Pedagogika społeczna

27.09.2008

Lektura obowiązkowa:

1. „Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie.” pod red. Tadeusza Pilcha i Ireny Lepalczyk

Nadobowiązkowa

1. Ewa Marynowicz - Hetka „Pedagogika Społeczna”

2. Pod red. Stanisław Kawula „Pedagogika społeczna. Dokonanie, aktualność, perspektywy”

3. Czasopisma

Pomoc, resocjalizacja, profilaktyka. Pedagogika społeczna, kwartalnik, dotyczył resocjalizacji.

Pedagogika jest nauką o człowieku Wychowanie to wspomaganie jego rozwoju. Pedagogika jako nauka nie ma zbyt długiej historii. Początki pedagogiki naukowej zauważamy w początkach I połowy XIX wieku.

Najmocniejszy akcent datujemy na przełom XIX i XX wieku. Jest to czas kiedy wyłaniały się dyscypliny szczegółowe, rozmaite prądy. Te dyscypliny wyłaniały się na skutek konfrontacji teorii z praktyką. Pedagogika społeczna stanowi odrębną subdyscyplinę naukową w ramach nauk pedagogicznych.

Trzon pedagogiki stanowią takie subdyscypliny jak:

- pedagogika ogólna

- andragogika

- pedagogika społeczna

- dydaktyka

- teoria wychowania

Przedmioty zainteresowań to człowiek i jego środowisko. Pedagogika w podstawowych założeniach przyjmuje że jednostka i środowisko są wzajemnie uwarunkowane. Czyli są dla siebie i przyczyną i skutkiem Środowisko wpływa na zachowania, działania człowieka. Człowiek może ulegać środowisku, środowisko może mieć wpływ na człowieka.

Człowiek ma w sobie moc przekształcania środowiska dla lepszego zaspakajania potrzeb swoich i grupy odniesienia.

Pedagogikę społeczną interesują 2 teorie które rozwija:

1. Teoria kształtowania środowiska

2. Teoria środowiskowych uwarunkowań edukacji i rozwoju człowieka.

Czynniki które wpływają na rozwój osobowości człowieka:

- środowisko życia - możemy wyróżnić konkretne instytucje powołane do zadań wychowawczych

- ustrój somatyczno - psychiczny

- wpływy którym podlegamy

- to z czym przychodzimy na świat

- praca własna jednostki

Pedagogika społeczna najmocniej koncentruje się nad środowiskiem życia jednostki a także instytucjami które powołane są do zadań wychowawczych. Instytucje powołane do zadań wychowawczych to ta część która jest nacechowana świadomością wychowawczą. Pełni funkcje:

- rekreacyjną

- wychowawczą

Środowisko życia, pedagogika społeczna dostrzega jako środowisko nieukierunkowane wychowawczo które należy nasycić świadomością wychowawczą. Ideą jest zmiana środowiska życia, przekształcać, uświadamiać że pełni funkcje wychowawcze np. zakład pracy. Stąd rozwinęła się pedagogika pracy.

Andrzej Olubiński

Podkreśla że pedagogika społeczna koncentruje swoją uwagę na środowiskowe uwarunkowania procesów wychowawczych oraz skupia się na analizie warunków umożliwiających zaspokojenie potrzeb rozwojowych jednostek czy grup społecznych w poszczególnych fazach życia społecznego, rozwoju człowieka od narodzin aż po starość w także w różnych sytuacjach np. w pracy. Skupia się na wpływach bliskich a także na oddziaływaniach odległych np. zakład pracy.

Czynnikiem sprawczym zmiany są siły społeczne, czyli czynniki jednostkowe np. zdolności jednostki które wykorzystywane są w środowisku.

Pedagogika społeczna jest nauką która opisuje wychowawcze wpływy środowiska społecznego a także poszukuje metod profilaktyki, wpływów dysfunkcjonalno - wychowawczych. Szuka metod zmiany środowiska. Dąży do stworzenia jak najlepszych warunków do życia.

W toku rozwoju wyspecjalizowały się specjalności:

- teorie wychowania pozaszkolnego

- teoria pracy społecznej

- teoria szkół środowiskowych

- teoria organizowania czasu wolnego

Definicje najbardziej reprezentatywne

1. Twórczyni pedagogiki społecznej Helena Radlińska nadała kształt empiryczny, nadała podstawę. W swoich pracach nigdy nie stworzyła definicji, jedynie charakterystykę tej dyscypliny. „Pedagogika społeczna jest nauką praktyczną, rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku biologicznych i społecznych z etyką, kulturoznawstwem (teorią i historią kultury włącznie) dzięki własnemu punktowi widzenia. Ów punkt widzenia możemy określić jako zainteresowanie wzajemnych stosunków jednostki i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgów kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wpływem ludzi na zapewnienie bytu wartościom przez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału”.

- nauka praktyczna -zajmuje się badaniem, przekształcaniem i tworzeniem. Teoria projektowania i działania, konkretne działania.

- nauka interdyscyplinarna - powiązanie z innymi naukami, dyscyplinami socjologicznymi szczególnie z socjologią wychowania, psychologią rozwojową i biologiczną.

- posiada własny punkt widzenia, to co dostrzega interpretuje.

- interesuje ja wzajemny stosunek jednostki i środowiska

- ma być zainteresowana przekształcaniem środowiska siłami człowieka w imię określonego ideału np. środowisko rodziny patologicznej.

Radlińska wyróżniała 3 podstawowe działy pedagogiki społecznej:

1. Teoria pracy społecznej- zajmuje się rozpoznawaniem warunków w których zachodzi potrzeba ratowania i pomocy. Poszukiwanie sposobu na odnajdywanie sił ludzkich i organizowania ich w celach twórczości życiowej. Wyłoniła się subdyscyplina - pedagogika opiekuńczo - wychowawcza. Tam gdzie się dzieje źle.

2. Teoria oświaty dorosłych - zajmuje się potrzebami w zakresie kultury duchowej. Tworzenie rozmaitych instytucji które będą zaspakajały te potrzeby wyższego rzędu. Pożytkowanie czasu wolnego. Z niej wywodzi się andragogika, pedagogika pracy.

3. Historia pracy społecznej i oświatowej - poszukiwanie czynników ewolucji i wzajemnych powiązań w kontekście tworzonych urządzeń oświatowych. W ujęciu Heleny Radlińskiej pozwala stwierdzić że pedagogika społeczna pełni rolę łącznika między naukami o wychowaniu a rodziną nauk o kulturze i społeczeństwie.

Ryszard Wroczyński - Warszawa

Aleksander Kamiński - Łódź Rozwijali to co nadała Helena Radlińska.

Ryszard Wroczyński

Pedagogika społeczna opierając się na badaniach empirycznych analizuje wpływy wychowawcze których głównym źródłem jest środowisko oraz ustala zasady organizowania środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowania.

Radlińska - pokazuje ogólniej treści tej dyscypliny

Wroczyński - podkreśla wymiar empiryczny, badawczy do środowiska

Aleksander Kamiński

Wyodrębnił węższe i szersze znaczenie tej definicji.

1. Szersze - postrzeganie pedagogiki społecznej jako swoistego kierunku pedagogicznego który kieruje swoje zainteresowania na wzajemnym oddziaływaniu środowiska na jednostkę i odwrotnie. I wynikających z tych oddziaływań określonych trudności.

