Wykład 24.XI.2004

PRZEWÓD POKARMOWY U KONI

1. Ostry nieżyt żołądka (cathorus ventriculi acutus)

Przyczyny:

- czynniki mechaniczne

- termiczne

- chemiczne

- toksyczne

- bakterie, wirusy

- najczęściej pasożyty

- stosowanie niekontrolowanej terapii - czynniki grzybicze

U koni najczęściej pasożyty - Strongyloides

Świnie - czynniki chemiczne, toksyczne, bakteryjne, rzadziej mechaniczne (struktura karmy).

Zejście nieżytu powikłanego - schorzenia bakteryjne, czynnik wtórny komplikujący to czynnik grzybiczy (drożdże).

1 faza objawów - nadmierne kurczenie się, potem atonia żołądka.

U koni:

> akt odbijania, nawet próba wymiotów - wymioty nie występują, występują natomiast u świń (intensywne)

> utrata apetytu, pragnienia

> ciepłota normalna, rzadko lekko podwyższona

> u świń bardzo duża wrażliwość przy omacywaniu okolicy żołądka; u innych zwierząt - żołądek trochę bardziej ukryty, tuz za łukiem żebrowym głównie lewym, ale generalnie z obu stron

> silny ból

>trwa kilkadziesiąt h - dni

> osłabienie

> odwodnienie

> zaburzenia w krążeniu.

Właściciel mówi, że nie jest gorzej, ale objawy nie ustępują.

LECZENIE:

1. głodówka minimalnie 24h, gdy nieznane tło (zatrucia) do 48h z dostępem do płynów odpowiedniej jakości (podgrzewacz na wodę, odstojnik)

2. szukać czynnika przyczynowego

3. obciążenia żołądka karmą

4. środki p/wymiotne, można potem podać lekkostrawną karmę

5. węgiel - carbo medicinalis - ogranicza dostępność i działanie toksyn (absorbuje wchłanianie toksyn) + lekko działające środki przeczyszczające:

- olej parafinowy

- siemię lniane

- konie - niewielkie stężenie soli glauberskiej lub gorzkiej

f. osłona antybiotykowa, u koni sulfonamidy per os lub parenteralnie

g. Trankwilina - konie p/wymiotnie, różna reakcja zwierzęcia - uważaj na to

h. płyny wieloelektrolitowe parenteralnie + roztwory glukozy (obfite wymioty - niskie stężenia); jeśli wymioty nie obfite - wyższe stężenia glukozy

i. jeśli wybitnie ostry przebieg (podejrzenie czynnika toksycznego) - usunąć toksynę - stosowanie środków adsorbujących

u świń drogą wymiotów usunąć toksyny.

2. Przewlekły nieżyt żołądka

konie - pasożyty, uszkodzenie wątroby i nerek

u świń - uszkodzenie wątroby i nerek

objawy:

• upośledzony, spaczony apetyt

• lizawość

nie leczony proces:

• wychudzenie

• odwodnienie

• objętości powłok brzusznych

• anemia

• biegunka a nawet zaparcia

3. Ostry nieżyt jelit

objawem głównym jest biegunka, kał papkowaty lub wodnisty

Jeśli zaawansowany proces - objawy bólowe przy oddawaniu kału.

Najczęściej występuje u świń, może wystąpić u bydła - charakterystyczne parcie= objaw bólowy.

Leczenie:

• zwierzęta monogastryczne - sulfonamidy, konie:

• Enteramid 0,1-0,3 mg/kg przez 3-6 dni, gdy dłużej dodatkowo Lakcid, zsiadłe mleko, duże dawki wit B₁ ew. wit K

• leki ściągające błonę śluzową - wywar z kory dębu 250g duże, 5-10g świnie.

KONIE (sportowe, mięsne)

1. Morzysko - zaburzenie w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, któremu towarzyszy ból ujawniający się niepokojem zwierzęcia.

U koni sportowych - decydują czynniki raczej nie związane z żywieniem.

U koni mięsnych - głównie zmiany w wyniku żywienia - wręcz celowa podaż nadmiaru energii - zespół hiperglikiemiczny u koni (głównie ciężkich, tzw. roboczych).

Przyczyny:

naruszenie ustalonej równowagi bodźcowo-odruchowej w określonych warunkach utrzymania i żywienia, zaburzenie tych stosunków między organizmem a środowiskiem, co daje określoną reakcję ze strony przewodu pokarmowego np:

• nagła zmiana systemu żywienia w wyniku podporządkowania do danego systemu pracy

• nieprzestrzeganie indywidualnych norm żywieniowych dostosowanych do wagi zwierzęcia, pracy jaka wykonuje

• pojenie bezpośrednio wodą po obfitym nakarmieniu

działanie nagłe szkodliwych bodźców, z reguły zwierze ich nie spotkało; np. napojenie zwierząt zimną wodą - nieżytowy kurcz jelit, koń zgrzany pijący zimną wodę

• nadmierne nakarmienie paszą o nieodpowiedniej temperaturze (oszroniona zielonka, buraki, marchew z pomieszczeń nieogrzewanych, stęchła, zgniła)

• ograniczenie okresowe karmy, a potem jej podanie, którą zwierzę chętnie zjada: zielonka dobrej jakości; wtedy zwierze zje jej za dużo, wzmaga się proces fermentacyjny i wzdęcie morzysko

indywidualna wrażliwość zwierzęcia na działanie bodźców różnego typu (głównie uwarunkowany stanem napięcia układu wegetatywnego)

