ub-wyk9, FIR UE Katowice, SEMESTR IV, Ubezpieczenia, ubezpieczenia

14.04.2011

Wykład 9

Podział ubezpieczeń na podzbiory według kryterium liczby podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową:

Ubezpieczenia jednostkowe
Ubezpieczenia zbiorowe - to takie, w których ryzyka jednego rodzaju zostają pokryte przez objęcie większej liczby przedmiotów albo podmiotów jedną umową ubezpieczenia.

Ubezpieczenia grupowe - dotyczą tylko ryzyka osobowego, umowa ubezpieczenia grupowego obejmuje dobra osobiste wielu osób, z których każda jest ubezpieczona na własny rachunek.

Podział ubezpieczeń wg kryterium podmiotowego - podział nieostry, w praktyce często zdarza się tak, że te same produkty ubezpieczeniowe adresowane są dla ludności jak i dla przedsiębiorstw:

Ubezpieczenia dla ludności
Ubezpieczenia dla przedsiębiorstw
Według formy własności instytucji oferujących ubezpieczenia:

Ubezpieczenia publiczne - należą do nich ubezpieczenia społeczne
Ubezpieczenia prywatne - ubezpieczenia gospodarcze - kiedyś były publiczne, dziś są prywatne
Wg formy organizacyjno-prawnej i celu instytucji oferującej ubezpieczenia:

Ubezpieczenia wzajemne - oferowane są przez towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych
Ubezpieczenia komercyjne - oferowane są przez spółki akcyjne
Ubezpieczenia pośrednie - w ich ramach funkcjonują towarzystwa reasekuracji wzajemnej, których cechą jest to, że ubezpieczają swoich członków na zasadach wzajemności, są one instytucjami typu non profit.
Podział ze względu na tradycje, odmienność przedmiotu ubezpieczenia, odrębność zasad ubezpieczenia a także odrębność źródeł prawnych:

Ubezpieczenia morskie - regulowane są przez kodeks morski
Ubezpieczenia lądowe - regulowane są przez KC, zalicza się do nich wszystkie ubezpieczenia, które nie są zaliczane do lądowych i powstał pewien paradoks, Np. ubezpieczenia lotnicze też są do nich zaliczane
Podział według kryterium zakresu terytorialnego świadczonej ochrony ubezpieczeniowej - odmienny charakter ryzyka objętego ochroną ubezpieczeniową:

W obrocie krajowym
W obrocie międzynarodowym
Podział dokonany zgodnie z podziałem ryzyka:

Ubezpieczenia bezpośrednie - te ubezpieczenia, które zawierane są na podstawie umów ubezpieczenia, których ubezpieczycielem jest jeden lub kilka zakładów ubezpieczeń.
Ubezpieczenia pośrednie - występują w przypadku zawierania umów reasekuracji i retrocesji. Gdy ubezpieczycie dalej ceduje przejęte od ubezpieczającego ryzyko oraz gdy dalszego transferu ryzyka dokonuje reasekurator.
Ze względu na występowanie swobody albo jej brak w nawiązywaniu stosunku ubezpieczenia;

Ubezpieczenia dobrowolne
Ubezpieczenia obowiązkowe - przepisy prawne nakładają na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy. Może on wynikać Np. z wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności. Zakład ubezpieczeń ma obowiązek zawrzeć umowę, jeśli zwróci się do niego zobowiązany podmiot, jeżeli ubezpieczenia obowiązkowe mieszczą się w zakresie jego działalności. Naruszona zostaje zasada swobody umów w dwóch aspektach:

Określone podmioty nie mają swobody odnośnie decyzji „Czy zawrzeć umowę?”
Określone podmioty nie mają swobody odnośnie decyzji, „Na jakich warunkach zawrzeć umowę?”

Wprowadzenie ubezpieczeń obowiązkowych związane jest z realizacją interesu społecznego lub gospodarczego, jeśli wynikają one z potrzeby ochrony osób poszkodowanych. Ubezpieczenia te w Polsce wprowadzane są na podstawie:

Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych,
Ustawy o działalności ubezpieczeniowej,
a także na mocy innych ustaw
oraz ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych

W obu przypadkach warunkiem koniecznym do powstania stosunku ubezpieczenia jest zawarcie umowy.
Ubezpieczenia obowiązkowe - z ustawy:

Art. 3.

