Ćwiczenie 1 04.10.2011

Charakterystyka środowiska hodowlanego

Środowisko naturalne - zespół czynników biotycznych i abiotycznych kształtowanych zgodnie z prawami przyrody bez ingerencji człowieka , oddziałuje na zwierzęta wolnożyjące a środowisko sztuczne oddziałuje na zwierzęta hodowlane

Środowisko hodowlane może być zbliżone do środowiska naturalnego:

• Wybiegi i pastwiska

• gospodarstwa ekologiczne

• amatorskie hodowle np. drobiu

• opór środowiska nie jest groźny

Opór środowiskowy-suma niekorzystnie oddział. na zw. czynników środ. hod. ograniczających prawidłowe funkcje fizjologiczne oraz behawioralne

Mikrośrodowisko hodowlane- Środowisko w którym zw. mają własny mikroklimat i mini ekosystem

Środowisko bytowania :

• miejsce przebywania zw. towarzyszących lub mieszkających w pomieszczeniach razem z ludźmi

• gat. zw. wolnożyjące w środowisku naturalnym

Części składowe środowiska naturalnego:

• Czynniki abiotyczne = nieożywione(powietrze, światło, parametry mikroklimatu, gleba, woda)

• Czynniki biotyczne - grupa czyn. ożywionych kształtujących środowisko naturalne (rośliny, zwierzęta, drobnoustroje)

Środowisko hodowlane

• Cz. Środ Nat wyodrębnione przez człowieka

• Czynnik wiodący-człowiek nieustannie modelujący je , od wiedzy i umiejętności i wzg. Ekonom. Zależy jego przygotowanie

Parametry charakter. środowisko naturalne:

A System utrzymania:

• Żywienie

• Pojenie

• Użytkowanie

• Zabiegi pielęgnacyjne

• Prewencja

B System użytkowania

C Mikroklimat pomieszczenia :

• Temp.

• Wilgotność

• Ochłodzenie i ruch powietrza

• Skład powietrza

• Oświetlenie

D budynek inwentarski

E pastwisko:

• Rodzaj gleby

• Zaw. Pierwiastków

• Zbiorniki wodne

F wybieg

siedliska hodowlane:

EKISTYKA - nauka o osiedlach ludzkich, lokalizacji siedlisk hod.m.in. obiektów inwentarskich, obejmująca planowanie na poziomie regionalnym, miejskim i gminnym

Funkcja bud inwentarskiego:

• Specyficzny mikrobiotop dla stworzenia dogodnego środ. dla przebywających tam zwierząt

• Urządzenie klimatyczne niezbędne do wytw. mikroklimatu optymalnego dla gat. grupy technolog.

• Jest wielkością wypadkową zależna od:

• Zewn. Czynników meteorologicznych

• Właściwości izolacyjnych budynku

Obsady zwierzęcej, produkującej ciepło i metabolity(silny czynnik mikroklimatyczny)

Higiena zwierząt:

• Interdyscyplinarna dziedzina z pogranicza nauk wet. i zootech. , a jej główny kier. Badań to relacje zwierze-środ-człowiek

• Nauka badająca warunki środ. życia zw. i opracowująca normy utrzymania zw. tak by zw. było zdrowe i miało dobrą odporność

Zoohigiena:

• Określa zasady utrzymania i pielęgnowania zw. gosp w różnych warunkach gosp., porach roku, w zależności od gat., rasy itp.

• Zasady utrzymania zw. w warunkach zbliżonych do nat.

• Ustanawia przepisy:

• Usytuowania i rozmieszczenia bud inw

• Wielkość budynku do obsady i technologii prod

• Metody wentylacji i…

• Podłoga i ściółka

• Sposoby użytkowania

Prewencja wet.:

• p/działa spadkowi odporn. Ogólnej i elim. Stadium zagrożenia spadkowi produkcji

• przeciwdziała wystąpieniu choroby

Profilaktyka:

• niedopuszcza do wystąpienia choroby i utrzymuje organizm w zdrowiu

• zabezpieczenie odporności siarowej

• immunoprofilaktyka swoista

• działania zapobiegawcze dot. zw. w obrębie grup technologicznych np.:

• prof. Okresu noworodka

• okresu okołoporodowego

• okresu około odsadzeniowego

• profilaktyka cyklu laktacji, tuczu, opasu

System utrzymywania zwierząt

• zależy od:

• obsady

• gat., wieku, płci, rasy

• stanu fizjologicznego

• Rodzaju podłoża

• Sposobu podaży paszy

• W zależności od osady system:

• Ekstensywny ≤ 50

• Półintensywny 150 opasów, 300-500 tuczników

• Intensywny > 300-500 do kilku tysięcy

Rodzaje podłogi:

• Ściołowy (10 kg słomy /krowę/dzień)

• Płytka i głęboka ściółka

• Spadek ryzyka urazów

• Spadek zapadalności na choroby zakaźne

• Obory są bardziej suche niż bezściołowe

• Słoma może oczyszczać racice -kał na nich nie zasycha

Podłogi muszą być gładkie, nie śliskie, twarde, równe i stabilna pow.

• Podłogi ażurowe

• Bezściołowy

• Szczelinowy(Łączna pow. Belek>od łącznej pow szczelin)

• Rusztowy(pow belek<pow szczelin)

Podłogi rusztowe

• Ruszty nad kanałami stosuje się przy kanałach wąskich bezp. Za stanowiskami

• Nie są miejscem stałego przebywania zwierząt

Podłogi szczelinowe:

• Nad kanałami szerokimi

• Mogą być miejscem stałego przebywania

• Posadzka w korytarzach komunikacyjnych

*Tuczniki:

• Szer. Szczelin 17 mm

• Optym. czystość poprzez większy udział szczelin

• M.c zw. <250 kg

• Beton B 45-B 55

• Norma DIN 18908

• Wysokie

*Bydło:

• 3-3,5 cm szer. Szczeliny

• Wys. Bezpieczeństwo

• Łatwo czyszcząca

Kryteria podłóg:

• Materiał

• Wytrzymałość na obciążenie

• Szer. Szczelin i elementów pełnych i ich stosunek

• Jakość wykonania

Kształt belek trapezowe nie okrągłe(uszkodzenia kończyn)

Rodzaje obór

• Uwięziowe

• Krótko-

• Średnio-

• Długo- stanowiskowe

• Wolnostanowiskowe

• Pomieszczenia wolnowybiegowe

Wymiary stanowisk uwięziowych:

• Krowa do 500 kg i jałówka cielna> 7 m-ca cielności……

Wys tylniej krawędzi legowisk boksowych w stosunku do posadzki……………..

• Cielęta:

• Siara(pierwsze 5-7 dni)-pojedyncze klatki

• Po oddojeniu siarą(do10-12 tyg życia)-kojce grupowe

• Bydło na głębokiej ściółce

• Pow. Na 1 zw. powiększona o min 30%

• Utrzym. Bydła ras mięsnych najczęściej stosowane

Wybieg:

• Ogrodzony teren

• Przylega bezp. Do bud. Inw.

• Pow. Utwardzoana, wyprofilowana i skanalizowana

• Min. Pow -krowa 4-4,5m² na szt.

Konie:

• Stanowiskowe(dł. 3m szer. 1,6 m)

• Boksowe-porodówka 4x4m

• Biegane:

• Bezsłupowe stajnie, których konie poruszają się luzem

• 5-7m² /szt.

• Gł klacze za źrebięciem i młodzieżą

Drób:

• Klatki przejściowe 550 cm²/szt.

• Klatki udoskonalone(umeblowane) 750 cm² /szt

• Alternatywne- wybiegi, woliery

Trzoda:

• Ekstensywny(przydomowy)

• Przemysłowy(specjalne budynki produkcyjne, pom. Porodowe, warchlakarnie, tuczarnie)

Lochy:

• Indywidualny

• Produkcja wielkostadna

• Stresujące dla zwierząt

• Brak Nat. Instynktów

• Grupowe- ściółkowe/bezściółkowe

• Kojce porodowe

• Kojce 1,6 m²

System bezściołowy:

• Stopniowo adaptować zw.

