PODSTAWY TEORII PODZIAŁU I RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI

Celem teorii podziału jest wyjaśnienie, od czego zależą ceny czynników produkcji, które z kolei determinują poziom i zróżnicowanie dochodów w społeczeństwie.

Zróżnicowanie dochodów i majątku

Status ekonomiczny jednostki, gospodarstwa domowego mierzymy posługują się dwiema kategoriami: dochodem i majątkiem. Dochód to suma pieniędzy uzyskana przez osobę (lub gospodarstwo domowe) w danym czasie, np. w ciągu roku. Majątek jest to wartość finansowych i rzeczowych aktywów posiadanych przez gospodarstwo domowe w danym momencie.

Podstawowe przyczyny nierównego podziału dochodów:

1. Przedsiębiorczość

2. Własność czynników produkcji

3. Rodzaj wykonywanej pracy oraz wysokość nakładów pracy

4. Uzdolnienia

5. Wykształcenie

Tezy dotyczące nierówności w podziale dochodów.

• nierówności w podziale dochodów odzwierciedlają energię i talent, motywację oraz inwestycje w kwalifikacje. Nierówności są niezbędne, aby motywować ludzi do większej aktywności, co w rezultacie zwiększa efektywność gospodarczą.

• nierówności tworzą konflikty, które nie sprzyjają stabilnemu rozwojowi gospodarki Pewna skala nierówności jest niezbędną do efektywnego funkcjonowania społeczeństwa, wymaga to spełnienia kilku warunków.

1. Efektywne działanie gospodarki jako skutek nierówności dochodowych jest możliwe w społeczeństwach, w których każda jednostka ma na starcie równe szanse, pn. jednakowy dostęp do wykształcenia.

2. Nierówności są efektywne wtedy, gdy dotyczą przede wszystkim bieżących dochodów, a nie są wynikiem grupowych przywilejów oraz ograniczana dostępu do dóbr podstawowych.

3. Są efektywne wtedy, gdy nierówne dochody są wynikiem jasnych oraz akceptowanych zasad ich uzyskiwania. Nierówności w podziale dochodów mogą być efektywne wtedy, gdy nie są zbyt duże i nie utrudniają integracji społecznej,

4. Narastanie akceptowalnych społecznie nierówności nie powinno być też zbyt dynamiczne.

Dwa aspekty nierówności w podziale dochodów:

1. Podmiotowy podział dochodów.

2. Funkcjonalny podział dochodów.

Metody mierzenia nierówności dochodowych

1. Podzielenie społeczeństwa na równe liczne grupy uszeregowane według poziomu zamożności, a następnie określenie, jaki procent całkowitego dochodu danego społeczeństwa trafia do poszczególnych grup.

2. Metoda decylowa.

3. Krzywa Lorenza.

Procentowy udział gospodarstw



domowych w całkowitym dochodzie



100

80 linia absolutnej


równości

60


krzywa

40 A Lorenza

20 B

0

20 40 60 80 100

Procent gospodarstw domowych

W celu określenia zróżnicowania dochodów, stosuje się współczynnik Giniego. Jest on relacją pola położonego pomiędzy krzywą Lorenza a linią absolutnej równości do całkowitego pola leżącego poniżej linii równości (relacja pola A do sumy pól A i B.

Ruch okrężny dochodów i wydatków

Ogólne zasady funkcjonowania rynków czynników produkcji są zbliżone do tych, jakie obowiązują na rynkach produktów i usługo konsumpcyjnych. Czynniki produkcji - praca, ziemia i kapitał - są, podobne jak produkty, przedmiotem transakcji kupna i sprzedaży. Podmioty gospodarcze dążą do optymalizacji korzyści z działalności i konkurują między sobą, np. starają się kupić to czego potrzebuj ą jak najtaniej, a sprzedać produkty i usługi jak najdrożej. Jednakże na rynkach produktów przedsiębiorstwa sprzedają produkty, a gospodarstwa domowe kupują je, podczas gdy na rynkach czynników produkcji przedsiębiorstwa kupują czynniki produkcji, a gospodarstwa domowe sprzedają je. Te relacje przedstawia poniższy rysunek.




















