PRAWOZNAWSTWO

1. Norma prawna, budowa, rodzaje i obowiązywanie

Norma prawna jest najmniejszym, stanowiącym sensowną całość elementem prawa. Norma prawna jest normą społeczną, rodzajem zachowania. Jest ona:

abstrakcyjna - wzór zachowania określony rodzajowo, nie dotyczy konkretnych zachowań

generalna - adresowana jest do pewnej grupy adresatów, a nie do konkretnej osoby

Składa się z:

a) hipotezy - odpowiada na pytania: kto? w jakich warunkach?, określa ona adresata normy oraz warunki lub okoliczności, w których adresatowi temu jest coś nakazane, zakazane lub dozwolone; składa się z dwóch elementów:

elementu podmiotowego - czyli cech adresata normy oraz szczególnego celu działalności

elementu przedmiotowego - określonych miejsc i zdarzeń zewnętrznych w jakich adresat się znajduje

b) dyspozycji - odpowiada na pytanie: jak powinien się zachować?, wyznacza ona treść powinnego zachowania są to zarówno

czyny (zachowania psychofizyczne) - takie jak zabójstwo, kradzież itp.

czynności konwencjonalne - np. akty władcze organów państwa

c) sankcji - odpowiada na pytanie: co się stanie jeśli adresat nie postąpi zgodnie z dyspozycją?, określenia konsekwencji jakie grożą adresatowi za zachowanie niezgodne z dyspozycją normy; wyróżniamy 3 rodzaje sankcji:

- egzekucyjną - przymusowe wykonanie czynności która stanowi niedopełniony obowiązek adresata np. eksmisja, rozbiórka lokalu

- nieważności czynności prawnej - zastosowanie przede wszystkim w prawie cywilnym, jeśli czynność podjęta została z naruszeniem nakazów, zakazów to jest ona nieważna np. nieważność małżeństwa

- karną (penalną, represyjną) - jest to sankcja grożąca za dokonanie czynów zabronionych, polegających na działaniu, rzadziej na zaniechaniu; głownie Kodeks karny i Kodeks wyktroczeń; główne cele sankcji karnej to:

1) resocjalizacja przestępcy

2) odstraszenie przestępcy

3) izolacja

4) eliminacja i in.

Normy sprzężone

I norma sankcjonowana - hipoteza + dyspozycja

II norma sankcjonująca - hipoteza (norma sankcjonowana) + dyspozycja (sankcja)

Rodzaje norm prawnych:

a) norma bezwględnie wiążąca (norma imperatywna ius cogens) - ustanawia drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i nie dopuszcza zachowania odmiennego. Naruszenie tej powinności pociąga za sobą sankcję

b) norma wgzlędnie wiążąca (ius dispositivum) - ustanawia pewien wzorzec zachowania do wykorzystania przez adresatów, a jednocześnie dopuszcza, że adresaci mogą, jeśli zechcą, zachować się w sposób odienny, wybrany przez siebie

Obowiązywanie: DOKONCZYC

2. Norma prawna a norma moralna

Norma moralna:

nie stoi za nią przymus państwowy

powstała się przed ukształtowaniem się struktur państwowych

odnoszą się nie tylko do zewnętrznych zachowań człowieka, lecz także do jego pobudek i intencji

wpajane są jednostce w procesie wychowania i są przez nią przyjmowane za własne

nie są spisane, uporządkowane i ogłaszane w postaci zformalizowanych zbiorów

3.Przepis prawny

Przepisy prawne sa wyodrebnionymi zdaniami zamieszczonymi w aktach prawnych (np. w ustawach, rozporzadzeniach). Są one elementarnymi cząstkami tych aktów. Ze wzgledow porzadkowych przepisy ujmuje sie w formie artykułów lub paragrafów. Artykuły i paragrafy dziela sie z kolei na ustępy (oznaczone cyfrą arabską z kropką), na punkty (oznaczone cyfrą arabska z nawiasem) oraz litery. Zwykle w pojedynczym przepisie wyrazona jest jedna norma prawna. Niekiedy jednak norma prawna wyrazona moze byc w kilku przepisach badz tez jeden przepis wyrazac moze dwie normy prawne lub wiecej.

Norma prawna a przepis prawny

Norma prawna stanowi treść prawa - przepis prawny stanowi formę prawa

Norma prawna może być zbudowana z

a) jednego przepisu (tylko hipoteza)

b) dwóch lub więcej przepisów

Przepis prawny może z kolei zawierać materiał do budowy wielu różnych norm prawnych albo części norm

Rodzaje przepisów prawnych:

a) przepisy ogólne (leges generales) - regulują szeroki zakres spraw, obejmują szeroki katalog adresatów, ustanawiają ogólne reguły zachowania

b) przepisy szczególne (leges speciales) - ustanawiają wyjątki, odrębne uregulowania w stosunku do przepisów ogólnych

c) przepisy odsyłające - ustanawiane w celu niknięcia powtórzenia w akcie normatywnym tych samych treści

d) przepisy blankietowe - nie ustanawiają żadnej reguły zachowania, lecz wskazują na organ państwa, które reguły takie ma dopiero wprowadzić

e) przepisy przejściowe - albo przepisy o charakterze kolizyjnym, regulującym 'nadmiar prawa' lub przepisy regulujące coś tymczasowo

f) przepisy uchylające - określają, które z obecnie obowiązujących aktów normatywnych tracą swoją ważność

4. Stanowienie prawa

Stanowienie prawa jest zadaniem i dziełem ustawodawcy DOKONCZYC

5. Stosowanie prawa

Stosowanie prawa jest sformalizowanym działaniem kompetentnych organów władzy publicznej (lub upoważnionych przez nią innych organów i osób) polegającym na podejmowaniu i realizacji decyzji władczych indywidualnych i konkretnych. Podstawą tych decyzji są wynikające z przepisów kompetencje organów.

Stosowanie:

I - wypełnianie norm blankietowych

II - wydawanie orzeczeń prawnych w postaci wyroków i norm abstrakcyjnych

Stadia stosowania prawa:

a) wstępne ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia faktu mającego znaczenie prawne

b) udowodnienie zaistnienia faktu

c) ustalenie norm obowiązujących

d) subsumpcja i podjęcie decyzji

e) wykonanie decyzji

Typy stosowania prawa

Ze względu na charakter prawny podmiotu stosującego prawo oraz obowiązujące w tych procesach decyzyjnych procedurach, odróżnia się trzy typy stosowania prawa, a mianowicie:

- typ sądowy

- typ administracyjny

- typ quasi- sądowy i quasi- administracyjny

6. Przestrzeganie prawa, praworządność

Przestrzeganie prawa jest zachowaniem adresata normy prawnej (sankcjonowanej lub sankcjonującej) zgodnym z treścią dyspozycji tej normy w warunkach określonych w hipotezie. Przestrzeganie prawa jest obowiązkiem wszystkich adresatów norm - pierwotnych i wtórnych.

Typy zachowań:

I - Nigdy nie łamie prawa

II - Czasami łamie prawo

III - Łamie gdy nic za to nie grozi

IV - Łamie gdy nie zagraża innym osobom

V - Zawsze łamie prawo

Nieprzestrzeganie prawa może polegać na:

a) zachowaniu contra legem - zwanym naruszeniem lub złamaniem prawa

b) zachowaniu praeter legem - stanowi przypadek zwany nadużyciem prawa podmiotowego albo omijaniem prawa lub obejściem prawa

Praworządność (państwo prawa) - takie państwo, które działa za pośrednictwem swoich organów, na podstawie norm prawnych i w ich granicach. Decyzje władcze funkcjonariuszy publicznych muszą być zarówno co do swej treści, jak formy i trybu podejmowania wyznaczane przez obowiązujące prawo.

Systemy gwarancji proworządności:

a) trójpodział władzy

b) prymat konstytucji nad innymi aktami prawnymi

c) Rzecznik Prawo Obywatelskich

d) NIK

e) wieloinstancyjność postępowania sądowego

7. Wykładnia prawa, pojęcie rodzaje, obowiązywanie

Wykladnia prawa czyli interpretacja prawa, polega na ustaleniu tresci i zakresu norm prawnych.

Potrzeba dokonania wykładni wynika z wielu przyczyn przede wszystkim z ogólnego, abstrakcyjnego charakteru norm prawnych, ich nie zawsze jasnego sformułowania, wieloznaczności języka itp. Na przykład Są Najwyższy rozważył kwestie, czy winda wchodzi w zakres używanego w k.c. pojęcia "mechaniczny srodek komunikacji", czy nie, od tego bowiem zależało ewentualne przyznanie odszkodowania w rozpatrywanym przez Są wypadku. Interpretując odnośną normę k.c. Są Najwyższy uznał, ze dźwig elektryczny (winda) nie jest mechanicznym środkiem komunikacji w rozumieniu k.c., ponieważ przepisy kodeksu pojęciem tym obejmują jedynie środki komunikacji w ścisłym tego słowa znaczeniu, jak samochody, motocykle itp.

Podziału wykładni dokonać można według rożnych kryteriów. W zależności od tego, kto jej dokonuje, wyróżnia się wykładnię: autentyczną, praktyczną i doktrynalną.

Wykładnia autentyczna jest dokonywana przez ten sam organ, od którego dana norma pochodzi. Jest ona powszechnie obowiązująca u wiąże wszystkich tak, jak interpretowana norma.

Wykładnia praktyczna dokonywana jest przez organy stosujące prawo, a wiec przez organy wymiaru sprawiedliwości oraz organy administracji państwowej. Podstawowe znaczenie ma zwłaszcza wykładnia dokonywana przez sądy, zwana wykładnia sądową. Wykładnia dokonywana przez Sąd Najwyższy przybiera niekiedy formę ustalonych przez ten sąd zasad prawnych mających na celu nie tylko wyjaśnienie określonych norm, lecz także ujednolicenie orzecznictwa na terenie państwa, zasady te są, bowiem dla sądów obowiązujące. Z reguły jednak wykładnia dokonywana przez sądy nie ma charakteru powszechnie obowiązującego. Wykładnia sądów hierarchicznie wyższych (wyższej instancji) wiąże sady niższe tylko w konkretnej sprawie, w ktorej wykładnia ta została dokonana.

Wykładnia doktrynalna dokonywa jest w pracach naukowych. Nie ma ona formalnie żadnej mocy wiążącej, jednak autorytet poszczególnych naukowców może być tak duży, ze organy stosujące prawo posługują się ta wykładnią w swej praktyce.

Ze względu na metody (sposoby) dokonywania wykładni można wyróżnić wykładnie gramatyczną, celowościową, systemową i historyczną.

Wykładnia gramatyczna, zwana także wykładnią słowną lub literalna, polega na tłumaczeniu treści normy prawnej przez badanie sensu użytych w niej słow.

Wykładnia celowościowa zmierza do ustalenia treści normy przez analizę celów, dla jakich nr ma ta została wydana.

Wykładnia systemowa polega na ustaleniu treści normy przez analizę miejsca, jakie zajmuje ona w systemie prawa.

Wykładnia historyczna ma na celu ustaleniu treści badanej normy na podstawie okoliczności towarzyszącej jej powstaniu.

8. Źródła prawa

Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierają­cy przepisy prawne. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są:

1) konstytucja

2) ustawy

3) ratyfikowane umowy międzynarodowe

4) rozporządzenia

5) akty prawa miejscowego

Źródła prawa tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde źródło ma swoje miejsce. Ma to określone konsekwencje. Źródło prawa niższego szczebla nie może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi, na przykład rozporządzenie nie może naruszać przepisów ustawy. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń i aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Ogłasza się taż niektóre umowy międzynarodowe.

Ustawa - inicjatywa sądownicza, droga ustawodawcza (prawo przygotowania ustawy). Uchwalana jest przez Sejm z udziałem Senatu. Sejm i Senat mogą wydawać ustawy. Uzasadnienie: wnioskodawcy przekładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe wprowadzone w życie ustawy. Na podstawie szeregu przepisów konstytucji oraz praktyki konstytucyjnej można sformułować kilka bardziej szczegółowych zasad określających te przypa­dki, w których wymagane jest wydanie ustawy.