• Podłogi szczelinowe: cielęta, opasy

• Korekcja racic 3x w roku

• Wady:

• Wysoka urazogenność

• Nadmierne stęż. Gazów( CO2, amoniak,H₂S)

• Ograniczenie naturalnych instynktów zw. np. zachowanie poszukiwawcze

Cechy dobrego mat. Ściółkowego:

• Chłonność

• Musi być suchy

• Słoma zbóż ozimych żytnia najlepsza

• Gorsza jest słoma jęczmienna ponieważ jest krucha i słabiej wchłania płynne odchody

• W owczarniach nie słoma za zbóż jarych-zanieczyszcza runo

• Wilgotna nie wchłania moczu i wzrost wilg. Powietrza

• Nie: słoma stęchła, zepsuta, spleśniała, porażona grzybami, rdzą->jedzą->schorzenia p. pokarmowego

• Wysuszony torf:

• Duża wartość ściółkowa

• Sprężysty-idealny dla zw. chorych i rekonwalescentów-brak odleżyn

• Trociny:

• Trzoda chlewna

• Nie dla koni(zjadana-morzyska)

Uboczne produkty ściółkowych i bez systemów utrzymania

• Obornik-ściółkowy

• Gnojowica- bezsciółkowy

Systemy składowania odchodów

• Wykorz. Jako nawozy org.

• Budowanie płyt obornikowych i zbiorników na gnojówkę i gnojowice

• Zbiorniki na gnojówkę i wody gnojowe mogą być wspólne

• Rurociągi takie by gnojowica w nich nie zamarzała

• Naziemne ,podziemne, częściowo wyniesione

• Min. 6 m-cy muszą być przetrzymywane gdyż wtedy odchody ulegają dezaktywacji

• Musi być zabezp. Przed przesiąkaniem do wód gruntowych

TMR

• Pełnoporcjowa mieszanka pasz treściwych i obj. Zmielonych i wymieszanych za sobą

• U krów w laktacji jak i u krów zasuszonych-różny skład mieszanki

• Zalety:

• Zwiększona zaw. SM(4-8 tyg wcześniej niż w zyw tradycyjnym)

• Wzrost prod mleka 0 5-8%

• Utrzym. Praw. pH żwacza 6,2-6,8

• Wzrost namnażania trawienia celulozy

• Lepsza kontrola żywienia

Laktacja:

• B. wczesna 0-21 dni

• Wczesna 21-120 dni

• Środkowa 120-220 dni

• Późna >220 dni

Ćwiczenie 2 18.10.2011

MECHANIZACJA W SYSTEMACH UTRZYMANIA

Ogólne zasady:

• Urządz. Wydajne

• + wpływ na warunki hig

• Szybka i cicha praca

• Szybka i cicha praca

• Prosta obsługa

• Łatwe do naprawy

• Tanie

ergonomia zootechniczna- Zależność miedzy org zw a urządzeniem mechanicznym

• Przystosowanie urządzeń do anatomii i psychiki zw.

• Uwzględniają poziom inteligencji zw

• Np. :

• Zmiana poidełek miskowych na smoczki u prosiąt

• Mech. Dozowniki paszy i wody

• Mech. Systemy udoju

• Wentylacja mech.

MIKROKLIMAT POMIESZCZEŃ

Mechanizmy termoregulacji:

• Termoreg.-regulacja temp. Ciała przez żywy org., umożliwiając utrzymanie stałej ciepłoty wew. Org., niezależnej od temp. Otoczenia. Zwierzęta stałocieplne

• Zw. zmiennocieplne- niskie tempo metabolizmu

• Zw. przemiennocieplne

• Właściwości stało- i zmiennocieplnych

• Hibernacja(sen zimowy/ estywacja( sen letni)

• Ekto-(do podwyższenia temp. Ciała) wykorzystują ciepło otoczenia i endotermy (temp. Ciała w wyniku procesów metabolicznych)

• Endodermy maja sierść, pióra i tk. Tł chroniacą przed niską temp.

Mechanizmy termoregulacji

1. Behawioralne

• Nagrzewanie ciała/ chłodzenia przez przebywanie w określonym miejscu np. przyjmowanie odpowiedniej postawy ciała

• Termoregulacja socjalna

2. Anatomiczne

• Mechanizmy naczynioruchowy

• Termo geneza bezdrżeniowa:

• Wzrost metabol. Pod wpływem hormonów- wzrost wytw. Ciepła

• Brunatna tk tł u ssaków-ciepło wytw. Jest kosztem spadku prod ATP w utlenianiu kom dzieki”rozprężeniu”metabolizmu przez białko termo geniny

• Termo geneza drżeniowa:

• Stroszenie piór i siersci

• Zianie i pocenie się

• Zmiana barwy skóry z ciemnej na jasną przy wzroście temp(jaszczurki

• Ruch

Unikanie zamarzania poprzez przechłodzeniu lub tolerancja na zamrożenie:

• Np. owady

• W płynach ustrojowych glicerol(do 50% m.c owada),który pozwala obniżenie punktu zamarzania i przechłodzenia

• Stan przechłodzenia do -60 ̊C

*ryby polarne :db rozwinięty system krążenia, zredukowana l. krwinek w osoczu, proporcjonalnie zwiększenie serca, niskie temp. Wzrost rozp. Tlenu

Strefa obojętności cieplnej:

• Zakres temp. Srod., przy których straty ciepła z org. Są w równowadze z min produkcja ciepła

• Temp. Krytyczna dolna(dtk) i górna)gtk)

• U zw homojotermicznych=stałocieplnych

• Poza temp. Kryt. rozciągają się strefy temp. fizjol. Niskich i wysokich- hipo i hipertermia

• Zależy od:

• Gat

• Wieku

• M.c

• Stanu fizj.

• Kondycji

• Żywienia żw

• Ewaporacyjna temp. Krytyczna(ETK)

• Strefa komfortu termicznego

• Powyżej ETK wzrost straty ciepła

• Między TDK-ETK najmniejszy wysiłek termoregulacyjny

TDK

• Najniższa efektywna temp. Strefy termo obojętnej

• Określają ją:

• M.c

• Gr. Okrywy szerstnej i/lub tk. Tł podskórnej

• Wlk.dawki pokarm(wielokrotność zpotrzebowania bytowego)

• L.zw w grupie

• Rodzaju posadzki ruch powietrza

Wilgotność powietrza

• Źródła wilgotności:

• Ewaporacja fiz.(parowanie ze wszystkich mokrych pow wew. Pomieszczenia)

• Ewaporacja fizj.(nieustanny proces parowania z powłok zewn i dróg oddech.)

• Para wodna zawarta w powietrzu wentylacyjnym

Wskaźniki higrometryczne wilg. Powietrza:

• Wilgotnośc Bezwzględna- Bezwzględna zawartość pary wodnej powietrzu w g/m3

• aktualna prężność pary wodnej-ciśn. parcjalne jakie wywiera para wodna w powietrzu w Pa/mmHg

• wilgotność maksymalna(absolutna)-max. Prężność pary wodnej jaka musi się zmieścić w powietrzu przy danym ciśnieniu atmosferycznym

• Wilg. Względna- % stosun. Wilg. Bezwzgl. Do max, wskazuje stopień wysycenia para wodną

• Niedosyt fizyczny wilgotności - ........

wilg max-wilg-bezwg, informuje o intensywności parowania org. W Pa

• Punkt rosy- temp. przy której wilg aktualna = wilgotność max

Miarą rzeczywistą zawartości pary wodnej w powietrzu jest wilgotność bezwzględna

Stres cieplny- objawy:

• Ospałość i spadek aktywności ruchowej

• Poszukiwanie cienia

• Dyszenie, ślinienie się (>600/min)

• Wilg. > 80% parowanie z powierzchni ciała niemożliwe

• Wilg <50 % dyskomfort(suchość bł. Śluz)

• Świnia b. wrażliwa na wys. temp.

• Wzrost T i O

• Wysoka temp.-nadmierne wydalanie moczu

• Temp ciała 42-43̊C-smierć

• Hipertermia gdy temp >25̊C w systemie ściółkowym i >35̊C przy podłodze betonowej

• Nurzanie w wodzie i błocie- wzrost strat ciepła w org.

• 1 kg wody wyparow. Ze skóry związane jest z pobraniem 580 kcal ciepła-wzrost różnicy temp. M-dzy skórą a wnętrzem org. Oraz skóra i otoczenia

• 2-3 x wzrost spożycia wody latem

• Skutki łagodzą Wit. C

• Pasze natłuszczone zaleca latem gdyż metabolizm tł nie powoduje wydzielenie dużej il ciepła

Ochrona przed przegrzaniem:

1. Zmiana pór żywienia-wys. Temp-spadek pobrania SM

2. Zmiana dawek żywieniowych-dodatkowa dawka tł. Chronionego i białka chronionego przy spadku Sm

3. Wzrost K w dawce

4. Dostępność do wody

5. Mniejsza obsada

6. Dostępność zacienionych miejsc

7. Właściwa wentylacja obiektu

8. Zastosowani nawilżaczy w systemie wentylacyjnym(chłodzącym

Kontrola środowiska

• Obowiazkowa:

• Zabezp. Właściwy mikroklimat

• Parametry:

• Oświetlenie

• Temp i wilg

• Poziom hałasu

Przyrządy pomiarowe:

• Termometry rtęciowe, alkoholowe, elektroniczne

• Termografy

• Termometry minimalno -maksymalne-pomiar wahań temp.