2. Węższe - jest teorią wychowawczej funkcji społecznej. Akcentuje się jej pewną odrębność dyscyplinarną od pedagogiki.

Zadania wyłaniane przed pedagogiką społeczną

1. Wspieranie poczynań które uświadamiają instytucjom wspierać instytucje edukacyjne. Szkoła to też wychowanie nie tylko edukacja. Przypominać, ukazywać.

2. Nasycanie świadomością wychowawczą środowisku w których nie ma tej świadomości albo została zaburzona np. pedagogizacja rodziny. Odnosi się do tego gdzie nie ma tej świadomości i gdzie trzeba ją uaktualnić.

3. Specjalizowanie się w inspirowaniu i analizowaniu procesu wychowawczego w toku prac środowiskowych.

4. Wyszukiwanie, rozpoznawanie problemów społecznych a także rozwiązywanie ich. Nacisk na jednostkę. Likwidacja zła które jest w środowisku. Praca indywidualna z jednostką.

Według Edwarda Trynbały

1. Analiza konkretnych środowisk wychowawczych

2. Projektowanie zmian w ujęciu wzorcowym, modelowym

3. Podejmowanie działań praktycznych które będą służyć poprawie rzeczywistości. Konkretne działania.

Postulat rozbudzania sił społecznych dla poprawy środowiska.

Funkcje pedagogiki społecznej:

1. funkcja demaskatorska - ma ujawniać rzeczy przysłonięte, nie zawsze w toku rozwoju była pełniona np. lata 50

2. funkcja interwencyjna - ingerowanie w środowisko które chcemy przekształcać, nie tylko krytykować ale i ingerować

3. funkcja integracyjna - polega scalaniu działań opiekuńczo - wychowawczych w obrębie środowiska, instytucje np. rodzina, szkoła

- instytucja wewnętrzna - dotyczy 1 instytucji

- instytucja zewnętrzna - scalanie w obrębie kilku instytucji

Dziedziny badań i przemyśleń pedagogiki społecznej

Rozwijają się wraz z rozwojem zagrożeń. Pedagogika społ. To nauka poszukująca - poszukuje ciągle nowych problemów.

Pedagodzy poruszają :

- problemy agresji i nietolerancji - resocjalizacja

- problem ubóstwa

- patologia rodzin, dezorganizacja

- nieufność człowieka wobec instytucji np. wobec państwa

- zbytnia instytucjonalizacja życia

- starość

Sfera metodologiczna

- wykorzystuje metody i techniki wykorzystywane przez inne nauki

- opracowuje techniki badawcze ważne z jej punktu widzenia - diagnostyczne

1. Monografia pedagogiczna - prowadzi do opisu instytucji wychowawczych, celem jest rozpoznanie struktury i efektywności działań wychowawczych. Stwierdzenie określonych niedomogów, co powoduje złe działanie. Dobra monografia to taka która opracowuje ulepszenia w obrębie danej instytucji.

2. Metoda indywidualnego przypadku - metoda badawcza, odnosi się do ludzkiej biografii, indywidualne losy jednostki które są w toku swojego życia. Opracowanie pełnej diagnozy aby później dokonywać konkretnych działań.

3. Metoda sondażu diagnostycznego - zjawiska maja istotne znaczenie dla wychowania, Bada się poglądy, zbiorowości.

Przyczyny procesu rozwojowego p.s - geneza

Przeobrażenia gospodarcze, społeczne, kulturalne XIX i XX wieku w Europie i Ameryce. Postępy techniki, ruchy rewolucyjne. Główny bodziec. Zmieniające się gwałtowanie życie społeczne. Nowe potrzeby społeczne. Ta instytucja wyłoniła powstanie szeregu instytucji opiekuńczo - wychowawczych. W sferze pracy - idea kształtowania ustawicznego. Zaistniała potrzeba powstawania oświaty, kwestia organizacji czasu wolnego, wartościowe spędzanie czasu wolnego. Człowiek jest instytucją społeczną, jest całkowicie związany z reszta społeczeństwa.

Przedstawiciele myśli pedagogicznej zaczęli dostrzegać znaczenie środowiska społecznego dla prawidłowego działania. Środowisko wpływa na wychowanie. Do tej pory wychowanie było dostrzegane jedynie w kręgu edukacyjnym. Tworzą krąg pedagogiczno - społeczny która uznaje że jedyną metodą polepszenia społecznego jest zwiększenie możliwości społeczeństwa w kontekście uspołeczniania jednostki.

W II połowie XIX wieku i na początku XX wieku reprezentowana był przez filozofów:

- Paul Barth Niemieccy filozofowie

- Paul Bernard

Wywarła wpływ na Helenę Radlińską.

Pedagogika społeczna - termin ten w 1894 r. wprowadził Adolf Disterweg w piśmiennictwie. Użyte w „Przewodników dla kształcenia nauczycieli”. Uważa się go jako osobę która dążyła do podniesienia poziomu wykształcenia nauczycieli. Dostrzegł rolę szkoły w rozwoju kulturalnym życia. Uważał że nauczyciel powinien być przygotowany do pracy w środowisku. Powinien tą wiedze posiąść w toku studiów.

5 okresów p.s według Stanisława Kawuli

1. Okres praktyczny - charakteryzuje się podejmowaniem nowatorskich działań praktycznych. Koniec VIII i początek XIX . Przedstawiciele : Jan Pestaloci - sierocińce, Robert Owell - działania organizujące życia rodzin z fabryk, szkoła elementarna, instytucje, kluby dla robotników.

2. Okres spekulatywny - bez badań. Podłoże filozoficzno - normatywne. Bergman - filozof niemiecki.

3. Okres zaczątków badań empirycznych i uogólnień teoretycznych

4. Okres ilościowego związku badań empirycznych - pedagogika społeczna nachyla się ku wychowaniu. Rozwija się pod wpływem socjologii.

5. Okres współczesny - na gruncie Polski

1. Lata 1908 - 1939 - z pewną kontynuacją w okresie wojennym. Radlińska sformułowała przedmiot pedagogiki społecznej. Odwoływała się do Hugo Kołłątaja i Stanisława Staszica. Odwołuje się do Ludwika Krzywickiego i Edwarda Abrahamskiego. W tym czasie głównym rozwojem myśli było utworzone studium pracy społeczno - oświatowej w Warszawie.

2. Lata 1945 - 1980 (wydarzenia sierpniowe) Zmiany w obrębie dyscyplin naukowych według Aleksandra Kamińskiego. Etapy:

- 1945 - 1950 - kształtowanie się nauk społecznych po wojnie, kontynuowanie dorobku sprzed wojny, adaptacja do nowych potrzeb

- 1950 - 1956 - etap zastoju w rozwoju p.s wymuszona przerwa przez władze. 1950 - zawieszanie instytucji w Łodzi - przeszkadza dostrzeganie problemów, umiera Helena Radlińska

3. Lata 1957 - w Warszawie zorganizowano pierwszy zjazd pedagogii społecznej. Skrytykowano miniony okres stalinowski i jego ograniczenia.