1) Wydanie ustawy konieczne jest w przypadku ustanawiania obowiązków prawnych obywateli (przepisy karne, przepisy w sprawie nowych podatków i innych danin publicznych, przepisy dotyczące granic wolności obywateli, przepisy dotyczące obowiązków rodzinnych itp.).

2) Forma ustawy jest niezbędna w przypadku regulowania najważniejszych zagadnień organizacyjno-ustrojowych organów ustawodawczych i administracji państwowej, sądownictwa, prokuratury, kontroli państwowej.

3) Sejm powinien wydawać ustawy w tych wszystkich sprawach, które już poprzednio były regulowane w drodze ustawowej, chociażby tego żaden szczegól­ny przepis nie wymagał

Umowa międzynarodowa - oświadczenie woli dwu lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego, wywołujące dla nich skutki prawne. Umowy ratyfikuje prezydent.

Rozporządzenia (akt normatywny niższego rzędu niż ustawa) są wydawane przez naczelne organy administracji państ­wowej, do których należą:

A) Rada Mini­strów

B) Prezes Rady Ministrów

C) ministrowie

D) przewodniczący okreś­lonych w ustawach komitetów.

Prawo wydawania rozporządzeń ma również Prezydent. Rozporządzenie może być wydane na podstawie wyraźnego, szczegóło­wego upoważnienia zawartego w ustawie. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści rozporządzenia. Celem, któremu służy rozporządzenie jest wykonanie ustawy. Rozporzą­dzenie dotyczy z reguły jednego z zagadnień uregulowanych w sposób ogól­ny w ustawie. Rozporządzenie ma stworzyć szczegółowe przepisy wykonaw­cze, które umożliwiłyby wcielenie ustawy w życie. Sprawa, która w ustawie została tylko generalnie unormowana jednym lub dwoma artykułami, w roz­porządzeniu doznaje rozwinięcia w całym szeregu przepisów. Rozporządzenie może normować tylko przedmiot określony w ustawie i tylko w granicach upoważnienia.

Prawo miejscowe - akty administracyjne generalne określające adresatów w sposób abstrakcyjny i ustalające ciążące na nich obowiązki lub przysługujące im uprawnienia, wydawane na podst. i w granicach wyraźnego upoważnienia i ogłoszone w sposób przewidziany prawem. Zgodnie z tym określeniem prawa miejscowego, do jego zakresu w szczególności nie będą wchodzić indywidualne decyzje administracyjne. Do kategorii prawa miejscowego stanowionych przez organy samorządu terytorialnego należeć będą przepisy powszechnie obowiązujące na obszarze gminy (powiatu), przepisy porządkowe oraz akty planowania. Przepisy powszechnie obowiązujące na obszarze gminy (powiatu) wydawane są na podstawie upoważnień zawartych w odrębnych ustawach w zakresie określonym w normie upoważniającej. Są to przepisy mające w systemie źródeł prawa administracyjnego rangę rozporządzeń wykonawczych o zasięgu ograniczonym do terenu gminy lub powiatu. Przepisy porządkowe wydawane są przez radę gminy (powiatu), a w przypadkach nie cierpiących zwłoki przez zarząd gminy (powiatu). Przepisy te mogą być wydawane wyłącznie w zakresie nie uregulowanym w odmiennych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Ich cechą szczególną jest to, że za ich naruszenie może zostać wymierzona kara grzywny. Akty planowania różnią się od wymienionych wyżej aktów tym, że mają charakter zarówno generalny, jak i konkretny - ustalają np. plan zagospodarowania konkretnego terenu. W tej kategorii mieszczą się również akty uchwalające budżet gminy bądź powiatu, programy gospodarcze czy też miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego zarówno o charakterze ogólnym, jak i szczegółowym. Akty prawa miejscowego, zarówno wydawane przez organy administracji rządowej, jak i organy samorządu terytorialnego, podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, który wydaje wojewoda. Dzień wydania dziennika urzędowego jest dniem ogłoszenia aktu. Akty wchodzą w życie po 14 dniach od ich ogłoszenia. akty prawa miejscowego ustanawiają - na swoim obszarze działania - organy samorządu terytorialnego (gminne, powiatowe, wojewódzkie) oraz terenowe organy administracji państwowej (wojewodowie i organy administracji rządowej niezespolonej), na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Akty prawa miejscowego obowiązują na obszarze działania organów, które je wydały. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.

9. Akt prawny, rodzaje i obowiązywanie

Akt prawny - wyraz woli państwa o charakterze ogólnym Akty prawne dzielą się na dwie grupy:

1) akty normatywne

2) akty nienormatywne.

Akt normatywny jest to więc każdy akt państwa zawierający normy prawne. Reguły postępowania mieszczące się w akcie normatywnym mają -charakter powszechny, tzn. odnoszą się do wszystkich - są prawem. Akty normatywne pochodzą od organów państwa spełniających funkcję ustawodawczą. Rolę źródeł prawa odgrywają w Polsce jedynie akty normatywne. W naszych - warunkach te dwa pojęcia oznaczają to samo. Aktem normatywnym jest ustawa, rozporządzenie.

Akt nienormatywny to decyzja organu państwowego w konkretnej spra­ne, dotycząca określonych osób lub instytucji. Nie ma w niej norm prawnych obowiązujących wszystkich, jest natomiast rozstrzygnięcie sporu, załatwienie wniosku, likwidacja urzędu itp. Akty nienormatywne wydawane są w imieniu państwa przez różne organy państwowe i mają różnoraki charakter. Typowym aktem prawnym nienormatywnym jest akt administracyjny, czyli władcze wyrażenie woli organu administracyjnego skierowane do indywidualnego adresata w konkretnej sprawie. Innym przykładem aktu nienormatywnego jest orzeczenie sądu.

Promulgacja - ogłoszenie aktu normatywnego

Organy promulgacyjne - wydawnictwa w których publikuje się akty normatywne

Jak ogłasza się akty normatywne?

1.Dziennik Ustaw publikuje ustawy, rozporządzenia, orzeczenia międzynarodowe, które Polska podpisała

2.Monitor Polski publikuje zarządzenia, uchwały sejmu i senatu

3.Dzienniki Urzędowe poszczególnych ministerstw

4. Wojewódzkie dzienniki Urzędowe publikują akty prawa miejscowego

10. Luki w prawie i sposoby ich uzupełniania

Luka w prawie - taki brak regulacji, co do którego można racjonalnie stwierdzić, że nie jest przez ustawodawcę zamierzony tzn. gdyby ustawodawca działał racjonalnie, ten stan rzeczy uregulowałby

Luka w prawie może w szczególności wystąpić wówczas, gdy:

a) ustawodawca nie zakończył procesu prawodwczego wbrew wyraźnej zapowiedzi

b) pomimo zakończenia procesu legislacyjnego nadal nie można ustalić norm regulujących określona kwestię

Są to tzw. luki konstrukcyjne, pierwszą z nich nazywa się "swoistą luką w prawie", drugą natomiast "techniczną luką w prawie"

Luka aksjologiczna - taka luka, w której twierdzimy, że ustawodawca powinien jakiś stan rzeczy uregulować w ogóle lub w określony sposób, jeśli kierować się ma pewnymi załozeniami aksjologicznymi.

Luki pozorne - istnieją tylko w wyobraźni osób oceniających prawo

Luki logiczne - wynikają z istnienia sprzeczności norm

Luki wypełnia się przy pomocy analogii:

analogie z ustawy - szukanie dla danej sprawy podobieństwa w innym przepisie prawnym; stosowane w prawie kontynentalnym, oprócz prawa karnego

analogie z prawa - dla nieunormowanej kwestii tworzony jest nowy przepis prawny (precedens) - głównie USA

11. Obowiązywanie prawa w czasie, przestrzeni i wobec osób

W czasie

Istnieje moment początkowy i końcowy obowiązywania normy prawnej (przepisu prawnego, aktu normatywnego). Norma obowiązuje od momentu, który wyznaczy ustawodawca, nie wcześniej jednak niż od dnia opublikowania. W Polsce obowiązuje generalna zasada, że akty normatywne zawierające przepisy prawa powszechnie obowiązującego wchodzą w życie po 14 dniach od daty opublikowania w oficjalnym organie publikacyjnym chyba, że przepis wprowadzający określi inny termin wejścia w życie.

Vacatio legis - czas dzielący daty opublikowania i wejścia w życie aktu normatywnego

Prawo nie działa wstecz (lex retro non agit) - oprócz retroakcji czyli działania prawa wstecz, lecz jedynie na korzyść

W przestrzeni

Prawo wewnątrzkrajowe obowiązuje na całym terytorium państwa, którego organy je ustanowiły lub (w przypadku prawa zwyczajowego) sankcjonują. Praw może też obowiązywać cza części tego terytorium, tak jak np. w przypadku prawa miesjcowego. Każdy, kto znajdzie się na obszarze danego państwa, podlega jego prawu tj. jego jurysdykcji (zasada terytorialności) - wyjątki np . immunitety dyplomatyczne.

Postanowienia umów międzynarodowych, na mocy suwerennej decyzji danego państwa 9ratyfikcji), stają się elementem jego prawa wewnętrznego. Prawo wewnątrzkrajowe poszczególnych państw dopuszcza także, w pewnych przypadkach możliwość stosowania na danym terytorium prawa obcego, tj. prawa narodowego podmiotu cudzoziemskiego (tzw. zasada osobowości).

Wobec osób

Wszyscy są równi wobec prawa.

Rzecznik Praw Obywatelskich

Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży praw i wolności obywateli, określonych w konstytucji i innych przepisach prawa. Rzecznik zajmuje szczególne miejsce wśród organów państwowych. Jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na okres pięciu lat. W swojej działalności dysponuje niezawisłością podobną do niezawisłości sędziowskiej. Ze swojej działalności rzecznik zdaje sprawę Sejmowi.
Rzecznik podejmuje działanie, jeżeli zyska informację wskazującą na naruszenie praw i wolności obywatela. Może podjąć działanie zarówno na wniosek, jak / własnej inicjatywy. Podejmując sprawę Rzecznik może zależnie od jej charakteru, wybrać jeden z trybów postępowania:
- samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,
- zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli określonej sprawy.

Po zbadaniu sprawy, Rzecznik - o ile stwierdził naruszenie praw i wolności obywatela - wykorzystuje przyznane mu przez ustawę środki prawne. Może on m.in..:
- żądać wszczęcia postępowania cywilnego,
- żądać wszczęcia przez prokuraturę śledztwa,
- zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego,
- wnieść kasację do każdego prawomocnego orzeczenia

Trybunał Konstytucyjny

Trybunał konstytucyjny jest organem państwowym powołanym do ochrony tak zwanej konstytucyjności prawa. Trybunał Konstytucyjny orzeka w następujących sprawach:
- zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją
- zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody Sejmu wyrażonej w ustawie, zgodności przepisów wydanych przez centralne organy państwowe z konstytucją,
- zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
- skargi konstytucyjnej.

Wszczęcie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej. Postępowanie toczy się w trybie określonym przepisami kodeksu postępowania cywilnego.
Rozprawa jest jawna.
Orzeczenia Trybunał mają postać wyroków lub postanowień, są ostateczne i mają moc powszechne obowiązującą (art. 190 konstytucji).

Trybunał Stanu

Trybunał Stanu został powołany do określenia tak zwanej odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Jest on organem ściśle związanym z Sejmem, przez niego powoływanym i podejmującym czynności sądowe na jego zlecenie. W zakresie orzekania Trybunał Stanu jest niezawisły i podlega tylko ustawie. Do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu mogą być pociągnięte, jak wspomniano wyżej, osoby zajmująca najwyższe stanowiska państwowe: Prezydent premier i członkowie rządu, prezes Narodowego Banku Polskiego, prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, naczelny dowódca sił zbrojnych, posłowie i senatorowie.
Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej może być złożony przez komisję sejmową grupę posłów Uczącą co najmniej 50 osób lub trybunał Konstytucyjny.
Trybunał Stanu stwierdzając winą oskarżonego orzeka następujące kary:

- utratę czynnego i biernego prawa wyborczego,
-- utratę wszystkich orderów, odznaczeń,

zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk.