• na czynniki barometryczne (czynniki ciśnieniowe) - zmiany ciśnienia atmosferycznego - enteralgia catharalis

• ucisk spowodowany tworami organicznymi i nieorganicznymi, np.:

• tętniak na tętnicę krezkową przednią

• kamienie w miedniczce nerkowej na splot krezki przedniej lub trzewny tylny

• nagłe oziębienie, opady

Zmiana warunków środowiskowych

Czynniki osobnicze potęgowane są przez czynniki usposabiające:

• zarobaczenie

• wady, choroby uzębienia

• choroby wątroby

• łykawość

Wspólne cechy schorzeń morzyskowych

1. ból przejawiający się niepokojem - nadmierna kurczliwość mięśni

przyczyny bólu:

toniczny skurcz mięśni gładkich przewodu pokarmowego

szarpanie krezki przez wzmożone ruchy perystaltyczne jelit

stan rozciągania ściany jelit zalegającymi masami kałowymi lub ich rozpieranie wyprodukowanym w nadmiarze gazem

Toniczny skurcz mięśni gładkich bardzo często powoduje niedrożność odcinka jelit, gdy trwa to długo to zatkanie.

Nadmierne szarpanie krezki - tworzenie ilości soków jelit co przyspiesza pasaż treści i wydalanie kału o rzadkiej treści.

Rozpieranie - nagromadzenie treści i gazów - ból o dużym nasileniu; efekt końcowy - anemizacja ściany jelita, rozwój procesu zapalnego, uszkodzenie ciągłości - pęknięcie jelit.

USTAL PRZYCZYNĘ!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Rozpoznawanie schorzeń morzyskowych - zasady:

1. wywiad

pozwala na uzyskanie danych dotyczących zwierzęcia:

• czasu trwania i okoliczności zachorowania

• ocena charakteru bólu morzyskowego i efektu działania środka p/bólowego - prowadź wywiad i podawaj środek p/bólowy.

2. określenie rodzaju bólu, jego siły, charakteru (ciągły, przerywany)

Ból może być:

1. małego stopnia:

• grzebanie kończynami,

• wyciąganie głowy do przodu,

• wargi do góry

• obwąchiwanie miejsca chorobowo zmienionego, niekiedy chwyta tę okolicę,

• przeciąga się,

• przyjmuje postawę wahadłową,

• ogląda się na boki,

• napina się jak przy oddawaniu moczu i kału,

• gdy ruch - idzie, brak wykazywania objawów bólowych

• zwierzę częściej leży,

2. średniego stopnia:

• koń drepcze w miejscu z miejsca na miejsce,

• uderza ogonem o powłoki brzuszne,

• kładzie się i zaraz wstaje,

• ruch - dąży do przyjęcia pozycji leżącej

• czasem gwałtownie się kładzie

W obu przypadkach 1 i 2 - reakcja na bodźce zewnętrzne zachowana.

3. dużego stopnia:

• zwierzę w wielu wypadkach nieświadome

• gwałtownie rzuca się na podłoże, podnosi się,

• tarza,

• czasem gdy chcemy podnieść nie wstaje,

• nie poznaje właściciela

• uderza kończynami w bok,

• kopie do tyłu,

• cofa się,

• wstaje,

• przewraca się z boku na bok,

Czas i ciągłość lub okresowość bólu:

1. ciągłe dużego stopnia:

- wszystkie przemieszczenia jelit,

- skręty,

- zawężenia

- wpochwienia

- wzdęcia jelit

mogą występować okresowe przerwy - zatkanie okrężnicy małej

2. przerywane o różnym stopniu:

# spastyczny skurcz jelit,

# małego, średniego stopnia zatkanie jelita ślepego,

# niewielkiego stopnia wzdęcia jelit,

# zatkanie dolnego pokładu i zagięcia miedniczego okrężnicy dużej,

3. bóle małego stopnia - po każdym posiłku przy obecności guzów nowotworowych na krezce, ropni lub ciał nieorganicznych;

Patognomoniczne postawy:

przymusowa

ulgowa

pozycja obserwatora - zatkanie jelita grubego - patrzy na bolesną okolicę

siedzącego psa:

• ostre rozszerzenie żołądka,

• wzdęcie jelit,

postawa wahadłowa:

• zatkanie jelita ślepego,

• zatkanie okrężnicy dużej

klęczenie na kończynach przednich lub leżenie na grzbiecie z podkurczonymi kończynami - zatkanie okrężnicy małej (leży przy ścianie)

3. sondowanie żołądka

1. podanie środków p/bólowych

humanitarne

element diagnostyczny - np. nieżytowy kurcz jelit - objawy ustępują szybko, brak objawów chorobowych,

- gdy brak efektu to w 90% - wskazanie na przemieszczenie jelit (skręty, wgłębienia)

Niepodawanie powoduje wtórne nadmierne kurczenie się mięśniówki jelit i dochodzi do wpochwienia i pogorszenia stanu zwierzęcia;

2. zgłębnikowanie - stwierdzenie czy żołądek jest pusty.

Przy sondowaniu - uważaj!! To, że wprowadziłeś sondę i nic nie ma nie znaczy to, że w żołądku nic się nie dzieje; opróżnij całkowicie żołądek (przy niektórych schorzeniach sedymentacja treści, fermentacja a my sondą tego nie wybadamy).