1962 - reaktywowano łódzką katedrę - A. Kamiński

1970 - ośrodek na uniwersytecie poznańskim - St. Kowalski

W Bydgoszczy Edward Trempała

4. 1980 - po dzień dzisiejszy. Przynosi dylematy, oczyszczenie z pewnych trendów powstałych wcześniej, krytyczny stosunek na zastaną przyszłość. Odkrywa co moment nowe zagrożenia. Powstają inne ośrodki naukowe p.s - Olsztyn, Zielona Góra.

25.10.2008r

Pierwsza katedra pedagogiki społecznej powstała w Łodzi pod kierownictwem Heleny Radlińskiej. Skupiała wielu pracowników, A. Kamiński, Wroczyński. Katedra ta prowadziła bardzo ożywiony system badawczy. Skupiony na pedagogice wychowania - sieroctwo i reaktywowanie innych instytucji. 1949 - działalność katedry, ze względów politycznych. 1956 - zmarła Helena Radlińska, 1957 - zorganizowano zjazd w Warszawie - skrytykowano miniony okres. Ryszard Wroczyński - katedra na Uniwersytecie Warszawskim.

Ośrodek warszawski

- Irena Lepalczyk

- Wiesław Tajs - teoria i historia pedagogiki społecznej. Zajmuje się aspektami historycznymi.

- Barbara Smolińska - Tajs - aspekty dziecka, dzieciństwa w środowisku lokalnym.

Pilch - aspekty migracji, międzykulturowości

1957 - inne ośrodki

Adama Mickiewicza - zakład, Tadeusz Frąckowiak, wierny myśli St. Kowalskiego.

Badane problemy:

- szkoła i jej środowisko pozaszkolne, selekcja

- problematyka rodziny niewydolnej

- planowanie idealnego środowiska życia

- wychowawcze funkcje środowiska

Pedagogika sumienia i nadziei.

Uniwersytet wrocławski

- kojarzony z aspektami czasu wolnego, wartości wypoczynku w różnej kategorii wiekowej. Podejmowanie konstrukcji skal tego.

Uniwersytet jagielloński - tematyka badawcza dotyczyła:

- wartości w kulturze i wychowaniu

- przekaz wartości w rodzinie

- wychowanie religijne, personalistyczne

- przemiany modelowe instytucji - dom

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Kwieciński, prof. Borowicz

- wpływ sytuacji na karierę szkolną

- problem podmiotowości stosunków w szkole

Uniwersytet Marii Skłodowskiej - Curie w Lublinie

- działalność instytucji religijnej w Polsce

- opiekuńcza organizacja czasu wolnego dziecka

- aspekty kultury regionalnej

Kielce

- Elżbieta Trafiałek

- problematyka analiz wszechstronnych działań człowieka starszego

Szczecin

- Barbara Kromolicka

- przygotowanie młodzieży do pełnienia ról rodzicielskich

- problematyka pracy socjalnej - kompetencja pracowników socjalnych

- problematyka człowieka starszego, rozwijana przez Beatę Bugajską

- dylematy, rodzina zrekonstruowana

Olsztyńska Wyższa Szkoła Pedagogiczna

Stanisław Kawula, A. Sowiński, Kantowicz

- problem sił społecznych wykorzystywanych do aktywizacji sił społecznych

- problem bezrobocia, biedy, ubóstwa, bezdomności

Uniwersytet Śląski - ośrodek wiodący, kierunki badań:

- współczesne mechanizmy rozwoju zurbanizowanego społeczeństwa a rola i zadania pedagogiki społecznej

- wychowanie, kształcenie młodzieży w zurbanizowanym społeczeństwie

- wzory profilaktyki i kompensacji

- wzory reakcji społeczeństwa na zachowania dewiacyjne

- Teresa Wilk, Ewa Jarosz - diagnoza społeczeństwa.

- Adam Roter, Ewa Bielska

Dorobek naukowy pedagogiki społecznej

Zmieniająca rzeczywistość ma wpływ na kierunki. Rozwijała się ściśle z potrzebami społeczeństwa.

- aspekt kompensacji i profilaktyki

Helena Radlińska - duży dorobek naukowy

1966 - Wroczyński - „Wprowadzenie do pedagogiki społecznej” - zawarł teoretyczną koncepcję dyscypliny, analiza krytyczna historycznego rozwoju.

„Pedagogika społeczna” - praca Wroczyńskiego, istotna, formułuje podstawy pedagogiki opiekuńczej i środowiskowej.

Aleksander Kamiński „Funkcje pedagogiki społecznej” - początek lat 70-tych. Poglądy bliskie H. Radlińskiej. Zagadnienia pracy socjalnej, problemy starości - po raz pierwszy.

Stanisław Kowalski - „Socjologia wychowania” - pokazuje że socjologia wychowania jest podstawą pedagogiki.

Andrzej Radziewicz - Winnicki „Pedagogika społeczna”

1993 - praca zbiorowa Ireny Lepalczyk „Człowiek w zmieniającym się świecie”

- ukazanie problemów społecznych w aspekcie nowych zadań wynikających z postępu, zmian gospodarczych zachodzących w Polsce.

- potrzeba nowego odczytywania społecznych zagrożeń

Stanisław Kawula - II połowa lat 90-tych

Współcześnie

- „Pedagogika społeczna” Ewa Marynowicz - Hetka - 2 tomy 2007 rok. Głęboka analiza pedagogiki społecznej pokazująca aktualne kierunki rozwoju.

- Andrzej Radziewicz - Winnicki

- Mikołaj Winiarski - metodologia badań pedagogicznych, pedagogika opiekuńcza, pedagogika społeczna

- Franciszek Adamski

- Tadeusz Rogowski

- Edward Trempała

13 typów prowadzonych analiz - Radziewicz

1. Podręczniki i prace teoretyczne, systematyzujące analizę poszczególnych problemów i zależności występujących w obszarze pedagogiki społecznej.

- praca Pilcha i Ireny Lepalczyk - „Człowiek w zmieniającym się świecie”

- praca pod redakcją Cichosza „Pedagogika społeczna. Tradycja - teraźniejszość - nowe wyzwania”

2. Książki nawiązujące do zmian społecznych. Aspekt i konsekwencje tych zmian.

Rozwiązania, odnalezienie nowej roli i zadania naszej edukacji.

- praca Radziewicza - Winnickiego - „Społeczeństwo w trakcie zmiany”

- Piotr Mosiek - „Edukacja, bezrobocie, wsparcie społeczne”. Studium pedagogiczne.

3. Poruszane problemy z niedostatkiem, ubóstwem, marginalizacją, wykluczenie

społeczne.