Trybunał Stanu zostaje wybrany na pierwszym posiedzeniu Sejmu na okres jego kadencji, z wyjątkiem przewodniczącego, którym jest z urzędu pierwszy prezes Sądu Najwyższego. W skład Trybunału Stanu wchodzi przewodniczący, jego dwóch zastępców i 16 członków.

Samorząd terytorialny

Samorząd terytorialny stanowi istotny organizm życia publicznego w gminie, będącej podstawową jednostką organizacyjną terytorialnego podziału państwa. W gminie mogą być tworzone dzielnice miejskie, osiedla, sołectwa. Ustrój gminy określa jej statut. Zakres działalności gminy obejmuje wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, istotne z punktu widzenia zaspokojenia wspólnych potrzeb. Zadania wykonuje gmina w imieniu własnym (posiada osobowość prawną) oraz zlecone zadania administracji rządowej.

Zadaniami własnymi gminy są:
- gospodarka terenami, ochrona środowiska i ład przestrzenny,
- drogi gminne, ulice, mosty oraz organizacja ruchu drogowego,
- wodociągi, kanalizacja, oczyszczanie ścieków, wysypiska śmieci,
- zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną,
- lokalny transport zbiorowy,
- ochrona zdrowia,
- pomoc społeczna (m.in. ośrodki i zakłady opiekuńcze),
- komunalne budownictwo mieszkaniowe,
- oświata (szkoły podstawowe, przedszkola, inne placówki oświatowo-wychowawcze) ,
- kultura (biblioteki, domy kultury, ogniska muzyczne),
- kuitura fizyczna, boiska, hale sportowe, pływalnie i inne urządzenia sportowe, tereny rekreacyjne,
- targowiska i hale targowe,
- zieleń,
- cmentarze komunalne,
- porządek publiczny i ochrona przeciwpożarowa,
- utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych.

Realizację niektórych swoich zadań może gmina zlecić innym podmiotom gospodarczym, zawierając z nimi właściwe umowy albo tworzyć własne kompetentne w danej dziedzinie jednostki organizacyjne, a także własne przedsiębiorstwa. Może też być udziałowcem różnych spółek oraz tworzyć spółki jednoosobowe. Gmina może prowadzić, poza podstawową działalnością o charakterze użyteczności publicznej, również działalność czysto zarobkową, jeżeli wymagają tego potrzeby społeczne.

Z mocy prawa mieszkańcy gminy tworzą wspólnotę samorządową. Organem stanowiącym i kontrolnym w gminie jest rada gminy (rada miasta, rada miasta i gminy) wybierana na okres 4 lat. Formą działania rady gminy są sesje. Organem wykonawczym gminy jest zarząd. Jest on wybierany przez radę gminy spośród jej członków w liczbie od 4 do 7 osób. Przewodniczący zarządu (wójt, burmistrz, prezydent miasta) nie muszą być członkami rady gminy. Zarząd wykonuje zadania gminy oraz uchwały rady. Jednostką organizacyjną pomocną zarządowi w wykonaniu jego zadań jest urząd gminy (miasta lub miasta i gminy). Urzędnikami gminnymi są m.in. sekretarz i skarbnik.

Wybory do organów stanowiących samorządu terytorialnego są: powszechne, równe i odbywają się w głosowaniu tajnym. Mieszkańcy gminy mogą podejmować rozstrzygnięcia w drodze lokalnego referendum.

Przysługujące gminie prawo własności i inne prawa majątkowe stanowią mienie komunalne. Dochodami gminy są jej dochody własne (podatki, opłaty, dochody z majątku gminy) oraz subwencje i dotacje z budżetu państwa. Gminy mogą tworzyć związki międzygminne na podstawie uchwał rad poszczególnych gmin. Szczególnym przykładem jest dobrowolnie utworzony Związek Miast Polskich z siedzibą w Poznaniu. Wspólną reprezentacją gmin z obszaru województwa jest wybierany przez nie sejmik samorządowy. Formą jego działalności są sesje. W przerwach między sesjami działa jego prezydium.

W ramach gmin i miast działają samorządy: dzielnic, osiedli i wsi. Organami samorządu dzielnicowego (osiedla) są: rada dzielnicy lub osiedla; zarząd dzielnicy lub osiedla; przewodniczący zarządu. Organami samorządu wsi są: zebranie wiejskie; rada sołecka; sołtys.

Nadzór nad działalnością komunalną samorządu terytorialnego sprawuje Prezes Rady Ministrów i wojewodowie. Poza tym w zakresie spraw budżetowych, regionalna izba obrachunkowa. Jedynym kryterium nadzoru jest zgodność działalności komunalnej z prawem (a nie ich celowość). Tylko w przypadku niezgodności z prawem organ nadzoru orzeka nieważność podjętych działań. Od orzeczenia organu nadzorczego władzom gminy przysługuje skarga do sądu administracyjnego.

PRAWO ADMINISTRACYJNE

21. Istota prawa administracyjnego

Prawo administracyjne - dział prawa, który obejmuje ogół norm regulujących stosunki społeczne związane z administracyjną działalnością organów państwowych i innych podmiotów wykonujących funkcje administracyjne w administracji publicznej. Charakterystyczną cechą norm prawa administracyjnego jest możliwość zastosowania przymusu państwowego w celu ich wykonania

W przepisach prawa administracyjnego znajdują się:
- przepisy dotyczące struktury i organizacji organów administracji,
- przepisy normujące działalność organów administracyjnych,
- przepisy określające sposób załatwiania poszczególnych rodzajów spraw.

Przepisy pierwszych dwóch grup stanowią część ogólną prawa administracyjnego, natomiast przepisy trzeciej grupy jego część szczegółową.

Administracja państwowa - część działalności państwa, wykonywanej poprzez jego organy, która polega na organizowaniu bezpośredniej praktycznej realizacji jego zadań. Nie należy do niej działalność ustawodawcza i sądownicza. Administracja państwowa obejmuje wszystkie dziedziny i zjawiska życia społeczno-gospodarczego. W zakresie jej działalności znajdują się zagadnienia dotyczące: ewidencji ludności, aktów stanu cywilnego, dowodów osobistych, paszportów, gospodarki komunalnej, spraw wodnych, górniczych, ruchu drogowego, oświaty, kultury, służby zdrowia, porządku publicznego, obronności kraju i in.

Organy administracji państwowej dzielą się na: naczelne i centralne oraz terenowe organa rządowej administracji ogólnej i administracji specjalnej.

Organami naczelnymi są: Rada Ministrów i poszczególni ministrowie.

Centralnymi organami administracji państwowej są centralne urzędy, nie zaliczane do organów naczelnych. Kierownicy urzędów centralnych nie są członkami rządu. Centralne urzędy administrują określonymi, wyodrębnionymi, z reguły wąskimi zakresami zagadnień. Podlegają Prezesowi Rady Ministrów lub właściwemu ministrowi. Spośród urzędów centralnych można m.in. wymienić: Główny Urząd Statystyczny, Urząd Patentowy RP, Agencję do Spraw Inwestycji Zagranicznych, Polski Komitet Normalizacji.

Terenowymi organami rządowej administracji ogólnej są wojewodowie i podporządkowane im organy administracji ogólnej. Wojewoda na obszarze województwa jest przedstawicielem rządu. Sprawuje nadzór nad organami samorządu terytorialnego w trybie i w granicach określonych odrębnymi ustawami. Nadzór nad działalnością wojewody sprawuje Prezes Rady Ministrów i ministrowie.

22. Akt administracyjny i jego ważność

Akt administracyjny - jednostronne, władcze wyrażenie woli organu administracji publicznej załatwiające konkretną sprawę i skierowane do indywidualnie oznaczonego adresata; są aktami stosowania prawa; w wyniku aktu administracyjnego podmiot uzyskuje prawa lub obowiązki.

Podział aktów administracyjnych

1. akty wewnętrzne - organ administracji kieruje akt do podmiotu mieszczącego się w ramach struktur podległych

2. akty zewnętrzne - organ administracji kieruje akt do adresata, który mu nie podlega

3. akty deklaratywne - nie tworzą nowej sytuacji prawnej, ale stwierdzają, że taka sytuacja zaistniała z mocy prawa, wydanie jest

potrzebne by można było korzystać z tych praw

4. akty konstytutywne - tworzą nową sytuację prawną; tworzą, zmieniają lub znoszą relacje administracyjno-prawną

Kryteria ważności aktów administracyjnych

1. musi być wydany na podstawie ustawy lub aktu wykonawczego do ustawy

2. musi być wydany przez właściwy organ w ramach jego kompetencji

3. często potrzebne dotrzymanie trybu administracyjnego

Wady

istotne nieistotne

1. decyzja wydana z naruszeniem przepisów o właściwości nie powodują żadnych

2. wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa konsekwencji dla

3. dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną ważności aktu adm.

4. została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie

5. była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały

6. w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą

7. zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa

Domniemanie ważności aktu administracyjnego

23. Zasady postępowania administracyjnego

Postępowanie administracyjne - tok czynności administracyjnych zmierzających do wydania aktu administracyjnego

1. Rozpoczęcie: z urzędu lub na wniosek stron

2. Stwierdzenie właściwości: rzeczowej - organ musi być właściwy do wydania konkretnej decyzji

miejscowej - organ musi pod względem zasięgu terytorialnego być kompetentny

3. Obowiązek informowania wszystkich stron:

każdy, którego interesu lub obowiązku prawnego dotyczy postępowanie

lub

każdy, kto żąda czynności organu ze względu na swoje prawo lub obowiązek

W każdej chwili strona ma pełny wgląd w akta (chyba, że jest to tajemnica państwowa). W większości postępowań administracyjnych nie ma rozpraw, ale rozprawa może być, gdy przyspieszy postępowanie. Postępowanie administracyjne musi zamknąć się w określonym czasie - 1 miesiąc normalne; 2 miesiące sprawy zawiłe. Na koniec decyzja administracyjna lub ugoda.

24. Decyzja i postanowienie w prawie administracyjnym

Decyzja administracyjna - budowa

1. Oznaczenie organu wydającego decyzję

2. Data wydania

3. Oznaczenie strony / stron

4. Powołanie postawy prawnej

5. Treść decyzji (osnowa)

6. Uzasadnienie: faktyczne - wytłumaczenie podjęcia decyzji

prawne - co było przyczyną wyboru danej postawy prawnej

7. Informacja o możliwości odwołania (organ i tryb)

8. Podpis

Decyzja administracyjna przeważnie ujęta jest na piśmie (ustnie tylko, gdy jest to korzystne dla stron). Decyzja adm. wiążąca jest od daty doręczenia. Decyzja pierwszej instancji nie jest wykonywana chyba, że rygor natychmiastowej wykonalności zaistnieje.

Zanim zostanie wydana decyzja adm. mogą zostać wydane postanowienia, nie zamykają jednak one postępowania ani nie rozstrzygają o przedmiocie postępowania adm.

Budowa postanowienia - budowa

1. Oznaczenie organu wydającego decyzję

2. Data wydania

3. Oznaczenie strony / stron

4. Osnowa

5. Uzasadnienie

6. Powołanie podstawy prawnej

7. Podpis

Postanowienia są wykonywane natychmiastowo.

25. Istota decyzji ostatecznej

26. Zwykłe środki odwoławcze w prawie administracyjnym

odwołanie od decyzji

14 dni na wniesienie odwołania, kieruje się do II instancji poprzez I instancję

odwołaniu nie podlegają decyzje centralnych organów

decyzja po odwołaniu w II instancji może być decyzją uchylającą lub utrzymującą

nie może pogorszyć sytuacji skarżącego chyba, że decyzja I instancji była niezgodna z prawem

decyzja ostateczna - w ogóle albo już nie przysługuje odwołanie w administracyjnym toku instancji

1) decyzja II instancji

2) decyzja centralnych organów administracyjnych

3) po upływie 14 dni

zażalenie na postanowienie

zażalenie tylko na postanowienia, które to przewidują

7 dni na złożenie zażalenia

27. Nadzwyczajne środki odwoławcze w prawie administracyjnym

unieważnienie decyzji administracyjnej - art. 156 k.p.a.

decyzja wydana z naruszeniem przepisów o właściwości

wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa

dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną

została skierowana do osoby nie będącej stroną stroną w sprawie

była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały

w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą

zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa

wniosek o wznowienie postępowania administracyjnego

gdy nie ma możliwości kontynuowania postępowania administracyjnego (decyzja ostateczna)

zaszła jedna z trzech nadzwyczajnych xxx art. 145 k.p.a.

nie upłynęło więcej niż 10 lub 5 lat w zależności od sprawy

28. Istota skargi do NSA

Kto może wnieść?