• Wilgotność względna:

• Psychrometr

• Higrometr

• Higrograf

• Termohigrometr

Ćwiczenie 3 8.11.2011

RUCH POWIETRZA, OCHŁADZANIE

Ruch powietrza- przemieszczanie się mas powietrza pod wpływem zmian ciśnienia wyrażonych zmianami temp.i ciśnienia

Wiatr- ruch powietrza w płaszczyźnie równoległej do powierzchni ziemi, opisuje się go podając siłę i kierunek

Róża wiatrów

Ruch powietrza:

• przeważnie poziomy

• pionowy - burze trąby powietrzne i zawirowania tzw turbulencje

• anemometry i wiatromierze

• fumigator i pary chlorku amonowego do mierzenia w pomieszczeniach

• określenie kierunku ruchu ma na celu sprawdzenie funkcjonalności urządzeń wentylacyjnych

• rozkład ciśnienia w pomieszczeniu decyduje o kierunku ruchu

• powietrze wewnątrz budynku jest cieplejsze a tym samym lżejsze ( unosi się w kierunku stropu)

Cechy ruchu powietrza :

• kierunek

• V= m/sek

• Wieje równolegle do izobar

• Tendencja płynięcia w kierunku niższego ciśnienia

• Najsilniejszy wiatr występuje w miejscach zagęszczenia izobar

Wpływ na organizm:

• procesy oddawania ciepła i oziębienie skóry

• wiatr zachodni - zmiana V łagodna temp.

• hartuje

• zwęża i rozszerza naczynia podskórne

• usprawnia termoregulację

• wzrost ilości erytrocytów

Przeciąg- ruch powietrza w pomieszczeniach inwentarskich powyżej 0,3 m/s

Halny- wzrost temp spadek wilgotności jako oznaki nadejścia

Pomiar ruchu powietrza:

1. pomiar anometryczny:

• statyczne

• dynamiczne

• elektryczne

• jonowe

1. pomiar katatermometryczny

• katatermometr Hilla

Wielkość ochładzania: (H)

• siła oziębiająca powietrza określa straty ciepła z jednostki powierzchni w jednostce czasu ( miliwaty na 1 cm kw.)

• oddawanie ciepła bez zmiany temp ciała - dochodzi do ochładzania gdy zmiana choć jednego parametru tj ruch powietrza temp promieniowanie parowanie wilgotność

• wypadkowa temp wilgotności ruchu powietrza ciśnienia atmosferycznego i promieniowania

H= F/s (mcal/cmkw/s) x 41,87 aby uzyskać wynik w SI (mw/s)

Energia produkowana przez zwierzęta zużywana jest na :

• utrzymanie ciepła

• ruch

• produkcję mleka

• oddawana do otoczenia

Zjawisko termoregulacji:

• ograniczenie dopływu krwi do naczyń obwodowych

• jeżenie sierści

• zmniejszenie powierzchni ciała- zwijanie

• skupienie się w stadzie

Promieniowanie, konwekcja, przewodzenie, parowanie- drogi oddawania ciepła

40-50% ciepła oddawane jest przez promieniowanie:

• jeżeli temp powietrza pow 25 stopni to drogi oddawania ciepła olegają zmniejszeniu

Parowanie:

• z powierzchni błon śluz ukł odd i z powłok ciała

• może być ciepło zużywane na ogrzanie pokarmu

Konwekcja:

• kontakt skóry z otaczającym powietrzem

• do 40 % ciepła

• za pomocą naturalnej różnicy temperatur

• wymuszona - gdy pojawi się ruch powietrza- wzrost unoszonego powietrza

Przewodzenie- kondukcja:

• kontakt z chłodnym wilgotnym podłożem

• 5-10 %

Prędkośc ruchu powietrza

W = (A /T - 0,20 kw) / 0,40

W- V ruchu pow w m/s

A - wielkośc ochładzania

T różnica temperatur między śr katatermometru a temp pow w chwili badania

OŚWIETLENIE

Źródła światła:

• naturalne

• sztuczne

• 280- 400 nm ma znaczenie

Światło- cześć promieniowania słonecznego o dł 400- 700 nm widzialne dla oka

Promieniowanie UV:

• wnika na 2 mm w głąb skóry

• przenika przez szkoło

• wit D w D3

• powoduje rozpad białka w skórze

• UVB - wzrost procesów rozpadu w komórkach skóry i stanów zapalnych

• Działanie bakteriobójcze i karcenogenne

Fotouczulenia

• rośliny z furanokumaryną- gryka lucerna dziurawiec

• kwasy żółciowe w krwioobiegu

• diklofenak propranolol diuretyki leki p/ depresyjne

Światło powoduje wzrost przemiany materii i przyswajalności pokarmu

Wpływ na rozród- siatkówka- podwzgórze- FSH LH (zwierzęta dnia krótkiego długiego asezonowośc rozrodu)

Zastąpienie światła białego światłem czerwonym:

• przyspiesza tucz

• zmniejsza kanibalizm

• zmniejsza walki

Promienie podczerwone- wnikają 7- 20 nm w głąb ciała i zamieniane są na energię cieplną :

• łagodzi ból

• przyspiesza gojenie ran

• zastosowanie w schorzeniach reumatoidalnych

Oświetlenie:

• zachowanie stosunku natężenia padającego promienia świetlnego do pola powierzchni oświetlanej przez niego

• naturalne zależy od: położenia geograficznego, pory dnia i roku, stanu pogody, usytuowania budynku

• pomiar fotometryczny- fotometr wizualny fotoelektryczny fotochemiczny

• metody kolorymetryczne : aktynometr ( pyrheliometr), solarymetr

Heliograf do pomiaru usłonecznienia - okres w którym słońce nie przysłonięte chmurami oświetla dane miejsce

W pomieszczeniach pomiar metodami pośrednimi ew za pomocą luksomierza

Współczynnik oświetlenia= powierzchnia okien/ powierzchnia podłogi

Kąt padania światła nie mniejszy niż 27 stopni

Kąt otworu okiennego nie mniejszy niż 50 stopni

Metoda bezpośrednia

WOP = Ow/ Oz x 100%

WOP współczynnik oświetlenia pomieszczeń

Ow natęzenie oświetlenia wewn

Oz natęzenie oświetlenia zewn

Nie powinien być mniejszy niż 1%

Oświetlenie sztuczne powinno odpowiadać dziennemu w godzinach 9-17

Oświetlenie nocne 3-5

Oświetlenie dzienne 20-30 ( 50 w porodówkach halach udojowych paszarniach przechowalni mleka)

ZAPYLENIE POWIETRZA

Obecność drobnych cząsteczek w powietrzu pochodzenia organicznego lub nieorganicznego

Pył gruby- > 10 mikro m

Drobny 1-10

Najdrobniejszy < 1

>5 usuwane są z ukł odd

0,1-5 przechodzą do pęcherzyków płucnych

Ćwiczenie 4 22.11.2011

Oznaczenie stopnia zapylenia:

• Met. Wagowa

• Met. Obliczeniowa:

• Pyłomierz rzutowy Owensa

• Konimetr Zeissa

• Konimetr Sartoriusa

W budynkach inwentarskich < 400 cząstek / 1 cm³ powietrza przy ozn. Konimetrycznymi

i 3 mg w dm³ powietrza przy ozn met. Wagowymi

Skala zapylenia	Stan zanieczyszczenia pomieszczenia	L. czastek pyłu/cm^3
I	Prawidłowe	<50
II	Słabo zaniecz	50-100
III	Średnio zanieczyszczone	100-200
IV	Znacznie zaniecz	200-300
V	Silnie	300-400
VI	Bardzo silnie	>400

Aerozol biol: bakterie, wirusy, zarodniki grzybów. Może byś saprofityczny i patogenny

Faza gruboziarnista(kropla 100 mikro m)

• Zakaź ukl oddech

• Szybko sedyment uje-ok. 03m/s

Faza płynna drobnoziarnista(50-100 mikro m)

• Zakaż. Erogenne

• Sedymentacja 0,08 m/s

Faza płynna jadrowo-kropelkowa(1-50 mikro m)

• Nie opada nawet przy nie wielkich ruchach powietrz- przenoszona za wielkie odległości

• 0,00003 m/s

Faza płynu bakteryjnego-cząste stałych (01-50 mikro m)

• Formułuje się poprzez rozrywanie np. cząstek obornika wyschniętych kropel zakaż śliny / śluzu