Pewność, że żołądek jest pusty - należy wlać nowe 2-3 wiadra wody żeby sprawdzić czy coś tam jest czy nie.

Dotąd sondujemy, aż zacznie wypływać śluz!!!!!!

Teraz po I i II postępowaniu - pewność, że nie grozi gwałtowne zejście śmiertelne, np. w wyniku pęknięcia żołądka i raczej nie powinny pojawiać się zmiany nieodwracalne.

4. Badanie stanu ogólnego:

• badanie CTO

• ocena błon śluzowych

• osłuchiwanie - perystaltyka jelit

• rozmieszczenie wew ciepłoty ciała (gdy poty u konia)

5. badanie rektalne - dopiero teraz bo po tym badaniu nie jesteśmy w stanie zmierzyć ciepłoty.

Po badaniu rektalnym - decyzja, gdy np. podejrzewamy przemieszczenie, skręt, przed zabiegiem punkcja do jamy otrzewnowej i ocena płynu.

Płyn krwisty + elementy morfotyczne - zdążymy albo nie z operacją;

Ew oznaczenie białek ostrej fazy.

6. punkcja do jamy otrzewnowej

Prawidłowe rozpoznanie - uwzględnienie wszystkich w/w czynników.

Gdy badanie pierwsze jest ujemne - przy kolejnym wezwaniu badanie kliniczne konieczne jeszcze raz.

Zanim dokonamy badania rektalnego - wykluczyć schorzenia zakaźne przebiegające z objawami morzyskowymi np. wąglik, wścieklizna - wtedy pomiar C oraz wykluczyć zapalenie otrzewnej.

Wykład 1.XI.2004

Grupa chorób związana z czynnością trawienia

1. Ostre rozszerzenie żołądka (dilatatio ventriculi acuta)

Istota - nadmierne powiększenie objętości żołądka pod wpływem zbyt dużej ilości przyjmowanej karmy lub nadmiernie pęczniejącej karmy lub wytworzenie zbyt dużej ilości gazu.

U młodych - brak nagłych zmian w procesie trawienia.

Nawet przy zabiegu leczniczym jeżeli zgłębnikujemy - i jeśli nie ma pewności, że nic nie ma - musimy powtórzyć kilka razy, przepłukać, 2-3 wiadra wody.

Przyczyny:

1. pierwotne:

• przyjęcie karmy, która ma szybką możliwość fermentacji - zboża nie fermentowane nie „nie przepocone”- żyto -w okresie żniw

• chleb

• ziemniaki - u koni ciężkich, roboczych nie szkodzi, ale jak się rozwinie nieżyt to podanie nawet małej ilości już spowoduje rozszerzenie,

• okres wiosenny - zielonki koszone, podwiędłe: lucerna, koniczyna, trawy - mniej ale też mogą powodować,

• zmiana systemu użytkowania - ciężkie konie używane tuż po jedzeniu np. w bryczkę - nawet prawidłowe żywienie, już po przejażdżce wystąpi rozszerzenie - niedostosowanie systemu do użytkowania, żeby koń po zjedzeniu wypoczął, strawił,

• zielonka + zimna woda

• gdy ogranicza się pojenie przez pewien czas i daje się karmę i wodę (nadmierne picie wody)

Przyczyny pierwotne potęgują, gdy wystąpią czynniki predysponujące tj. chroniczny nieżyt przewodu pokarmowego przy:

• zarobaczeniu,

• łykawości

• gdy dochodzi do odchyleń równowagi w układzie - przewaga układu wegetatywnego

• wtórne:

• wynik zatkania jelit cienkich

• rozszerzenie zagięcia miedniczego

• rozszerzenie okrężnicy dużej i małej

• niedrożności: przemieszczenia, skręty, wpochwienia jelit

Objawy:

1. pierwotne rozszerzenie żołądka:

- ból dużego stopnia, rzadko średniego

- ból o charakterze ciągłym:

> konie zimnokrwiste - niewielkie objawy bólowe

> konie sportowe - niewielki bodziec i już ból

- ciepłota w normie, rzadko podwyższona,

- liczba tętna 50-80 lub nawet >100

- tętno: twarde, trudno wyczuwalne, drutowate

- oddechów 30-50/min

- spojówki - zaczerwienione, nastrzykane

- obfite poty związane z bólem = ciepłe poty

- patognomoniczne - postawa siedzącego psa - niemożliwość oddychania - rokowanie wtedy niepomyślne

- niektóre konie mogą mieć zabrudzoną okolicę nozdrzy odbitą treścią

- nasilone wymioty

- okolica powłok uwypuklona - kształt faskowaty

- szmery słyszalne na początku, później cisza nad przewodem pokarmowym

- zwierzę oddaje normalnie kał w ilości

- rzadko kał papkowaty (wynik pobudzenia układu parasympatycznego)

- jeśli uda się wykonać badanie per rectum - wyczuwalna śledziona, przesunięta ku tyłowi,

Mamy tu 2 fazy:

spastyczna - gdy żołądek próbuje utrzymać objętość kurcząc się:

• wyraźny ból

• obfite i nasilone poty

• objawem wizualnym jest - jeśli założymy sondę i płuczemy - to treść wypływa przerywanym strumieniem

• wypływająca treść jest wybitnie kwaśna

atoniczna:

• cechą charakterystyczną jest parametrów ogólnych - T i O

• spojówki - zaczerwienione, brudnoczerwone

• po włożeniu zgłębnika - trudno wyciągnąć treść - bezwiedny strumień, łatwo go przerwać

• dochodzi do procesów zapalnych - lekkie C.