Wydatki Dochody

przedsiębiorstw przedsiębiorstw

Usługi czynników Produkty

produkcji




Usługi czynników Produkty

produkcji

Dochody Wydatki

gospodarstw gospodarstw

domowych domowych

Schemat ruchu okrężnego dochodów i wydatków

Czynniki determinujące podział dochodów

W celu określenia czynników determinujących podział dochodów w społeczeństwie należy, rozróżnić doskonały i niedoskonały rynek czynników produkcji, gdyż zróżnicowanie warunków panujących na rynkach czynników produkcji ma wpływ na podział z tych czynników.

Założenia dotyczące doskonałego rynku czynników produkcji:

• wszystkie podmioty są „cenobiorcami”. Oznacza to że żaden z podmiotów nie posiada wystarczającej siły ekonomicznej, aby wpływać na ceny czynników produkcji.

• W przypadku rynku pracy zarówno pracodawcy, jak i pracownicy muszą akceptować płacę rynkową

• Właściciele ziemi i kapitału muszą akceptować dochody ze swoich czynników produkcji w takiej wysokości, jaką ustali rynek.

• Występuje swoboda wejścia na rynek i wyjścia z niego.

• Nie ma barier dotyczących przepływu pracy i kapitału, ani zmian dotyczących sposobu wykorzystania ziemi.

• Przejrzystość (doskonała informacja).

• Na rynku doskonałym czynniki produkcji są homogeniczne (jednorodne).

Podział dochodów w warunkach konkurencji doskonałej zdeterminowany jest przede wszystkim przez własność czynników produkcji oraz ceny tych czynników.

Dochody z własności czynników produkcji zależą od ilości i jakości czynników produkcji, będących w posiadaniu danej jednostki.

Na doskonałych rynkach czynników produkcji dochody z tytułu własności poszczególnych czynników zależą także od popytu na te czynniki i od ich podaży. Oznacza to, że rynki czynników produkcji są podobne do rynków produktów, jednak role poszczególnych podmiotów są odwrócone. Na rynkach produktów dostawcami są przedsiębiorstwa, a odbiorcami gospodarstwa domowe. Na rynku czynników produkcji występuje odwrotna sytuacja: przedsiębiorstwa zgłaszają popyt na czynniki produkcji dostarczane przez gospodarstwa domowe. Przedsiębiorstwa wykorzystują czynniki produkcji w celu wytwarzania produktów.

Na niedoskonałym rynku czynników produkcji społeczeństwo i przedsiębiorstwa mają niedoskonałą wiedzę na temat sytuacji rynkowej. Pracownicy np. często nie wiedzą o istnieniu wolnych miejsc pracy, dlatego nie ubiegają się o nie. Przedsiębiorcy nie zawsze zatrudniają najlepszych pracowników, bo wcześniej nie znają ich rzeczywistych kwalifikacji. Wreszcie, jednostki nie zawsze dążą do maksymalizacji własnych dochodów.

RYNEK PRACY

Rynek pracy jest szczególnym rodzajem rynku, ponieważ przedmiotem wymiany jest wyjątkowy rodzaj towaru - praca. Sprzedaż pracy - to zdolność do świadczenia pracy. Uczestnikami rynku pracy są z jednej strony pracodawcy, którzy oferują miejsca pracy (zgłaszają popyt na pracę), z drugiej zaś strony poszukujący pracy (pracobiorcy), którzy oferują swoje zdolności psychofizyczne oraz umiejętności.

Na rynku pracy gospodarstwa domowe dostarczają pracę, czyli tworzą podaż pracy, a popyt na pracę zgłaszają przedsiębiorstwa, określające liczbę osób, jaką są skłonne zatrudnić, lub liczbę godzin pracy.








Podaż i popyt na rynku pracy

W wyniku podaży pracy i popytu na pracę kształtuje się cena pracy, czyli płaca W ekonomii bardzo ważne jest rozróżnianie płacy nominalnej od płacy realnej. Płaca nominalna to ilość pieniędzy, jaką pracownik otrzyma w konkretnych jednostkach pieniężnych, np. w złotówkach. Płaca realna informuje natomiast o ilości produktów (dóbr i usług), które można nabyć za daną płacę nominalną.