• Mikroorg. Wytw przetrwalniki

Met. Osadzania(sedymentacji):

• Płytki Petriego z podłożem w różnych miejscach budynku na 5-30 s

• Inkubacja 37̊C, min. 18h

• Liczenie koloni

Met. Filtracyjne(saczenie)

• Filtry w stałym podłożem

• Met. Syfonizacji(rozpylania)

• Filtry z płynnym podłożem

• Met zderzeniowe z wykorzystaniem podłoży na płytkach petriego-Aeroskopy

• Met elektroprecypitacji

Gazy:

• Co2, H2s, CH4, NH3, N2o,Co

• Gazy śladowe:aldehydy,aminy,węglowodory aromatyczne, kw. Organiczne, zw, siarki

Elektroniczne czujniki Co2:

• Wykorzystują absorpcję fal prom. podczerwonych

• Prawo absorpcji Lamberta -Beera

Elektr. Czujniki Co i O2- wykorz. Elektrochem. Reakcje

Czujniki:

• Gaz wybuchowy(metan: katalityczny/dyfuzyjny/podczerwień)

• Tlen i gazy toks. :elektroch

• Co2-podczewień

METODY POMIARU SKŁ. MIKROKLIMATU

Technika pomiarów:

• Temp.(termometria,termografia)

• Wilg. Względna(higrometria,higrografie,s\psychrometria)

• Ruch powietrza(kata termometria,anometria)

• Wlk. Ochłodzenia( j.w)

• Zapylania(konimetria)

Ogródek meteorologiczny

• Klatka meteo.:

• Psychrometr

• Termograf

• Higrometr

• Higrograf

• Termo higrometr

Stacja meteorom:

• Wokół ogrodzenia-elim wiatru

• Otwarta przestrzeń-elim drzew

• Widzialnościomierz

• Laserowy miernik podstawy chmur

• Poletko z termometrami gruntowymi

Termometry rtęciowe, alkoholowe, elektroniczne

Termometry min-max

Termografy

Psychrometry Augusta i Assman

Ochłodzenia(H)-katatermometr np. Hilla

Obl wlk. Ochłodzenia:

H=F/S

F-cecha katatermometru

S-czas schładzania

Barograf :

• Zewn 75s ->223W/m²

• Wew. 385s->43,46

Temp-14,5̊C

Term. 9,5 ̊C -różnica 5%

Mat pomiarów pyłu:

• Grawimetryczne(wagowe)

• Konimetryczne(obliczeniowe np.pyłomierz Owena, konimetr Zeissa

ĆWICZENIE 5- BRAK 06.12.2011

Ćwiczenie 6 20.12. 2011

Konimetr : do pomiaru zapylenia

Konsekwencja stresu:

• zaburzenia rozrodu u samic i samców

• hypo lub agalakcja

• spadek wartości immunologicznej siary

• spadek odporności

• choroby wywołane przez drobnoustroje oportunistyczne

• owrzodzenia żołądka

• spadek przyrostów mc

• gorsze wykorzystanie paszy

• śmierć

Ocena systemów utrzymania:

• indywidualny (maciory)

2,4 % kulawizna

21,4 % przerośnięte racice

41,7 % norośla okostnowe

• grupowe

5,3% kulawizna

8,3% przerośnięte racice

18,2% narośla okostnowe

Stare obory (5-10letnie) namnożenie się szczepów bakteryjnych antybiotykoopornych, często przy poidłach, ciągach komunikacyjnych ( brak dokładnego oczyszczania)

Podłoże jest siedliskiem bakterii grzybów wirusów i wylęgu much

Mastitis:

• niewłaściwe procedury zarządzania na fermie

• nieodpowiedni przebieg doju

• wadliwy sprzęt udojowy

• niewłaściwe warunki utrzymania zwierząt

• niski poziom higieny

• niepowodzenia w prowadzeniu skutecznych metod kontrolowania występowania mastitis

• zwracanie uwagi jedynie na wzrost wydajności mlecznej

Zbyt wysokie temperatury:

• spadek apetytu

• spadek tempa wzrostu

• spadek produkcyjności

• zaburzenia metaboliczne

• spadek masy jaj i nieprawidłowe tworzenie skorupki

• spadek wchłaniania Ig z siary

• spadek odporności stada i wzrost zachorowalności

• spadek efektywności szczepień

świnie a wysoka temperatura

• zaburzenia w termoregulacji zwłaszcza przy wysokiej wilgotności

• przy temp powyżej 25 stopni - brak/ osłabienie objawów rui, utrudniona implantacja, spadek przeżywalności zarodków w 2-3 tyg ciąży

• przegrzanie jąder - zaburzenia spermatogenezy, osłabienie aktywności seksualnej

• niepłodność u samców może występować nawet po 2 tyg od wystąpienia stresu cieplnego i utrzymuje się przez kilkanaście dni

Zbyt niska temperatura

• wzrost przemian metabolicznych przy niedoborze substancji energetycznych

• spadek odporności

• niedotlenienie i niedokrwienie skóry

• biegunki spowodowane zaburzeniami homeostazy flory saprofitycznej

• hipoglikemia przy nadmiernym spalaniu węglowodanów prowadzące do śpiączki

• szczególni wrażliwe prosięta

Stres termiczny u krów:

• spadek wcieleń

• spadek liczby inseminacji

• wzrost częstotliwości wczesnej śmiertelności zarodków

• przedłużenie przestoju poporodowego i okresu międzywycieleniowego

• spadek poziomu progesteronu we krwi

• słabiej wyrażone objawy rui

Niska temperatura i wysoka wilgotność:

• wzrost utraty ciepła ( przewodzenie i promieniowanie)

• choroby krzywicze i reumatoidalne

Wysoka temperatura i niska wilgotność

• intensywne parowanie powoduje wysychanie , pękanie skóry i bł śluzowych

Wzrost CO2

• trudności w oddychaniu

• utrata apetytu

• spadek macy ciała oraz przyrostów

• demineralizacja kości

• norma 0,3 % (3% spadek przyrostów, 4% spadek produkcji, 4-10% duszność, >25% narkoza)

CO

• 210x większe powinowactwo do Hb od tlenu

• zatrucia przewlekłe- objawy ze strony układu nerwowego bądź układu pokarmowego

• zatrucia ostre- 20-30% HbCO śmierć 60% HbCO

Amoniak:

• drażni błony śluzowe

• spadek wskaźników rozrodu

• hamuje dojrzewanie płciowe

• norma 0,026%

• zamienia Hb w hematyne alkaiczną

• śmierc w skutek obrzęku głośni, porażenia ośrodka oddechowego lub ostrej niewydolności krążenia

H2S

• norma 0,01% lub 0,015mg/l

• wydzielany przez przewód pokarmowy zwierząt przy spożyciu dużej ilości białka

• drażni spojówki i nabłonki rogówki

• sulfhemoglobiina

• blokuje działanie enzymów oddechowych

Pyły

1. skóra:

• świąd i objawy zapalne

• zatkanie gruczołów potowych

• osłabienie zdolności czucia

2. oczy

• zapalenie spojówek

3. drogi oddechowe

• pyły <5 mikro m zatrzymane w płucach

• > 10 całkowicie zatrzymane w górnych drogach odd

• 400 cząsteczek / 1 m3 powietrza dopuszczalne

Ćwiczenie 7 10.01.2012

BIOASEKURACJA

• sposób postępowania lub filozofia w chowie zwierząt ukierunkowana na utrzymanie lub poprawę stanu zdrowia z jednoczesną jego ochroną przed wtargnięciem nowych patogenów- zespół przedsięwzięć natury organizacyjnej

• biologiczna ochrona fermy, program zdrowotny, działania zmierzające do ochrony populacji przed transmisją czynników zakaźnych

• czynności podjęte w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się czynników zakaźnych, transmiterów (martwych wektorów) i gryzoni

• ma zastosowanie już na etapie projektowania i budowania obiektów oraz przy ich zasiedlaniu

Korzyści:

• optymalizacja programów zdrowotnych

• lekarz weterynarii jako osoba zarządzająca zdrowiem stada

• zwiększone możliwości eksportowe

• zmniejszenie użycia leków, mniejsza opornośc na antybiotyki

• poprawa warości ekonomicznej stada

• poprawa warunków produkcji i wydajności produkcyjnej , większe korzyści finansowe