- praca Ewy Syrek - „Współczesne zagrożenia w strukturach społecznych”

- Anna Nowak , E. Wysocka „Problemy i zagrożenia we współczesnym świecie”

4. Problemy związane z pedagogiką resocjalizacyjną

- Krystyna Marzec - Holka - „Przemoc seksualna wobec dziecka”

- Wiesław Ambrozik - „Młodociani mordercy Studia nad agresją i zbrodnią”

5. Opieka

- Danuta Marzec - Holka

- D. Waloszek - „Nowe stulecie dziecka”

6. Interwencja kryzysowa, samopomoc, pomoc, wsparcie społeczne i działalności socjalnej, organizowane przez pedagogów.

- Andrzej Olubiński - „Praca socjalna: aspekty humanistyczne i pedagogiczne”

- Jerzy Stochmiałek - „Pedagogika wobec kryzysów życiowych”

- Barbara Kromolicka „Praca socjalna w organizacjach pozarządowych”

7. Aktywizacja i rozwój społeczności lokalnej

- Jan Żebrowski - „Animacja kulturalna i społeczno - wychowawcza w środowiskach lokalnych”

- Teresa Wilk - „Między Małopolską a Górnym Śląskiem. Przestrzeń egzystencji i aktywizacji społeczności lokalnej

- Mikołaj Winiarski - „Rodzice - szkoła - środowiska lokalne. Problemy edukacji środowiskowej”

8. Zainteresowania rodziny, problematyka człowieka starszego w rodzinie.

- Elżbieta Trafiałek - „Człowiek starszy w Polsce w latach 1994-1997 (w świetle analiz statystycznych i sondaży społecznych)

- Elżbieta Trafiałek - „Polska starość w dobie przemian”

- Anna Zawadzka - „Oddziaływanie dziadków na wypoczynek wnuków”

- Henryk Cudak „Problemy współczesnej rodziny”

9. Badania nad zdrowotnością, promocja zdrowia, badanie poglądów

- Ewa Roman - „Młodzież studiująca wobec wartości własnego zdrowia”

10. Projekty badawcze związane z przestrzenią miejską

- zabudowany teren - jako miejsce zagrożeń, miejsce oddziaływania wychowawczego

- T. Frąckowiak, P. Mosiek „Społeczne procesy modernizacyjne w środowisku lokalnym średniego miasta. Doświadczenia i propozycje”

11. Prezentacja przemian

- w środowisku dziecięcym i starszym

- Iwona Wagner „Stałość czy zmienność autorytetów. Pedagogiczno - społeczne studium funkcjonowania i degradacji autorytetu w zmieniającym się społeczeństwie

12. Metodologia i metodyka pedagogiki społecznej

- Prace Ewy Jarosz „Wybrane obszary diagnozowania pedagogicznego”

- Tadeusz Pilch „Zasady badań pedagogicznych”

13. Aspekty historyczne i obecnego stanu rzeczy

- Mariusz Cichosz „Polska pedagogika społeczna w latach 1945-2003”

- analiza, ocena polskiego społeczeństwa

Autoopieka - opieka nad samym sobą. Dbanie o siebie, dawała moc w grupie. Podstawa występowania różnych form opieki. Od tego zależy siła, moc pomocy innym.

Dlaczego pomagamy?

- aspekt wartości

- aspekt potrzeby

- element kalkulacji

- aspekt manipulacji

Kto pomaga?

- wszyscy w różny sposób

- darczyńcy, sponsorzy, instytucje powołane do niesienia pomocy

- profesjonaliści - pracownik socjalny

Komu pomagamy?

- bezdomni, ubodzy, kategoria wiekowa - młodzież, ludzie starzy

- pryzmat kategorii wieku

Gdzie pomagamy?

- środowiska naturalne, rodzina, grupa, instytucje powołane do niesienia pomocy

Jak pomagamy?

- coś ofiarować, zaopiekować, wesprzeć, poprzez kontrolę, nadzór, leczenie, poradnictwo

- aspekt interwencji, szkolenia

Z jakim skutkiem pomagamy?

- w skali mikro i makro

- skutek może być, może zwiększać się, pomagamy na tym samym poziomie, może ustawać w sytuacjach gdy pomoc jest już zbędna lub niechciana.

Co możemy zyskać lub stracić pomagając? Udzielający pomocy coś zyskuje i traci

Koszty udzielenia wsparcia.

- zespół doskonalenia zawodowego

- długotrwały stres

- nadmierna odpowiedzialność

- zagrożenie fizyczne

- problem doznawania przykrych zapachów, przez co pomoc jest trudniejsza

Zyski udzielania pomocy

- wynagrodzenie

- uznanie społeczne

- bezpieczeństwo tego któremu pomagamy

- poczucie ważności

Koszty nieudzielenia wsparcia

- poczucie winy

- poczucie potępienia społecznego

- dyskomfort psychiczny

- nagana

Zyski nieudzielenia wsparcia

- komfort psychiczny

- zaoszczędzona energia fizyczna, czas wolny

Przyczyny niepomagania

1. sytuacja efektu widza - im więcej obserwatorów tym mniejsze udzielenie pomocy, patrzenie na innych, wydaje nam się że ktoś pomoże bo jest nas dużo.

2. Skumulowana ignorancja - obserwując wzajemną obojętność dochodzimy do wniosku że ta sytuacja nie wymaga wsparcia. Obojętność, sytuacja niekoniecznie ważna.

3. Rozproszona odpowiedzialność - nikt nie jest bezpośrednio odpowiedzialny za osobę która tej pomocy potrzebuje. Brak odpowiedzialności za osobę np. dom pomocy społecznej - pracownik pierwszego kontaktu.

Pedagogika społeczna podejmuje odpowiedzi na pytania , kto nas uczy pomocy, bliskość wychowania i pomocy.

- środowisko rodzinne

- środowisko szkolne, rówieśnicze, media

Jak wygląda nauka pomocy. Jak popularyzować niesienie pomocy.

Janina Ochojska o pomocy - Gazeta Wyborcza X 2003

O Matce Teresie z Kalkuty. „Pomaganie ludziom to zajęcie trudne i bardzo niewdzięczne. Nawet jeśli robisz to najdelikatniej, nawet jeśli uda ci się pomóc człowiekowi nie urażając jego godności to zaczynasz decydować o jego losie. Trzeba dużo wiedzieć o ludzkiej naturze i nigdy nie należy oczekiwać niczego w zamian”.

Refleksja na ten temat, ze swoich doświadczeń, socjo - pedagogiczna - ludzka. Przynieść w dniu egzaminu.

Przesłanie pracy socjalnej i pomocy społecznej.

- liczy się człowiek, każdy człowiek ma problemy. Ważne jest uznanie aby zrobić coś co złagodzi te problemy. Wzbogaci życie jednostki. Ten ktoś musi chcieć tej pomocy i współuczestniczyć w tym akcie pomocy.

Pomoc społeczna - jest pojęciem szerszym od pracy socjalnej ponieważ obejmuje wszystkie działania które służą pomocy drugiej osobie. Praca socjalna jest narzędziem pomocy społecznej.

Definicje pomocy społecznej:

1. Pomoc społeczna jest zorganizowanym systemem świadczeń i instytucji społecznych mających za zadanie dopomóc jednostkom i grupom w osiągnięcie zadawalającego poziomu życia, stanu zdrowia, stosunków osobistych i społecznych. Co pozwoli w pełni rozwinąć ich możliwości.

2. Ustawa o pomocy społecznej z 12 marca 2004r. definiuje tak: pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającego na celu umożliwienie osobom, rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych których nie SA one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Trudne sytuacje życiowe art. 7 - 15 powodów

- ubóstwo

- sieroctwo

- bezdomność

- bezrobocie

- niepełnosprawność

- długotrwała ciężka choroba

- przemoc w rodzinie

- potrzeba ochrony macierzyństwa wielodzietności

- bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w rodzinach niepełnych i wielodzietnych

- braku umiejętności przystosowania do życia młodzieży opuszczającej placówki społeczno - wychowawcze

- trudności integracji osób otrzymujących status uchodźcy

- trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego

- narkomania, alkoholizm

- zdarzenia losowe, sytuacje kryzysowe

- klęska żywiołowa, ekologiczna

Pierwsza ustawa o pomocy społecznej z 1990r.