- każdy kto ma w tym interes prawny

- prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich

- organizacja społeczna, jeśli ma w statucie zapisaną pomoc prawną innym

Termin:

- 30 dni od doręczenia / ogłoszenia aktów administracyjnych

- prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich mają na to 6 miesięcy

Do kogo?

- bezpośrednio do NSA

NSA wydaje wyrok - od wyroków NSA rewizja do Sądu Najwyższego

PRAWO KARNE

29. Przestępstwo - pojęcie i rodzaje

Przestępstwo:

1) czyn człowieka

2) zabroniony przez ustawę obowiązującą podczas popełnienia

3) pod groźbą kary

4) jako zbrodnia lub występek

5) bezprawny

6) zawiniony

7) społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy

czyn zabroniony + wina + bezprawność + społ. szkodliwość = przestępstwo ==> odpowiedzialność karna

|

\/

rodzaj zachowania opisany w ustawie jako zabroniony

ad.1

musi mieć charakter zewnętrzny, sterowany ludzką wolą

przymus bezwzględny, przymus względny

ad. 2

znamiona (cechy) danego przestępstwa - elementy czynu zabronionego

Każde przestępstwo składa się z kilku elementów:

- podmiotu - sprawca, współsprawca, podżegacz, pomocnik

- przedmiotu - dobra prawne przeciw którym przestępstwo zostaje skierowane

- strony podmiotowej - określenie na czym czyn zabroniony polega oraz czynności, które trzeba wykonać by mówić o czynie zabronionym

- strony przedmiotowej

Konieczność udowodnienia winy umyślnej lub nieumyślnej.

ad. 3 - sankcja karna warunkuje przestępstwo

ad. 5 - bezprawność - prawo zabrania i nic nie może wyłączyć tej bezprawności

ad. 6

teoria normatywna - zarzucalność czynu (postawienie zarzutu z określonego czynu)

teoria psychologiczna - psychiczny stosunek sprawcy do określonego czynu

Rodzaje przestępstw

Zbrodnia - kara nie krótsza od lat 3 lub surowsza (pozbawienie wolności)

Występek - kara przekracza 1 miesiąc (pozbawienie wolności), ograniczenie wolności lub grzywna powyżej 30 stawek dziennych

Przestępstwa umyślne - jeśli zbrodnia to trzeba udowodnić winę umyślną, występki też z winy umyślnej, chyba, że ustawa stanowi inaczej (np. art 155 k.k.)

Przestępstwa nieumyślne - adekwatnie

Przestępstwa z działania i zaniechania - w zależności od przestępstwa

Przestępstwa skutkowe (materialne) - skutek materialny potrzebny do dokonania przestępstwa np. kradzież, zabójstwo itp.

Przestępstwa bezskutkowe (formalne) - np. składanie fałszywych zeznań

Przestępstwa powszechne - każdy może być sprawcą przestępstwa

Przestępstwa indywidualne - tylko dana kategoria ludzi może popełnić dane przestępstwo np. prezydent itd.

Przestępstwa publiczno-skargowe - ścigane z oskarżenia publicznego (prokurator albo oskarżyciel posiłkowy)

Przestępstwa publiczno-skargowe wnioskowe - np. gwałt

Przestępstwa prywatno-skargowe - ścigane z oskarżenia prywatnego

Przestępstwa typu podstawowego - normalne

Przestępstwa typu kwalifikowanego - kara zostaje zwiększona, dochodzą szczegóły określające dokładniej przestępstwo

Przestępstwa typu uprzywilejowanego - kara zostaje zmniejszona, dochodzą szczegóły określające dokładniej przestępstwo

30. Zasady odpowiedzialności w prawie karnym

indywidualizacja winy - winę udowadniamy dla każdego ze sprawców oddzielnie (odpowiedzialność w granicach czynu)

odpowiedzialność indywidualna - wszelkie okoliczności osobiste, które wyłączają, łagodzą, zaostrzają karę uwzględnia się tylko wobec osób, których dotyczą bezpośrednio

odpowiedzialność osobista - każda dorosła osoba osobiście ponosi odpowiedzialność przed prawem

31. Wiek odpowiedzialności karnej

Wg art. 10 & 1 KK podmiotem przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która ukończyła w chwili popełnienia czynu 17 lat. Nieletni to osoby poniżej 17 roku życia. Czynów popełnionych przez osoby nieletnie nie nazywa się przestępstwami. Nieletni nie podlegają odpowiedzialności karnej lecz stosuje się wobec nich środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich z 1982 r. A są to:

Środki wychowawcze: upomnienie, zobowiązanie do określonego postępowania (podjecie nauki), nadzór

odpowiedzialny rodziców lub opiekuna, nadzór kuratora, umieszczenie w placówce resocjalizacyjnej

Środki leczniczo wychowawcze: umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim

zakładzie leczniczym. Stosuje się go w razie stwierdzenia u nieletniego który popełnił czyn karalny

niedorozwoju umysłowego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych bądź używania

alkoholu albo innych środków w celu sprawienia się w tan odurzenia.

Umieszczenie w zakładzie poprawczym zastosować możne jedynie w razie popełnienia przez niego miedzy 13 a

17 rokiem życia czynu wypełniającego znamiona przestępstwa, jeżeli jednocześnie zachodzi wysoki stopień jego

demoralizacji oraz przemawiają za tym okoliczności i charakter czynu oraz nieskuteczność lub przewidywana

nieskuteczność innych środków.

Nieletni, który ukończył 15 lat może być traktowany jako dorosły jeśli spełni odpowiednie warunki osobiste:

- zamach na życie prezydenta

- zabójstwo

- morderstwo

- ciężkie uszkodzenie ciała

- katastrofa komunikacyjna

- zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem lub zbiorowe

- przetrzymywania zakładnika

- rozbój

W takim przypadku kara wynosi 2/3 maxymalnej kary przewidzianej dla dorosłego.

Osoby dorosłe traktowane jako nieletni:

- warunki osobiste

- skrucha

- jedyny konflikt z prawem

32. Wina w prawie karnym

Wina zachodzi wtedy gdy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego

Wina umyślna:

a) w zamiarze bezpośrednim "CHCĘ"

zamiar bezpośredni ciągły - w krótkim czasie bez szczególnych przemyśleń

zamiar bezpośredni przemyślany - dokładnie przemyślany plan popełnienia przestępstwa

b) w zamiarze ewentualnym "GODZĘ SIE" - sprawca przewiduje, iż może popełnić czyn zabroniony i godzi się na to

Wina mieszana kombinowana - art. 9 &3 KK część znamiona przestępstwa objęta jest zamiarem sprawcy a druga część tylko wina nieumyślna

Wina nieumyślna (wiąże się z nieostrożnością):

a) lekkomyślność - sprawca świadomie naruszając zasady ostrożności przewiduje możliwość popełnienia czyny zabronionego, lecz bezpodstawnie sądzi, iż tego uniknie

b) niedbalstwo - sprawca nie uświadamia sobie możliwości popełnienia czynu zabronionego choć może to przewidzieć

Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie; występek można popełnić także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi

33 Formy popełnienia czynu zabronionego

Jako kto można brać udział w przestępstwie?

- sprawstwo (jednosprawstwo) - 1 osoba popełnia czyn zabroniony

- współsprawstwo - element obiektywny --> co najmniej 2 osoby

element subiektywny --> wspólne działanie objęte porozumieniem

każdy z współsprawców ponosi odpowiedzialność za wspólne przestępstwo.

- sprawstwo kierownicze - kierowanie wykonaniem przestępstwa; wykorzystanie innej osoby (uzależnionej) w celu dokonania przestępstwa

- podżegacz - odpowiada za nakłanianie do przestępstwa; nakłanianie do popełnienia przestępstwa trzeba wykazać winę umyślną w zamiarze bezpośrednim

- pomocnictwo - ułatwienie innej osobie popełnienia przestępstwa poprzez dostarczenie informacji, środków transportu, narzędzi itd., musi mieć miejsce przed lub w trakcie przestępstwa

34. Stadia czynu przestępczego

Pochód przestępstwa

1. Zamiar - nie jest stadium przestępstwa

2. Przygotowanie

3. Usiłowanie

4. Dokonanie

w przypadku przestępstwa nieumyślnego przygotowanie i zamiar odpada

ad. 2 - przygotowanie

a) wejście w porozumienie

b) przygotowanie w sensie ścisłym czyli podjęcie czynności mających stworzyć dogodne warunki do popełnienia przestępstwa; nie jest to karalne, chyba że ustawa stanowi inaczej, a dokładnie:

przestępstwa przeciw pokojowi lub ludzkości

przestępstwa przeciw państwu

przestępstwa przeciw bezpieczeństwu powszechnemu

fałszowanie pieniędzy i dokumentów

przygotowanie zamachu na prezydenta

możliwość skorzystania ze skutecznego czynnego żalu

ad. 3 - usiłowanie

a) zamiar popełnienia czynu zabronionego

b) zmierza bezpośrednio ku jego wykonaniu

c) brak wykonania

kara w tych samych graniach co za wykonanie

usiłowanie nieudolne - sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie przestępstwa jest niemożliwe (np. zabójstwo nieboszczyka)

karane tak samo jak normalne usiłowanie

karane tylko, gdy dokonanie jest niemożliwe, ze względu na:

a) brak przedmiotu wykonawczego nadającego się do wykonania na nim przestępstwa

lub

b) użycie środka nienadającego się do popełnienia przestępstwa

możliwość skorzystania ze skutecznego czynnego żalu

35. Wyłączenie odpowiedzialności karnej

- ze względu na brak winy

a) niepoczytalność w chwili przestępstwa - pojęcie lekarsko - prawnicze. W chwili czynu był brak możliwości rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem i jest to spowodowane upośledzeniem umysłowym, chorobą psychiczną lub innymi zakłóceniami czynności psychicznych.

upośledzenie umysłowe - niedorozwój określony jako tępota, idiotyzm etc.

O stanie niepoczytalności decydują biegli (odtwarzają co się działo w psychice sprawcy, gdy popełniał przestępstwo). Sąd sam decyduje które dowody są ważne. Opinia biegłych psychiatrów nie przesądza, czy sprawca był niepoczytalny, osądza to sąd. Sprawcę niepoczytalnego sąd może umieścić w zakładzie psychiatrycznym. Ale to nie jest wyrok, nie ma oznaczenia czasowego. Sąd może wyrokiem zwolnić.

stan pośredni - oznaki niepoczytalności, osoba podlega odpowiedzialności karnej, ale można stosować nadzwyczajne obniżenie kary. Można też osadzić ją w więzieniu i leczyć psychiatrycznie.

W chwili używania alkoholu lub narkotyków wina normalna.

Na głodzie - gdy jest uzależniony fizycznie, uzależnienie fizycznie jest tylko od opiatów.

b) działanie z błędu:

1. błąd co do faktu - jest to błąd co do takiego faktu, który stanowi znamię przestępstwa tylko gdy dane przestępstwo może być nieumyślne

2. błąd co do prawa - mylna ocena czynu, nieświadomość, że to przestępstwo (czyn zabroniony), może wystąpić nadzwyczajne złagodzenie kary

3. błąd co do kontratypu - błąd co do okoliczności, która wyklucza odpowiedzialność sprawcy ze względu na brak bezprawności działania

c) żołnierz działający z rozkazu - żołnierz ma prawo odmówić wykonania rozkazu w stanie pokoju, gdy jest to niezgodne z prawem; w czasie wojny nie może odmówić

- ze względu na brak bezprawności

kontratypy - okoliczności wyłączające bezprawność

1. obrona konieczna - odpieranie bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem, przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu

Przekroczenie granic obrony koniecznej (usprawiedliwiona okolicznościami czynu) - wynik strachu, wzburzenia; wtedy sąd odstępuje od wymierzenia kary

2. stan wyższej konieczności - art. 26 KK - poświęcenie jakiegoś dobra, jeśli było to zachowanie podjęte w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa, grożącego dobru chronionemu prawem, przy czym niebezpieczeństwa tego nie można było inaczej uniknąć oraz dobro poświęcone nie przedstawia wartości wyższej niż dobro chronione prawem.