• lepszy dobrostan zwierząt

1. Aspekty prawne np. wymogi, dok transportu, importu zwierząt

2. lokalizacja ferm

3. organizacja kwarantanny

4. dezynfekcja pomieszczeń

5. przestrzeganie systemu całe pomieszczenie pełne całe pomieszczenie puste

6. stosowanie dobrych praktyk

LOKALIZACJA

• planowana wielkośc produkcji

• system utrzymania

• zabezpieczenia p/pożarowe

• sozologiczne

• epizoootyczne fermy- czy nie zagraża innym fermom i czy sama nie jest narażono

• fizjografia terenu- nie może być zalewany , względy hydrologiczne- łatwy dostęp do dużej ilości wody

• hydrogologia terenu

• ekonomiczne względy

odległości:

• od innych ferm trzody- 5 km

• ubojnie i zakłady przemysłu mięsnego - 5 km

• cmentarzyska zwierząt- 2 km

• wysypiska śmieci- 1 km

• zakłady utylizacji- 2 km

• fermy innych zwierząt- 100 m

dobre są pasy zieleni- bufor dla zagrożeń

prywatne drogi dojazdowe

usytyuowanie dł.osi budynku w stosunku do stron śwaita- północ- południe z odcyleniem do 30 stopni - korzystne oświetlenie

konstrukcja budynku- warunki dobrostanu, dobrze izolowany, moskitiery

system czarno biały- czysto brudny: obiekty podzielone na czyste ( zw, zakład) i brudne ( silosy, administracja, bud.oaczające), wejście na strefę białą za pomocą śluz, też samochodowych, nikt nieupoważniony nie może wejśc na strefę białą ( tylko lek wet- bada mięso, kontroluje trzodę) ( inaczej potrzebna zgoda lek. Powiatowego)

Ogrodzenie fermy:

• oznaczenie zakazu wstępu

• wymusza bezpieczne rozwiązania komunikacyjne dla transportu

• chroni zwierzęta np. przed dzikami, lisami

• uniemożliwia wchodzenie osobom niepożądanym

Kontrola transportu:

• mycie i dezynfekcja po każdym rozładunku zwierząt

• właściwe wyposażenie kierowcy w odzież ochronną

Rampa :

• z części czystej i cz.brudnej od strony środka transportowego

• zwierzęta które zetknęły się z częścią brudną w lażdym wypadku nie mogą się dostac znów do części czystej

• odpowiednie łatwo zmywalne materiały

• możliwośc odpływu na zewnątrz fermy

KONTROLA NAD LUDŹMI

• sposób przemieszczania się pomiędzy obiektami, gospodartwami

• odpowiednie przepisy wewnętrzne (rejestracja wejśc wyjsc)

• w fermach trzody chlewnej powienien obowiązywac bezwzględny zakaz kontaktu z innymi świniami poza tymi na fermie

• piechotą, śluzy sanitarne, szatnia prysznic, szatnia wewnętrzna

goście:

• ograniczeni do minimum

• zapewnienie zmiany odzieży, obuwia

• naczynia dezynf. Do rąk

• nie mogą być wpuszczani do obiektu hodowlanego ludzie, którzy w ciągu ostatnich 1-3 dni wizytowali inne fermy lub rzeźnie

• lekarze wet. Powinni przyjąć zasadę wchodzenia do ferm o najwyższym statusie zdrowotnym w poniedziałki ( po dwudniowej przerwie)

• na końcu ferma o najniższym statusie zdrowotnym

Zwierzęta towarzyszące:

• niewskazane jest utrzymywanie szczególnie w chlewniach psów czy kotów

• jeżeli istnieją powody- zwierzęta nigdy nie opuszczają chlewni, jeżeli wyjdą nie powinny być wprowadzane ponownie

KWARANTANNA - ścisła izolacja zwierząt nowozakupionych od zwierząt stada przyjmującego przez okres min. 4 tyg

Cele:

• ochrona stada przyjmującego przed ew. zawleczeniem groźnych chorób z zewn. przez włączenie do stada podstawowego nabytych zwierząt

• ochrona po transporcie

• dopuszczenie do rozwinięcia się objawów klinicznych

Stacja kwarantannowa

• 50- 100 m od fermy

• wszystko pełne/ wszystko puste (mycie dezynfekcja, wolne od ptaków i gryzoni)

osoby oddzielenie zatrudnione, ostatecznie stali pracownicy - wtedy zwierzęta w stacji będą obsługiwane pod koniec dnia ( osobne ubrania i buty)

sprzęt- tylko do kwarantanny

w trakcie kwarantanny pobranie dwukrotne od świń próek krwi ( tuż po wprowadzeniu i po 3 tyg.) - w celu oceny poziomu przeciwciał

Zwierzęta podczas kwarantanny muszą zbliżyć się swoim statusem immunologicznym do statusu stada. Podczas kwarantanny należy również przeprowadzić aklimatyzację.

AKLIMATYZACJA

nazywamy przystosowanie się zwierząt do środowiska, do warunków klimatycznych. Umożliwia to wysoką produktywność, dobrą zdrowotność, i płodność

powolna kontrolowana adaptacja zwierząt nowowprowadzonych do warunków statusu zdrowotnego obiektu przyjmującego

rozpocząć już w kwarantannie- nie wcześniej niż po 4 tygodniu- i powinna trwac minimum 3 tygodnie ( aż do stwierdzenia aklimatyzacji)

sposoby:

• podawanie kału ( 2 tyg od początku kwarantanny- 3 razy w tyg od odsadzonych prosiąt lub warchlaków

• umożliwienie kontaktu nos w nos (w drugim tyg aklimatyzacji 1 szt stara 3 szt nowe)

• immunoprofilaktyka

• metafilaktyka

BIOASEKURACJA WEWNĘTRZNA

Każdy budynek ma własny mikroklimat i florę bakt.- przemieszczanie się powinno by ograniczone do minimum

Całe pomieszczenie puste/ całe pełne- niedopuszczenie do przeniesienia się zakażenia z jednego cyklu produkcyjnego na drugi, między cyklami czyszczenie i dokładne odkażanie

Przemieszczania się choroby z jednego cyklu na drugi :

• wektory stałe- po usunięciu zwierząt np.budynki systemy pojenia

• wektory ruchome- np. ludzie gryzonie czynniki przenoszone drogą powietrzną ( odkażanie ciągłe

• wektory żywieniowe- woda pasza (odkażanie ciągłe)

Odkażanie okresowe:

1. usunięcie zwierząt i zanieczyszczeń organicznych

2. mycie wstępne gorącą wodą pod ciśnieniem i dod.detergentu

3. dezynf systemu wodnego

4. dezynf sprzętu ruchomego

5. dezynf właściwa

6. dezynf powietrza

7. okres odpoczynku- minimum 3 dni

• dostępność tylko dla obsługi i osób związanych z produkcją

• zwierzęta z jednego źródła

• jednorazowy zakup całej partii

• bezpośrednio do chlewni ( z jednego źródła) jako miejsce kwarantanny

• kwarantanna i aklimatyzacja przy każdym kolejnym wprowadzaniu ( w sumie min 8 tyg)

Dezynfekcja ciągła:

• w obecności zwierząt

• niedopuszczenie drobnoustrojów na fermę oraz niedopuszczenie do rozprzestrzeniania i namnażania wewnątrz fermy

• dezynfekcja sucha w chlewni zamgławianie

Utylizacja zwierząt padłych - składowanie poza gospodarstwem w szczelnie zamykanych, najlepiej schłodzonych pomieszczeniach, pojazdy - oczyszczone i każdorazowo zdezynfekowane

Zabiegi lek-wet:

• zebranie informacji na temat sytuacji zdrowotnej w stadzie i najbliższej okolicy

• ocena wyników produkcji ( status zdrowotny danego stada)

• wywiad dot.rozrodu

• śmiertelnośc w sektorze tuczu, tuż przed i po odsadzeniu , % żywo i martwo urodzonych oraz mumii

• kontrola zużycia szczepionek i antybiotyków

Dezynfekcja:

• zapobiegawcza- profilaktyczna- przed wystąpieniem choroby, w miejscach przebywania zwierząt

• bieżąca-podczas podejrzenia lub stwierdzenia choroby zakaźnej - pomieszczenia i sprzęty

• końcowa- przed zakończeniem kwarantanny lub po likwidacji choroby zakaźnej

stosujemy te same preparaty ale w różnych stężeniach

PREWENCJA - TRZODA CHLEWNA

Po 21 dniach spada odporność matczyna - luka immunologiczna do 28 dnia życia

Koszty choroby

- padnięcia świń

- obniżona produkcyjność loch, zmniejszone przyrosty i większe zużycie paszy

- większe koszty weterynaryjne: leki, szczepionki, wizyty lek. Wet.

