Wykład 2
1.Rozwój filogenetyczny i ontogenetyczny układu aparatu ruchu
2.Podział kośćca ,klasyfikacja morfologiczna kości, budowa mikroskopowa i makroskopowa kości
3.Kość jako element podporowy ,ochronny i dźwignie kostne
4.Charakterystyka morfologiczna i funkcjonalna szkieletu osiowego
( czaszka, kręgosłup klatka piersiowa )
Ad 1.
W rozwoju filogenetycznym (rodowym) w pierwszym okresie kościec ma charakter łącznotkankowy, czyli błoniasty - tak jest u niższych kręgowców. U ryb chrzęstnoszkieletowych materiał błoniasty zostaje zastąpiony materiałem chrzęstnym. Wstępując zaś wyżej, od ryb kostnoszkieletowych aż po ssaki szkielet osiąga trzecie ostateczne stadium swego rozwoju tj. chrząstkę , która zastępuje kość.
Podobnie jak w rozwoju filogenetycznym - rodowym, tak i w rozwoju ontogenetycznym - osobniczym człowieka kościec najpierw występuje w formie błoniastej, następnie w 4-6 tygodnia życia zarodka powstają na tym podłożu ogniska chrzęstne. Poczynając od 7 tyg. chrząstka zostaje stopniowo zastępowana przez kość. Rozwój kośćca trwa również po okresie płodowym, aż do ostatecznego jego uformowania w wieku młodocianym.
Kość może powstawać u człowieka również bezpośrednio na podłożu łącznotkankowym z ominięciem stadium chrzęstnego np. kości czaszki, twarzy i obojczyk. Łącznotkankowe podłoże szkieletu nie ginie całkowicie, lecz zachowuje się częściowo jako błonka otaczająca kości tzw. okostna oraz w postaci ochrzęstnej i torebek stawowych.
Ad 2. Charakterystyka ogólna kośćca
Kościec określa kształt i wielkość ciała .Wiele kości służy za ochronę narządów. Inne zaś dostosowane są do dźwigania ciężaru ciała. Poza tym kości w większości stanowią dźwignie i są istotnymi składnikami narządu ruchu. Kości łącząc się z sobą, są w określony sposób wprawiane w ruch, przez silniki, którymi są mięśnie. Kości na swych końcach zaopatrzone są w stawy, które umożliwiają ruch tych kości i poszczególnych odcinków ciała. Tym samym cały układ narządu ruchu możemy podzielić na część bierną - poruszaną, składająca się z kości, stawów i więzadeł oraz część czynną - poruszającą tj. mięśnie szkieletowe.
Osteologia ogólna
Kościec (sceleton) - to składniki kostne i chrzęstne ustroju wraz z łączącymi je stawami i więzadłami.
Kość (os) zbudowana jest z substancji organicznych (osseina) i składników nieorganicznych : sole fosforu i wapnia (dwuhydroksyapatyty).
Powierzchnia kości od strony powierzchni łączących (stawy) pokryta jest cienką warstwa chrząstki lub łącznotkanową powłoką. Pozostała część kości pokrywa błona zwana okostną (periosteum),zaś od strony jamy szpikowej wyściółka jamy szpikowej (endosteum). Ponadto w zakresie kości stwierdza się : naczynia krwionośne i chłonne, nerwy oraz szpik kostny czerwony i żółty.
Kształt kości :
a.Kości długie (ossa longa)
jeden wymiar dużo większy niż pozostałe
składają się z trzonu (corpus s.diaphysis) oraz dwóch końców :
bliższego (extremitas proxymalis) i dalszego (extr.distalis).
trzon zawiera pustą przestrzeń tzw. jamę szpikową (cavum medullare) wypełnioną szpikiem kostnym (medulla ossium) - np. kości kończyn
b.Kości płaskie (ossa plana)
wydłużone w dwóch wymiarach, i spłaszczone w trzecim
- np. kości czaszki, łopatka, kość biodrowa
c.Kości krótkie (ossa brevia)
równomiernie rozwinięte we wszystkich kierunkach
np. kości nadgarstka, kości stępu.
d.Kości różnokształtne (ossa multiformia)
wszystkie inne poza w/w - np. atlas, axis
e.Kości pneumatyczne (ossa pneumatica)
zwierają przestrzenie powietrzne wysłane błoną śluzową
np. k.klinowa, k.szczękowa, k.skroniowa, k.sitowa, k.czołowa
Cechy kości :
twardość
plastyczność :
pociąganie kości przez przyczepy mięśniowe wywołuje centralnie wpuklenie, wgłębienie,
natomiast wyniosłości powstają dokoła przyczepu mięśnia, aby powiększyć jego pole
przyczepu.