Bezpośrednie niebezpieczeństwo to takiego, którego nie można uniknąć.

Proporcjonalność dóbr - dobro poświęcone powinno mieć wartość niższą niż dobro chronione

Celowość działania w stanie wyższej konieczności - działanie umyślne i określony cel. Trzeba mieć świadomość niebezpieczeństwa i działać w celu jego uchylenia.

Nie można powoływać się na stan wyższej konieczności wtedy gdy wykonuje się obowiązku służbowe (oprócz ratowania własnego życia).

Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności:

- niebezpieczeństwo nie było bezpośrednie

- niebezpieczeństwa można było uniknąć

- dobro poświęcone miało wyższą wartość

Gdy przekroczono granice stanu wyższej konieczności to sąd może odstąpić od wymierzenia kary lub ją złagodzić, ale jest wina.

3. zgoda pokrzywdzonego

Nie ma przestępstwa, jeśli naruszenie lub zagrożenie dobra prawnego nastąpiło za zgodą pokrzywdzonego (który dysponował tym dobrem).

Warunki aby zgoda była prawnie skuteczna:

- pokrzywdzony musi swobodnie dysponować dobrem

- zgoda w chwili czynu

- bez przymusu

Ale zgoda na zabójstwo nie zwalnia sprawcy z odpowiedzialności za zabójstwo.

Można dysponować wszystkimi dobrami oprócz życia.

4.czynności lecznicze

Łączą się z ryzykiem niezamierzonych negatywnych skutków w postaci pogorszającego się stanu zdrowia pacjenta, uszkodzenia ciała lub śmierci pacjenta.

Żeby nie było charakteru przestępstwa:

- działanie musiało być podjęte w celach leczniczych

- leczący działał zgodnie z zasadami sztuki medycznej

- nie było błędu lekarskiego

Leczenie powinno się odbywać za zgodą pacjenta (oprócz wypadku ratowania życia).

Jeżeli pacjent nieletnie to wymagana zgoda rodziców. Jeżeli rodzice nie wyrażają zgody, to sąd rodzinny na czas zabiegu odbiera władzę rodzicielską. Ale konieczny jest warunek ratowania życia.

5. karcenie nieletnich

Wyłącza się przestępczość czynów, które mają charakter wychowawczy (czyn który narusza nietykalność cielesną, ale mieści się w ramach dozwolonego karcenia).

Karcenie musi mieć cel wychowawczy, wykonane przez rodziców lub prawnych opiekunów i nie może przekraczać pewnego stopnia intensywności.

Nie można karcić na zapas.

Karcenie nie może być okrucieństwem (wtedy dręczenie).

Konstytucja zabrania kar cielesnych.

Przyjmuje się, że rodzice mają uprawnienia do stosowania kar cielesnych.

6.ryzyko sportowe

- dyscyplina dozwolona

- działanie w celu sportowym

- nie zostały naruszone warunki danej dyscypliny sportowej

7. Ryzyko nowatorstwa

Kiedy jest ryzyko dopuszczalne to nie ma przestępstwa.

Cel: eksperyment poznawczy, medyczny, gospodarczy, techniczny.

Spodziewana korzyść ma istotne znaczenie. W świetle aktualnej wiedzy cel osiągnięcia korzyści jest zasadny. Działanie musi być zgodne z zasadami sztuki danej wiedzy i zgodne Sas wiedzą.

W eksperymencie medycznym i psychologicznym potrzebna jest zgoda pacjenta.

36. Istota kary w prawie karnym

kara - nie tylko w prawie karnym, ale dyscyplinowe, w prawie cywilnym etc.

kara kryminalna - osobliwa dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo wyrażające potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzona w imieniu państwa przez sąd. Wyrok zapada w imieniu RP. Do kar kryminalnych nie zaliczamy środków zabezpieczających. Posługiwanie się karą było przedmiotem refleksji filozoficznych.

Dwie teorie:

- bezwzględne (absolutne) kara to odpłata za przestępstwo

- względne - charakter kary, aby osiągnąć cele i zapobiec popełnieniu przestępstwa w przyszłości

Co to jest sądowy wymiar kary?

(sędziowski wymiar kary) - orzeczenie kary przez sąd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej

Zasada swobodnego uznania sędziowskiego w ramach ustawy.

Zasada indywidualizacji kary

Dyrektywy sądowego wymiaru kary:

- stopień winy sprawcy

- humanitaryzm kary

- stopień szkodliwości społecznej czynu

- prewencja indywidualna (cele wychowawcze i zapobiegawcze dla sprawcy)

- prewencja ogólna (kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa)

Kara śmierci ma jedynie prewencję ogólną.

Dyrektywy stopnia winy:

- przy ocenie zachowania sprawcy trzeba rozważyć, jak silny był jego stosunek do przestępstwa

- nic nie uzasadnia wymierzenia kary naruszającej godność człowieka, uszkadzającej ciało etc. Kara musi się mieścić w ramach humanitarnego postępowania z człowiekiem.

Stopień szkodliwości czynu:

Na podstawie przesłanki winy (podmiotowej) oraz sposobu (przedmiotowej):

- podmiotowej - motywacja, czy pod wpływem nacisku psychicznego

- przedmiotowej - w jaki sposób (czy była szczególnie okrutna, czy starali się naprawić szkodę)

PREWENCJA INDYWIDUALNA - skierowana z jednej strony na uniemożliwienie popełnienia tego samego czynu, ale i resocjalizacje

PREWENCJA OGÓLNA - odstraszanie innych

37. Kary i środki karne

Kara

1) grzywna - kara wolnościowa

2) ograniczenie wolności - kara wolnościowa

3) pozbawienie wolności

4) 25 p.w.

5) dożywocie

ad. 1

I - ustalenie ilości stawek dziennych od 10 do 360

II - określenie wartości stawki dziennej od 10 do 2000 PLN

- możliwość rozłożenia na raty

- przeliczenie grzywny na pozbawienie wolności możliwe - 2 stawki dzienne = 1 dzień pozbawienia wolności

- można łączyć grzywnę z innymi karami

- grzywna samoistna --> przewidziana w sankcji z dany czyn zabroniony

- jeśli przestępstwo miało na celu uzyskanie korzyści majątkowych to istnieje możliwość połączenia jej z pozbawieniem wolności

- jeśli kara została umorzona lub nadzwyczajnie złagodzona to w niektórych wypadkach można dać grzywnę za umorzenie lub złagodzenie kary p.w.

ad. 2

- od 1 do 12 miesięcy; w pełnych miesiącach

- sąd może "zasięgnąć opinii" skazanego co do kary

- obowiązek wykonywania prac

- ustalenie ilości godzin od 20 do 40 godzin w ciągu miesiąca (szpitale, pomoc społeczna, fundacje itd.)

- zabranie od 10 do 25% wynagrodzenia w obecnej pracy na dany cel (skazany nie może wypowiedzieć umowy o pracę, jeśli pracodawca wypowie to zamiana kary)

- bez zgody sąd u nie można zmieniać miejsca stałego zamieszkania

- skazany ma obowiązek informować o przebiegu kary (kurator)

ad. 3

- od 1 miesiąca do 15 lat; w miesiącach i latach

- system wolnej progresji - wpierw w Irlandii, warunki odbycia kary zależne czegoś tam

- 4 rodzaje więzień

dla odbywających karę po raz pierwszy

dla młodocianych

dla recydywistów

dla żołnierzy

- 3 typy więzień

zamknięte

półotwarte

otwarte

- możliwość przeniesienia do więzienia o niższym / wyższym rygorze

Środki karne:

- pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej art. 41 KK

Wyróżniamy 2 grupy utraconych przez skazanego uprawnień:

1. dotyczą uprawnień związanych z działalnością w sferze publicznej (czynne i bierne prawo wyborcze, prawo do udziału w wymiarze sprawiedliwości, prawo do pełnienia funkcji w organizacjach i instytucjach państwowych samorządowych, utrata stopnia wojskowego degradacja do szeregowca

2. dotyczące dodatkowego pozbawienia praw publicznych (utrata orderów odznaczeń i tytułów honorowych, utrata zdolności ich odzyskania w okresie trwania pozbawienia wolności Zakaz zajmowania określonych stanowisk. Sad może orzec gdy: sprawca nadużył stanowiska lub zawodu, okazał ze dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywania zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

- zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych

Za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub gdy prowadzenie pojazdu prze osobę zagraża

bezpieczeństwu w komunikacji, gdy sprawca był w stanie nietrzeźwości pod wpływem środka odurzającego lub

zbiegł z miejsca wypadku.

- przepadek przedmiotów

Przepadek przedmiotów dotyczy - przedmiotów stanowiących mienie ruchome które służy lub było

przeznaczone do popełnienia przestępstwa, przedmioty pochodzące bezpośrednio z przestępstwa, przedmiotów

których wytwarzanie posiadanie obrób lub przetwarzanie SA zakazane, przepadek korzyści majątkowych które

pośrednio pochodzą z przestępstwa.

- obowiązek naprawienia szkody

Sąd może orzec naprawienie szkody w całości lub części na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby

uprawnionej w razie skazania za pewne przestępstwa: za spowodowanie śmierci, ciężkiego uszczerbku na

zdrowiu. Sad może zobowiązać podmiot do zwrotu korzyści w całości lub części na rzecz SK chyba, że

korzyść ta podlega zwrotowi innemu podmiotowi.

- nawiązka

Orzekana jest jako obowiązek uiszczenia na rzecz pokrzywdzonego kwoty podwójnej wysokości w

stosunku do wyrządzonej szkody. Może być orzeczona za przestępstwo umyślne przeciwko zdrowiu lub życiu.

Może tez być przekazana na cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego przestępstwem zniesławienia.

Może tez być przeznaczona na rzecz ochrony środowiska.

- świadczenia pieniężne

Sąd może orzec świadczenia pieniężne na określony cel społeczny gdy odstępuje od wymierzenia kary.

- podanie wyroku do publicznej wiadomości - znaczenie ogólnoprawencyjne.

38. Nadzwyczajne złagodzenie kary i ustawowe podwyższenie wymiaru kary

Nadzwyczajne złagodzenie kary - wymiar kary poniżej dolnej granicy

- przypadki w ustawie (przekroczenie granic obrony koniecznej, popełnienie czynu w znacznie ograniczonym stopniu poczytalności,

w stanie wyższej konieczności)

- w stosunku do młodocianego, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze

- w szczególnie uzasadnionych wypadkach, gdy nawet najniższa kara byłaby za surowa (np. pokrzywdzony pojednał się ze

sprawcą, szkoda została naprawiona)

- ze względu na postawę sprawcy (czynny żal, robił wysiłki, aby naprawić szkodę)

- jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek

- w stosunku do sprawcy przestępstwa, który niezależnie od wyjaśnień złożonych w danej sprawie, ujawnił organom ścigania inne przestępstwa, których najniższe zagrożenie karą było powyżej 5 lat.

Sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę lub nawet warunkowo zawiesić w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on informacje dotyczące sprawy, będzie współpracował (świadek koronny).

