

(6b)

(6a)

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

produktów gotowych

Sp.X Sp. Y

(7a)

(7b)

Objaśnienia do schematu 4:

1. Pw - przyjęcie produktów do magazynu wycenionych wg stałych cen ewidencyjnych.

2. Rzeczywisty koszt wytworzenia produktów sprzedanych bezpośrednio z produkcji.

3. Przyjęcie produktów gotowych do magazynu jednostki w przypadku, gdy ich ewidencja jest prowadzona wg rzeczywistego kosztu wytworzenia.

4. PK - przeksięgowanie rzeczywistego kosztu wytworzenia ujmowanego w ewidencji księgowej w stałych cenach ewidencyjnych.

5. Wydanie produktów gotowych z magazynu odbiorcom (kontrahentom).

6. Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych powstałe w okresie:

a) odchylenia Dt, gdy rzeczywisty koszt wytworzenia jest większy od ceny ewidencyjnej,

b) odchylenia Ct, gdy rzeczywisty koszt wytworzenia jest mniejszy od ceny ewidencyjnej.

7. Odchylenia od cen ewidencyjnych przypadające na sprzedane produkty gotowe:

a) odchylenia Dt (dodatnie),

b) odchylenia Ct (ujemne).

Schemat 5 Ewidencja sprzedaży produktów gotowych

Produkty gotowe Koszt wytworzenia

sprzedanych produktów

(1)

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

produktów

(3a)

(3b)

Sprzedaż produktów Rozrachunki

z odbiorcami

(2a)

VAT należny (2)

i jego rozliczenie

(2b)

Rozrachunki „4” Podatki i opłaty

publicznoprawne

(4a)

Rozliczenie kosztów Koszty sprzedaży

(4b)

Objaśnienia do schematu 5:

1. Wz - rozchód sprzedanych produktów gotowych wg stałych cen ewidencyjnych.

2. Faktura VAT za sprzedane produkty gotowe:

a) wartość sprzedanych produktów w cenie sprzedaży netto,

b) należny podatek VAT.

3. PK - przeksięgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych przypadających na sprzedane produkty gotowe:

a) odchylenia Dt,

b) odchylenia Ct.

4. PK - naliczenie podatku akcyzowego od sprzedaży produktów gotowych

4a) ujęcie podatku akcyzowego jako kosztu rodzajowego

4b) ujęcie podatku akcyzowego w układzie kalkulacyjnym

Zadanie nr 1

Obroty wybranych kont w PPU Kancik na dzień 25.04.10 wynosiły odpowiednio:

Produkcja podstawowa 22.000

Koszty wydziałowe 6.000

W bieżącym miesiącu miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Pw - przyjęto z produkcji do magazynu wyroby gotowe wycenione po planowanym koszcie wytworzenia (stałe ceny ewiden.) 19.000

2. Pw - przyjęto z produkcji do magazynu wyroby gotowe wycenione po planowanym koszcie wytworzenia (stałe ceny ewiden.) 10.000

3. Pk- przeniesienie uzasadnionej części kosztów wydziałowych 6.000

4. Pk- ustalono rzeczywisty koszt wytworzenia wyrobów gotowych przyjętych do magazynu 27.000

5. Pk- ustalono wartość produkcji w toku 1.000

6. Pk- wyksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych dotyczące przyjętych do magazynu wyrobów gotowych .......

Zadanie nr 2 (produkty gotowe)

I. Założenia:

Salda początkowe wybranych kont w przedsiębiorstwie produkcyjnym „Matrix" przedstawiają się następująco:

501 - „Koszty podstawowej działalności produkcyjnej" 100.000 zł

521 - „Koszty wydziałowe" 5.000 zł

601 - „Produkty gotowe" 20.000 zł

II. Operacje gospodarcze:

1. Pw - przyjęto z produkcji do magazynu produkty gotowe wg stałych cen ewidencyjnych (ustalonych na poziomie planowanego kosztu wytworzenia) 50.000 zł

2. Pw - przyjęto z produkcji do magazynu produkty gotowe o wartości

ustalonej wg stałej ceny ewidencyjnej 60.000 zł

3. PK - przeksięgowanie kosztów wydziałowych 5.000 zł

4. PK - rzeczywisty koszt wytworzenia produktów gotowych przyjętych do magazynu.........

Na koniec okresu wartość produkcji w toku wycenionej na poziomie kosztu wytworzenia wynosi 5.000zł

5. PK - odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych przyję­tych do magazynu jednostki ...............

III. Polecenia do wykonania:

1. Otwórz konta księgowe podanymi saldami początkowymi.

2. Zaksięguj podane operacje gospodarcze.

3. Zamknij konta księgowe.

1

28

Rozliczenie kosztów podstawowej działalności operacyjnej. M.Głębocka

Ewidencja produktów.

---