Płaca realna =

Na rynku pracy istotniejsze są płace realne, gdyż informują pracodawców o koszcie zatrudnienia pracownika, a gospodarstwa domowe o ilości dóbr i usług, które będą mogły za nią kupić.

• Jeżeli ceny dóbr i płace nominalne zwiększają się w takim samym tempie, to płaca realna nie ulega zmianie.

• Jeżeli ceny dóbr rosną szybciej niż płace nominalne, to płaca realna w porównaniu z poprzednim okresem maleje

• Jeżeli ceny dóbr rosną wolniej niż płace nominalne, to płaca realna rośnie

Popytem na pracę nazywamy wielkość zgłaszanego przez pracodawców zapotrzebowania na pracę. Popyt na pracę jest wynikiem globalnego popytu na dobra i usługi, ich struktury na rynku, postępu technicznego oraz zasobów kapitału potrzebnego do stworzenia nowych miejsc pracy.














Czynniki wpływające na popyt na pracę

Kiedy ogólny popyt na dobra i usługi rośnie, wtedy przedsiębiorstwa zwiększają produkcję, rośnie tym samym ich popyt na procę. Kiedy ogólny popyt na dobra i usługi spada, wtedy przedsiębiorstwa ograniczają wielkość produkcji i zwalniają pracowników - popyt na prcę spada. Zmiana struktury dóbr i usług na rynku na korzyść określonej grupy powoduje wzrost popytu na pracę w tej grupie. Spadek -odwrotnie- wywołuje ograniczenie zapotrzebowania na pracę. Postęp techniczny może powodować ograniczenie popytu na pracę, m.in. na skutek wzrostu wydajności pracy. Natomiast brak zasobów kapitałowych może ograniczyć popyt na pracę, ze względu na brak możliwości stworzenia nowych miejsc pracy lub przeciwnie - powodować rozwój technik pracochłonnych.

Podażą pracy nazywamy liczbę godzin pracy, którą oferują w danym okresie pracownicy za określoną płacę.

Wielkość podaży pracy zależy od liczby osób aktywnych zawodowo w danej gałęzi gospodarki. Mianem ludności aktywnej zawodowo (lub zasobu siły roboczej danego kraju) określa się osoby, które chcą i mogą pracować.
















Zasoby siły roboczej

Potencjał rynku pracy wyznacza współczynnik aktywności zawodowej, będący stosunkiem liczby osób aktywnych zawodowo do liczby osób w wieku produkcyjnym w danym kraju wyrażony w procentach.

Nie wszyscy spośród aktywnych zawodowo znajdują zatrudnienie. Część z nich to bezrobotni. Mianem zatrudnionych określa się ludzi najmujących się do pracy bądź wykonujących ją na własny rachunek (np. przedsiębiorcy rolnicy).

Na podaż pracy mają wpływ dwie grupy czynników: ekonomiczne i demograficzne.






































































Zarówno popyt, jak i podaż pracy są zależne od płacy. Ponieważ praca, podobnie jak ziemia i inne dobra produkcyjne, stanowi element kosztów przedsiębiorstwa, to każdy wzrost płacy powoduje spadek zapotrzebowania na pracę. Odwrotnie jest, gdy płace maleją. Wtedy zapotrzebowanie na pracę rośnie. Zależność między popytem na pracę a płacą jest więc ujemna.

Popyt na pracę




Płaca W









D

Wielkość zatrudnienia L

Relacja między wysokością płac a podażą pracy jest dodatnia. Oznacza to, że liczba osób chcących pracować rośnie wraz ze wzrostem płacy. Dzieje się tak do chwili, kiedy płace są już tak wysokie, że ludzie zaczynają bardziej cenić sobie wolny czas niż dodatkowe zarobki. Ich skłonność do podjęcia pracy maleje wraz ze wzrostem zaspokojenia potrzeb. Płaca jest kosztem alternatywnym czasu wolnego.