Wyniosłości kostne w zależności od kształtu nazywamy : Zagłębienia nazywamy :
wyrostkami (processus) dołami (fossae)
kłykciami (condyli) rowkami lub bruzdami (sulci)
krętarzami (trochanteres) otworami (foramina)
guzami (tubera) kanałami (canales)
guzkami (tubercula)
kolcami (spinae)
grzebieniami (cristae,pectenes)
liniami lub kresami chropawymi (lineae asperae)
Różnice płciowe (kości męskie większe, masywniejsze i bardziej wymodelowane)
Budowa wewnętrzna kości
Istota zbita (substantia compacta) - na powierzchni kości
Istota gąbczasta (substantia spongiosa) - wewnątrz kości
( w kościach płaskich czaszki śródkoście - diploe)
brak istotnej różnicy poza gęstością upakowania między i.zbitą i i.gąbczastą.
- układ beleczek kostnych ma budowę zgodną liniami sił obciążenia .
Budowa kości charakteryzuje się nadmiarem materiału w stosunku do potrzeb obciążenia statycznego i dynamicznego, lecz jest to związane z koniecznością dostosowania się kości, jej kształtu do otoczenia. W ogólnym planie budowy kości i mięśnie dostosowują się wzajemnie.
Właściwości fizyczne kości
Waga kośćca 10-12 kg (wraz ze szpikiem)
Wytrzymałość kości jest mniejsza na rozciąganie, niż ściskanie i znacznie mniejsza na zginanie. Znikoma wytrzymałość chrząstki na rozciąganie i duża na ściskanie.
Właściwości biologiczne :
zdolność regeneracji,
przeszczepianie kości,
- plastyczność kości.
Okostna (periosteum)
warstwa zewnętrzna - włóknista (silnie ukrwiona i unerwiona), złączona z kością
warstwa wewnętrzna - rozrodcza (zawiera osteoblasty) - przyrost kości, kostnina (callus)
chroni kość, odżywia ją, regeneruje i jest czynnikiem jej wzrostu.
Ochrzęstna (perichondrium) j.w.
Szpik kostny : objętość u dorosłego ok. 3-4 l.
Czerwony (medulla ossium rubra) - komórki układów : erytrocyty ,leukocyty i in. (50%)
Żółty (medulla ossium flava) - komórki tłuszczowe + młodociane postacie krwinek (50%)
Kość występuje najpóźniej ze wszystkich układów.
Rośnie przez przywarstwianie (appositio) jednocześnie ulegając resorpcji od strony wewnętrznej.
Kostnienie na podłożu łącznotkankowym (mezenchymalnym)
Kostnienie na podłożu chrzęstnym - najpierw niszczeniu ulega chrząstka, a później powstaje na jej miejscu kość.
Liczba kości - noworodek -270 , 14-latek - 356, u dorosłego - 206.
Połączenia kostne
Ścisłe - synarthroses - niezróżnicowane ,ciągłe ,bez szczeliny stawowej.
więzozrost (syndesmosis) :
= w.włóknisty (błony międzykostne)
= w.sprężysty (więzadła żółte)
= szew (sutura) : gładki (s. levis), łuskowy (s.squamosa),piłowaty (s.serrata)
= wklinowanie (gomphosis) - zęby
chrząstkozrost (synchondrosis) - np.chrząstka nasadowa (ch.szklista-dzieci, ch.włóknista -dorosli)
kościozrost (synostosis) - kostnienie poprzednich połączeń np.chrząstki nasadowej.