- brak uwzględnienia przemocy

Do 1990r obowiązywała ustawa o opiece społecznej powstała w 1923r.

- praca socjalna

- zasiłki

- usługi

Praca socjalna - definicja Heleny Radlińskiej (używała terminu praca społeczna - synonim pracy socjalnej)

1. Praca społeczna polega na wydobywaniu i pomnażaniu sił ludzkich na ich usprawnianiu i organizacji wspólnego działania dla dobra ludzi (pojęcie siły ludzkiej) Rodzaj sztuki.

2. Według ustawy - osoba wykwalifikowana, pracownik socjalny. Działalność zawodowa mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról w społeczeństwie oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi.

Praca socjalna- pomoc dla samopomocy przy organizowaniu warunków życia, poprawie tych warunków tak klientowi aby ten mógł sobie sam pomóc. Klient - osoba której pomagamy.

Pomoc społeczna - cechy instytucji pomocy społecznej

• Formalna organizacja - działania formalnie zorganizowane (ustawa o pomocy społecznej) określone warunki jaki musi spełniać klient aby otrzymać pomoc

• Tzw. społeczne sponsorowanie, odpowiedzialność wobec społeczeństwa. Opłacana z podatków, kontrolowana przez państwo.

• Brak motywu profitowego jako dominującego celu działania. Nie przynoszą zysków dla realizatorów.

• Zintegrowane spojrzenie na ludzkie potrzeby - nie interesuje jeden typ potrzeb ale różne.

• Powiązanie z potrzebami konsumpcyjnymi - ta instytucja realizuje pomoc bezpośrednio na osobę, społeczność, grupy, rodziny. Każde udzielenie pomocy jest poprzedzone zdiagnozowaniem sytuacji i określonego programu pomocy.

Cele pomocy społecznej

Zależne od przyjętego systemu w społeczeństwie, wartości, norm. Zasobność państwa, ustroje, możliwości gospodarcze wyznacza cele. Od przyjętego w danym społeczeństwie tzw. modelu pomocy społecznej - spojrzenie, rola, miejsce przypisywane przez społeczeństwo tejże instytucji. Jaka pozycja w odniesieniu do innych. Jak społeczeństwo postrzega.

2 odmienne modele pomocy społecznej

1. Koncepcja rezydualna

2. Koncepcja instytucjonalna

Cechy:

Koncepcja rezydualna

Koncepcja instytucjonalna

Problemowe sytuacje uznawane za sytuacje kryzysowe Pomoc udzielana jest w momencie wyczerpania zasobów ludzkich Odbiór społeczny - stygmatyzacja - pomoc świadczona jednostkom stygmatyzuje - nie jest wyraźnie akceptowana. Naciąganie instytucji Pomoc finalnie przybiera formę czasowej poprawy warunków życia jednostki Cecha świadczenia ma charakter selektywny Sztywna siatka, niepozwalająca jednostce upaść na dno

Problem jednostki traktowany jako nieodłączny element rzeczywistości. Pomoc uruchamiana jest jeszcze przed wystąpieniem symptomów kryzysu Powszechna akceptacja, nie obawiamy się iść po nią. Brak stygmatyzacji. Pomoc przybiera charakter permanentny. Pomoc jest cały czas Cecha świadczenia ma charakter uniwersalny Trampolina, pomoc ma służyć odbiciu się, pójściu w górę

Cele pomocy społecznej

- przezwyciężanie sytuacji trudnych

Wszystkie typologie

Osiągnięcie wyższego poziomu funkcjonowania społecznego. Aby żyła lepiej niż żyje. Krok do przodu.

Co trzeba osiągnąć aby nastąpiło to podwyższenie.

- łączy się z działaniami pomocy społecznej. Instytucje społeczne są zobligowane do promowania pozytywnych, pożądanych sposobów funkcjonowania jednostki przez dany system.

- jest zobligowana do zapobiegania sytuacji trudnych. Kontekst profilaktyki.

- zobligowana do pomocy jednostkom w rozwiązywaniu konkretnych problemów i jest zobligowana do wspierania i dostarczania pomocy tym którzy nie są w stanie już samodzielnie podejmować przezwyciężanie własnych problemów.

Pomoc społeczna instytucjonalna

Jest zbiorowym zachowaniem prospołecznym. Działa na rzecz drugiego.

1. Działania jednostkowe - na jednego człowieka

2. Zachowania zbiorowe o charakterze zorganizowanym, instytucja społeczna, grupy ludzi

3. Jest zorganizowanym zachowaniem prospołecznym dlatego że tworzą ją organy administracji rządowej i samorządowej. Działają wspólnie z instytucjami pozarządowymi - instytucje kościelne

Kultura organizacyjna pomocy społecznej w naszym kraju organizowana przez pojedynczego człowieka.

Pomoc społeczna

1. Nieformalny podsystem - potencjał wsparcia w kręgach najbliższych, rodzina, przyjaciele

2. Podsystem publiczny - agendy rządowe, pozarządowe, opłacane z podatków, publicznie finansowany

3. Podsystem ochotniczy - fundacje, wolontariat, stowarzyszenia

4. Podsystem rynkowy - pomoc świadczona na podstawie kupna - sprzedaży

Koncepcja Zbigniewa Woźniaka

1. Sektor państwowy - pierwszy, (publiczny)

2. Sektor prywatny (rynkowy) drugi

3. System organizacji pozarządowej (ochotniczy) sektor trzeci

Sektor państwowy (publiczny)

Instytucje rządowe dzielą się na:

1. Instytucje centralne, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

- departament

2. Instytucje wojewódzkie - podlegają wojewodzie, Wydział Pomocy Społecznej, Polityki Społecznej

Instytucje pozarządowe :

1. Wojewódzkie

- marszałek

- strategie polityczne w danym regionie

2. Powiatowe

- Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie

- podlegają staroście

3. Ośrodek Pomocy Społecznej

- miejskie

- gminne

Jednostki organizacyjne pomocy społecznej

- domy pomocy społecznej

- placówki specjalistycznego poradnictwa

- placówki wychowawcze

- ośrodki adopcyjno - opiekuńcze

- ośrodki interwencji kryzysowej

- ośrodki wsparcia - schroniska

15.11.2008r

Pomoc społeczna

Stopień organizacji pomocy społecznej. Pomoc zorganizowana - instytucje, pomoc społeczna niezorganizowana realizowana przez osoby niezrzeszone, ten rodzaj pomocy społecznej jest proformą pomocy społecznej zorganizowanej a gdy okazało się że jest niewystarczająca zgłoszono się do zorganizowanej. Personel odpowiednio przygotowani, pomoc nieprofesjonalna.

Motywy i pobudki pomocy społecznej - pomoc altruistyczna osoby które podejmują się działania pomocowego, gotowi są do poświęceń, altruizm interesowny, łączenie interesów potrzebującego pomocy i pomagającemu. Pomoc egoistyczna żeby czerpać korzyści. Odległość dzieląca dawce i biorcę pomocy pośredniej i bezpośredniej - w czasie postępowania pomocowego.