Płaca W





S




Wielkość zatrudnienia L

Stan równowagi na rynku pracy

Płaca W
























D S

Nadwyżka

Zasoby siły roboczej

(ludność aktywna

zawodowo)

W_R

Niedobór

L_R

Wielkość zatrudnienia L

Stan równowagi na rynku pracy jest wtedy, gdy podaż pracy zrówna się z popytem na pracę, wyznaczając cenę równowagi.

Podaż pracy > popyt na pracę ⇒ rynek pracodawcy

Podaż pracy < popyt na pracę ⇒ rynek pracobiorcy

Podaż pracy = popyt na pracę ⇒równowaga na rynku pracy

Na funkcjonowanie rynku pracy mają wpływ zarówno organizacje reprezentujące pracodawców (zgłaszających popyt na pracę), jak i pracobiorców (oferujących podaż pracy). W Polsce i Europie szczególnie silnie oddziałują pracownicze związki zawodowe. Wywierają one naciski na pracodawców w celu zwiększenia płac oraz na rząd w celu ustalenia płacy minimalnej na poziomie wyższym od ceny rynkowej. Przyczyniają się do zachwiania równowagi na rynku pracy. Wzrost płac powoduje obniżenie zgłaszanego przez pracodawców popytu na pracę, przy jednoczesnym wzroście liczby osób skłonnych podjąć pracę.

WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE

(a) (b)














W W



S'_L

S_L S_L









E₂ E₁ W₁



W₁ W* E

E

W*

D'_L





D_L D_L





0 L₂ L* L₁ L 0 L₂ L* L₁ L

Dążąc do zwiększenia zatrudnienia i (lub) wynagrodzeń, związki zawodowe mogą zwiększyć popyt na pracę lub zmniejszyć podaż pracy (rysunek (a)), a także wymuszać wzrost płac (rysunek (b)).

DECYZJE O OFEROWANIU PRACY

Decyzje ludzi o ilości przepracowanego czasu sprowadzają się do wyboru między czasem wolnym a dobrami, które można nabyć za wynagrodzenie (plus prestiż i zadowolenie z pracy). Na wybór ten wpływa wiele czynników.

1. Na wielkość oferty pracy wpływa poziom płacy realnej. Zwykle wzrost płacy powoduje (ceteris paribus) zwiększenie się oferowanej ilości pracy; spadek płacy sprawia że (ceteris paribus) ofert pracy maleje. Jednak niekiedy krzywa podaży pracy zawraca.

„Zawracająca” krzywa podaży pracy










W



S_L

W₂

W₁

0

L₂ L₁

2. Poziom dochodów ze źródeł innych niż praca

3. Liczą się koszty podjęcia pracy

4. Istotne bywają normy kulturowe

W sytuacji w której ludzie mogący i chcący pracować nie mogą znaleźć zatrudnienia, mamy do czynienia z bezrobociem. Jest tak wtedy gdy podaż pracy jest większa niż popyt na pracę.

Istnieje bezrobocie jawne oraz bezrobocie ukryte. Wielkość bezrobocie jest mierzona za pomocą stopy bezrobocia (U). Jest to wyrażony procentowo stosunek liczby osób bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowo w danym kraju.

U=
* 100%

U=
* 100%

Ze względu na rodzaj przyczyn wywołujących bezrobocie, można wyróżnić:

• bezrobocie naturalne, inaczej frykcyjne, na poziomie 3÷5%, nie naruszające równowagi na rynku pracy. Jest konsekwencją zjawisk migracyjnych ludności;

• bezrobocie koniunkturalne wynikające ze złego stanu gospodarki;

• bezrobocie strukturalne będące konsekwencją niedopasowania struktury podaży i popytu na pracowników pod względem ich kwalifikacji, zawodu lub regionu;

• bezrobocie technologiczne wynikające z postępu technicznego i technologicznego, który powoduje ogólne spadek popytu na pracę (np. automatyzacja produkcji);

• bezrobocie sezonowe będące wynikiem sezonowości niektórych prac.

Ze względu na czas występowania zjawiska wyróżniamy bezrobocie:

• krótkookresowe (trwające poniżej 3 miesięcy),

• średniookresowe (trwające od 3 do 12 miesięcy),

• długookresowe (trwające dłużej niż rok),

• chroniczne (trwające ciągle).