Wolne,czyli stawy (articulationes s.diarthroses),czyli połączenia maziowe (juncturae synoviales) - składniki główne :
powierzchnie stawowe - facies articulares
pokryte chrząstką szklistą, wygładzone dopasowane do siebie
torebka stawowa - capsula articularis :
= warstwa zewnętrzna włóknista (membrana fibrosa)
= warstwa wewnętrzna maziowa - membrana synovialis , tworzy :
fałdy (plicae) i kosmki (villi) oraz wydziela maź (synovia), która powleka powierzchnie
stawowe.
jama stawowa - cavum articulare - przestrzeń pomiędzy w/w elementami stawowymi
niestałe elementy :
= obrąbek stawowy (labrum glenoidale) - pasmo chrząstki włóknistej ,otaczającej brzeg
powierzchni stawowej o typie panewki
= krążki stawowe (disci articulares) - chrząstka włóknista pomiędzy powierzchniami
stawowymi na obwodzie zrośnięta z torebką stawową, np. łąkotki
= więzadła wewnątrzstawowe (ligamenta intraarticularia) - łączą odcinki kości leżące w
jamie stawowej ,regulując zakres ich ruchów.
= kaletki maziowe (bursae synoviales) - uchyłki błony maziowej sięgające poza jamę
stawową w miejscach, gdzie dochodzą więzadła i ścięgna - umożliwiają ich ślizganie się
Inne czynniki utrzymujące spoistość w stawach :
- ciśnienie atmosferyczne,
- napięcie mięśniowe
obciążenie
Podział stawów
Ze względu na ilość łączących się kości :
Proste (a.simplex) - dwie kości i złożone (a.composita) - kilka kości
Ze względu na ukształtowanie powierzchni stawowych i rodzaj ruchów :
1.staw płaski (a.plana)
płaskie powierzchnie stawowe równe lub guzkowe
pozwalają jedynie na niewielkie przesuwanie się kości względem siebie zależne od
napięcia torebki stawowej
maja znaczenie, gdyż umożliwiają lepsze dopasowaniu się elementów szkieletu np.
wzmagają funkcje chwytną ręki, czy też lepsze przyleganie, dopasowanie się kości stopy
do podłoża.
- dawniej nazywane stawami półścisłymi (amphiarthroses)
- np. stawy międzykręgowe, st.krzyżowo-biodrowy, stawy kości stępu czy nadgarstka
2.staw zawiasowy (a.ginglymus)
powierzchnie stawowe o kształcie walca i panewki, zwykle z listewką kierunkową
staw jednoosiowy, oś poprzeczna do długiej osi kości
ruchy zgięcia (flexio) i prostowania (extensio) - tzw. ruch zawiasowy
ważne więzadła poboczne, które stabilizują staw, gdyż w każdej pozycji stawu są napięte
torebka stawowa zwykle duża ,luźna w przedniej i tylnej części
- np. : stawy : międzypaliczkowe, śródręczno-paliczkowe, staw łokciowy (?)
3.staw obrotowy (a.trochoidea)
- powierzchnie stawowe : cylindrycznie ukształtowana głowa i panewka
jednoosiowy, ruchy wzdłuż długiej osi kości
ruchy obrotowe (rotatio)
- np. staw promieniowo-łokciowy bliższy, dalszy
4.staw eliptyczny, czyli kłykciowy (a.elipsoidea s.condylaris)
- powierzchnie stawowe w kształcie elipsy
dwuosiowy : oś poprzeczna : zginanie i prostowanie , oś podłużna odwodzeni (abductio) i przywodzenie (adductio). Sumowanie ruchów daje ruch obwodzenia (circumductio)
np. staw promieniowo-nadgarstkowy
5.Staw siodełkowy (a.sellaris)
powierzchnie stawowe ukształtowane jak siodło w jednej płaszczyźnie wypukłe, w drugiej wklęsłe
staw dwuosiowy : ruchy przywodzenia (adductio),odwodzenia (abductio) oraz przeciwstawienia (oppositio) i odprowadzenia (repositio)
np.staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka
6.staw kulisty (a.spheroidea)
powierzchnie stawowe w kształcie głowy (kuli) i panewki (mała wklęsła)
staw wieloosiowy
ruchy w stawie dowolne : zginanie ,prostowanie ,odwodzenie, przywodzenie, obrót na zewnątrz-odwracanie (supinatio) i do wewnątrz-nawracanie (pronatio)
inne starsze podziały :
staw śrubowy (a.cochlearis)
- ruch obrotowy dookoła osi długiej odbywa się łącznie z ruchem wzdłuż tej osi.