Zakres pomocy społecznej - pomoc wąska i szeroka zależny od zamożności państwa, obywateli od realizowanej polityki społecznej. W państwie opiekuńczym pomoc zorganizowana ma charakter szeroki. Państwo liberalne - pomoc ograniczona, odpowiedzialność wzrasta.

Czas trwania pomocy - pomoc czasowa to pomoc krótkotrwała, okolicznościowa pomoc długotrwała - pomoc nawykowa.

Miejsca świadczenia pomocy, pomoc środowiskowa, pomoc instytucjonalna - osoby które zamieszkują konkretne instytucje.

Rodzaj umowy pomiędzy wspierającym a wspieranym, pomoc bezwarunkowa (bez oczekiwania na korzyści), pomoc warunkowa - kontakt pisemny, ustny, osoba wspierana otrzymuje pomoc jeśli spełnia określone warunki.

Typologia Tarkowskiego

Konsekwencje udzielanej pomocy

1. pomoc rozwijająca - jest traktowana jako szansa przez tego kto ją otrzymuje.

2. pomoc uzależniająca - może doprowadzić do takiego stanu iż jednostka nie potrafi funkcjonować bez niej.

Liczba klientów korzystających z pomocy tzw. kandydaci na klienta, pomoc zindywidualizowana. Pomoc grupowa od kilku do wielu osób równocześnie.

Forma pomocy społecznej, finansowa - zasiłki różne typy. Pomoc w naturze - charakter rzeczowy lub usługowy.

Kryterium podziału klientów :

- samodzielny wybór

- z przymusu - są nakłaniane przez inne instytucje

- nakłaniani - osoby potrzebują wsparcia w korzystaniu zasług instytucji , ważną rolę odgrywają nakłaniacze, profesjonalni pracownicy socjalni, pedagog, lekarz, ksiądz, policjant.

Rodzaje świadczeń

- należne

- nienależne pobierane przez osoby których sytuacja nie uprawnia do korzystania z pomocy. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie co świadczy o skuteczności udzielania pomocy społecznej

-o skuteczności pomocy społecznej świadczy zwiększający się jej zakres, wzrost klientów instytucji świadczących pomoc, wzrastają koszty pomocy

- dobrze w pomocy społecznej zaobserwowany zmniejszony jej zakres, widoczne ograniczenie grupy klientów, instytucji, obniżenie kosztów

- nie określać wskaźników w skali mikro i makro ale wtedy trudno zbudować politykę społeczną. Należy się przyjrzeć procesowi końcowemu jakie uruchamia, działania te mogą mieć pozytywne i negatywne skutki.

• Pozytywne: zmniejszanie się niezadowolenia społecznego, wzrost poczucia solidarności społecznej, ochrona najsłabszych obywateli, tworzenie miejsc pracy, dostrzegalność w traktowaniu pomocy jako szansy na poprawę życia, możliwości własnego rozwoju.

• Negatywne: postawy roszczeniowe, wzrost kosztów pracy, permanentne unikanie pracy przez pomoc, osoby otrzymujące pomoc, uzależnienie od pomocy, dziedziczenie pomocy.

- efektywność pomocy społecznej - wtedy kiedy skutki pozytywne przeważają nad skutkami negatywnymi.

Praca socjalna (społeczna)

Wzmocnienie zdolności funkcjonowania w życiu społecznym. Tworzenie warunków życia dla grup, jednostek, adresatem pracy socjalnej jest grupa, jednostka, rodzina. Praca socjalna jest typem aktywności zawodowej, realizowanie określonych celów:

- ratowniczy - zapewnienie podstawowych warunków życia do egzystencji jednostki która została tego pozbawiona

- kompensacyjny - zaspokajanie potrzeb które nie mogą być same zaspokojone

- ochronny - minimalizowanie negatywnych celów, osiąganie celów życia poprzez wspomaganie w rozwiązywaniu trudności

- promocyjny - od pomocy doraźnej do działań długofalowych, ratownictwo, opieka, pomoc, kompensacja społeczna, profilaktyka, interwencja.

Kompensacja - wyrównywanie braków

Ratownictwo - zjawia się w chwilach niebezpieczeństw osobistych, grupowych, jest to działanie szybkie bez szerokiej diagnozy ale nie bezmyślne, jedno z trudniejszych form pracy socjalnej.

Funkcje pracy socjalnej:

- odnowienie zdolności (aspekt kuracyjny, wyeliminowanie czynników które spowodowały że jednostka nie może funkcjonować zgodnie z przyjętymi normami) aspekt rehabilitacyjny wiąże się z pracą nad nowymi interakcjami społecznymi.

- zapewnienie środków - aspekt rozwojowy, zwiększenie skuteczności zasobów istniejących już w wymianie materialnej i niematerialnej. Aspekt edukacyjny, konkretne warunki tych którzy tej pomocy potrzebują i zapotrzebowanie na nowe warunki (pomoc)

- zapobieganie społecznej dysfunkcji

Praca socjalna - 4 funkcje które leżą u podstaw

1. Redukują niepewność którą odczuwa jednostka/grupa/społeczeństwo

2. Poszukiwanie i efektywne wykorzystywanie zasobów które posiada rodzina/jednostka/grupa

3. Dążenie do wywołania zmiany

4. Rzecznictwo interesu osób z problemami

Praca pracownika socjalnego

- człowiek który opuścił zakład karny

- kryzys małżeński

- samotność

4 podstawowe konsekwencje zmian społecznych

1. Upośledzenie społeczno-ekonomiczne

- ubóstwo, bezdomność, bezrobocie

2. Konsekwencje zmian społeczeństwa

- zagrożenie społeczno-kulturowe (nierówności społeczno-ekonomiczne)

3. Strefa zaniedbywanie osób które wymagają specjalnej troski, dzieci i ludzie starsi

4. Zagrożenia funkcji rodzicielskiej

- dysfunkcja wychowawcza rodziny która wynika z niskiej świadomości rodziców

- demoralizacja rodziny - przemoc, rozpadanie rodziny

- patologia społeczna

- przestępczość, uzależnienia

Bariery funkcjonowania systemu społecznego

4 podstawowe sposoby rozpoznawania problemów w społeczeństwie

1. Odwołanie się do ?

2. Badanie przez sondaże

3. Odwołanie się do osób które są bezpośrednio związane z problemem

4. Odwołanie się do ekspertów

5. Odwołanie się do inicjatyw oddolnych

Typologia problemów społecznych

- jawny problem jeśli zauważają go dwie grupy

- ukryty problem jeśli zauważają go specjaliści

- fałszywy problem jeśli zauważają go ludzie zwykli

Wiedza i doświadczenie ludzi starszych zwłaszcza w czasach bili oni sędziami, zarządcami, tzw. drogowskazem, sędziwość była ostatnim rozdziałem życia, byli łącznikiem między tutaj a tam. Miała również miejsca dyskryminacja, uśmiercanie ludzi starszych, umieszczanie ludzi starszych w domach spokojnej starości. Doszukiwanie się wartości życia w tym okresie, Katon starszy od starości Cycerona wychwalał starość, dojrzałość, mądrość, przydatność społeczeństwa. Geriatria - dział medycyny zajmujący się chorobami ludzi starszych. Zdecydowany prym wśród pedagogiki wiodą: pedagogika społeczna i andragogika. Pedagogika społeczna, jakie jest w PS. miejsce przedstawiania problemów. Życie człowieka mieści się w podstawowym kręgu zainteresować pedagogiką, pedagogika zajmuje się młodością, dorosłością, starością - biologiczną, społeczną, kulturalną. Stanowią jedność.