Ze względu na obszar występowania zjawiska wyróżniamy bezrobocie:

• globalne,

• krajowe,

• regionalne,

• lokalne.

Jednym z zadań państwa jest przeciwdziałanie bezrobociu. Państwo posługuje się dwoma kategoriami narzędzi przeciwdziałania bezrobociu: narzędziami aktywnymi i pasywnymi.

Zadaniem narzędzi aktywnych jest ograniczenie bezrobocia, utrzymanie istniejących miejsc pracy oraz zwiększenie zatrudnienia przez tworzenie nowych miejsc pracy.

Zadaniem narzędzi pasywnych jest łagodzenie skutków bezrobocia (np. zasiłki dla bezrobotnych) oraz obniżenie podaży siły roboczej. Zestawienie obu kategorii narzędzi prezentuje tabela.

Narzędzia aktywne	Narzędzia pasywne
pośrednictwo pracy poradnictwo zawodowe szkolenie i przekwalifikowanie bezrobotnych współfinansowanie prac inwestycyjnych oraz robót publicznych	zasiłki dla bezrobotnych zasiłki i świadczenia przedemerytalne świadczenia przysługujące rolnikom zwalnianym z pracy obniżenie wieku emerytalnego wydłużenie obowiązkowego okresu nauki młodzieży

RYNEK FINANSOWY

Sukces gospodarki kraju, a także przedsiębiorców i gospodarstw domowych, w dużej mierze zależy od dobrego funkcjonowania systemu finansowego. Gospodarka rynkowa opiera się na pieniądzu, a system finansowy umożliwia przepływ pieniędzy między uczestnikami gospodarki - gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami, budżetem państwa, bankami oraz innymi podmiotami.































































Rynki finansowe są to miejsca, gdzie są sprzedawane i kupowane instrumenty finansowe, czyli papiery wartościowe, za pomocą których reguluje się zobowiązania między różnymi podmiotami. W zależności od okresu w którym muszą być wykupione, instrumenty finansowe dzieli się na: krótko-, średnio-, i długoterminowe.

Wyróżnia się następujące rodzaje rynków finansowych:

• rynek pieniężny, na którym obraca się instrumentami krótko- i średnioterminowymi. Celem rynku pieniężnego jest zapewnienie pełnego zaopatrzenia podmiotów w pieniądze na cele bieżącego funkcjonowania;

• rynek kredytowy, którego instrumentem finansowym jest kredyt bankowy. Dla pożyczkobiorców, którzy nie mają dostępu do rynku pieniężnego i kapitałowego, rynek kredytowy jest miejscem, gdzie pozyskują fundusze potrzebne na cele inwestycyjne i obrotowe (np. zakup surowców);

• rynek kapitałowy, na którym operacje prowadzone są za pomocą ins-trumentów długoterminowych. Celem rynku kapitałowego jest zaopatrzenie przedsiębiorstw i gospodarstw w pieniądze przeznaczone na cele inwestycyjne.

Rynek kapitałowy dzieli się na pierwotny i wtórny. Na rynku pierwotnym przedmiotem obrotu są nowe emisje papierów wartościowych, sprzedawane dotychczasowym lub nowym inwestorom bezpośrednio przez spółkę. Na rynku wtórnym są sprzedawane i kupowane papiery już wcześniej nabyte na rynku pierwotnym. Najważniejszą częścią rynku wtórnego jest giełda papierów wartościowych.

Giełda jest jedną z instytucji rynku kapitałowego. Instytucje rynku kapitałowego są bardzo silnie związane z rynkiem finansowym. Choć same nie gromadzą aktywów finansowych, aktywnie uczestniczą w sterowaniu ich obrotem i kontrolą mechanizmów finansowych. Do najważniejszych instytucji rynku kapitałowego w Polsce należą:

• Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie - najważniejsze miejsce wtórnego obrotu instrumentami długoterminowymi.

• Centralna Tabela Ofert (CeTO) - spółka akcyjna będąca własnością domów maklerskich, która sprzedaje i kupuje papiery wartościowe nienotowane na giełdzie.

• Komisja Papierów Wartościowych i Giełd - centralny organ administracji rządowej kontrolujący i regulujący publiczny obrót papierami wartościowymi oraz działalność instytucji tworzących rynek towarowy.

• Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych - spółka akcyjna wystawiająca i rejestrująca świadectwa depozytowe oraz prowadząca rozliczenia rynku kapitałowego w Polsce.

Giełda papierów wartościowych (GWP)

Giełda jest najważniejszą instytucją rynku kapitałowego, miejscem, gdzie są sprzedawane i kupowane akcje przedsiębiorstw notowanych na giełdzie i inne instrumenty długoterminowe. Transakcje te prowadzą w imieniu swoich klientów domy maklerskie, będące członkami GPW. Decyzje o dopuszczeniu papierów wartościowych do obrotu podobnie jak o przyznaniu domowi maklerskiemu statusu członka giełdy, podejmuje Rada Giełdy po spełnieniu przez emitenta papierów określonych warunków.

Na Giełdzie Warszawskiej istnieją trzy rynki: podstawowy, równoległy i wolny.

Rynek podstawowy jest przeznaczony dla dużych spółek (o dużym kapitale akcyjnym), równoległy - dla średnich, a wolny - dla spółek małych.

Transakcje na giełdzie są w pełni skomputeryzowane. Fakt zakupu czy sprzedaży akcji danej spółki jest rejestrowany w formie zapisu komputerowego w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. Inwestor nabywając akcje na giełdzie nie dostaje ich do ręki, ale otrzymuje od domu maklerskiego potwierdzenie zakupu w postaci imiennego świadectwa depozytowego. Za prawidłowe realizowanie zleceń klientów odpowiadają domu maklerskie i one rozliczają się z klientami, prowadzą ich indywidualne konta, wypłacają pieniądze.

Transakcje są zawierane w trakcie trwania sesji giełdowej. Kurs akcji jest wypadkową podaży i popytu na akcje danej spółki. Jeżeli jest duży popyt, a mała podaż akcji, to ich cena rośnie i odwrotnie. Wyniki sesji są publikowane w prasie i codziennym biuletynie „Ceduła Giełdy”.

Kursy akcji spółek są przedstawiane w postaci indeksu giełdowego. Indeks giełdowy i zmiany jego wartości informują uczestników gry giełdowej o tym, czy jest dobra, czy zła koniunktura na giełdzie oraz czy warto inwestować w akcje grupy spółek, dla których liczony jest indeks. Indeksy służą również do porównywania efektywności lokat a w sferze efektywności innych lokat, np. bankowych czy w nieruchomości.

• Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie publikuje następujące indeksy giełdowe:

• Warszawski Indeks Giełdowy (WIG) - liczony dla wszystkich spółek notowanych na rynku podstawowym

• Warszawski Indeks Giełdowy (WIG 20) - liczony dla 20 największych spółek rynku podstawowego.

• Warszawski Indeks Rynku Równoległego (WIRR) - liczony dla wszystkich spółek rynku równoległego.

• TechWIG - liczony dla spółek zaliczanych do segmentu innowacyjnych technologii.

• MIDWIG - liczony dla spółek średniej wielkości.

• Warszawski Indeks Giełdowy Narodowych Funduszy Inwestycyjnych (NFI) - liczony wyłącznie dla spółek NFI.

• Indeksy branżowe, liczone oddzielne dla spółek z branży budowlanej, informatycznej, telekomunikacyjnej, bankowej i spożywczej.

Popyt, podaż i cena kapitału finansowego

Istotna formą kapitału finansowego jest kapitał pożyczkowy. Rozmiary popytu na kapitał pożyczkowy są determinowane kondycją gospodarki, a w szczególności potrzebami przedsiębiorstw, gospodarstw domowych i innych podmiotów, pożyczających kapitał finansowy. Rozmiary popytu na kapitał pożyczkowy zależą także od stopy procentowej. Im jest ona wyższa, tym popyt na kapitał pożyczkowy jest mniejszy i odwrotnie.

Podaż kapitału finansowego zależy od zgromadzonych w bankach depozytów pieniężnych gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i innych instytucji. Głównym źródłem depozytów są oszczędności gospodarstw domowych.

Co determinuje cenę kapitału pożyczkowego, czyli stopę procentową? Stopa procentowa zależy od rozmiarów podaży i popytu na kapitał pożyczkowy. Widać to pewne sprzężenie zwrotne: popyt i podaż kapitału zależą od stopy procentowej, ale poziom stopy procentowej wynika z rozmiarów popytu i podaży.


Stopa procentowa








P_dk

r₁

P_pk

0

Q₁

Ilość kapitału pożyczkowego

Równowaga na rynku kapitału pożyczkowego

Stopa procentowa równoważąca rynek kapitału pożyczkowego wyznaczona jest przez punkt przecięcia krzywej podaży i krzywej popytu na kapitał pożyczkowy. Rynek jest w równowadze przy stopie procentowej r₁ i ilości kapitału Q₁.

RYNEK KAPITAŁU RZECZOWEGO

Na rynku kapitału rzeczowego handluje się usługami i zasobami maszyn, urządzeń technicznych, budynków i budowli. Podaż kapitału rzeczowego oznacza:

• podaż usług dóbr kapitałowych dla gospodarstw domowych (np. usługi wynajętego mieszkania), producentów (np. usługi wynajętej obrabiarki) i Państwa (np. usługi wynajętego biurowca),

• podaż samych tych dóbr (mieszkanie, obrabiarka, biurowiec).

Można założyć, że ilość usług kapitału zmienia się proporcjonalnie dla ilości dóbr kapitałowych (np. więcej maszyn świadczy więcej, a mniej maszyn - mniej usług produkcyjnych).

W krótkim okresie podaż wielu dóbr kapitałowych jest mało wrażliwa na zmiany ceny. Natomiast w długim okresie cenowa elastyczność podaży kapitału jest bardzo duża.

PRZYROST KAPITAŁU W GOSPODARCE

Wzrost popytu sprawia, że rosną ceny i obroty na rynku usług kapitału.




R_c S_cs















E₁

R_c1

E

R_c0 D'_cs

D_cs

0 CS₀ CS₁ CS

Na rysunku oferowana na rynku ilość usług kapitału zależy (ceteris poribus) od ceny, czyli opłaty za ich wynajmowanie. Dochodzi tu do pozytywnego szoku popytowego. Na przykład napływ do kraju zagranicznych przedsiębiorstw sprawia, że w stolicy gwałtownie się zwiększa zapotrzebowanie na biura; linia popytu na wynajmowaną powierzchnię biurową przesuwa się z położenia D_cs do położenia D'_cs. Efektem jest wzrost czynszu z

R_c0 do R_c1, i zwiększenie się obrotu na rynku usług, polegających na wynajmowaniu powierzchni biurowej, z CS₀ do CS₁.

Na rynku dóbr kapitałowych skutkiem jest pochodny szok popytowy. Także tutaj dochodzi do cen i obrotów.





P_c S_c










E₁



P_c1

E





P*_c


D'_c

D_c




0 C* C₁ C

Po wzroście cen dóbr kapitałowych posiadanie takich dóbr jest bardziej opłacalne. Na rysunku powoduje to zwiększenie się popytu na dobra kapitałowe, linia popytu na nie przesuwa się w prawo, z pozycji D_c do D'_c. Punktem równowagi na rynku dóbr kapitałowych jest teraz punkt E₁, a nie E. Z P*_c do P_c1 rośnie cena dóbr kapitałowych, z C* do C₁ zwiększają się obroty tymi dobrami. Mimo wzrostu ceny dóbr kapitałowych jest ich kupowane więcej niż do tej pory.

RYNEK ZIEMI

Pojecie ziemi w teorii ekonomii traktowane jest szeroko.

Podstawowa różnica pomiędzy podażą ziemi a podażą innych czynników produkcji wynika ze specyfiki ziemi, która charakteryzuje się stałą podażą. Jeżeli rozpatrujemy ziemi8ę w skali całego globu lub w skali całego kraju, to jej podaż nie może ulec zmianie. Oznacza to, ze podaż ziemi jest doskonale nieelastyczna, a krzywa podaży jest linią pionową (przy założeni, że podaż ziemi na wykresie odkładamy na osi poziomej.