- dwuosiowy (?), ruch obrotowy + przesunięcie podłużne.
- np. staw szczytowo-obrotowy
staw kulisty panewkowy (a.cotylica) np. staw biodrowy
- powierzchnia stawowa w kształcie kuli, lecz panewka duża ,zachodzi poza równik głowy
staw wieloosiowy
- zakres ruchów bardziej ograniczony niż w stawie kulistym wolnym
stawy nieregularne
mają powierzchnie,które nie przypominają zwykłych ciał rotacyjnych
często mają krążki stawowe
- np. staw mostkowo-obojczykowy.
Ad.4
Charakterystyka morfologiczna i funkcjonalna szkieletu osiowego : czaszka, kręgosłup i klatka piersiowa.
I.Czaszka
W czaszce odróżniamy dwie części :
część mózgową (neurocranium) - puszka otaczająca mózgowie
część twarzową (splanchnocranium) - służy do przyjmowania pożywienia i powietrza
Obie te części wpływają wzajemnie na siebie warunkując swój rozwój.
Rozpatrując czaszkę jako całość można odróżnić jej ściany : górną ,dolną, przednią, tylną oraz dwie ściany boczne :
Ściana górna (sklepienie - calvaria) :
łuska k.czołowej, obie kości ciemieniowe i część łuski kości potylicznej. Szwy : wieńcowy, strzałkowy i węgłowy
Ściana przednia:
oczodoły, jama nosowa (zatoki przynosowe) - otwór gruszkowaty, kość nosowa,
jarzmowa, szczęka, żuchwa.
Ściana tylna:
tylne części k.ciemieniowych ,łuska k.potylicznej, części sutkowe kości skroniowych wraz z wyr.sutkowatymi
Ściana boczna:
k.czołowa, ciemieniowa, potyliczna, skroniowa i skrzydło większe kości klinowej.
Szew łuskowy.
Ściana dolna:
wyr.podniebienne obu szczęk, kości podniebienne, lemiesz, wyr.skrzydłowate kości
klinowych, powierzchnie dolne kości skroniowych, klinowej i potylicznej.
Otwór wielki (foramen magnum).
Mózgoczaszka (8):
Kość potyliczna: cz.podstawna, łuska potyliczna, części boczne. Otwór wielki, kłykcie potyliczne.
Kość klinowa: trzon, wyrostki : skrzydła większe, skrzydła mniejsze, wyr.skrzydłowate.
Kość czołowa: łuska k.czołowe, części oczodołowe, część nosowa.
Kość skroniowa: częśc łuskowa, częśc sutkowa, część bębenkowa, część skalista.
Kość ciemieniowa
Kość sitowa: blaszka sitowa, blaszka pionowa, blaszki oczodołowe, dwa błędniki
Twarzoczaszka (15):
Małżowina nosowa dolna - parzysta
Kość nosowa - parzysta
Lemiesz - nieparzysta
Kość łzowa - parzysta
Szczęka - parzysta: trzon (zatoka szczękowa), wyr. jarzmowy, wyr. czołowy,
wyr.zębodołowy, wyr.podniebienny.
Kość podniebienna (parzysta): blaszka pionowa, blaszka pozioma
Kość jarzmowa - (parzysta): trzon, wyr.czołowy, wyr.skroniowy
Żuchwa: trzon, gałęzie, wyr.dziobiasty, wyr.kłykciowy
Kość gnykowa: trzon, rogi większe i mniejsze
Połączenia czaszki:
Chrząstkozrosty:
skalisto-potyliczny
klinowo-skalisty
klinowo-potyliczny
śródpotyliczne przednie i tylne
Więzozrosty
ciemiączka: przednie, tylne, klinowe, sutkowe (łącznie 6 w kątach kości ciemieniowej)
szwy: czołowy, wieńcowy, węgłowy, strzałkowy,łuskowy,sutkowy
Stawy
skroniowo-żuchwowy - parzysty
Jama czaszki mózgowej:
Sklepienie czaszki
Podstawa czaszki: dół przedni, środkowy i tylny
Oczodół: ściany górna, dolna, przyśrodkowa i boczna,wejście do oczodołu i szczyt.