W toku rozwoju pedagogiki społecznej daje się zauważyć zróżnicowanie. Ograniczenie kierunków działań do rodziny, pracy, grupy rówieśniczej, naturalny lęk przed starością. Wraz z nadchodzącymi zmianami . na gruncie tej dyscypliny korzysta nauka z tych publikacji. Badania są podejmowane z punktu widzenia interpersonalnego. Starość nie należy do najpopularniejszych tematów badawczych. PS jest dyscypliną poszukującą. Każda trudność jaka się pojawia jest ciekawa dla PS.

Jak postrzega starość PS i jakie są kierunki zainteresowań.

Nie ma jednoznacznej akceptowalnej definicji starości. Starość jako część życia człowieka budzi emocje najczęściej negatywne. Kojarzone z niedołęstwem, niezdarnością. Dla jednych osób jest to czas smutny, dla drugich radosny, dla wszystkich jest okresem kończącym ludzkie życie. Prawdopodobieństwo dotarcia do starości jest w obecnych czasach większe niż w bliskiej przeszłości 60-65 granica od której liczy się starość. Zauważa się proces starzenia się wszystkich społeczeństw świata w latach 1950 - 163 mln, 6,6 % ogółu świata, 1960 - 208 mln - 7,2% ogółu, co 10 mieszkaniec świata ma 60 lat i więcej. Te zmiany doprowadzą do tego stanu że będzie więcej ludzi starszych niż dzieci i młodzieży. W latach 60 Polska przekroczyła próg starości demograficznej. Starzenie w Polsce wynika z obniżonego współczynnika dzietności. Demograficzne starzenie się coraz bardziej zauważalny, odczuwalny problem ludności. Kooperacje ludzi w wieku produkcyjnym a ludzi w wieku poprodukcyjnym w sferze ekonomicznej dzietności. Starości nie można zbadać ale warto próbować ją zrozumieć, na płaszczyźnie psychologicznej, biologicznej, społecznej. Należy ją traktować wielowymiarowo. O cechach i specyfice starości można orzekać dopiero na podstawie wszechstronnych analiz jej czynników jak i zewnątrz. Wewnątrz jednakowo ważna rola. Schyłek życia jest czasem o zmniejszających się czynnikach adaptacyjnych. Starość to taki etap w życiu człowieka w którym procesy psychiczne objawiające się rezygnacją, poczuciem braku szans, polegający na odrzuceniu zgodnie z

oddział równoczesny z procesami biologicznymi, prowadząc do naruszania homeostazy a tym samym do ograniczenia możliwości przeciwdziałania tym procesom bez możliwości substytucji, bez obiektywnych szans na powrót do stanu poprzedniego.

Związane z wiekiem sytuacje życiowe powodujące

Typowe zmiany dla procesów starzenia się	Obszary poważnych zagrożeń	Problemy
Zmiany biologiczne	Strefa zdrowia	Zapotrzebowanie na pomoc
Wyłączenie z życia zawodowego	Strefa dochodów	Ubóstwo i uzależnienie od instytucji pomocowo-finansowych
Zmiany w otoczeniu rodzicielskim i środowisku zamieszkania	Izolacja społeczna	Samotność, dyskryminacja
Podleganie	Samodzielna organizacja życia i gospodarstwa domowego, ograniczenie czasu wolnego	Niemożność samodzielnego prowadzenia gospodarstwa, brak dostosowania do wieku i potrzeb, oferty spędzanego czasu wolnego
Upośledzenie starszych osób przy dystrybucji dochodów i dóbr	Samopoczucie	Poczucie utraty dotychczasowej pozycji zawodowej, poczucie bezużyteczności, poczucie że jesteśmy odsuwani od aktywnego trybu życia

Wspomaganie Kamiński wyznaczył aktualne kierunki zainteresowania PS dotyczącą starości

- wychowanie do starości - przygotowanie do życia na emeryturze, służy umiejętnemu odnalezieniu się na tym etapie życia.

- rozwój sieci różnorodnych placówek wsparcia

W ujęciu PS w wychowaniu do starości biorą udział specjaliści jak i rodzina. Istotną rolę odgrywają: Klub Seniora, nabywanie i rozwijanie zainteresowań pełno czasowych. Pomoc w przemyśleniach nad starością wiąże się z pomocą przemyśleń nad cierpieniem i śmiercią. Działania mają przygotować do prowadzenia takiego trybu życia na emeryturze, będzie służyć wydłużeniu bytu i aktywizacji, zaakceptowanie starości jako naturalnego sposobu życia, miejsce i rola seniora w społeczeństwie, adaptacja, samotność, zgłębianie wiedzy na temat potrzeb ludzi starszych niezbędna do wypracowania nowych modeli.

Jakie w kontekście starzejącego się społeczeństwa polskiego ma do spełnienia PS

Wszystkie działania powinny być podporządkowane w celu podniesienia jakości życia seniora. Tworzenie bardziej optymalnych warunków rozwojowych z realizacją tego wiąże się też zwiększenie sfer doświadczeń Niejednokrotne ograniczenie jego samodzielności. Jakość życia ludzi starszych uwarunkowana jest przebiegiem ludzi starszych w poprzedzających fazach, ścisła współpraca PS z innymi dziedzinami nauki.

4.01.2009

II wykład

Pojęcia: środowisko, potrzeby indywidualne i społeczne, klasyfikacje - model wzór, wzorzec, diagnoza pedagogiczna/środowiskowa

1. Środowisko - odwołując się do klasyków: H. Radlińskiej, A. Kamińskiego i St. Wroczyńskiego.

1. Według H. Radlińskiej - środowisko jako suma warunków wśród których bytuje jednostka i czynników przekształcających jej osobowość oddziałujących stale lub przez dłuższy czas.

2. Według Ryszarda Wroczyńskiego - środowisko to składniki struktury otaczającej osobnika które działają jako system bodźców i wywołują określone reakcje psychiczne.

3. Na tej podstawie bazował A. Kamiński, ale bardziej uszczegółowił pojęcie środowiska. Według niego środowisko to czynniki, elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej i kulturowej, które działają na jednostkę stale lub przez dłuższy czas albo krótko lecz ze znaczną siłą jako samorzutny lub zorganizowany system kształtujących ja podniet - bodźców.