Wymiar nadzwyczajnego złagodzenia kary:

- jeśli czyn stanowi zbrodnię sąd wymierza karę pozbawienia wolności od 1/3 dolnej granicy kary

- jeśli czyn jest występkiem i jeśli w sankcji przewidziana jest kara pozbawienia wolności od roku, sąd wymierza karę grzywny, albo

karę ograniczenia wolności

- jeśli czyn stanowi występek a dolna granica kary poniżej 1 roku też albo grzywna albo kara pozbawienia wolności

- jeśli za przestępstwo jest grzywna, ograniczenie wolności, bądź kara pozbawienia wolności do lat 2 to odstępuje od wymierzenia

kary, należy orzec środki karne

Zaostrzenie ustawowego wymiaru kary (sąd orzeka karę do górnej granicy zwiększoną o połowę)

Recydywa:

- specjalna zwykła (warunkiem żeby została zastosowana jest to, ażeby sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę

pozbawienia wolności, popełnił w ciągu 5 lat od odbycia, co najmniej 6 miesięcy po odsiedzeniu kary, inne przestępstwo umyślne, ale podobne do

przestępstwa. Sąd może zwiększyć zagrożenie o połowę - podobne tzn. to samo dobro, ten sam podmiot)

- specjalna wielokrotna (już został skazany w warunkach recydywy zwykłej, odbył co najmniej rok kary pozbawienia wolności, w

ciągu 5 lat od odbycia kary popełnia kolejne przestępstwo (przestępstwo przeciw życiu, zdrowiu, zgwałceniu, rozbój, kradzież z

włamaniem, inne przestępstwa przeciwko mieniu z groźbą użycia przemocy). Wtedy sąd musi orzec powyżej dolnej granicy

sankcji, a górną zwiększa o połowę). Recydywa specjalna to przynajmniej 3 przestępstwa spełniające warunki (i dalsze).

39. Środki zapobiegawcze

Środki zapobiegawcze:

- tymczasowe aresztowanie (może być stosowane tylko przez sąd, nie może stosować prokurator, podstawowa „stawka” 3

miesiące, może być przedłużona do 2 lat; stosujemy, gdy zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się osoby ( np. gdy

nie ma stałego miejsca zameldowania); uzasadniona obawa, że oskarżony będzie namawiał do składania fałszywych zeznań lub w

inny sposób utrudniał postępowanie karne; gdy zeznań lub gdy zarzuca się popełnienie zbrodni lub gdy występek z górną granicą

powyżej 8 lat.

Bez orzeczenia można zatrzymać na 48h. Tymczasowego aresztowania nie można stosować, gdy byłoby poważne niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia aresztanta, jak również gdy tymczasowe aresztowanie pociągałoby ciężkie skutki dla rodziny aresztowanego. SN na wniosek sądu właściwego może jeszcze przedłużyć tymczasowe aresztowanie. Czas tymczasowego aresztowania liczony jest od czasu zatrzymania.

Oprócz tymczasowego aresztowania pozostałe środki zapobiegawcze:

- poręczenie od osoby godnej zaufania

- poręczenie majątkowe

- poręczenie od zakładu pracy, szkoły, organizacji społecznej etc.

- może być orzeczony dozór policyjny; w ramach tego mogą być nałożone obowiązki (zakaz opuszczania miejsca zamieszkania,

odebranie paszportu, meldowanie się na policji etc.)

Kiedy można zatrzymać:

- każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku

- policja, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa

Można wydać postanowienie o „zaprowadzeniu pod przymusem”. Sąd może wymierzyć grzywnę za obrazę sądu lub niestawiennictwo. Może wydać list gończy za podejrzanym lub oskarżonym.

List żelazny - w stosunku do osoby oskarżonej i przebywającej za granicą. Zapewnienie, że jeśli stawi się w sądzie będzie odpowiadał z wolnej stopy. Przy liście żelaznym może być poświadczenie majątkowe.

40. Warunkowe umorzenie postępowania karnego

Możliwość warunkowego umorzenia postępowania karnego:

- bezwarunkowe umorzenie postępowania karnego, gdy sprawca zmarł

- sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

- warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności.

- w wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody, warunkowe umorzenie może być zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Sąd uznaje winę, ale nie wymierza kary, stosuje się wtedy okres próbny na czas od roku do 2 lat. Można też nałożyć następujące obowiązki:

- obowiązek informowania kuratora lub sądu o przebiegu próby

- obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego

- obowiązek wykonania zobowiązań alimentacyjnych

- obowiązek powstrzymania się od nadużywania alkoholu i używania środków odurzających

- sąd może również orzec świadczenia pieniężne np. na rzecz instytucji charytatywnych lub zakazać prowadzenia samochodu na okres 2 lat

Do okresu próby dolicza się 6 miesięcy i po tym okresie nie ma wpisu w centralnym rejestrze skazań.

Warunkowe umorzenie jest środkiem karnym dla celów wychowawczych. Są to najczęściej przestępstwa nieumyślne. Ważny element: okoliczności sprawy nie mogą budzić żadnych wątpliwości.

41. Różnice między postępowaniem przygotowawczym a postępowaniem sądowym

PRAWO CYWILNE

42. Osoby fizyczne i prawne

osoba fizyczna - osobą fizyczną jest człowiek od narodzin do śmierci. W dniu urodzenia zdobywa zdolność prawną. Płód nienarodzony może dziedziczyć po zmarłym w przeciągu 300 dni od poczęcia. Poroniony płód nie jest osobą fizyczną.

Na osobowość prawną składają się 2 elementy:

- zdolność prawna

- zdolność do czynności prawnych (zdolność do zaciągania zobowiązań we własnym imieniu (0-13 brak zdolności do czynności prawnych, 13-18 ograniczona zdolność do czynności prawnych)

osoba prawna - organizacja ludzi, która w swoich regułach strukturalnych wskazuje jakie działania, jakich ludzi i w jakich okolicznościach traktowane są jako działania tej organizacji, a nie tych ludzi. Osoba prawna powstaje w chwili wpisu do rejestru.

Musi posiadać nazwę - określoną w statucie lub akcie założycielskim, adres siedziby - najczęściej tam gdzie znajduje się organ zarządzający.

państwowe osoby prawne - Skarb Państwa, osoby strukturalnie i majątkowo powiązane z państwem (jednoosobowe spółki skarbu państwa, PAN, publiczne szkoły wyższe itp)

osoby prawne gospodarcze - osoby profesjonalnie trudniące się prowadzeniem działalności gospodarczej

osoby prawne niegospodarcze - stowarzyszenia, partie, fundacje, szkoły wyższe itp

osoby prawne typu korporacyjnego - członkowie poprzez wniesione udziały lub składki tworzą majątek osoby prawnej i uzyskują uprawnienia do oddziaływania na dalszy ich los

43. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych

zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem prawa lub obowiązku

zdolność do czynności prawnych - zdolność do samodzielnego dysponowania prawem i/lub obowiązkami, nabywa się ją z wiekiem:

przed 13 rokiem życia - brak

pomiędzy 13 - 18 rokiem życia - ograniczona zdolność do czynności prawnych, przy większości czynności prawnych potrzebna zgoda opiekuna

ukończone 18 lat - pełne zdolności do czynności prawnych

Osoby całkowicie ubezwłasnowolnione też nie mają zdolności do czynności prawnych

44.Czynności prawne

Czynność prawna - jest to czynność dokonywana przez osobę fizyczną lub prawną, która służy do nawiązania stosunku cywilno-prawnego. Czynności mogą wynikać z ustaw, z umów, jak również stosunek cywilno-prawny może być nawiązany przez czyny niedozwolone. Czynności - jednostronne (złożone oferty, sporządzanie testamentu) i dwustronne (umowy).

Czynności:

- konsensualne (udzielenie pełnomocnictwa)

- realne (potrzebny jest aktywny udział dwóch osób)

Czynności:

- zobowiązujące (zobowiązanie do płacenia świadczenia na rzecz danej osoby)

- rozporządzające ( czynności dotyczące zmiany w zakresie istniejącego już porządku prawnego, np. ustanowienie hipoteki, zbycie

swojej własności)

Czynności dwustronnie zobowiązujące - najczęstsze.

Czynności:

- odpłatne np. sprzedaż, nabycie spadku

- nieodpłatne

45. Przesłanki ważności czynności prawnej

4 przesłanki ważności czynności prawnej:

- osoba dokonujące czynności prawnej musi mieć do niej zdolność prawną

- czynność prawna nie może być sprzeczna z prawem ani z zasadami współżycia społecznego

- jeżeli dla danej czynności prawnej przewidziana jest konkretna forma, czynność musi być tak dokonana

- czynność musi być wolna od wad (brak świadomości lub swobody w chwili dokonywania czynności, gdyby nie ten błąd byśmy tej

czynności nie dokonali; pozorność oświadczenia woli - czynność pozorna, np. fałszywe darowizny; groźba - wymuszenie na innej

osobie, np. rozporządzanie moim mieniem)

46. Wady oświadczenia woli

Brak świadomości lub swobody - oświadczenie woli złożone przez osobe, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzęecie decyzji i wyrażenie woli, jest bezwzglednie nieważne.

Pozorność - zgodnie z art. 83 k.c. pozorność polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli umawia się z adresatem tego

oświadczenia, iz: a) oświadczenie woli ma nie wywoływać żadnych skutków prawnych mimo istnienia zewnętrznych symptomów ich powstania, bądź też b) mogą powstać inne skutki prawne aniżeli te, które zostały oznaczone w treści oświadczenia woli (np. strony zawieraja umowe sprzedaży, chociaż umawiają się, że w rzeczywistosci dojdzie do skutku umowa darowizny).

Błąd - przez „błąd" należ rozumieć falszywe wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy, a zatem mylne wyobrażenie lub brak w ogóle wyobrażenia (bład sensu stricto), jak również mylne wyobrażenie o treści składanego oświadczenia (pomyłka)

Groźba - zgodnie z art. 87 k.c., kto zlożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten moż uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu albo innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

47. Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo

Pełnomocnictwo to jednostronne oświadczenie osoby (mocodawcy), na mocy którego inna osoba (pełnomocnik) staje się upoważniona do działania w imieniu mocodawcy. Innymi słowy, każda czynność wykonana przez pełnomocnika w imieniu mocodawcy i w zakresie udzielonego pełnomocnictwa wywoła skutki bezpośrednio w sferze prawnej mocodawcy.

Przykład: jeśli Kowalski udzieli Nowakowi pełnomocnictwa do sprzedania jego samochodu, to Nowak będzie mógł skutecznie zbyć ten samochód w imieniu Kowalskiego, podpisując się na umowie jako Nowak działający w imieniu Kowalskiego.

Jakie są rodzaje pełnomocnictwa?
Mocodawca może ustanowić takie pełnomocnictwo, w którym pełnomocnik będzie mógł dokonywać wszystkich czynności w zakresie tzw. zwykłego zarządu (pełnomocnictwo ogólne). Powinno być ono zawarte na piśmie pod rygorem nieważności. Może ustanowić też pełnomocnictwo rodzajowe, dzięki któremu pełnomocnik będzie mógł dokonywać w imieniu mocodawcy czynności prawnych określonego rodzaju (np. sprzedawanie nieruchomości, zawieraniu umów o pracę w imieniu przedsiębiorstwa itp.). Może ustanowić wreszcie pełnomocnictwo szczególne - do dokonania w imieniu mocodawcy określonej czynności prawnej (np. do sprzedaży określonego mieszkania).

Można także udzielić pełnomocnictwa kilku pełnomocnikom. Wtedy każdy z nich może działać samodzielnie. Jeśli chcemy wyraźnie zastrzec, że muszą oni działać łącznie to powinniśmy to wyraźnie zaznaczyć w umowie.

Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu innej osoby, zwanej reprezentowanym, oraz że pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.Działanie przedstawiciela charakteryzuje się dwiema cechami. Po pierwsze - przedstawiciel podejmuje je nie w swoim, lecz w imieniu innej osoby. Po drugie - z czynności prawnej przedstawiciela wynikają skutki prawne nie dla niego, lecz dla osoby reprezentowanej. Na przykład umowę sprzedaży zawiera wprawdzie przedstawiciel, ale sprzedawcą jest osoba, którą on reprezentuje i ją obciążają wszystkie obowiązki sprzedawcy. Stosunek prawny nawiązuje się między kupującym i osobą reprezentowaną, a nie między kupującym i przed­stawicielem. Przepisy kodeksu cywilnego regulują dwa rodzaje przedstawicielstwa: 1) przedstawicielstwo ustawowe, 2) pełnomocnictwo. Różnią się one źródłem umocowania przedstawiciela. Przedstawicielstwo ustawowe cechuje się tym, że prawo przedstawi­ciela do dokonywania czynności prawnych w imieniu drugiej osoby wynika z przepisu ustawy. Przedstawicielami ustawowymi są przede wszystkim rodzice w stosunku do dzieci podlegających ich władzy rodzicielskiej (art. 98 § l k.r. i op.), przy czym każde z nich może działać samodzielnie. Przedstawicielem ustawowym ubezwłasnowolnionego częściowo jest kurator, kapitan morskiego statku handlowego jest przedstawicielem ustawowym armatora poza portem macierzystym. Jak widać, celem przedstawicielstwa ustawowego jest z reguły umożliwienie dokonywania czynności prawnych osobom, które z powodu braku wymaganej prawem zdolności do czynności prawnych lub z innych powodów (np. nieobecno­ści) same działać nie mogą. Pełnomocnictwo jest rodzajem przedstawicielstwa, w którym prawo przedstawiciela do dokonywania czynności prawnych w cudzym imieniu opiera się na woli osoby reprezentowanej (mocodawcy). Udzielić pełnomocnictwa może każda osoba fizyczna i prawna, mająca zdolność do czynności prawnych. Udzielenie pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością prawną. Pełnomocnikiem może być także osoba mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnik może mieć umocowanie równocześnie dwu osób, ale powinien działać w interesie obu stron, nie naruszając interesów żadnej z nich. W zasadzie nie może on jako pełnomocnik innej osoby zawierać umów ze sobą samym, chyba że nie może zajść naruszenie interesu mocodawcy.

48. Oferta, umowa przedwstępna

Oferta - oświadczenie woli osoby fizycznej lub prawnej skierowane do innej osoby fizycznej lub prawnej, oświadczenie to zawiera propozycję zawarcia umowy i określa jej główne postanowienia

Przyjęcie oferty - zawarcie umowy jeżeli osoba do której oferta jest skierowana nie ma zastrzeżeń; jeśli ma zastrzeżenia to oferta nie wiąże skutków cywilno - prawnych

Umowa przedwstępna - przyżeczenie zawarcia umowy w jakimś terminie, najczęście u.p. związana jest z zadatkiem (10% wartości przedmiotu umowy; zadatek jest zabezpieczeniem dla obu stron, iż umowa zostanie przyjęta, stosowane najczęściej w przypadku nieruchomości); jeśli strona będąca nabywcą odstępuje (z własnej winy) od umowy to zadatek przepada, jeśli sprzedający nie dotrzyma warunków (z własnej winy) to płaci podwójną wartość zadatku. Jeśli wina była niezależna od stron to zadatek musi zostać oddany.

49. Przedawnienie roszczeń cywilnych

Pojecie i skutki przedawnienia W mysl art. 117 § l k.c. roszczenia majatkowe ulegaja przedawnieniu. Jak z tego wynika, nie ulegaja przedawnieniu prawa nie bedace roszczeniami (np. prawo wlasnosci) i roszczenia o niemajatkowym charakterze (np. roszczenia przyslugujace w razie naruszenia dóbr osobistych) „Ulegaja przedawnieniu" oznacza, ze ten, przeciwko komu przysluguje roszczenie (dluznik), moze uchylic sie od jego zaspokojenia, jesli uplynal okreslony w ustawie termin (art. 117 § 2 k.c.). Sad nie moze wiec uwzglednic terminu przedawnienia z urzedu, a jedynie na podniesiony zarzut. Dluznik moze jednak po uplywie terminu przedawnienia zrzec sie korzystania z zarzutu przedawnienia.

Terminy przedawnienia Art. 119 k.c. stanowi, ze terminy przedawnienia nie moga byc skracane ani przedluzane przez

czynnosc prawna, co oznacza, ze przepisy regulujace dlugosc tych terminów maja charakter

bezwzglednie obowiazujacy.

Ogólne terminy przedawnienia (gdy przepisy szczególne nie stanowia inaczej) wynosza :

a. dla roszczen o swiadczenia okresowe (np. alimenty, renty, czynsze) - trzy lata;

b. dla roszczen zwiazanych z prowadzeniem dzialalnosci gospodarczej (gdy osoba fizyczna

lub prawna, której roszczenie majatkowe przysluguje, zarobkowo trudni sie dzialalnoscia

gospodarcza i roszczenie jej pozostaje w zwiazku z ta dzialalnoscia) - trzy lata;

c. dla innych roszczen - dziesiec lat;

d. roszczenie stwierdzone wyrokiem sadu, a takze ugoda i orzeczeniem sadu polubownego

przedawnia sie z uplywem lat dziesieciu (nawet gdyby termin przedawnienia roszczen tego

rodzaju, co zasadzone, byl krótszy).

Poczatek biegu przedawnienia Poczatek biegu przedawnienia rozpoczyna sie wedlug art. 120 § l k.c. od dnia, w którym roszczenie stalo sie wymagalne (gdy wierzyciel moze juz zadac spelnienia swiadczenia). Jesli wymagalnosc

roszczenia zalezy od podjecia okreslonej czynnosci przez uprawnionego (np. od wezwania dluznika do spelnienia swiadczenia - art. 455 k.c.), bieg terminu przedawnienia rozpoczyna sie od dnia, w którym roszczenie staloby sie wymagalne, gdyby uprawniony podjal czynnosc w najwczesniej mozliwym terminie (art. 120 § l k.c.). Poczatek biegu przedawnienia roszczen

o zaniechanie rozpoczyna sie od dnia, w którym dluznik nie zastosowal sie do tresci roszczenia (art. 120 § 2 k.c.).

Zawieszenie biegu przedawnienia W mysl art. 121 k.c. bieg przedawnienia ulega zawieszeniu:

a. co do roszczen, które przysluguja dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania

wladzy rodzicielskiej (chodzi tu o ochrone interesów dzieci uzaleznionych w okresie trwania

wladzy rodzicielskiej od rodziców),

b. co do roszczen, które przysluguja osobom nie majacym pelnej zdolnosci do czynnosci

prawnych przeciwko osobom sprawujacym opieke lub kuratele -przez czas sprawowania

przez te osoby opieki lub kurateli (podobnie jak przy dzieciach z uwagi na ochrone tych

osób),

c. co do roszczen, które przysluguja jednemu malzonkowi przeciwko drugiemu przez czas

trwania malzenstwa (zeby uniknac konfliktów dla dobra istniejacego malzenstwa),

d. co do wszelkich roszczen, gdy z powodu sily wyzszej (zdarzenie o charakterze

obiektywnym, np. powódz, niedzialanie sadów) uprawniony nie moze ich dochodzic przed

sadem lub innym organem powolanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas

trwania przeszkody.

Skutkiem zawieszenia jest to, ze przez pewien okres bieg przedawnienia nie rozpoczyna sie, a

jesli juz sie rozpoczal, ulega zatrzymaniu na czas trwania przeszkody, a po jej ustaniu biegnie

w dalszym ciagu, zas czasu trwania przeszkody nie wlicza sie do tego biegu.

Wstrzymanie zakonczenia biegu przedawnienia Podobny charakter do zawieszenia biegu przedawnienia ma tzw. wstrzymanie jego zakonczenia, polegajace na tym, ze w razie zaistnienia pewnych okoliczno sci przedawnienie biegnie, ale jego bieg moze sie zakonczyc dopiero po uplywie okreslonego czasu od ustania tych okolicznosci.

Przerwanie biegu przedawnienia Przerwanie biegu przedawnienia oznacza, ze zaistnienie pewnych zdarzen powoduje, iz bieg przedawnienia przerywa sie, a po przerwie biegnie od nowa. Nie dolicza sie wiec - w odróznieniu do zawieszenia - okresu, jaki minal od rozpoczecia biegu przedawnienia do wystapienia zdarzenia powodujacego przerwanie.

50. Istota prawa rzeczowego

Prawo rzeczowe normuje prawo własności i inne prawa do rzeczy takie jak:

- p. własności

- ograniczone prawo rzeczowe

- posiadanie

Prawa rzeczowe charakteryzują się dwiema cechami. Po pierwsze, należą one do grupy praw podmiotowych bezwzględnych, w odróżnieniu na przykład od praw wynikających z zobowiązań, które mają charakter względny. Prawa rzeczowe służą więc przeciwko wszystkim. Po drugie zaś, prawa rzeczowe dotyczą rzeczy, są prawami odnoszącymi się do określonej rzeczy ruchomej lub nieruchomej.

Prawa rzeczowe jako prawa podmiotowe bezwzględne są skuteczne przeciwko naruszeniom chronionych dóbr ze strony jakiejkolwiek osoby. Prawa te są chronione w razie każdego bezprawnego ich naruszenia. Na przykład ochrona prawa własności, najważniejszego i występującego najczęściej prawa rzeczowego, realizowana jest w stosunku do każdego, kto pozbawia właściciela posiadania rzeczy, albo w inny sposób narusza jego uprawnienia właścicielskie. Właściciel może żądać wydania rzeczy od każdej osoby, u której rzecz się znajduje.

51. Prawo własności

Prawo własności - najszersze prawo do rzeczy; pozwala właścicielowi korzystać z rzeczy i rozporządzać nimi z wyłączeniem innych osób; właściciel może korzystać z prawa własności w granicach określonych przepisami prawa i społeczno - gospodarczego przeznaczenia prawa własności.

Prawo do korzystania z rzeczy polega na faktycznym władaniu rzeczą, na możności jej używania i przetwarzania, i wreszcie, co ma istotne znaczenie, na pobieraniu wszelkich pożytków, jakie rzecz przynosi. Pożytki przynoszone przez rzecz mogą mieć charakter naturalny (np. plony rodzone przez ziemię, cielęta, owoce) lub też przybierać postać pożytków cywilnych (np. czynsz za wydzier­żawioną nieruchomość). Wszystkie one stają się własnością właściciela rzeczy, która je przynosi.

Prawo do rozporządzania rzeczą polega na możności swobodnego dokonywania czynności prawnych, skutkiem których jest wyzbycie się własności, np. sprzedanie lub podarowanie rzeczy, albo obciążenie rzeczy ograniczonym prawem rzeczowym, np. ustanowienie hipoteki na nieruchomości.

Wzorem prawa rzymskiego określa się często prawo własności jako triadę uprawnień: prawo do władania rzeczą, prawo do korzystania z rzeczy, prawo do rozporządzania rzeczą (ius utendi, fruendi et disponendi).

Przepisy kodeksu cywilnego łączą dwa pierwsze elementy we wspólnym pojęciu korzystania.

Przepisy kodeksu cywilnego przewidują rygorystyczne środki ochrony własności. Jeśli prawo własności zostało naruszone przez zagarnięcie rzeczy, właścicielowi przysługuje roszczenie windykacyjne, czyli roszczenie o wydanie rzeczy. Roszczenie to kieruje się przeciwko każdemu, w czyim posiadaniu rzecz się znajduje. Jeżeli czyjeś prawo własności zostało naruszone w inny sposób, na przykład ktoś systematycznie przepędza bez zezwolenia bydło przez grunt sąsiada, właścicielowi służy roszczenie n e g a t o r y j n e, czyli roszczenie o zaprzestanie naruszania prawa własności. W razie potrzeby właściciel może wystąpić przeciwko osobie naruszającej jego prawo własności z odpowiednim powództwem do sądu.