- duże zróżnicowanie świń

- długi okres tuczu = nieefektywne wykorzystywanie pomieszczeń, większa pracochłonność i koszty paszy

- konfiskata narządów. Jakość mięsa

Czynniki wpływające na zachorowania świń w stadzie

- obecność czynnika chorobowego (PRRS, App, Mhp) w populacji w formie aktywnej, powodującego zachorowania w stadzie o różnym nasileniu

- natężenie zachorowań jest uzależnione od stopnia patogenności danego zarazka oraz jego potencjału epizootycznego

- równoczesne występowanie wielu bakterii, wirusów, grzybów, pasożytów w stale rezydujących w populacji, szczególnie w ciągłym systemie produkcji. Nie SA one w stanie same wywołać choroby, jednak mogą mieć znaczenie w zachorowaniach o charakterze wieloczynnikowym (wtórne zakażenia).

Kategorie statusu zdrowotnego świń

- Germ free - akseniczne - wolne od jakichkolwiek zarazków

- gnotobiotyczne - zakażone tylko znanymi, określonymi drobnoustrojami

- pierwotny system - SPF - program kontroli zdrowia, uwzględniający brak specyficznych zarazków w organizmie świń

- wtórny system SPF - oparty na zwierzętach, uzyskanych z pierwotnego systemu SPF - Dania, Szwajcaria, USA. Oparty na monitoringu w kierunku specyficznych patogenów świń (App, Pm typ A, D, Mhp, PRRS etc.)

Monitoring statusu zdrowia świń w stadzie

- analiza wyników produkcyjnych fermy (skuteczność krycia, obecność prosiąt zmumifikowanych, liczba prosiąt żywo urodzonych, śmiertelność przed odsadzeniem)

- ocena stanu klinicznego - kaszel, biegunki, śmiertelność, kulawizny, poronienia

- badanie sekcyjne

- badanie poubojowe

Czynniki wpływające na zachorowania świń w stadzie:

- system utrzymania i warunki środowiskowe - ciągły system produkcji wpływa na powstanie wysokiego potencjału epizootycznego wielu różnych zakażen oraz ich przetrwania w środowisku, doprowadzając w efekcie do zachorowań o przebiegu przewlekłym. Złe warunki środowiskowe ułatwiają uaktywnienie się wtórnych zakażeń bakteryjnych

- struktura wiekowa stada - wprowadzanie loszek remontowych w systemie ciągłym może wpływać na destabilizację statusu immunologicznego fermy, co ma szczególne znaczenie w aspekcie PRRS.

- poziom PC pobranych z siarą oraz moment pierwszej ekspozycji na zachorowanie

Kategorie statusu zdrowotnego świń

- Minimal disease - termin oparty na fakcie braku objawów klinicznych choroby w stadzie, ale niekoniecznie samego patogenu

- High health status - wysoki status zdrowotny - stosowany przez niektóre firmy genetyczne

- Defined high health status - określony wysoki status zdrowotny - określa wyraźnie brak specyficznych chorób w stadzie na podstawie wywiadu, obserwacji klinicznych, wyników produkcyjnych

Identyfikacja patogenu:

- jednoznaczne ustalenie pierwotnej przyczyny choroby, na podstawione wyników badań laboratoryjnych. Dokładna identyfikacja czynnika oraz określenie jego właściwości chorobotwórczych pozwalają lekarzowi i hodowcy na podjęcie właściwych metod postępowania.

Dobór właściwego pod względem zdrowotnym materiału zarodowego

- określenie statusu zdrowotnego Świn stada przyjmującego i macierzystego

- określenie warunków izolacji oraz aklimatyzacji dla nowo wprowadzanych zwierząt

Minusy dnia pierwszego - waga pourodzeniowa <0,8kg - śmiertelność tej grupy najwyższa 56,6% wśród newbornów.

Noworodki:

- brak PC

- niewielka 1-2% zawartość tkanki tłuszczowej

- ograniczona zdolność glukoneogenezy

- niewielka zdolność do regulacji temperatury ciała

Sposoby odsadzania

- tradycyjne - wiek 3-5tyg (waga 5-10kg)

- wczesne odsadzanie do 10 dni do 3tyg (waga 4-5kg)

- SEW (Segregated Early Weaning) wiek poniżej 18 dni

- MEW (Medicated Early Weaned) odsadzenie w wieku 5 dni I otrzymują od urodzenia do 10 dni podobne antybiotyki jak maciora. Maciory przed porodem są przemieszczane do dobrze izolowanych porodówek. Z warchlakarni przenoszone do tuczarni, a następnie tworzą stado nowych loch.

Wczesne odsadzanie prosiąt wraz z segregacją

Odsadzanie w 5 dniu życia do dobrze izolowanych od dorosłych świń pomieszczeń pozwalało na ich uwolnienie od zakażeń M. hyopneumoniae a nawet Act. Pleuropneumonia. Metoda przydatna w tworzeniu nowych stad, szczególnie, gdy chcemy zachować wartościowy materiał genetyczny. Wczesne odsadzenie nie ma natomiast większego zastosowania w eliminacji zarazka ze stad już funkcjonujących.

Zabiegi u prosiąt

- dezynfekcja pępowiny

- obcinanie kiełków

- obcinanie ogonków

- wyrównywanie liczby prosiąt w miocie

- kastracja

Osłona antybiotykowa powyższych zabiegów.

- operacje przepuklin

- podawanie Ferrodexu

Czynniki uosabiające do występienia biegunek po odsadzeniu

- zbyt niska temperatura

- duża amplituda

- niewłaściwa konstrukcja kojców

- nadmierne zagęszczenie

- niewłaściwa dezynfekcja

- nieprzestrzeganie zasady cpp/cpp

- nieprawidłowa organizacja karmienia

- niewłaściwy poziom żelaza i cynku

- zła jakość lub niedostateczna ilość wody

- nadwrażliwość na soję

Cel aklimatyzacji

- powolna, kontrolowana adaptacja świń do warunków statusu zdrowotnego fermy przyjmującej. Proces aklimatyzacji można rozpocząć już na kwarantannie, jednak nie wcześniej niż po upływie 2 tyg., i powinien trwać w zależności od statusu zdrowotnego stada przyjmującego od 3 do 12 tygodni w przypadku zakażenia wirusem PRRS.

W pierwszym etapie przez 7-10 dni należy umożliwić zwierzętom nowo wprowadzonym trzykrotny kontakt z kałem świń s fermy przyjmującej

Alternatywa dla aklimatyzacji

- Mykoplazmowe zapalenie płuc

- Pleuropneumonia swiń -

- Zakaźne zanikowe zapalenie nosa - dwukrotnie w odstępie 3-4tyg

- Zespół rozrodczo - oddechowy - PRRS - dwukrotnie w odstępie 3 tygodni

Choroby wirusowe, w profilaktyce których można stosowac szczepionki

- Chroba Aujeszkiego

- Zakażenie parwowirusowe świń

- Grypa świń

- Rozrodczo - oddechowy zespół chorobowy świń - PRRS

- Pomór klasyczny świń

- Zakaźne zapalenie żołądka i jelit

Choroby bakteryjne, w których można stosować szczepionki:

- Zakaźne zanikowe zapalenie nosa

- Pleuropneumonia świń

- Kolibakterioza

- Mykoplazmowe zapalenie płuc

- Różyca

- Chroba Glasera

- Leptospiroza

- Salmonelloza

- Zakażenie na tle beztlenowców

- Zakażenie na tle Streptococcus suis typ 2

- inne choroby bakteryjne, w przypadku których mogą być stosowane autoszczepionki

BIOASEKURACJA

Bezpieczeństwo biologiczne - systemy zarządzania, które zmniejszają ryzyko wprowadzenia choroby zakaźnej do stada.

Praktyki zarządzania, które uniemożliwiają wprowadzenie lub rozprzestrzenienie się choroby w gospodarstwie.

Praktyki zarządzania, które zmniejszają szanse wprowadzenia chorób zakaźnych do fermy, co spowalnia rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych.