1. Ubezpieczeniem obowiązkowym jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej podmiotu lub ubezpieczenie mienia, jeżeli ustawa lub ratyfikowana przez Rzeczpospolitą Polską umowa międzynarodowa nakłada obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.
2. Jeżeli ryzyko objęte obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej, w rozumieniu przepisów ustawy, jest umiejscowione w państwie członkowskim Unii Europejskiej, do tego ubezpieczenia stosuje się przepisy ustawy.

Art. 4.

Ubezpieczeniami obowiązkowymi są:

1) ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, zwane dalej „ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych”,
2) ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego, zwane dalej „ubezpieczeniem OC rolników”,
3) ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych, zwane dalej „ubezpieczeniem budynków rolniczych”,
4) ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.

Temat: Pojęcia techniczno-ubezpieczeniowe.

Stosunek ubezpieczenia - stosunek cywilno-prawny, który wiąże ubezpieczyciela zwanego zakładem ubezpieczeń z ubezpieczającym na podstawie, którego ubezpieczyciel zobowiązuje się do wypłacenia odszkodowania albo innego świadczenia, gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy, natomiast ubezpieczający jest zobowiązany do zapłacenia składki oraz przestrzegania ustalonych warunków ubezpieczenia.
Stosunek cywilno-prawny - strony uczestniczące w tym stosunku są równorzędnymi podmiotami według prawa, spory są rozstrzygane w drodze postępowania cywilnego przed sądem.
Cechy stosunku ubezpieczenia:

Kwalifikowany - oznacza to, że takiego stosunku nie mogą zawrzeć dowolne strony, jedną ze stron stosunku ubezpieczenia musi być taki pomiot, który ma odpowiednie kwalifikacje, które zostały sprawdzone i na tej podstawie podmiot uzyskał zezwolenie na prowadzenia działalności ubezpieczeniowej. W Polsce to zezwolenie wydaje organ nadzoru, czyli KNF.
Odpłatny - na ubezpieczającym ciąży obowiązek zapłacenia składki ubezpieczeniowej.
Masowy - żaden pojedynczy stosunek ubezpieczenia nie mógłby istnieć bez wielkiej liczby takich stosunków.
Adhezyjny - (łac. Adhezja - przystępowanie) większość stosunków ubezpieczenia jest tak zawierana, że ubezpieczający przystępuje do warunków określonych przez zakład ubezpieczeń.
Trwały (ciągły) - stosunek ubezpieczenia trwa przez wyznaczony okres.
Dwustronnie zobowiązujący - w jego wyniku powstają zobowiązania dla obu stron.
Kauzalny (causa cavendi) - przyczynowy, stosunek jest nieważny, jeśli nie istnieje przedmiot ochrony w zachowaniu, którego ubezpieczający ma interes.
Wypadek ubezpieczeniowy:

Pojęcie - przewidziane w umowie ubezpieczenia zdarzenie losowe, z którego nastąpieniem ekspektatywa (oczekiwanie) ubezpieczającego mające za przedmiot spodziewane od zakładu ubezpieczeń świadczenie pieniężne przeradza się w wierzytelność ubezpieczeniową, czyli skonkretyzowane prawo podmiotowe o charakterze majątkowym.
Cechy:

Zdarzenie przyszłe - zdarzenie, które nastąpi po zawarciu umowy ubezpieczenia
Zdarzenie niepewne - niewiadomo czy nastąpi, ale jego nastąpienie czy nie nastąpienie nie ma wpływu na prawny byt umowy.
Zdarzenie prawne - powodujące określone skutki prawne, jeśli nastąpi zdarzenie określone w umowie, to dotychczasowa ekspektatywa ubezpieczającego przeradza się w wierzytelność ubezpieczeniową.
Zdarzenie losowe:

Definicja - obiektywny, realny stan świata zewnętrznego, będący skutkiem urzeczywistniania się ryzyka. Powodujący straty albo potrzeby finansowe u osoby w stosunku, do której dane zdarzenie się zrealizuje.
Cechy:

Masowość
Statystyczna prawidłowość - przy pomocy metod matematyczno-statystycznych można ustalić prawdopodobieństwo jego wystąpienia
Możliwe, lecz niekonieczne - może, lecz nie musi nastąpić
Nadzwyczajne - nie zdarza się, co dzień, stanowi odmienność od normalnego stanu rzeczy
Losowe - nie można z góry określić, u kogo się zrealizuje
Niezależne od woli poszkodowanego