Jama nosowa: ściana górna (sklepienie),dolna (dno),przyśrodkowa (przegroda kostna nosa)
ściana boczna,zatoki przynosowe.
Jama ustna: ściany boczne (wyr.zębodołowe, zęby), sklepienie (podniebienie kostne),
dno (mięśnie)
Dół podskroniowy
Dół skrzydłowo-podniebienny
Dół zażuchwowy
II.Kręgosłup (columna vertebralis)
Stanowi ruchomą oś tułowia i szyi, biegnącą od podstawy czaszki po dolny odcinek tułowia
Składa się z 33-34 kręgów ułożonych jeden na drugim w pięciu odcinkach :
szyjnym - 7
piersiowym - 12
lędźwiowym - 5
krzyżowym - 5 - zrastają się w kość krzyżową
guzicznym - 4/5 - zrastają się w kość guziczną
Kręgi prawdzie - ruchome, przedkrzyżowe - C,Th,L
Kręgi rzekome
Charakterystyka kręgu
Krąg składa się z
trzonu - dźwiga ciężar ciała
łuku kręgu - ochrania rdzeń kręgowy
otworu kręgowego - zawiera rdzeń kręgowy wraz z oponami
wyrostków (należą do łuku): 1 kolczysty, 2 stawowe dolne, 2 stawowe górne i 2
poprzeczne
Łuk kręgu składa się z nasady i blaszek łuku
Nasada ma wcięcia kręgowe : górne i dolne, które otaczają otwór międzykręgowy
Kręgi szyjne
niskie trzony, łuku cienkie i pochylone ku dołowi,
wyr.kolczysty rozdzielony
wyr.poprzeczne krótkie, składają się z dwóch listewek otaczających otwór
wyr.poprzecznego - biegnie przez nie w odcinku C6->C2 tętnica kręgowa
Krąg szczytowy (atlas) - C1
brak trzonu
łuk przedni (arcus anterior)
pośrodkowo od przodu guzek przedni (tuberculum anterius),
na tylnej powierzchni łuku powierzchnia dla połączenia stawowego z zębem obrotnika
zwana dołkiem zębowym (fovea dentis)
masy boczne (massa laterles)
symetryczne od góry mają powierzchnię stawową dla połączenia z kłykciami kości
potylicznej tzw. dołki stawowe górne (foveae articulares superior), zaś na dolnej tzw.
dołki stawowe dolne (f.articulares inferior) dla połączenia z kręgiem obrotowym. Pomiędzy
przyśrodkowymi częściami mas bocznych przyczepia się więzadło poprzeczne kręgu
szczytowego (ligamnetum transversum atlantis)
łuk tylny (arcus posterior)
na górnej powierzchni ma guzek tylny (tuberculum posterius) oraz bruzdę tętnicy kręgowej
(sulcus arteriae vertebralis)
wyr.poprzeczne kręgu szczytowego (processus transversus)
odchodzą od jego części bocznych
Krąg obrotowy (axis) - C2
nadmiernie rozwinięty trzon, którego górna część zwana zębem kręgu obrotowego
(dens axis) układa się pomiędzy łukiem przednim atlasu a więzadłem poprzecznym kręgu
szczytowego.Na obu powierzchniach zęba są powierzchnie stawowe : przednia do
połączenia stawowego z łukiem przednim atlasu i tylna dla połączenia stawowego z
więzadłem poprzecznym kręgu szczytowego.
bocznie od zęba obrotnika widoczne są powierzchnie stawowe dla połączenia z kręgiem
szczytowym tzw. powierzchnie stawowe górne (facies articulares superiores)
dolne powierzchnie stawowe do połączenia z trzecim kręgiem szyjnym leżą już na
wyr. stawowych dolnych (processus articulares inferior).
ponadto jak w każdym kręgu szyjnym blaszki łuku (laminae arcus), wyr.kolczysty
(proc.spinosus) oraz wyr.poprzeczne (procesus transversus).
Krąg wystający (vertebra prominens) - C7
trzon duży jak w odcinku piersiowym, wyr.kolczysty niepodzielny, długi
Kręgi piersiowe
trzony większe wzrastają na wielkość ku dołowi
charakterystyczne dołki żebrowe na bocznych powierzchniach trzonów dla połączeń stawowych z żebrami.
wyr.poprzeczne mocne - dołki żebrowe wyr.poprzecznych
wyr.stawowe ustawione w płaszczyźnie czołowej.
wyr.kolczyste długie skierowane ku dołowi.