Sposób postępowania, filozofia w chowie zwierząt ukierunkowana na utrzymanie lub poprawę życia zwierząt

Lokalizacja

- ukształtowanie terenu

- koncentracja hodowli danego gatunku w regionie

- odległość od innych ferm - min 3km-8km typ chowu w sąsiedztwie

- odległość od głównych dróg przejazdowych (droga do rzeźni) min. 500m

- odległość od rzeźni, zakładów utylizacyjnych, wysypisk śmieci, miejsc utylizacji zwierząt padłych i odpadów poubojowych

Kryteria oceny statusu zdrowotnego:

- szczegółowy wywiad

- analiza wyników produkcyjnych

- badania kliniczne

- badania sekcyjne

- badanie poubojowe

- badanie laboratoryjne

Ogrodzenie fermy

- uniemożliwia wchodzenie osobom niepożądanym

- oznaczenie „zakaz wstępu”

- chroni przed zwierzętami - dziki, ptaki

- wymusza „bezpieczne” rozwiązania komunikacyjne dla transportu (rozładunek paszy z zewnątrz, konieczność usytuowania rampy na granicy ogrodzenia)

- zabezpieczenie przez przestrzeganie strefy „czystej” i „brudnej”

Program monitorowania statusu zdrowia stada:

- analiza wyników produkcyjnych fermy (skuteczność krycia, liczba prosiąt zywo urodzonych, odsetek prosiąt zmumifikowanych oraz martwo urodzonych, śmiertelność przed odsadzeniem)

- ocena stanu klinicznego świń w róznych grupach produkcyjnych (śmiertelność, kaszel, biegunki, kulawizny, poronienia)

- badania sekcyjne

- badania poubojowe

- testy ukierunkowane na określony patogen

Ochrona zdrowia zwierząt

- odpowiednie wprowadzenie zwierząt wykorzystywanych do remontu stada

- wdrożenie funkcjonalnego systemu bioasekuracji

- wdrożenie programu monitorowania statusu zdrowia

- opracowanie, w oparciu o najnowsze zdobycze nauki i praktyki, metod eliminacji chorób z populacji zwierząt

Izolacja świń nowo zakupionych

- proces izolacji to podstawowy element ochrony zdrowia

- weryfikacja statusu zdrowia przy użyciu wysoce specyficznych i czułych testów diagnostycznych jest koniecznością

- izolacja powinna być przeprowadzona w warunkach funkcjonalnej bioasekuracji

Wprowadzenie nowych zwierząt

- zakupy zwierząt tylko z jednego źródła, a jeżeli nie to z jak najmniejszej liczby źródeł

- jednorazowo zakupić całą partię zwierząt. Chlewnia z której nabywane są zwierzęta winna być pod stałą opieką wet. Oraz posiadać wyniki stosowanych badań monitoringowych

- w przypadku jednorazowego

Izolacja min. 3 tyg

Aklimatyzacja 3-10 tyg

Odległość od fermy min 50m

Oddzielna obsługa lub możliwość zmiany odzieży i obuwia

Oddzielny sprzęt do obsługi świń

Przygotowanie zwierząt pod względem immunologicznym do nowych warunków

Czas oraz warunki aklimatyzacji

Metody aklimatyzacji

Kontakt ze zwierzętami stada przyjmującego

Immunoprofilaktyka

Chemio profilaktyka

Kategorie statusu zdrowotnego

- świnie - germ free - akseniczne - wolne od zarazków

- świnie gnotobiotyczne - zakażone tylko znanymi określonymi drobnoustrojami:

Pierwotny system SPF - specific pathogen free - program kontroli zdrowia, uwzględniający brak specyficznych zarazków chorobotwórczych w organizmie świń

Wtórny system SPF - oparty na zwierzętach uzyskanych z pierwotnego systemu SPF

- Minimal disease - MD - termin wprowadzający oparty na fakcie braku objawów klinicznych choroby w stadzie, ale niekoniecznie tego samego patogenu

- High health status - firmy genetyczne

- Defined high health status - określa wyraźnie brak specyficznych chorób w stadzie na podstawie wywiadu, obserwacji klinicznych

Profilaktyka chorób zakaźnych jednostki produkcji zwierzęcej

- kontrola projektu procesu technologicznego

- podział obiektu na część białą i czarną

- optymalizacja warunków mikroklimatycznych i żywienia

- optymalizacja warunków sanit-wet

Postępowanie w przypadku wystąpienia chorób zaraźliwych

- możliwość szybkiej izolacji budynków

- odkażanie pomieszczeń i ścieków

- unieszkodliwianie zwłok

Kontrola personelu

- odpowiednio długa przerwa od ostatniego kontaktu ze zwierzętami - 1,2 lub trzy noce

- wpisanie do książki wizyt

- prysznic obowiązkowy

- zmiana ubrań

- zamykane na klucz drzwi do szatni

- oznaczone instrukcją drzwi szatni

- sposób wnoszenia na teren fermy nasienia, leków - pokój, kwarantanna

- zakaz wnoszenia na teren fermy produktów mięsnych

Odkażanie budynków inwentarskich

- usunięcie wszystkich zwierząt

- oczyszczenie pomieszczeń z odchodów i ściółki

- płukanie wstępne, namoczenie

- mycie detergentami

- płukanie

- suszenie

- dezynfekcja

- ekspozycja zależna od zastosowanego preparatu

- płukanie

- pozostawienie pomieszczeń pustych przez min 3 dni

WENTYLACJA POMIESZCZEŃ W pomieszczeniach inwentarskich, na skutek przemian metabolicznych, do środowiska, poza parą wodną oraz energią (ciepło), uwalniane są także NH3, CO2, H2S, CH4.

Aby utrzymać prawidłowy mikroklimat pomieszczeń niezbędna jest sprawna wentylacja.

CELE WENTYLACJI WENTYLACJA Cyrkulacja powietrza pomiędzy pomieszczeniem,

a przestrzenią na zewnątrz. Prawidłowo działająca wentylacja umożliwia utrzymanie właściwego

mikroklimatu: - Optymalnej temperatury - Wilgotności powietrza - Stężenia szkodliwych domieszek gazowych - Ograniczenia przykrych zapachow - Chroni budynki inwentarskie przed nasiąkaniem i wilgoci i przedłuża ich trwałość.

PRZEWIETRZANIE Najprostszy sposob wymiany powietrza.

Odbywa się na skutek otwierania okien i drzwi, nieszczelności budynku. Wymiana powietrza zachodzi na zasadzie grawitacji. Nie pozwala na kontrolowaną wymianę powietrza.

Obecnie budynki budowane są z materiałow słabo przepuszczających powietrze. Grawitacja powietrza - rożnica temperatury i ciśnienia między powietrzem atmosferycznym, a powietrzem w pomieszczeniu. Aby nastąpiła wymiana powietrza rożnica temperatur wewnątrz i na zewnątrz budynku musi wynosić min. 5oC.

Niskie temperatury = najsprawniejsze wietrzenie

SYSTEMY WENTYLACYJNE

Wyrożniamy dwa zasadnicze systemy wentylacji:

1. system wentylacji grawitacyjnej (naturalnej).

2. system wentylacji mechanicznej (wymuszonej).

WENTYLACJA GRAWITACYJNA • Oparta na zjawisku grawitacji (tj. rożnicy temperatur i ciśnień)

• Składa się z:

1. otworow wentylacyjnych (kanałow nawiewnych)

2. kanałow wywiewnych

3. wywietrznikow.

WENTYLACJA GRAWITACYJNA

• Kanały nawiewne doprowadzają świeże powietrze do budynku. Powinny być tak skonstruowane,

by nie powodować przeciągow.

• Kanały nawiewne mogą stanowić okna uchylające się do środka lub kanały nawiewne „ typu

szwajcarskiego sera”- np. blacha lub deska z wykonanymi licznymi, niewielkimi otworami

służącymi jako nawiew i zasuwą zabezpieczającą przed zbyt silnym wiatrem.

• Kanały wywiewne usuwają „ zużyte” powietrze z pomieszczenia.

• Obecnie stosuje się pionowe kanały wywiewne.

• Prawidłowo zbudowany kanał wywiewny powinien posiadać następujące cechy:

 odpowiednią powierzchnię przekroju,

 długość,

 wlot przy suficie,

 wylot minimum 0,5m nad kalenicą,

 gładkie ściany wewnątrz, zabezpieczenie przed wilgocią i uszkodzeniami,

 ciepłochłonny, wlot zabezpieczony zasuwą

• Wywietrznik- stanowi zakończenie kanału wywiewnego. Wykorzystuje siłę wiatru bocznego do „wyciągania”powietrza z kanału wywiewnego.

• Obecnie stosuje się zasadniczo 2 rodzaje wywietrznikow:

- Wywietrznik żaluzjowy- zbudowany jest z listewek drewnianych ustawionych pod pewnym kątem. Wydajność takiego wywietrznika nie jest duża, ponieważ zawsze czynna jest tylko . powierzchni

listewek zależnie od kierunku wiatru.

Wywietrznik rynienkowy Chanarda

wywietrznik drewniany o 7 rynienkach z

naprzeciwległymi szczelinami (niezależnie

od kierunku wiatru zawsze czynne są

4 rynienki).

Wywietrznik Chanarda posiada 2-krotnie

większą wydajność w porownaniu do

wywietrznika żaluzjowego.

CECHY SPRAWNEJ WENTYLACJI

GRAWITACYJNEJ

• Odpowiednia wielkość kanałow

nawiewnych i wywiewnych

(stosunek powierzchni kanałow

wywiewnych do nawiewnych jak 1:0,7).