Odstępstwo: w art. 833 KC - w przypadku, gdy ubezpieczony popełni samobójstwo - poszukać!!!
Strony i podmioty:

Ubezpieczyciel (zakład ubezpieczeń) - jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną i uzyskała zezwolenie od organu nadzoru na prowadzenia działalności ubezpieczeniowej.
Ubezpieczający - najczęściej jest to właściciel mienia zgłaszanego do ubezpieczenia, albo też osoba, która zgłasza swoje dobra osobiste jako przedmiot ubezpieczenia. Nie musi być nim tylko właściciel mienia, może nim być każda osoba, która jest zainteresowana w zachowaniu danego mienia, aby w przypadku szkody wypłacono odszkodowanie.

Podpisuje umowę
Płaci składkę ubezpieczeniową
Otrzymuje polisę
Nie zawsze ma prawo do otrzymania odszkodowania, lub świadczenia,

Strony stosunku ubezpieczenia, podpisujące umowę ubezpieczeniową to ubezpieczyciel i ubezpieczający.

Ubezpieczony - podmiot, który ma prawo do otrzymania odszkodowania lub świadczenia, może, ale nie musi być imiennie oznaczony

Imienne oznaczony
Imiennie nieoznaczony

Uposażony - występuje w przypadku Np. ubezpieczeń na życie, jest to osoba, która otrzyma świadczenie w przypadku śmierci ubezpieczonego. Jest wymieniana w polisie ubezpieczeniowej.
Uprawniona osoba trzecia:

Nabywca rzeczy - art. 833 KC (niektóre obiekty majątkowe mogą być zbywane razem z polisa ubezpieczeniową Np. dom można sprzedać razem z polisą, dotyczy to ubezpieczeń dobrowolnych, w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych Np. samochód trzeba sprzedać z polisą
Poszkodowany na tle ubezpieczenia OC, - kto inny płaci składkę, kto inny otrzymuje odszkodowanie
Cesjonariusz i zastawnik wierzytelności ubezpieczeniowej
Wierzyciel hipoteczny z tytułu ubezpieczenia obciążonej nieruchomości
Suma ubezpieczenia działanie i funkcje (3):

Bezwzględna górna granica świadczenia

W ubezpieczeniach osobowych - jedyna
W ubezpieczeniach majątkowych - względna (obok wartości ubezpieczenia)

Górna granica odpowiedzialności:

Per capita z tytułu jednego wypadku art. 294 par 1-2 k. m
Górna granica odpowiedzialności ubezpieczyciela za okres ubezpieczenia, niezależnie od liczby wypadków - konsumpcja sumy art. 824 par 1 KC

Podstawa obliczania składki:

Stopa składki brutto albo taryfowa stopa składek
Składka - stawka - taryfa:

Składka ubezpieczeniowa - świadczenia pieniężne, które ubezpieczający jest zobowiązany zapłacić zakładowi ubezpieczeń za udzielenie ochrony ubezpieczeniowej w ciągu okresu ubezpieczenia.
Stopa składki (stawka) - liczba jednostek pieniężnych przypadających na każde 1000 lub 100 jednostek pieniężnych sumy ubezpieczenia (w ujęciu rocznym)

W promilach
W procentach

Taryfa składek - uporządkowany zbiór stóp składek odpowiadający wszystkim typom, rodzajom ryzyka (przedmiotom i niebezpieczeństwom), występującym w danym rodzaju ubezpieczenia oraz:

Wysokość rabatów - bonusów
Tablice frakcyjne dla obliczania składek za ubezpieczenia krótkoterminowe (krótsze od roku)

albo Metoda pro rata temporis (proporcjonalnie do czasu) - można zastosować ją tylko wtedy, gdy natężenie ryzyka jest takie same

Wysokość dodatków (malusów)
Składka (typologia techniczno-ubezpieczeniowa)

Skalda brutto (przypisana) - łączna suma składek należnych od ogółu ubezpieczających za cały okres obrachunkowy, najczęściej za rok kalendarzowy
Składka netto (tzw. składka sprawiedliwa) - suma składek brutto pomniejszona: