SZKOŁA ASPIRANTÓW

PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ

Oś. Zgody 18

31-951 Kraków

P r a c a z a l i c z e n i o w a

Przedmiot: TAKTYKA DZIAŁAŃ RATOWNICZYCH

Temat:

STANDARDOWE DZIAŁANIA RATOWNICZE W CZASIE KATASTROF SPOWODOWANYCH WYBUCHEM GAZU.

Wykonał:

st. str. kdt. Stachurski Krzysztof.

Wstęp

W dzisiejszych czasach Państwowa Straż Pożarna stoi przed znacznie trudniejszymi zadaniami w zakresie niesienia pomocy niż przed kilkudziesięciu laty. Zwiększyła się bowiem ilość nieszczęśliwych wypadków i równocześnie przybierają one o wiele większe rozmiary. W związku z powyższym w 1992roku zadania PSP zostały rozszerzone o rozpoznawanie i likwidację miejscowych zagrożeń, w tym również budowlanych. Wymaga to odpowiedniego przygotowania ratowników, ciągłego podnoszenia poziomu wyszkolenia w dziedzinie taktyki i techniki działań.

W związku z tym, że Państwowa Straż Pożarna zajmuje się katastrofami budowlanymi niecałe osiem lat, nie można mówić o pełnym rozeznaniu w tym zakresie, wydaje się, że ten krąg zagadnień wymaga szerszego rozeznania
i szczegółowych opracowań. Znaczne postępy można zaobserwować w opracowaniu zagadnień operacyjnych związanych z katastrofami budowlanymi, a w szczególności zagadnień typu organizacyjno-prawnego. Chociaż te sprawy nie są do końca rozwiązane i wymagają znacznego nakładu pracy. W mniejszym stopniu rozwiązywane są zagadnienia czysto techniczne. Istnieje również szereg problemów, których rozwiązanie wymagałoby wspólnych ustaleń z resortem budownictwa na przykład
w zakresie zaliczania zdarzeń do odpowiedniej grupy.

Pomimo, iż w ostatniej dekadzie liczba katastrof budowlanych kształtuje się na dość wysokim poziomie, przy usuwaniu wszystkich zdarzeń i wydobywaniu ofiar główną rolę odgrywa PSP. Niezbędna jest więc identyfikacja prac prowadzonych przez tą formację lub z jej udziałem w opracowaniu zagadnień technicznych, organizacyjnych i prawnych związanych z rozpoznawaniem, prognozowaniem oraz likwidacją skutków katastrof budowlanych.

1. Charakterystyka zdarzeń budowlanych.

Od chwili gdy człowiek zaczął budować domy z kruchych i ciężkich materiałów, jak też tworzyć duże skupiska ludności, katastrofy budowlane stały się rosnącym zagrożeniem. powszechnie uważa się katastrofę budowlaną jako nagłe nieprzewidziane zdarzenie polegające na gwałtownym zniszczeniu konstrukcji obiektu uniemożliwiające dalsze jej użytkowanie, często związane z zagrożeniem życia ludzkiego.

Katastrofa przeważnie powoduje tragiczne skutki, tak dla życia ludzkiego jak i mienia. Pojęcie to obejmuje również nieszczęśliwe wypadki na placu budowy jak:

• zawalenie się rusztowania,

• przewrócenie się dźwigarów,

• runięcie szalowań itp.

Do katastrof budowlanych nie zaliczamy:

• uszkodzenia elementu wbudowanego w obiekt budowlany, kwalifikującego się do naprawy lub wymiany,

• awarie instalacji,

• awarie urządzeń budowlanych terenowych.

Natomiast awarią budowlaną (lokalne zagrożenie) nazywa się nagłe uszkodzenie części obiektu powodujące przerwę w jego użytkowaniu lub utratę jego właściwości funkcjonalnych, stwarzających zagrożenie dla życia lub mienia.

Obecnie ilość zdarzeń o charakterze wypadków i katastrof budowlanych jest największa w państwach wysoko uprzemysłowionych, w aglomeracjach o dużym potencjale przemysłowym i dużej liczbie ludności.

Do czynników determinujących ilość wypadków zaliczamy:

• działania naturalne (trzęsienia ziemi, huragany, itp.)

• liczbę mieszkańców przypadających na 1 km 2

• procentową wielkość zabudowy powierzchni,

• ilość budynków wysokich,

• ilość zakładów i instalacji powodujących zagrożenia wybuchowe,

• stanu i rozwiązań komunikacyjnych,

• ilości i stanu instalacji miejskich.

W Polsce katastrofy budowlane mają nieco inny charakter, z uwagi na brak występowania czynników sejsmicznych. Wobec powyższego ilość katastrof budowlanych jest mniejsza. Wyjątek stanowią rejony Polski gdzie częste katastrofy budowlane wywołane są tąpnięciami, oraz duże aglomeracje miejskie.

2. Standardowe działania ratownicze podczas awarii i katastrof budowlanych spowodowanych wybuchem gazu.

2.1 Podstawowe zadania jednostek PSP podczas awarii i katastrof budowlanych to:

1. lokalizacja oraz rozpoznanie dróg ewakuacyjnych i rejonu zniszczeń w celu podjęcia działań ratowniczych poprzez:

• odgruzowywanie i otwarcie wejść głównych do budynków lub pomieszczeń,

• odgruzowanie wejść ewakuacyjnych i awaryjnych,

• przebicie elementów budowlanych (ściany, stropy),

2. odszukanie ofiar oraz wykonanie dojść w celu wydobycia poszkodowanych kierując się zasadą, że w pierwszej kolejności należy dotrzeć do osób zagrożonych przez:

• brak powietrza,

• zalanie wodą,

• ulatniający się gaz,

• porażenie prądem elektrycznym,

3. zabezpieczenie naruszonych konstrukcji grożących zawaleniem, stanowiących przeszkodę w dotarciu do zasypanych poprzez:

• zapewnienie stateczności rumowiska,

• zabezpieczenie metodami technicznymi (podstemplowanie, rozparcie, ściągnięcie),

• rozbiórkę uszkodzonych elementów,

4. lokalizacja uszkodzeń sieci i urządzeń gazowniczych w celu:

• określenia stopnia i rodzaju zagrożenia,

• oznakowania miejsca uszkodzenia.

• likwidacji zagrożenia.

1. Organizacja prowadzenia działań na miejscu zdarzenia

W większości przypadków działania ratownicze podczas awarii i katastrof budowlanych ze względu na swoją specyfikę wymagają działań prowadzonych w kilku kierunkach jednocześnie.

Znajomość podstawowych zasad organizacji akcji ratowniczej pozwala na uniknięcie błędów w jej prowadzeniu mogących spowodować śmierć ratowanych osób lub ratowników oraz zapewnia sprawne wykonywanie działań ratowniczych.

Podstawą bezpiecznej i skutecznej akcji jest właściwa jej organizacja.

W rejonie katastrofy należy wyodrębnić i oznakować strefę bezpośredniego zagrożenia, za którą uważa się obszar w którym, ze względu na dotychczasowy rozwój sytuacji, może nastąpić zagrożenie od naruszonych konstrukcji lub rozszczelnień sieci i instalacji powstałych w wyniku zdarzenia.

3.Opis podstawowych działań ratowniczych.

3.1. Rozpoznanie i źródła informacji.

Wyjeżdżający z pierwszymi siłami i środkami dowódca, organizator działań, rozpoczynając rozpoznanie powinien opierać się na informacjach pozyskanych z:

• meldunku informacyjnego o zdarzeniu, najczęściej telefonicznego, bardziej lub mniej szczegółowego, którego treść będzie uzależniona od tego, kto meldunek przekazuje,

• charakterystyki operacyjnej miejscowości, dzielnicy, ulicy, a czasem i obiektu, w którym nastąpiła katastrofa,

• zeznań poszkodowanych, rozumianych bardziej jako właścicieli, zarządzających i dyrektorów posiadających aktualną wiedzę o zawalonym obiekcie, przybliżonej liczbie zagruzowanych, ich możliwej lokalizacji, wieku czy też występujących w obiekcie instalacji,

• zeznań przypadkowych świadków, widzących moment katastrofy lub mogących przekazać cenne dla dowódcy szczegóły,

• obserwacji własnych lub podległych ratowników, poczynionych w trakcie penetrowania terenu akcji,

• pomiarów różnego typu przyrządów wykorzystywanych do oceny wybuchowości ulatniających się mediów, odchyleń i ugięć konstrukcji, wytrzymałości elementów, siły wiatru lub poszukiwań zagruzowanych,

• dokumentacji i planów budowlanych, instalacyjnych, technologicznych oraz ratowniczych,

• treści ekspertyz, opinii i meldunków dowódców podległych odcinków bojowych i sektorów działań, a także dowodzących innymi służbami ratowniczymi, realizującymi wycinkowo zadania ratownicze,

• ustaleń przewodników psów ratowniczych poszukujących zagruzowanych,

• innych źródeł informacji, specyficznych dla danego obiektu, uwarunkowań terenowych, rozmiarów zdarzenia, liczby i rodzaju poszkodowanych lub czasu wystąpienia katastrofy.

Oczywiście rozpoznanie sytuacji to proces ciągły, trwający aż do zakończenia działań ratowniczych. Wymaga bieżącej analizy, nowych decyzji, koordynacji działań, wszechstronnego współdziałania i rozwiązywania nowych zadań - w zależności od rozwoju sytuacji.

3.2. Zadania ratownicze.

Udział jednostek PSP w akcjach ratownictwa technicznego podczas katastrof budowlanych związany jest najczęściej z ratowaniem ludzi uwięzionych w gruzach budynku. Grupy ratownicze kierowane do akcji zobowiązane są podjąć odpowiednie działania:

1. Miejsce katastrofy budowlanej trzeba odgrodzić w takim promieniu, aby osoby postronne nie utrudniły akcji i nie poniosły obrażeń na wskutek spadających szczątków. Teren każdej akcji jest niebezpieczny dla osób postronnych i ratowników jak również innych uczestników działań. Oznakowanie spełnia przy akcji ważną rolę. Można je podzielić na oznakowanie:

• całego terenu akcji,

• poszczególnych sektorów działań ratowniczych,

• miejsc dyslokacji poszczególnych służb i odwodów,

• miejsc gdzie występuje największe prawdopodobieństwo znalezienia zasypanych,

• miejsc lub rejonów zagrożonych substancjami toksycznymi i wybuchowymi,

• dróg alarmowe komunikacji dla ratowników,

• elementów konstrukcji szczególnie niebezpiecznych dla ratowników lub braku tych elementów, a także głębokich studni, wykopów i innych - groźnych w nocy,

• osób funkcyjnych, lekarzy, dziennikarzy itp.,

• tras przejazdowych, wysypisk gruzu i punktów koncentracji dla służb ratowniczych,

• punktów informacyjnych, pomocy socjalnej i medycznej, stanowisk kierowania itp.

2. Natychmiast po przybyciu na miejsce katastrofy budowlanej dowódca tej akcji musi przeprowadzić rozpoznanie, a w nim:

• ocenić rozmiar katastrofy i stan elementów budynku,

• stwierdzić czy w katastrofie uczestniczyli ludzie, a jeżeli tak to, gdzie się znajdują i czy są ofiary śmiertelne lub ranni,

• w miarę możliwości ustalić liczbę osób mogących się znajdować w budynku, zasięgając informacji u mieszkańców lub świadków zdarzenia. W razie wątpliwości prace poszukiwawcze należy prowadzić dopóty, dopóki nie ustali się, że nikt nie pozostaje pod gruzami. jeżeli budynek graniczył z ulicą, należy przyjąć, że pod rumowiskiem mogą znajdować się zasypani przechodnie.

• upewnić się, czy w skutek uszkodzenia przewodów gazowych, elektrycznych, wodociągowych lub ciepłowniczych nie ma dalszych zagrożeń dla poszkodowanych i ratowników (np. wybuchy gazu, porażenia prądem, zalania pomieszczeń), w przypadku istnienia takich zagrożeń niezwłocznie im zapobiec.

3. W zależności od sytuacji i rozmiarów katastrofy, jeżeli przypuszcza się, że wśród ofiar są ludzie zasypani, należy bezzwłocznie zażądać dodatkowych ekip ratunkowych, policji, pogotowia ratunkowego, służb komunalnych (pogotowia gazowego, energetycznego, wodno-kanalizacyjnego, ciepłowniczego, itp.) wyznaczonych ekip technicznych ze sprzętem specjalistycznym przewidzianym w planie działań ratowniczych, a także dodatkowych sił i środków jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Do wykonywania tego zadania wykorzystuje się najbardziej doświadczonych ratowników, a także przyrządy reagujące na odgłosy, szmery i pukania wydobywające się spod gruzów. Najnowsze i najlepsze urządzenia reagują na bicie serca poszukiwanego, co pozwala ustalić kolejność odgruzowywania zasypanych. Nieodzowne są także kamery termowizyjne, rejestrujące różnice temperatur. Z dużym powodzeniem wykorzystywane są specjalnie przeszkolone w tym celu psy ratownicze.

Odgruzowywanie to zespół czynności mających na celu wydobycie z zawałów
i gruzów uwięzionych osób. Możemy tu mówić o wyburzaniu, stemplowaniu, podpieraniu, ściąganiu, rozpieraniu, podkopach, budowach chodnikowych, szalunkach, tunelach, przebijaniu, przewiercaniu, a także usuwaniu gruzu metodą odkrywkową
w sposób:

• ręczny (tylko z wykorzystaniem rąk ratowników),

• ręczno-narzędziowy (narzędzia ratownicze wspierają pracę ratowników),

• narzędziowo-maszynowy (koparka wspierana piłą do cięcia metalu),

• maszynowy lub ręczno-maszynowy,

• przy pomocy materiałów wybuchowych.

4. Przeprowadzić ewakuację ludzi z zagrożonych miejsc, którzy nie zostali uwięzieni w gruzach lecz są ranni. Ratowanie ludzi odbywa się przy wykorzystaniu częściowo zachowanych pionów komunikacyjnych, przez przebicia w stropach, po zewnętrznych stronach budynku, śmigłowcami, a zwłaszcza przy wykorzystaniu całej gamy sprzętu ratowniczego do ewakuacji.

5. Usunąć ofiary śmiertelne znajdujące się na zewnątrz gruzowiska.

6. Ekipy ratownicze powinny być jak najmniejsze, aby w razie niebezpieczeństwa ludzie ci mogli się łatwiej wycofać. Prace ich trzeba asekurować rozstawiają posterunki - ludzie ci nadsłuchują i obserwują czy nie pojawiają się nowe oznaki niebezpieczeństwa. Ratownictwo budowlane na terenie w znacznym stopniu zagruzowanym, trwa stosunkowo długo. Akcje takie, by zwiększyć szybkość działania i efektywność, wymagają częstych podmian pracujących ekip. Ratownik nie jest w stanie intensywnie pracować fizycznie „na pierwszej linii frontu” przez 6 -8 godzin. Chcąc go ponownie wykorzystać, trzeba dać mu możliwość odpoczynku.

7. W szczególnie niebezpiecznej sytuacji należy ograniczyć się do doraźnego wzmocnienia i podparcia części zwalonego budynku, mając na względzie przede wszystkim bezpieczeństwo ekip.

8. Bardzo ważne jest dostarczenie energii elektrycznej. Gdy ewakuację przeprowadza się w nocy, miejsce katastrofy musi być dobrze oświetlone. Energia elektryczna niezbędna jest również do:

• zasilania narzędzi ratowniczych napędzanych silnikami elektrycznymi,

• zasilania środków łączności,

• ogrzewania i oświetlania namiotów polowych punktów medycznych itp.,

• zapewnienie ciepłych napojów i wyżywienia.

Na terenie akcji korzysta się z następujących źródeł energii elektrycznej:

• sieci zakładów energetycznych, najczęściej doraźnie dostosowanej do potrzeb akcji,

• samochodów oświetleniowych PSP,

• agregatów elektryczno-oświetleniowych,

• samochodów ratownictwa technicznego, posiadających agregaty i maszty oświetlające,

• wojskowych samochodów-reflektorów wykorzystywanych w lotnictwie,

• oświetlenia bateryjno-akumulatorowego.

9. Po zakończeniu prac wzmacniających trzeba zabezpieczyć teren rumowiska przed osobami niepowołanymi. Ewakuowani mieszkańcy budynku, po opanowaniu strachu i stresów, pod byle pozorem, nie zważając na niebezpieczeństwa chcą, choć na chwilę, powrócić do swoich mieszkań po najcenniejszy dobytek.

10. Wstrząsy wywołane ruchem ulicznym mogą rozluźnić stemple, dlatego należy skontrolować wszystkie stemple. Zaklinowanie lub usztywnienie ruchomych części zapobiegnie niebezpieczeństwu ponownego zawalenia się.

11. Elementy grożące runięciem, należy prowizorycznie zabezpieczyć, unikając przy tym wstrząsów. Stemplowanie musi być tak wykonane, aby nie utrudniało w miarę możliwości akcji ratowniczej.

12. Akcje ratowniczą rozpocząć od pomieszczeń, w których poszkodowani zagrożeni są brakiem powietrza. Po kilku godzinach w zasypanych obiektach, wykopach itp. może brakować powietrza. Oddychanie może być utrudnione z powodu wzrostu stężenia dwutlenku węgla, wzrostu wilgoci i temperatury, ulatniającego się gazu. Powietrze może być podawane przez wykonane przebicia, przewiercenia lub przewodami wentylacyjnymi, szybowymi, windowymi itp., a także strażackim wężami. Zdają egzamin wykorzystywane do tego celu agregaty piany lekkiej, oddymiające, wentylatory dymowe, sprężarki od narzędzi pneumatycznych, a także butle ze sprężonym powietrzem.

13. Jeżeli do ratowania rannych lub zasypanych trzeba przystąpić w warunkach stałego niebezpieczeństwa, należy wystawić posterunki, które obserwowałyby grożące runięciem elementy konstrukcji budowlanych.

14. Użycie sprzętu ciężkiego w celu usunięcia gruzu w momencie dotarcia do zasypanych należy ograniczyć, gdy ofiary mogłyby doznać obrażeń.

15. Przy usuwaniu zawalonych stropów w pierwszej kolejności usunąć gruz znajdujący się pomiędzy tymi elementami, a dopiero potem elementy stropu i belki nośne.

16. W razie odnalezienia miejsc zasypanych osób, trzeba je wydobyć spod gruzu i natychmiast udzielić im pierwszej pomocy lekarskiej. Ważne jest, by osoba odgruzowana, odkopana, już w miejscu odnalezienia otrzymała niezbędną pomoc medyczną. To ratownik medyczny, na równi z pozostałymi ratownikami, powinien dotrzeć do poszkodowanego w zawale, a nie oczekiwać na trawniku, aż zostanie on wyniesiony.

17. Podczas wydobywania ludzi spod gruzu w pierwszej kolejności uwolnić głowę i piersi, po czym jak najszybciej oczyścić wyratowanemu twarz (usta, nozdrza).

18. Kierujący akcją ratowniczą powinien jak najszybciej ocenić przyczynę katastrofy budowlanej i stopień dalszego zagrożenia.

19. Często katastrofom budowlanym towarzyszą pożary. Mogą one też powstawać już w czasie prowadzenia działań ratowniczych. Zarówno te pierwsze, jak i wtórne, zawsze zmniejszają szansę przeżycia zagruzowanych. Rozpylone i kropliste prądy wody są również receptą na ograniczenie powstających chmur kurzu budowlanego.

20. Jeżeli niezbędne jest podnoszenie zawalonych elementów konstrukcji w celu uwolnienia ludzi, a nie ma pewności, czy ich uniesienie nie spowoduje dalszego zawalenia się budynku, należy skorzystać z pomocy specjalisty ds. ratownictwa budowlanego.

21. Ważne jest również zapewnienie rezerw, odwodów, materiałów ratowniczych i organizacja punktów naprawczych. Zagadnienia te występują przy każdych długotrwałych działaniach. W grupie materiałów zabiegać należy o właściwe gatunkowo i wymiarowo drewno do podpór, szalunków obudów i stempli. O właściwe gwoździe, klamry, tarcze do pił, liny, rurki wskaźnikowe, wiertła i kliny, jak również o maszyny i narzędzia budowlane najbardziej przydatne w konkretnej sytuacji ratowniczej.

1

14




---