• Odpowiednia rożnica temperatur pomiędzy

wnętrzem budynku, a środowiskiem

zewnętrznym (minimum 5oC).

• Odpowiednia wysokość kanału wywiewnego

(im wyższy kanał, tym lepszy ciąg powietrza).

• Ocieplenie kanału ( powietrze wychodząc z kanału

nie ulega wychłodzeniu i nie skrapla się).

• Szczelność kanału (brak szczelności spowalnia

przepływ zanieczyszczonego powietrza przez

kanał).

• Gładkie ściany kanału,

nierowne ściany prowadzą

do turbulencji powietrza i

spowalniają jego ruch na

zewnątrz.

• Obecność wywietrznikow

(deflektorow)

wykorzystujących siłę boczną

wiatru do wysysania

powietrza z wnętrza kanału.

WENTYLACJA NATURALNA W

OBORACH

 W nowoczesnych oborach zamiast szeregu

kanałow wylotowych stosuje się ciągłą szczelinę

wzdłuż szczytu dachu tzw. szczelinę

kalenicową.

Natomiast rolę otworow doprowadzających

powietrze do budynku pełnią otwory wzdłuż

ścian podłużnych budynku z możliwości

zasłonięcia ich przez kurtynę.

WENTYLACJA NATURALNA W OBORACH

W sezonie zimowym kurtyny zasłaniają otwory

nawiewnie, a powietrze porusza się przy

powierzchni dachu, tak aby nie wychładzać

budynku i nie powodować przeciągow.

W sezonie letnim otwory wlotowe są całkowicie

otwarte co powoduje powstawanie delikatnych

przeciągu korzystnie wpływających na

samopoczucie bydła.

Szczelina kalenicowa, to nie tylko element

wentylacyjny, ale także oświetlenia naturalnego

budynku. Może ona być otwarta, wtedy należy

jednak liczyć się z przedostawaniem się opadow

atmosferycznych do wnętrza budynku.

Aby zapobiec temu zjawisku zaleca się stosowanie

rożnego rodzaju zadaszeń.

Najlepiej, aby zadaszenie było przezroczyste.

Oświetlenie z gory daje optymalne doświetlenie

budynku. Sprawdzone i coraz częściej stosowane rozwiązanie

stanowi instalowanie wentylatorow mieszających

lub horyzontalnych mających za zadanie usuwanie

zużytego, a przede wszystkim nagrzanego powietrza

znad stanowisk zwierząt.

SYSTEM WENTYLACJI MECHANICZNEJ

• Zintensyfikowane systemy

chowu wymagają wysoce

sprawnych systemow

wentylacyjnych.

• W wielkostadnych fermach

drobiu, trzody chlewnej i

bydła montuje się obecnie

systemy wentylacji

mechanicznej.

Wentylatory mechaniczne działają na

zasadzie:

- tłoczenia czystego powietrza do

pomieszczenia

- usuwania zanieczyszczonego powietrza z

budynku

- zarowno tłoczenia jak i usuwania powietrza

z budynku.

Praca wentylatorow jest regulowana automatycznie za

pomocą:

- czujnikow temperatury

czujniki są ustawiane automatycznie i reagują na

zmiany temperatury w pomieszczeniu,

- czujnikow wilgotności

wentylatory włączane przy zbyt wysokiej wilgotności.

Synchronizacja temperatury i wilgotności zapewnia

sprawne funkcjonowanie wentylacji mechanicznej.

ZALETY I WADY WENTYLACJI

MECHANICZNEJ

• ZALETY:

- duża dowolność w sterowaniu temperaturą

(cecha nie do przecenienia)

• WADY:

- duże koszty instalacji

- pobor energii

- może być uciążliwa dla słuchu.

SYSTEM WENTYLACJI MECHANICZNEJ

- RODZAJE

• Wentylacja podciśnieniowa (ssąca).

„Zużyte” powietrze jest usuwane z

pomieszczenia przez wentylatory, co

powoduje obniżenie ciśnienia i zasysanie

świeżego powietrza przez otwory nawiewne.

• Wentylacja nadciśnieniowa

(nawiewna)

Wentylatory wtłaczają świeże powietrze do

pomieszczeń, powodując nadciśnienie i

wypływ zanieczyszczonego powietrza na

zewnątrz specjalnymi otworami.

• Wentylacja ssąco-tłocząca

Wentylatory zarowno tłoczą jak i usuwają zużyte

powietrze.

• System kombinowany

( Wentylacja grawitacyjno - mechaniczna)

Wentylatory wtłaczają do budynku powietrze z

zewnątrz, a powietrze zanieczyszczone uchodzi

kanałem wyciągowym.

WIELKOŚĆ WENTYLACYJNA

• Wielkość wentylacyjna (L) - ilość powietrza

(m3/h), ktorą trzeba wymienić w danym

pomieszczeniu w ciągu jednej godziny.

Wielkość wentylacyjna zależna jest od:

- Obsady budynku,

- Grupy technologicznej zwierząt, okresu

produkcyjnego,

- Technologii produkcji.

Wielkość wentylacyjną można obliczyć

na podstawie:

-Ilości wydalanego dwutlenku węgla

-Pary wodnej

-Ciepła w przeliczeniu na sztukę dużą (SD).

Wielkość wentylacyjna obliczona

na podstawie ilości wydalanego CO2

jest około 30% niższa, niż obliczona na

podstawie ilości pary wodnej wydalanej

przez zwierzęta.

Dlatego w oborach i chlewniach, gdzie

panuje duże zawilgocenie jako kryterium

do obliczania wielkości wentylacyjnej

należy przyjąć ilość wydalanej pary

wodnej.

Skutki wadliwego systemu wentylacyjnego:

Nadmierna wentylacja- Obniżenie temperatury

powietrza (wyziębienie

pomieszczeń),

Wzrost ruchu powietrza

powyżej 0,3m/s (przeciąg),

Wzrost zapylenia,

Wysuszenie ściółki,

Nadmierny hałas (przy

wentylacji mechanicznej).

Brak wentylacji- Wzrost temperatury i

wilgotności,

Wzrost koncentracji gazów

(CO2, NH3, H2S),

Wzrost koncentracji pyłów.

Bilans cieplny - to porównanie ilości

ciepła uzyskiwanego od zwierząt ze

stratami ciepła przez budynek

inwentarski w określonych warunkach.

• W projektowaniu budynkow inwentarskich

zakłada się ich samoogrzewalność (ciepłem

oddawanym przez zwierzęta).

• Wyjątkiem są pomieszczenia dla zwierząt

młodych (wychowalnie piskląt, prosiąt)

gdzie stosuje się dodatkowe źrodła ciepła.

• Bilans cieplny budynku inwentarskiego

zależy od:

- Emisji ciepła od zwierząt (gatunek, ilość

zwierząt, grupa technologiczna)

- Obecności źrodeł ogrzewania sztucznego

- Temperatury zewnętrznej.

• Na temperaturę powietrza wewnątrz pomieszczenia

wpływa:

• klimat zewnętrzny (temperatura, wilgotność, ruch

powietrza, nasłonecznienie);

• ciepłochłonność poszczegolnych elementow budynku

(ścian, stropu, dachu, okien, drzwi, podłogi i

fundamentow);

• liczba i masa ciała zwierząt przypadających na kubaturę

pomieszczenia.

• ciepłochłonności materiałow konstrukcyjnych,

• obecności mechanizmow wentylacyjnych

• typ rozwiązań technicznych dotyczących usuwania,

gnojowicy i składowania obornika (ciepło z

fermentującego obornika) oraz podawania paszy.

POZYSKIWANIE CIEPŁA

• Obecność zwierząt.

• Nasłonecznienie pomieszczenia.

• Ciepło z fermentującego obornika.

• Sąsiedztwo ogrzanych pomieszczeń.

• Skarmianie pasz poddanych obrobce

termicznej,

STRATY CIEPŁA

• Ciepło jest pochłaniane przez materiały

konstrukcyjne budynku

• Najbardziej ciepłochłonne są: metale i cegła.

• Niski wspołczynnik przenikania ciepła posiada

min. drewno

• Im niższy jest wspołczynnik ogolnego

przewodzenia ciepła materiału budowlanego,

tym jest on lepszym izolatorem ciepła.

• Ciepłochłonność ścian musi pozwalać na

utrzymanie temperatury powyżej „punktu

rosy”, aby zapobiec skraplaniu się pary

wodnej.

• Drzwi i okna powinny być szczelne

(okna dodatkowo powinny być otwierane

do wewnątrz, co umożliwia dodatkową

wentylację pomieszczenia).

---