52. Ograniczone prawo rzeczowe

Pojęcie i rodzaje ograniczonych praw rzeczowych

Ograniczone prawa rzeczowe to prawa przysługujące osobie fizycznej lub prawnej względem rzeczy będących własnością innej osoby. Wskutek ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego, uprawnienia właściciela rzeczy ulegają pewnemu uszczupleniu na rzecz innej osoby, której to ograniczone prawo rzeczowe przysługuje. Charakter i zakres ograniczenia prawa własności zależy od rodzaju ograniczonego prawa rzeczowego, jakie obciąża dany przedmiot, a także ewentualnie od treści zawartej przez strony umowy (Jeżeli do ustanowienia prawa doszło w drodze umowy). Kodeks cywilny odróżnia siedem rodzajów ograniczonych praw rzeczowych:

1) użytkowanie

dotyczy zarówno rzeczy ruchomej jak i nieruchomości

a) nowy użytkownik będzie miał prawo korzystać z rzeczy

b) prawo do pobierania pożytków

użytkowanie może być odpłatne lub nieodpłatne

użytkowanie jest prawem osobistym

2) zastaw

jest prawem służącym zabezpieczeniu wierzytelności lub długu

ustanawia się na rzeczach ruchomych, akcjach, obligacjach, prawach (np. autorskich)

wydanie rzeczy konieczne do zastawu

dług idzie za rzeczą

3) służebność

właściciel pozwala korzystać komuś ze swojej nieruchomości

służebności czynne - prawo przejazdu przez czyjąś drogę, przepędzanie bydła

służebności bierne - zakaz wznoszenia budynków ponad pewną wysokość

służebność gruntowa - nieruchomość obciążona jest obciążona prawem na rzecz innej nieruchomości zwanej władnącą, służebność częścią nieruchomości gruntu, zapisana jest w xiędze wieczystej

służebność osobista-

4) własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego

spółdzielnia właścicielem, ja mogę korzystać, wynajmować lub nawet sprzedać

najsilniejsze z ograniczonych praw rzeczowych

trzeba być członkiem spółdzielni

5) spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego

6) prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

7) hipoteka

jest prawem służącym zabezpieczeniu wierzytelności lub długu

tylko na nieruchomościach

konieczne wpisanie do xięgi wieczystej

dług idzie za rzeczą

53. Posiadanie

Pojęcie posiadania Posiadanie polega na sprawowaniu rzeczywistego władztwa nad rzeczą. Posiadanie nie jest więc prawem, lecz stanem faktycznym, w którym posiadacz sprawuje nad rzeczą taką władzę, jaka odpowiada treści jednego z praw podmiotowych (np. własności, użytkowania), niezależnie od tego czy w rzeczywis­tości przysługuje mu takie prawo⁵⁶. Inaczej można powiedzieć, że jest to moc wykonywania określonego prawa, którą należy odróżnić od samego prawa. Złodziej ma „moc wykonywania prawa własności" nad skradzioną rzeczą, nie ma on jednak „prawa" własności⁵⁷. Posiadanie rozumiane jako stan faktyczny i własność lub inne prawo podmiotowe są więc odrębnymi pojęciami i należy je traktować roz­łącznie⁵⁸. W praktyce właściciel rzeczy jest najczęściej równocześnie jej po­siadaczem, z posiadaniem najczęściej łączy się prawo własności. Wtedy władza faktyczna - posiadanie - opiera się na tytule prawnym, jakim jest własność. Może być jednak inaczej, prawo i stan faktyczny mogą iść własnymi, oddzielnymi drogami. Posiadanie jest władaniem rzeczą dla siebie samego, we własnym interesie. Tym różni się od dzierżenia, które polega na władaniu rzeczą za inną osobę.

Na posiadanie składają się dwa elementy:

a) faktyczne władztwo nad rzeczą

b) wola władania rzeczą.

Rodzaje posiadania Prawo cywilne daje podstawę do odróżnienia następujących rodzajów po­siadania:

a) posiadanie samoistne,

b) posiadanie zależne,

c) posiadanie służebności.

Posiadaczem samoistnym jest posiadacz rzeczy, który nią włada jak właściciel. Nie traci on posiadania przez to, że oddaje rzecz innej osobie w posiadanie zależne.

Posiadaczem zależnym nazywamy tego, kto sprawuje faktyczne władzt­wo nad rzeczą jako najemca, dzierżawca, użytkownik, zastawnik lub mający inne prawo podmiotowe, z którym łączy się władztwo nad cudzą rzeczą. Do powstania posiadania zależnego dochodzi zazwyczaj w drodze zawarcia odpowiedniej umowy, np. najmu. Posiadanie zależne jest więc sprawowaniem władztwa w zakresie odpowiadającym treści innych praw podmiotowych niż własność. Jak wynika z powyższych uwag, rzecz może się znajdować jednocześnie w posiadaniu dwóch osób, z których jedna włada nią pośrednio (posiadacz samoistny), a druga bezpośrednio (posiadacz zależny), co ma miejsce na przykład przy wynajęciu lub wydzierżawieniu rzeczy.

Posiadaczem służebności jest ten, kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości. Rozmiary władztwa nad cudzą rzeczą są tutaj minimalne.

54. Źródła zobowiązań

1) Czynności prawne. Stanowią one w obrocie cywilnym najczęstsze i najważniejsze źródło stosunków zobowiązaniowych. Dotyczy to przede wszyst­kim czynności prawnych dwustronnych (umów).

2) Czyny niedozwolone, w wyniku których powstaje szkoda i naru­szenie czyjegoś prawa podmiotowego, powodują powstanie stosunku zobowią­zaniowego między sprawcą lub inną osobą odpowiedzialną, a tym, komu wyrządzono szkodę. Treścią zobowiązania jest obowiązek naprawienia szkody.

3) Akty administracyjne, czyli jednostronne, indywidualne decyzje organów administracji państwowej

4) Inne zdarzenia. Grupa ta obejmuje szczególne rodzaje zdarzeń pra­wnych, powodujących powstanie zobowiązań. Ich ilość i znaczenie są stosunkowo niewielkie. Do grupy tej należą w szczególności:

a) prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia,

b) bezpodstawne wzbogacenie.

Bezpodstawne wzbogacenie (art. 405 k.c.): Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to było nie możliwe to do zwrotu jej wartości (podwójna kwota wynagrodzenia np. wynagrodzenie za kogoś. Wtedy jest obowiązek zwrotu w pełnej wysokości). Musi być substrat tego wzbogacenia. Np. zakup telewizora - trzeba go zwrócić lub jego równowartość.

55. Zasady odpowiedzialności w prawie cywilnym

Przez odpowiedzialność prawną należy rozumieć obowiązek ponoszenia prze­widzianych przez prawo niekorzystnych skutków zachowania własnego lub innych osób.

Odróżniamy odpowiedzialność karną, odpowiedzialność dyscyplinarną, odpowie­dzialność cywilną i inne.

Odpowiedzialność karna przybiera postać kary pozbawienia wolności, kary grzywny, pozbawienia praw publicznych.

Odpowie­dzialność dyscyplinarna ma formę nagany, potrącenia z zarobku, wydalenia ze służby itp

Odpowiedzialność cywilna charakteryzuje się tym, że ma postać wyłącznie majątkową i owe konsekwencje mogą dotknąć tylko mienia osoby odpowiedzialnej. Odpowiedzialność cywilna charakteryzuje się także tym, że zachodzi w zasa­dzie tylko wówczas, gdy powstała szkoda. Odpowiedzialność cywilna przybiera postać obowiązku naprawienia szkody. Istnieje szereg rodzajów odpowiedzialności cywilnej, w zależności od branego pod uwagę kryterium podziału. W zależności od źródła odpowiedzialności cywilnej występować może:

1) odpowiedzialność umowna (kontraktowa), która jest konsekwencją niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Odpowiedzialność kontrak­towa powstaje wówczas, gdy przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy kontrahent poniósł szkodę.

2) odpowiedzialność poza­umowna (deliktowa) powstająca we wszystkich innych przypadkach wyrządze­nia szkody, gdy strony nie były do momentu powstania szkody związane stosunkiem prawnym.

Odpowiedzialność cywilna jest z reguły odpowiedzialnością osobistą, co oznacza, że wierzyciel może dochodzić swej należności na całym istniejącym i przyszłym majątku dłużnika. Odpowiedzialności osobistej przeciwstawia się odpowiedzialność rzeczową, która występuje jako wyjątek od ogólnej reguły. Odpowiedzialność rzeczowa polega na tym, że wierzyciel może dochodzić swojej należności na określonej rzeczy - bez względu na to czyją ona jest własnością. Odpowiedzialność cywilna jest z reguły nieograniczona i ciąży na całym majątku osoby odpowiedzialnej bez ograniczenia, do pełnej kwoty zasądzonego odszkodowania. Odpowiedzialność cywilna może być oparta na jednej z następujących zasad: a) zasadzie winy, b) zasadzie ryzyka, c) zasadzie słuszności, d) zasadach współżycia społecznego. Podstawowe znaczenie ma odpowiedzialność na zasadzie winy, nieco mniejsze odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Pozostałe dwie zasady odgrywają niewielką rolę.

56. Pojęcie szkody i jej naprawienia

Przez szkodę należy rozumieć uszczerbek w obecnym i przyszłym majątku, jakiego poszkodowany doznaje wbrew swojej woli. Szkodę stanowi więc różnica między dwoma stanami majątkowymi: tym po wyrządzeniu szkody, i tym, który by istniał, gdyby szkody nie wyrządzono.

Szkoda majątkowa obejmuje 2 elementy:

1. Strata - efektywny uszczerbek pomniejszający majątek poszkodowanego,

2. Utracony zysk, czyli korzyści, jakie poszkodowany byłby osiągną, gdyby mu szkody nie wyrządzono

Istnieją dwa typy szkód majątkowych:

1. Na mieniu (te wyrządzone na majątku, bez związku z osobą poszkodowanego np. zniszczenie rzeczy)

2. Na osobie (te, które są następstwem uszkodzenia ciała, lub wywołania rozstroju zdrowia, a więc mają związek z osobą np. utracone w skutek choroby zarobki, zniszczona w skutek wypadku odzież)

Wysokość szkody - może być ustalona przez zainteresowanych lub sprecyzowana przez sąd w trakcie procesu.

Odpowiedzialność za szkodę: podstawą takiej odpowiedzialności może być umowa, w której jedna ze stron przyjmuje na siebie obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej drugiej stronie (np. umowa ubezpieczenia). Najczęściej jednak podstawę odpowiedzialności za szkodę stanowi ustawa, która łączy w sobie obowiązek naprawienia szkody z rozmaitymi zdarzeniami, a przede wszystkim z czynami niedozwolonymi (odpowiedzialność deliktowa) i z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umów (odpowiedzialność kontraktowa -art. 471 k.c.- "Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania, bądź nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie, lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi." Przesłanki do odpowiedzialności kontraktowej:

Naprawienie szkody może nastąpić:

a. Przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego (restytucja naturalna)

b: przez zapłatę odszkodowania (restytucja pieniężna). W sprawie wysokości odszkodowania k.c. przyjmuje generalną zasadę, że ma ona odpowiadać wysokości szkody.

58. Dziedziczenie ustawowe i testamentowe, ważność testamentu

Dziedziczenie - według definicji słownikowej - polega na tym, iż z chwilą śmierci spadkodawcy prawa i obowiązki zmarłego (spadek) przechodzą na jedną lub kilka osób (spadkobierców).
Spadkiem jest ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci, z wyjątkiem tych, które są ściśle związane z jego osobą oraz tych, które przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego czy są one spadkobiercami. Prawo cywilne wyróżnia następujące rodzaje dziedziczenia:
1) ustawowe - następuje w sytuacji, gdy np.: spadkodawca nie zostawił testamentu, bądź okazał się on nieważny, bądź spadkobierca testamentowy spadek odrzucił lub został uznany za niegodnego, albo zmarł przed spadkodawcą. Kolejność dziedziczenia ustawowego określają art. 931-937 Kodeksu cywilnego,
2) testamentowe - spadkobiercą staje się osoba wskazana w testamencie. Formy testamentu określają art. 949-954 Kodeksu cywilnego.

59. Dobra osobiste

Dobra osobiste - (art. 23 KC) to dobra osobowe człowieka jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek tajemnica korespondencji, nietykalność cielesna, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska pozostaje pod ochroną prawa cywilnego, niezależnie od tego, jaka jest ochrona przewidziana innymi przepisami. Ochrona może być dublowana. Dobra osobiste są niezbywalne, są to prawa tzw. podmiotowe. Każde naruszenie pociąga za sobą konsekwencje prawne, jednak sam pokrzywdzony decyduje czy dochodzić swych praw czy nie (powództwo z własne inicjatywy). Chyba, że pozew dotyczy osoby zmarłej. Ktoś, kto reprezentuje jakąś np. firmę, której dobra zostały naruszone, też może wszcząć postępowanie.

---