Jeśli są nasilone to dochodzi do autointoksykacji:

• pogorszenie stanu ogólnego

• są bóle o mniejszym nasileniu

• tętnice trudno wyczuwalne, pomimo, że tętno wzrasta, słabe tętno

• zastój żylny obwodowy

• niepomyślny element - przejście z powłok ciepłych na zimne

• dokładnie oceniaj wydech - przemienia się w 2fazowy, często towarzyszy mu ślinienie i jeśli dołączają się wymioty - rokowanie niepomyślne - pęknięcie żołądka

2. wtórne rozszerzenie żołądka

objawy i stopień nasilenia zależą od schorzenia podstawowego

- mają charakter jak przy fazie atonicznej lub podobne do nasilonego procesu autointoksykacji.

Elementem rozpoznawczym jest - zasadowe pH treści, w treści:

• nadtrawione elementy karmy

• wydzielina ma zabarwienie żółte, bo może być domieszka żółci

• wypłukiwanie pasożytów.

Rozpoznanie:

charakter bólu

obecność potów

kształt faskowaty klatki piersiowej

przyspieszone oddychanie

wynik sondowania

brak całkowitej reaktywności pozytywnej na podanie środka p/bólowego

błędem jest, jeżeli nie ma ustąpienia bólu a zastosujemy środki sedatywne a nie dążenie do wypłukania żołądka ; te środki sedatywne powodują złudne usunięcie czynnika bólowego - może dojść do pęknięcia oraz po ich podaniu błona śluzowa żołądka nie reaguje po podaniu.!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Przebieg choroby:

- charakter uzależniony od czynnika wywołującego

- z reguły czas nie przekracza kilku do kilkunastu h

- postać spastyczna - tok wyleczenia kilka h

- postać atoniczna - dłużej

- prawidłowe postępowanie - wyleczenie w ciągu 24h

- jeśli dołącza się autointoksykacja - koń rzadko przeżywa 2-3 dni.

Powikłania:

pękniecie żołądka:

elementem rozpoznawczym są poty na uszach, potem na łopatkach

( zwierzę jest przestraszone, osłupiałe

( jeżeli założymy sondę i wlewamy płyn to on nam nie wypływa

( włożenie ręki do prostnicy - szorstkość na otrzewnej, bo treść dostała się do jamy otrzewnowej

( punkcja do jamy otrzewnowej - wycieka nam płyn z treścią (bardziej charakterystyczne dla pęknięcia jelit)

( pęknięcie przepony - rzadko - jeśli włożymy rękę do prostnicy to pustka, bo narządy weszły do klatki piersiowej

Rokowanie:

Pomyślne - jeżeli wiemy czym było karmione zwierzę

Ostrożne - wtórne lub objawy autointoksykacji lub wątpliwe.

Postępowanie:

1. płukanie żołądka ciepłą wodą przez sondę średnicy 17mm (nie ma możliwości zatkania sondy)

2. podawanie środków p/bólowych: BIOVETALGIN, NOVALGINA i.v.

te 2 czynności wykonujemy szybko!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Jeżeli są trudności w założeniu sondy to:

• wprowadzić do sondy szklankę ciepłej wody - a jeśli trafi nam do płuc to koń zacznie kasłać (taka ilość wody nie szkodzi płucom)

• próbujemy wlać troszeczkę oleju parafinowego

• musimy dążyć do ustawienia konia jak najwyżej przodem, bo przy wejściu do żołądka jest zachyłek, który zatyka wejście - trzeba wychwycić moment by sonda mogła wejść - przód wyżej

Jeśli te metody nie skutkują to metoda z wyboru jest punkcja do żołądka.

Taka kolejność punkcji: j. ślepe, okrężnica a na końcu żołądek!!!!!!!!!!!!!!!!

Punkcja - igłą Łopatyńskiego wbijamy się z lewej strony w ostatniej przestrzeni międzyżebrowej na wysokości guza biodrowego, kierując się ukośnie ku dołowi i nieco ku przodowi - jeśli wypuścimy gaz, to sondę bez kłopotu wprowadzimy.

3. W postaci atonicznej i autointoksykacji - jeśli opróżnimy żołądek - to żeby rozpocząć kurczliwość podajemy sondą 1-2l zimnej wody: 1 wlew zimnej wody - wypompowanie - i 2 wlew.

Kończąc opróżnianie żołądka 0 dajemy środki dezynfekujące błonę śluzową:

• BIOVAL 2 litry

• TYMPACHOL

• 90% ALKOHOL 100ml

• Jeżeli rozszerzenie wystąpi na tle wtórnym - to zakwaszamy środowisko:

• HCl

• Kwas mlekowy

• Alkohol

1. leczenie ogólnych objawów:

• leki nasercowe - kofeina

• glukoza

• PWE

• Wit C

Nieżytowy kurcz jelit (enteralgia catarhalis acuta)

Istota:

Wystąpienie zaburzenia w układzie wegetatywnym z przewagą (pobudzeniem) układu parasympatycznego. Prowadzi to do intensywnego skurczu, spazmów mięśniówki jelit i wzmożonego wydzielania gruczołów ślinowych i jelitowych.

Przyczyny:

_ nagłe oziębienie organizmu po uprzednim przegrzaniu - jeżeli po intensywnej pracy nie okryje się zwierzęcia a jest zimno,

- podanie karmy - marchewki, buraki przemarznięte

Do tego stanu często usposabiają zmiany organiczne:

• zmiany wsteczne w splocie słonecznym - ucisk tętniaka tętnicy krezkowej,

• nagły ( ciśnienia atmosferycznego

• wietrzna pogoda itd.

Do schorzenia podatne są konie, gdy dochodzi do zaburzeń zdrowotnych powodowanych innymi czynnikami:

• nieprawidłowe żywienie,

• zarobaczenie,

• nadmierna eksploatacja.

Objawy:

• ból napadowy dużego stopnia, rzadziej średniego lub małego,

• ciepłota normalna,

• ( T - twarde, regularne, dobrze wypełnione,

• spojówki nie maja zmiany

• charakterystyczne jest - słyszalne gołym uchem wzmożenie perystaltyki, dźwięczna, metaliczna, głośne przelewania

• charakterystyczne jest - brak oddawania kału lub w mniejszej ilości, pierwszy kał - papkowaty

• jeżeli badamy per rectum - utrudniona możliwość wprowadzenia ręki do prostnicy, jeżeli wprowadzimy - mamy uczucie, że nam coś gniecie rękę ( wzmożone napięcie ścian jelit, poszczególne odcinki jelit jak taśmy skurczone,

Rozpoznanie:

• ból - charakterystyczna ciągłość lub bardzo krótkie przerwy,

• częste oddawanie papkowatego kału

• per rectum - wzmożone napięcie jelit

• najistotniejsze - reakcja zwierzęcia na podanie środka p/bólowego, rozkurczowego ( z reguły po kilku minutach zwierzę się uspokaja i proces mija sam. Zawsze trzeba podać środek p/bólowy. Jeżeli dojdzie do 2 skurczu to dochodzi do wpochwienia, przemieszczeń jelit.

Przebieg:

$ krótki - kilka 5-6h

$ jeżeli trwa dłużej - to dochodzi do wzdęć odcinkowych jelit, zalegania jelit (jelita grubego) lub do niedrożności: przemieszczeń, skrętów, wpochwień.

Rokowanie: pomyślne przy prawidłowym postępowaniu.

Postępowanie:

2 grupy:

1. fizykalne:

> płukanie lub wlewy do żołądka ciepłej wody

> ciepła woda do prostnicy

> masaże - nacieranie konia dążące do ( ciepłoty wewnętrznej ciała ( atoni

> po ruchu należy okryć konia kocem

2. farmakologiczne:

• środek p/bólowy i.v. - po podaniu 1krotnym można powtórzyć po 2-3h

• po wypłukaniu żołądka - podać leki p/fermentacyjne:

• BIOVAL rozcieńczony w 2-4litrach wody

• niewielka ilość 5% SOLI GLAUBERSKIEJ lub GORZKIEJ

• ogólne

• jeżeli nie ma efektu po podaniu 3-5h po środku p/bólowym - to na pewno mamy inne schorzenie o zmianie organicznej trwałego nasilenia - powtórzyć zbadanie zwierzęcia

Wzdęcie jelit (meteroismus intestini) = bębnica jelit

Istota - jest to nadmierne gromadzenie gazów wskutek zwiększonej fermentacji karmy lub ich utrudnione wydalanie, które może prowadzić do uogólnionego lub odcinkowego wzdęcia.

Przyczyny:

1. pierwotne:

nadmierne nakarmienie zwierząt zroszonymi roślinami motylkowymi

świeże ziarno po żniwach - „niewypocone”

zwiędłe, zaparowane rośliny

niedosuszone siano

spleśniała, zgniła karma,

zbyt łapczywe przyjmowanie karmy jako wynik głodzenia, nieodpowiednie unormowanie czasu karmienia

Usposabiające czynniki:

• zaburzenie w układzie wegetatywnym

• niewłaściwe użytkowanie

2. wtórne:

zatkanie określonego odcinka jelita biodrowego, rozszerzenia żołądkowatego okrężnicy dużej, zatkanie okrężnicy małej, przemieszczenia: skręty, wpochwienia - to najczęściej związane z odcinkowym wzdęciem jelit.

Objawy:

ból - charakter średniego lub małego nasilenia - początkowo, gdy wzdęcie jeszcze się w pełni nie rozwinęło,

ból ciągły, średniego, rzadziej dużego nasilenia,

ciepłota nie ulega zmianie

tętna do 100, twarde, dobrze wyczuwalne, regularne,

jeśli zaburzenia rytmu tętna - to zaawansowany proces toksyczny i wystepowanie powikłań,

oddech - typu piersiowego

charakterystyczny - beczkowaty kształt powłok brzusznych

omacywaniem - duże napięcie ścian jamy brzucha - nie SA bolesne

osłuchiwaniem - perystaltyka początkowo wzmożona, z reguły przy nasilonym procesie - osłabiona, odgłos metaliczny, spadającej dźwięcznej kropli,

jeżeli brak perystaltyki - niepomyślny objaw zaawansowanego procesu niewydolność układu krążenia i rozwiniecie powikłań klinicznych - stany zapalne i pęknięcia,

badanie per rectum - jeżeli są wzdęcia odcinkowe jelit i jeżeli nie mamy pewności, że możemy wprowadzić rękę - to u koni możemy perforować jelita - nie ryzykuj!!!!!!!

Rozpoznanie:

- kształt - uwypuklenie dołów głodowych

- w razie wątpliwości czy doszło do pęknięcia - robimy punkcję do jamy otrzewnej i ocena płynu.

Punkcje robimy z lewej i prawej strony w linii białej - lekko przesuwamy skórę, napinamy po to by skóra zamknęła nam później miejsce wkłucia i wykonujemy wkłucie. Zawsze przy przemieszczeniach - duża ilość płynu w jamie otrzewnowej, jego barwa wskazuje na stan zaawansowania procesu chorobowego - obecność niestrawionej karmy świadczy o pęknięciu.

Przebieg:

- wyzdrowienie w ciągu kilku h

- gdy komplikacje - to często zejście śmiertelne.

Rokowanie:

- przy przebiegu gdy uda nam się upuścić gazy - pomyślne

- zaawansowany proces - ostrożne,

- gdy odcinkowe - niepomyślne - bo mamy trwałe uszkodzenie odcinka

Leczenie:

1. fizykalne

• sondowanie

• masaże powłok brzusznych - hydroterapia, polewanie zimną wodą

• wlewanie zimnej wody do prostnicy

• punkcja przez powłoki brzuszne - igłę o rozmiarach 3-4mm średnicy, dł.15-20cm wkłuwamy zawsze w kolejności:

• najpierw w prawym dole głodowym jelito ślepe - w środku linii poprowadzonej pośrodkowo od guza biodrowego do ostatniego żebra - kierujemy igłę w kierunku wyrostka łokciowego przeciwległej przedniej kończyny

• lewa strona - podobnie igła w przeciwległy wyrostek łokciowy kończyny przedniej - okrężnica duża (zgięcie miednicze) miejsce o największym uwypukleniu. Istnieje możliwość powikłań w wyniku ukłucia naczyń i krwotok do jamy otrzewnowej .

• punkcja przez prostnicę - igłę o rozmiarach: średnica 2-3mm, dł 10-15cm powinna być zakończona wężykiem gumowym, który wkładamy do naczynia z wodą - wykonujemy dezynfekcję prostnicy np. KMnO₄, rywanol, igłę przykrywamy palcem, w miejscu, w którym chcemy dokonać wkłucia odsłaniamy palec i wkuwamy. Wężyk umieszczamy w wodzie, by ocenić wydostające się gazy.

1. farmakologiczne:

• środki p/bólowe: NOVALGINA, BIOVETALGIN,

• gdy gazy zejdą - dajemy środki p/fermentacyjne do żołądka: TYMPACHOL,

• ogólne nasercowe

• glukoza + witC

• zawsze antybiotyki lub sulfonamidy przy punkcji

Wykład 8.XII.2004

Zapalenie błony śluzowej żołądka

Przyczyny:

- schorzenia pierwotne na tle ostrego rozszerzenia żołądka

- zły system żywienia - niehigieniczna pasza (przemarznięte kiszonki, zielonki), monodietetyczne żywienie paszami mającymi składniki prowadzące do zaburzeń fermentacji - tworzy się nadmierna ilość kwasu mlekowego, ten nadmiar wpływa destrukcyjnie na błonę śluzową

- stykanie się z toksycznymi związkami - np. warzywa i pasze gdzie były stosowane środki ochrony roślin: buraki, zboża, warzywa;

przygotowywanie pomieszczeń - farby zawierające As, Pb;

stosowanie środków niszczących gryzonie - Cu, As.

- specyficzne rodzaje drobnoustrojów: Clostridium perfringens, rzadziej Helicobacter,

- dużą rolę odgrywa zarobaczenie - słupkowe- drażnią i powodują zmiany w błonie śluzowej.

Objawy:

• dyskomfort zwierzęcia - nie spożywa pasz z apetytem, wolniej - w pierwszym okresie nic innego się nie stwierdzi,

• apetyt ulega zmniejszeniu

• jeżeli właściciel obserwuje dokładnie - chudnięcie, anemia,

• dalsze etapy: objawy niespecyficzne doprowadzające do słabnięcia kondycji zwierzęcia,

• u koni ras mięsnych - brak przyrostów wagowych

• stan trudny do zdiagnozowania - jeśli wykluczymy badaniem hematologicznym, parazytologicznym

• pośrednim elementem jest nadmierna ilość śluzu przy lewarowaniu; śluz jest elementem buforującym przy kwasu mlekowego,

Postępowanie:

usunięcie przyczyny

pośrednio diagnoza przez postępowanie lecznicze - wprowadzenie do żywienia karm lekkostrawnych - miękkie trawy, moczone siano, panaceum -wywar z siemienia lnianego

buforujemy środowisko - roztwory do picia:

• przy lekkich zmianach;

• 2,5g dwuwęglanu sodowego rozcieńczyć w 1l wody - podać koniom

• 3g soli glauberskiej 3l każdego dnia przed karmieniem przez

• 1g NaCl tydzień nawet miesiąc

• bardziej zaawansowane zmiany:

• 3g soli glauberskiej rozcieńczyć do 1 litra

• 5g NaCl

Nieleczone stany mogą prowadzić do:

Owrzodzenia żołądka.

Diagnozowanie tylko gastroskopią - łatwo stwierdzić zmiany.

Przyczyny;

• czynniki stresowe: nadmierne obciążenie wysiłkiem koni sportowych- skoki; konie ciężkie - ciężka praca

• u klaczy - okres odchowu i odłączania źrebiąt - czynnik stresowy, czynnik osobniczy, zależy od klaczy

• stosowanie w nadmiarze środków o działaniu p/zapalnych

• zarobaczenia

Owrzodzenie może być w przedniej (bezgruczołowej) lub tylnej (gruczołowej - daje najgorsze efekty) części żołądka.