Z drugiej jednak strony, podaż ziemi nie jest całkowicie stała, jeśli rozważamy różne zastosowania ziemi. Jeżeli w wyniku intensywnego nawożenia uda się użyźnić nieużytki, to wzrośnie podaż ziemi uprawnej. Jeżeli miasto rozrasta się i następuje zmiana przeznaczenia ziemi z rolnej na budowlaną, to rośnie podaż ziemi przeznaczonej pod budownictwo. Jest to jednak rezultat zmiany przeznaczenia ziemi, gdyż jej globalna podaż nie ulegnie zmianie.

Cena ziemi może być rozpatrywana dwojako:

• jako cena za użytkowanie ziemi, jaką dzierżawca płaci właścicielowi - renta gruntowa,

• jako cena zakupu ziemi od jaj dotychczasowego właściciela.

Renta gruntowa

(w tys. zł/ha)










P_dz

R_g1

P_pz1

R_g

P_pz

0

Q₁

Ilość ziemi (w ha)

Podaż, popyt i cena ziemi

Jeżeli zgłaszający popyt na ziemię decyduje się ją zakupić, to bierze pod uwagę dwie wielkości: rentę gruntową, a więc opłatę za użytkowanie danego areału ziemi w określonym czasie oraz stopę oprocentowania depozytów. Cenę zakupu ziemi (jej rynkową wartość) można ustalić według następującego wzoru:




gdzie: c_z - cena ziemi; R_g - renta gruntowa uzyskana przez właściciela ziemi w danym czasie; r - stopa procentowa.

Z powyższego wzoru wynika, że im wyższa jest renta gruntowa, a więc dochód z dzierżawy ziemi, oraz im niższa jest stopa procentowa (depozyty bankowe są tutaj traktowane jako alternatywy dla kupna ziemi), tym wyższa jest cena ziemi.

Równowaga na rynku ziemi

Równowaga na rynku ziemi zostaje osiągnięta przy takiej wysokości renty, przy której stała wielkość ziemi zostaje wykorzystana najefektywniej.

Równowaga na rynku ziemi: a) w centrum Warszawy, b) w woj. zachodniopomorskim.



a) b)


S_w S_L
















D_w




D_L




Q_w Q_L

ziemia w centrum Warszawy ziemia w województwie zachodniopomorskim

1

Rynki produktów

Rynki czynników produkcji

Gospodarstwa domowe

Przedsiębiorstwa

GOSPODARSTWA DOMOWE

RYNEK PRACY

PRZEDSIĘBIORSTWA

płaca nominalna

cena dóbr i usług

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POPYT NA PRACĘ

Wielkość globalnego popytu

na rynku

dóbr i usług

Zasób kapitału do stworzenia nowych miejsc pracy

Struktura dóbr i usług na rynku pracy

Postęp techniczny i związana z nim wydajność pracy

Ludność w wieku produkcyjnym

Ludność aktywna zawodowo

(zasoby siły roboczej)

Ludność bierna

zawodowo

Zatrudnieni

Bezrobotni

Czynniki wpływające

na podaż pracy

Demograficzne

Ekonomiczne

Przyrost naturalny

Migracja

Struktura ludności wg wieku

Struktura ludności wg płci

Struktura rozmieszczenia miasto-wieś

Mobilność siły roboczej

Wysokość płacy realnej

Wysokość płacy minimalnej

System opieki społecznej państwa

Działalność związków zawodowych

Wysokość podatków od dochodów

System szkolenia i kształcenia

Indywidualne motywacje

i decyzje ludzi

Reguły funkcjonowania rynku finansowego

Fundusz inwestycyjny

Bank

Dom maklerski

Przedsiębiorstwa

Gospodarstwa domowe

Gospodarstwa domowe

Przedsiębiorstwa

Bank

Dom maklerski

Fundusz inwestycyjny

Rynek pieniężny

Rynek walutowy

Rynek kredytowy

Bony skarbowe

Dokumenty dłużne

Instrumenty

finansowe

Waluta

Kredyty

Akcje

Obligacje

Instytucje rynku kapitało- wego

Rynek kapitałowy

Rynki finansowe

renta

renta

---