Kręgi lędźwiowe
duże zwłaszcza trzony
wyr.poprzeczne krótkie, grube
wyr.stawowe ustawione pionowo
wyr.kolczyste w kształcie płytek
łuki kręgów mocne
Kość krzyżowa
podstawa - górna,wierzchołek - dolna, wzgórek k.krzyżowej - promontorium,
powierzchnie: miedniczna: otwory miedniczne, grzbietowa: grzebienie krzyźowe,
części boczne - powierzchnie uchowate, kanał krzyżowy.
Kość guziczna: rożki guziczne
Połączenia trzonów kręgów:
Ścisłe:
Chrząstkozrosty:
krążki międzykręgowe (chrząstka włóknista) - zmniejszają wstrząsy kręgosłupa
= pierścień włóknisty - silnie hamuje ruchy kręgosłupa
= jądro miażdżyste - kulista poduszka wodna, zabezpieczająca chwiejna równowagę
Więzozrosty:
więzadło podłużne przednie
więzadło podłużne tylne
Połączenia wyrostków i łuków kręgów:
Ścisłe (więzozrosty):
więzadła żółte tzw. międzyłukowe
więzadła międzypoprzeczne
więzadła międzykolcowe
więzadła nadkolcowe
więzadło karkowe
Wolne:
- stawy międzykręgowe (23 pary stawów)
Połączenia kręgosłupa z czaszką
Ze względu na znaczną ruchomość głowy , a jednocześnie konieczność jej silnego związania z kręgosłupem dla zabezpieczenia połączeń mózgowia z rdzeniem kręgowym istnieje mocny system stawów i więzadeł w obrębie dwóch górnych kręgów szyjnych .
Tworzą one stawy: szczytowo-potyliczny i szczytowo-obrotowy.
1.Staw szczytowo-potyliczny (articulatio atlanto-occipitalis) - górny staw głowy
składa się z dwóch symetrycznych sprzężonych stawów utworzonych przez
= kłykcie potyliczne (condyli occipitales)
= dołki stawowe górne kręgu szczytowego (foveae articulares superiores atlantis).
w stawach tych odbywaja się ruchy
= zginania i prostowania głowy oraz w niewielkim stopniu zgięcie boczne.
w skład stawu wchodzą:
= torebki stawowe (capsule articulares)
= błona szczytowo-potyliczna przednia (mambrana atlantooccipitalis anterior)
= błona szczytowo-obrotowa tylna.
2.Staw szczytowo-obrotowy (articulatio atlanto-axialis) - dolny staw głowy
połączenie to składa się z czterech stawów :
= stawów szczytowo-obrotowych pośrodkowych : przedniego i tylnego
(art.atlantoaxiales medianae anterior et posterior)
= dwóch symetrycznych stawów szczytowo-obrotowych bocznych
(art.atlantoaxiales laterales)
powierzchnie stawowe :
= dla st.szczytowo-obrotowego pośrodkowego przedniego to dołek zęba (fovea dentis) na
tylnej powierzchni łuku przedniego atlasu oraz powierzchnia stawowa na przedniej
powierzchni zęba obrotnika (facies articularis anterior dentis)
= dla stawu szczytowo-obrotowego pośrodkowego tylnego to powierzchnia stawowa tylna
zęba (facies articularis posterior dentis) i powierzchnia stawowa więzadła poprzecznego
kręgu szczytowego.