Elementem pośrednim w diagnozie jest anemia, bo występują krwawienia okresowe lub chroniczne. Jeżeli zmiany nie ograniczają się, konsekwencją jest owrzodzenie perforujące zapalenie błony śluzowej nie tylko żołądka ale i zapalenie otrzewnej zmiany na śledzionie.

Objawy:

• brak wyraźnych objawów

• przede wszystkim występuje lekka postać morzyska:

• dyskomfort po spożyciu karmy - wynik kurczenia się odźwiernika i wzmożenia perystaltyki jelit przy zmianach zapalnych

• przy silnym owrzodzeniu - zawsze z treścią elementy krwiste, popłuczyny z żołądka zawierają dużą ilość krwi i śluzu

• kał koloru ciemnego - zawiera strawiona krew.

Diagnostyka:

- pośrednio - badanie przez zgłębnikowanie - co jest w treści

- zbadanie kału na obecność krwi utajonej

- endoskopia - 100% metoda

Działanie:

wyeliminowanie czynnika sprawczego - trudno wyeliminować czynnik stresowy przy odłączaniu źrebiąt od klaczy - należy robić to okresowo,

unikać obciążeniowych czynników stresowych przy używaniu zwierząt

odrobaczenie

dieta - pokrywa się z dieta jak przy zapaleniu błony śluzowej,

środki lekko zobojętniające kwas HCl: węglan Mg 10-25g/ dorosłego konia, tlenki i węglany - ale tych związków nie należy podawać przez dłuższy okres czasu, bo ryzyko zaparć.

stosowanie terapii farmakologicznej - leków p/histaminowych blokujących receptory H2( ( sekrecje HCl: CYMETYDYNA, RANITYDYNA 48mg/kg m.c. tj. 40-50mg/kg m.c. na dzień (przy zmianach niezaawansowanych mniejsze dawki)

Nowotwory żołądka

Występują rzadko, stanowią ok. 3% wszystkich nowotworów u koni. Są to:

• rak płaskokomórkowy

• chłoniakomięsak

• mięsak gładkokomórkowy

Objawy:

- chudnięcie zwierzęcia

- anemia

- zbyt ciemny kał przy żywieniu paszą nie dającą takiego zabarwienia.

Gastroskopia - pobranie próbek histopatologicznych.

Zatkanie jelit cienkich (obstipatio intestini tenui)

Przyczyny:

• zły charakter podawanej karmy - choroba występuje 1-3h po nakarmieniu: krótkocięta sieczka, zielonka, siano o zbyt dużej ilości włókna surowego, spożywanie dużej ilości zielonek,

• częściej czynnikiem skłaniającym jest nieprawidłowe działanie farmakologiczne - leki niesterydowe,

czynniki usposabiające:

• wady w uzębieniu,

• występowanie stanów nieżytowych jelit na tle zarobaczenia,

• chwiejność układu wegetatywnego

• nagłe zmiany karmy z łatwostrawnej na trudnostrawną

Objawy:

ból średniego i dużego stopnia (rzadziej małego) o charakterze ciągłym - duże znaczenie ma typ konstytucjonalny: koń sportowy kładzie się, rzuca; koń zimnokrwisty - pogrzebuje nogami, kręci się,

ciepłota ( (39 - 39,5oC)

tętna sportowe-80/min, zimnokrwiste-60/min, tętno jest twarde, bardzo szybko dochodzi do autointoksykacji - tętno słabnie, trudno wyczuwalne,

oddechów- zaburzenia jakościowe, gdy dołącza się autointoksykacja

błony śluzowe zaczerwienione, brudnoczerwone,

perystaltyka jelit osłabiona

brak łaknienia i pragnienia.

Diagnozowanie:

( badanie rektalne - zwierze ustawiamy przodem wyżej - wyczuwalne różne twory:

• zatkanie 12-nicy - twór gładkościenny, o przekroju grubości średniego ramienia - biegnie łukowato z zwróconymi wolnymi końcami do przodu - jest nieruchomy,

• zatkanie jelita czczego - gładkościenny twór grubości ramienia - biegnie z prawej lub lewej strony na wysokości dołów słabiznowych

• zatkanie jelita biodrowego - twór walcowaty, gładkościenny z prawej strony jamy brzusznej na wysokości lewej nerki - biegnie ukośnie z lewej strony na prawą, częściej z dołu ku górze lub od tyłu do przodu w kierunku jelita ślepego; dolny koniec zwisający jest ruchomy, górny - nieruchomy.

Zatkanie 12-nicy trwa 12-24h kończąc się albo zejściem śmiertelnym, albo wyleczeniem.

Zatkanie jelita czczego - proces trwa 1-2 dni, jeżeli brak pomocy trwa do 2 dni - dochodzi do powikłania zapalenia ściany jelita, samozatrucia i pęknięcia ściany jelit.

