ub-wyk7, FIR UE Katowice, SEMESTR IV, Ubezpieczenia, ubezpieczenia

31.03.2011

Wykład 7

Temat: Systematyka ubezpieczeń.

Systematyzować ubezpieczenia - określić strukturę portfela ubezpieczeń.

Portfel ubezpieczeń - wszystkie ubezpieczenia, które funkcjonują w danym okresie czasu.
Walory teoretyczne, - jeśli dokonamy prawidłowej systematyki ubezpieczeń, łatwiej będzie poznać istotę i funkcje ubezpieczeń.
Walory praktyczne - prawidłowo przeprowadzona systematyka ułatwi planowanie ubezpieczeniowe i badanie rozwoju poszczególnych grup ubezpieczeń, ocenę popytu.
Ustalenie zbliżonych do siebie technik i form ubezpieczeń.

Każda klasyfikacja jest wyrazem abstrakcji naukowej:

Jakie cechy występują w danej zbiorowości? (Nie wszystkie elementy maja takie cechy)
Wyodrębnia się elementy posiadające cechę i jej nieposiadające.
Podziałów ubezpieczeń w praktyce i teorii jest bardzo wiele.
Dwie sfery ubezpieczeń:

Społecznych - jedna z technik zabezpieczenia społecznego rozumianego jako całokształt środków, działań instytucji publicznych przy pomocy, których społeczeństwo stara się zabezpieczyć swoich obywateli przed groźbą niezaspokojenia podstawowych potrzeb społecznie uznanych za ważne.

Zabezpieczenie społeczne ma na celu zapewnienie obywatelom pewnego minimum socjalnego. Mo ono zapewnić ochronę przed skutkami zdarzeń, które mogą ich pozbawić niezbędnych środków godziwej egzystencji.
Ubezpieczenie społeczne będące częścią zabezpieczenia społecznego razem z zabezpieczeniem i opieką społeczną jest ważnym celem realizacji polityki socjalnej państwa.

Gospodarczych - są ważnym środkiem, przy pomocy, którego realizowane są cele polityki gospodarczej państwa.
Ubezpieczenia społeczne i gospodarcze wiele łączy:

Cele, oraz funkcje (funkcja prewencyjna - realizując tę funkcje ubezpieczenia zapewniają kompensatę skutków zdarzeń losowych, które mają charakter negatywny, jak też zdarzeń pozytywnych, które jednak pociągają za sobą wystąpienie określonych potrzeb majątkowych)
Kompensacja skutków zdarzeń losowych następuje ze środków funduszu ubezpieczeniowego, który jest tworzony ze składek.
Różnice między ubezpieczeniami społecznymi i gospodarczymi:

Geneza:

Ubezpieczenia społeczne: I połowa XIX wieku. Stworzone przez ustawodawcę.
Ubezpieczenia gospodarcze: Starożytność. Funkcjonowały na długo przed zastosowaniem uregulowań prawnych

Zakres przedmiotowy:

Ubezpieczenia społeczne: osobowe
Ubezpieczenia gospodarcze: osobowe i majątkowe

Nawiązanie stosunku ubezpieczeniowego:

Ubezpieczenia społeczne: z mocy prawa wraz z podjęciem pracy.
Ubezpieczenie gospodarcze: zawarcie umowy ubezpieczenia.

Instytucja:

Ubezpieczenia społeczne: Non profit, publiczna osoba prawna, ZUS, KRUS (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego)
Ubezpieczenia gospodarcze: komercyjna lub non profit, Ubezpieczeniowa spółka akcyjna, lub towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych

Zaspokajanie roszczeń:

Ubezpieczenia społeczne: świadczenia w formie pieniężnej lub rzeczowej
Ubezpieczenia gospodarcze: świadczenia i odszkodowania wypłacane są głównie w formie pieniężnej (czasami występują świadczenia w formie rzeczowej - zakład ubezpieczeń likwiduje szkodę Np. ekipa remontowa remontuje mieszkanie i przywraca je do stanu sprzed szkody, w Polsce istnieją ubezpieczenia Assistance - mamy zepsuty samochód, przysyłają nam lawetę)

Źródła finansowania:

Ubezpieczenia społeczne: metoda repartycyjna - ze składek bezpośrednio finansowane są świadczenia
Ubezpieczenia gospodarcze: metoda kapitałowa - składki są inwestowane (Np. II filar ubezpieczeń emerytalnych)

Gwarancje wypłaty świadczenia:

Ubezpieczenia społeczne: państwo
Ubezpieczenia gospodarcze: zakłady ubezpieczeń, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (zakres gwarancji UFG jest ograniczony)
Ubezpieczenia gospodarcze są regulowane w:

Ustawie o działalności ubezpieczeniowej
Ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych
Ustawie o pośrednictwie ubezpieczeniowym
Aktów prawnych regulujących ubezpieczenia społeczne jest bardzo wiele.
Podział ustawowy ubezpieczeń gospodarczych - wynika z podziału ubezpieczeń, jaki został dokonany z załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej:

Dział I - ubezpieczenia na życie
Dział II - pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe

Różnice o charakterze:

organizacyjnym
techniczno-ubezpieczeniowym
finansowym

Uregulowania prawne są zgodne z dyrektywami, w których jest postulat, aby w krajach UE była przestrzegana zasada rozdzielności branż ubezpieczeniowych - ograniczane są możliwości kumulowania w jednym zakładzie ubezpieczeń działalności w zakresie ubezpieczeń na życie (działu I) i pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych (dział II). Zakaz ten ma uniemożliwić wykorzystanie środków pochodzących z ubezpieczeń długoterminowych, (a takie są w większości ubezpieczenia na życie) w celu pokrycia niedoborów w zakresie ubezpieczeń powstałych (krótkoterminowych).
Dział I:

(1) Ubezpieczenia na życie (tradycyjne)

Ubezpieczenia na całe życie - wypadek ubezpieczeniowy na pewno nastąpi, nieznany jest tylko jego termin (wypłata świadczenia jest pewna)
Ubezpieczenia terminowe - wypadek ubezpieczeniowy nie musi nastąpić, ochrona ubezpieczeniowa trwa tylko przez wyznaczony okres (są często zawierane przez kredytobiorców na czas spłaty kredytu, ze zmienną sumą ubezpieczenia - forma zabezpieczenia kredytu, często hipotecznego)
Specyficzne produkty ubezpieczeniowe:

Ubezpieczenia na dożycie - z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia na dożycie świadczenie wypłacane jest, kiedy ubezpieczony dożyje wieku określonego w polisie. Produkt dla osób lubiących ryzyko.
Ubezpieczenia mieszane: na życie + na dożycie świadczenie jest wypłacane, gdy ubezpieczony dożyje wieku określonego w polisie, albo też wypłacane jest wcześniej, jeśli śmierć ubezpieczonego nastąpi przed tym terminem.

(2) Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci:

Najczęstsze są produkty w przypadku, których dziecko jest osobą uposażoną, a ubezpieczonymi są rodzice, albo opiekunowie.
Wypłata świadczenia następuje, gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy (ubezpieczony może sam określić rodzaj wypadku ubezpieczeniowego), najczęściej, gdy dziecko osiągnie pełnoletność (18lat) lub 21,25 lat, albo zdarzenie: rozpoczęcie studiów, zakończenie studiów, wyjście za mąż, ożenek, otrzymanie I mieszkania.
Jeśli ubezpieczający umrze w trakcie ubezpieczenia, OWU mogą zakładać, że zakład ubezpieczenia zacznie wypłacać rentę, lub wypłaci świadczenie. Ubezpieczenie może zostać przekształcone w bez-składkowe - ubezpieczenie trwa, ale nie płaci się już składek. Jeśli Np. jakieś dziecko umrze, to rodzice mogą wpisać inne dziecko.

(3) Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (nowoczesne, uniwersalne produkty ubezpieczeń na życie):

duża elastyczność
składka ubezpieczeniowa jest dzielona na dwie części:

I część jest przeznaczona na pokrycie ryzyka śmierci - charakter ochronny
II część składki - ma charakter inwestycyjny

OWU mogą przewidywać, że ubezpieczający sam decyduje, jakie są proporcje podziału składki: ile na cele inwestycyjne, a ile na ochronne
Ubezpieczający sam decyduje jak inwestowana jest inwestycyjna cześć składki
Zakłady ubezpieczeń prowadzą różne pod względem ryzyka fundusze kapitałowe:

Bezpieczne - inwestują w papiery skarbowe, instrumenty rynku pieniężnego
Fundusze mieszane - część inwestują w instrumenty bezpieczne, a część w ryzykowne
Agresywne - wysoki stopień ryzyka

Ubezpieczający decyduje, w które fundusze będzie inwestowana jego składka. Istnieje możliwość zmiany:

proporcji podziału składki,
kierunków inwestycji.

Ubezpieczajmy decyduje i ubezpieczający ponosi ryzyko.
Wysokość świadczenia jest uzależniona od wyników działalności inwestycyjnej.

(4) Ubezpieczenia rentowe

Istnieje duża różnorodność umów ubezpieczeń rentowych.
Są zwykle dostosowywane do:

aktualnych warunków gospodarczych,
możliwości płatniczych ubezpieczającego,
wymogów stawianych przez ubezpieczającego.

Produkty:

Terminowe (renta wypłacana przez wyznaczony okres) i dożywotnie (renta wypłacana jest dopóki ubezpieczony żyje)
Ze stałą i zmienną sumą ubezpieczenia
Odroczone (zawiera się umowę, płaci składki i po ukończeniu ileś tam lat dostaje rentę) i płatne natychmiast (wysoka składka i renta płatna w krótkim czasie po zawarciu umowy)
Renta z okresem gwarantowany - renta wypłacana przez gwarantowany okres niezależnie, czy ubezpieczony żyje, czy nie
Ubezpieczenie rentowe na dwa życia - ubezpieczenia zawierane na częściej przez małżonków, aby po śmierci jednego renta była wypłacana drugiemu

(5) Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1-4

oferowane jako samodzielne produkty ubezpieczeniowe w dziale II
osoby zawierające ubezpieczenia na życie chciały mieć również ochronę, gdy nastąpi nieszczęśliwy wypadek, lub gdy zachorują.