= dla stawów szczytowo-obrotowych bocznych to dołki stawowe dolne atlasu i
powierzchnie stawowe górne kręgu obrotowego - (nie przylegają w pełni do siebie)
- torebki stawowe (wszystkie cztery maja niewielkie jamy stawowe)
- Więzadła i błony wzmacniające staw :
= więzadło krzyżowe kręgu szczytowego (ligamentum cruciforme atlantis) ; część
poprzeczna to więzadło poprzeczne kręgu szczytowego, zaś pionowa to pęczki podłużne
przyczepiające się do przedniej powierzchni otworu wielkiego oraz do tylnej
powierzchni trzonu obrotnika
= więzadło wierzchołka zęba (ligamentum apicis dentis) - łączy szczyt zęba z brzegiem
przednim otworu potylicznego wielkiego
= więzadło skrzydłowate (ligamentum alaria) biegnie obustronnie od bocznych
powierzchni zęba obrotnika do przyśrodkowych części kłykci potylicznych
= błona pokrywająca (membrana tectoria) - biegnie od wewnętrznej powierzchni części
podstawnej k. potylicznej i ku dołowi kończy się na tylnej powierzchni trzonu obrotnika
ruchy w stawie: ruch obrotowy względem osi długiej zęba z jednoczesnym niewielkim przemieszczeniem względem jego osi poprzecznej, czyli ruch śrubowy.
Kręgosłup:
narząd ochrony rdzenia
narząd podpory ciała
narząd ruchu: ruchy zgięcia i prostowania, ruchy boczne zgięcia, ruchy obrotowe,
ruchy obwodzenia
III. Klatka piersiowa
ma budowę chrzęstno-kostną
ochrania narządy klp : serce ,płuca
składa się z kręgów piersiowych (12), 12 par żeber i mostka
Żebra (12 par)
żebra prawdziwe (te, które łączą się z mostkiem I-VII)
żebra rzekome (VIII-X łączą się pośrednio z mostkiem i tworzą z VII łuk żebrowy)
żebra wolne - XI,XII
Części składowe żebra:
koniec tylny (głowa żebra z powierzchnią stawową),
- szyjka żebra,
guzek żebra z powierzchnia stawową guzka żebra
trzon żebra
- chrząstka żebrowa - żebro chrzęstne
Mostek: rękojeść, trzon, wyr. mieczykowaty
Klatka piersiowa jest wybitnie sprężysta,co zawdzięcza budowie (cz. kostne i chrzęstne) oraz licznym ruchomym połączeniom:
1. połączenia żeber z kręgosłupem
2. połączenia żeber z mostkiem
3. połączenie cz. kostnych i chrzęstnych żeber
4. połączenia chrząstek żebrowych z sobą.
5. połączenia części mostka z sobą
Połączenia klp:
1.Połączenia żeber z kręgosłupem:
Stawy żebrowo-kręgowe (tworzą jeden staw)
Staw głowy żebra
= głowa żebra przylega do dołków żebrowych na sąsiadujących powierzchniach bocznych
trzonów kręgów piersiowych
= więzadła stawowe: promieniste głowy żebra, śródstawowe głowy żebra
Staw żebrowo-poprzeczny (I-X)
= guzek żebra łączy się dołkiem żebrowym wyr. poprzecznego
= więzadła żebrowo-poprzeczne
2.Połączenia żeber z mostkiem
- końce przednie chrząstek żebrowych przylegają do wcięć żebrowych mostka
= I żebro, chrząstkozrost
= II-VII to stawy mostkowo-żebrowe z jama stawową
= więzadła stawowe żebrowo-mostkowe: promieniste, śródstawowe,
żebrowo-mieczykowe
3.Połączenia kości żebrowych z chrząstkami żebrowymi - połączenie ścisłe bezpośrednie
4.Połączenia chrząstek żebrowych - stawy międzychrzęstne VI-VIII,czasem V i IX
5.Połączenia poszczególnych części mostka - chrząstkozrosty mostkowe
Klatka piersiowa (thorax):
ściany boczne: przestrzenie międzyżebrowe
ściana tylna: bruzda żebrowo-kręgowa dla mięśni grzbietu
ściana przednia
otwór górny klp: Th1,żebra I,wcięcie szyjne rękojeści mostka
otwór dolny: Th12, brzegi dolne 12 -tych żeber, końce żeber 11,łuki żebrowe (VII-X),
wyr. mieczykowaty
= do jego granic przyczepia się przepona,dzieląc klp na dwie jamy:
jamę piersiową i jamę brzuszną
Zniekształcenia klatki piersiowej: klp kurza, klp lejkowata
Cechy klatki piersiowej:
-odporność (duża sprężystość pierścienia żebrowego)
- ruchomość
= podczas wdechu klp poszerza się, pogłębia, i unosi ku górze
= podczas wydechu klp zwęża się spłaszcza i obniża.