• środowisko jest strukturą zewnętrzną - w jego zakres nie wchodzi ujęcie psychologiczne, ale to co dotyczy jednostki pozwala na segregowanie

• środowisko jest postrzegane i analizowane indywidualnie, zawsze jest czyimś środowiskiem

• siła bodźców środowiska oraz czas ich oddziaływania musza być postrzegane wraz z układem odniesienia - sama jednostka

• środowisko jest złożone z zewnętrznych wpływów zamierzonych i niezamierzonych, intencjonalnych i nieintencjonalnych

• środowisko w koncepcjach pedagogiki społecznej jest dynamiczne i historycznie zmienne

• głównym celem praktycznym pedagogiki społecznej jest organizowanie środowiska - możemy określić jako odpowiednie warunki do zbiorowej aktywności, aby jednostka i grupy odpowiednio funkcjonowały

Stanisław Kawula określił 3 główne czynniki wpływające na rozwój i wychowanie jednostki:

1. czynniki immanentne - biopsychiczne

2. czynniki instytucjonalne - instytucje, szkoły

3. środowisko i jego komponenty - środowisko życia, czynniki biosocjokulturalne, przestrzeń, sieć społecznych relacji, siły społeczne, środowisko wychowawcze, układy wsparcia indywidualnego i grupowego.

Ewa Marynowicz-Hetka podkreśliła, że biorąc pod uwagę różne pojęcia środowiska, najważniejszym pojęciem jest środowisko życia.

Profesor Mikołaj Winiarski ujmuje środowisko życia współczesnego człowieka w postaci tzw. edukacji środowiskowej.

Edukacja środowiskowa - cechy modelu, wzorca:

1. wielofunkcyjność - pełni funkcje kształcącą, socjalizacyjno-wychowawczą, opiekuńczo-socjalną, funkcję kulturalną

2. trójpodmiotowość - 3 układy które uczestniczą:

• rodzice - dzieci; młodzież - dzieci - wykładowcy profesjonalni/nieprofesjonalni

• jednostka - grupa społeczna i cała społeczność lokalna

• dzieci - młodzież - dorośli

3. zorientowanie prorodzinne

4. otwartość i pro środowiskowość instytucji, organizacji

5. charakter formalny i nieformalny - instytucjonalny i pozainstytucjonalny

6. zaangażowanie sił społecznych

7. dialog i współpraca jako podstawowe strategie rozwoju środowiska

8. ramy czasowo - przestrzenne

Wiesław Theiss samo pojęcie edukacji środowiskowej jest pojęciem szerokim, występuje w różnych znaczeniach, przekazujemy wiedzę dzieciom realizując potrzeby środowiska.

Potrzeby:

- społeczne

- ekonomiczne

Główne idee:

1. koncepcja podmiotu

2. koncepcja społeczeństwa otwartego, obywatelskiego

3. idea demokracji

H. Radlińska - środowisko a otoczenie, dokonała rozróżnienia.

Według R. Wroczyńskiego - otoczenie jest pojęciem szerszym niż środowisko. Otoczenie tworzą te czynniki które mogą mieć wpływ na jednostkę ale nie muszą. Elementy mające wpływ na jednostkę.

Zwolennicy indywidualistycznej koncepcji środowisk ujmują środowisko od strony zbiorowości. Ujmują je w postaci tzw. środowisk typowych - pojęcie to wprowadził Paweł Rybicki - to suma warunków tworzonych przez życie jednostki - to ujęcie wykorzystywana przez pedagogów społecznych.

3 punkty widzenia na rolę środowiska w życiu jednostki:

1. determinizm - jednostka i wszystko to co żyje jest kształtowane przez środowisko przyrodnicze

2. idealizm pedagogiczny - jednostka wrażliwa na motywację wyższego poziomu(estetyczne, światopoglądowe) i na ich bazie kształtująca swój charakter jest zdolna przezwyciężać niepożądane oddziaływania środowiska.

3. Dialektyczny związek jednostki i środowiska - jednostka wpływa na środowisko i środowisko wpływa na jednostkę.

3 postawy zachowań jednostki wobec środowiska:

1. Postawa bierna - charakterystyczna dla dziecka, ulega wpływom środowiska

2. Postawa obronna - znamienna dla fazy dojrzewania. Odrzucanie pewnych wpływów, okres buntu.

3. Postawa twórcza (czynna) - prowadzi do przekształcania środowiska, wymaga pewnych sił wrodzonych a także pewnych bodźców. Wymaga największego pozytywnego oddziaływania.

Ewa Marynowicz - Hetka- kryteria selekcji

1. Stosunek jednostki do otoczenia

2. Istnienie postawy obronnej - negowanie osób, świata. Skierowana także na ochronę samego siebie.

Typologie środowisk:

3 pary środowisk wyróżnione przez H. Radlińską:

1. Środowisko bezpośrednie (to co najbliżej) i szersze (przestrzenne o większym zasięgu)

2. Środowisko obiektywne i subiektywne. Obiektywne - to wszystko po co jednostka sięgać może z najbliższego kręgu albo z dalszego, to co wspólne ale jednostki lub grup ale niejednakowo przez nich spożytkowane. Subiektywne - to wszystko czym jednostka żyje, wpływy jakie aktualnie odczuwa.

3. Środowisko materialne i niematerialne. Niematerialne - środowisko niewidzialne, czynniki tego środowiska mają największe znaczenie dla wychowania.

Należy subiektywizować środowisko obiektywne.

Według H. Radlińskiej meliorowanie - kształtowanie.

Siły społeczne - czynniki działające w środowisku w postaci uzdolnień jednostkowych lub zbiorowych wyrażające się w pozytywnych formach aktywności.

1. Jednostkowe - pojedyncze osoby działają na rzecz środowiska

2. Zbiorowe - grupy, organizacje, działające na rzecz środowiska.

3. Jawne - aktualnie działają, widzimy je

4. Ukryte - utajone, drzemią w świadomości jednostek i grup ale jeszcze nie działają.

3 funkcje sił społecznych:

1. Kompensacyjna - wyrównywanie braków

2. Animacyjna - dynamizują to środowisko poprzez zaangażowanie jednostek i grup

3. Integracyjna - budowanie systemu wsparcia

Proces wychowawczy - organizowanie środowiska, przetwarzanie środowiska z wykorzystaniem sił społecznych. W procesie wychowawczym zaangażowana jest nie tylko jednostka ale również instytucje o aktualnych lub potencjalnych możliwościach wychowawczych.

A. Kamiński - jednostka to istota biosocjokulturalna - rozwój biologiczny, społeczny i kulturowy.

4 konsekwencje dla procesu wychowawczego:

1. Wychowanie dotyczy całego życia człowieka, we wszystkich fazach

2. Poszerzenie intencjonalnych kręgów wychowawczych w pozatradycyjne ośrodki wychowawcze

3. Rozszerzone pojmowanie wychowawcy

4. Nasilenie aktywności samokształceniowych

W modyfikacji środowiska pedagog wyróżnia:

1. Konserwacja - pielęgnowanie rozwoju

2. Kataryzacja - eliminowanie czynników szkodliwych dla rozwoje i wychowania, meliorowanie

3. Kompensacja - wyrównywanie braków

Typologia gdy przyjmujemy ze kryterium rodzaj bodźców środowiskowych:

1. Przyrodnicze - układ geograficzny, klimat, naturalne zasoby, ingerencja człowieka np. zalesianie

2. Społeczne - w znaczeniu szerokim obejmuje 2 pozostałe typologie wchodzą w skład. W znaczeniu wąskim jednostka i cała sieć stosunków społecznych otaczających osobnika (struktura wieku, rozmieszczenie ludności)

3. Kulturalne - określone przez R. Wroczyńskiego jako oddziałujące na osobnika elementy dorobku historycznej działalności człowieka.

1

---