Rokowanie:

- ostrożne,

- niepomyślne przy autointoksykacji

Leczenie:

1. podanie środka p/bólowego, który zniweluje objawy morzyskowe do tego stopnia, że przeprowadzimy zgłębnikowanie

2. opróżnienie żołądka - zgłębnik - w odstępach 3-4h kilka razy, częściej szczególnie u koni ciężkich

3. po pierwszych 2 płukaniach dajemy sól glauberską i gorzką 50-100g (ściąga płyny, wzmaga perystaltykę, udrażnia jelita) razem z wywarem z siemienia lnianego (powleka błonę), dołączamy olej parafinowy

4. jeżeli kilkakrotne płukanie żołądka - dochodzi do alkalizacji treści - zakwaszamy środowisko kwasem HCl - nie może być wyższe stężenie niż 0,5% (24-25% roztwór HCL - dajemy 5-10cm na 0,5litra wody)

5. kontrola ciepłoty wewnętrznej - bo szybko dochodzi do autointoksykacji, gdy ciepłota do 39 ^oC - antybiotyki lub sulfonamidy,

6. gdy ból dużego stopnia - rozważenie możliwości zabiegu chirurgicznego do 24h, czym później tym rokowanie gorsze.

Zabieg - cięcie w linii białej, ale jest duże ryzyko - zbyt duże obciążenie. Lepiej z prawej lub lewej strony. Po otwarciu jamy brzusznej - wystarczy rozmasować i przesunąć, ale częściej trzeba wyciąć fragment jelita i usunąć.

Niedrożność jelit u źrebiąt

Objawy morzyskowe mogą być wynikiem:

• zatrzymania smółki - związane nieprawidłowym żywieniem klaczy

• pęknięcia pęcherza moczowego

• przemieszczenia jelit cienkich, rzadziej grubych - raczej występują kilka dni po porodzie.

Ból dużego stopnia, ciągły, może być z niewielkimi przerwami.

W rozpoznaniu uwzględnić stan ogólny:

- ciepłoty 39,5-40

- wybitnie wzrasta tętno >100

- często w wyniku potów - Ht > 60

Pęknięcie pęcherza moczowego - może wystąpić przy porodzie.

Rozpoznanie opiera się na badaniu płynu otrzewnowego - zmiana barwy:

• przy przemieszczeniu, skręcie - płyn żółty, mętny, ciemnożółty, krwistoczerwony, ponadto nie ma poprawy po podaniu środków p/bólowych.

• Przy pęknięciu pęcherz moczowego - obecność w płynie moczu - wykrywamy go - do punktaku dodajemy 1,2 krople dymiącego kwasu azotowego - wytrącają się kryształki. Możemy też cewnikować - często też krew, po włożeniu cewnika nie wycieka nam mocz, jedynie parę kropel.

Leczenie:

1. zatrzymanie smółki - środki poślizgowe: olej parafinowy, lewatywa, często tez przy użyciu smółkogrzebu;

można też podać środki przeczyszczające sondą lub we wlewie doprostniczym - powodują kurczenie przewodu pokarmowego.

Gdy zatrzymanie smółki spowodowane jest złym karmieniem w ciągu 24h zaczyna oddawać kał. Gdy pojawią się komplikacje - przemieszczenia, skręty - wtedy objawy nie ustępują, stwierdza się zmiany w płynie otrzewnowym - krwiste zabarwienie.

2. gdy podejrzewamy skręty, przemieszczenia - zabieg operacyjny, wtedy gdy jest odpowiednie nawodnienie zwierzęcia, jeśli Ht = 60 - zabieg nie kończy się pozytywnie; podajemy płyny izotoniczne roztworów elektrolitowych 20-40ml/kg m.c. - wtedy Ht osiąga 40.

Niwelujemy kwasicę metaboliczną - 5% Atrium dicarbonicum 300ml/źrebię.

Przygotowanie osłony antybiotykowej.

Operację wykonujemy wtedy, gdy:

• Ht < 60

• Tętno prawidłowe

• Białko w surowicy 9g/100ml(g%)

3. pęknięcie pęcherza moczowego - wyleczenie możliwe jeśli odpowiednim czasie zabieg operacyjny.

Przemieszczenia i skręty jelit

1. przemieszczenia (dislocatio intestini):

1. skręty jelit - torsie

2. zapętlenia, zawęźlenia - volvulus

3. omotanie, przesznurowanie - strangulatio

4. wpochwienie - invaginatio

5. uwięźnięcie - incarceratio

6. zagięcie - flexio

Przyczyna:

• bagatelizowanie schorzeń przebiegających z nadmierną perystaltyką jelit np. enteralgia catharalis, nieodpowiednia neutralizacja objawów bólowych np. zatkania okrężnicy małej, zatkania jelit cienkich,

• podawanie środków wzmagających perystaltykę jelit, np. przy przedłużającym się zaleganiu treści w jelicie ślepym,

• fizjologiczne zmiany - zbyt gwałtowne ruchy, galop, skoki, tarzanie się

• czynnikiem predysponującym są struktury organiczne - nowotwory, krwiaki, bardzo często skupiska pasożytów.

Objawy:

( ból dużego, ciągłego stopnia

( brak reaktywności na środek p/bólowy

( skręt o 90% okrężnicy dużej, jelita ślepego, uwięźnięcie jelit - bóle mogą być średniego stopnia; ( 90% - ból dużego stopnia, ciągły nasilający się

( tętno> 100 twarde, drutowate, później miękkie, nitkowate gdy autointoksykacja

( ciepłota w normie - gdy autointoksykacja C(

( oddechy w normie - decyduje rozległość zmian

( spojówki nastrzykane, ciemnokrwiste

( zmiana kształtu powłok brzusznych:

• asymetria - odcinkowe wzdęcia

• obustronne uwypuklenie - uogólnione wzdęcia

• np. przy skręcie okrężnicy dużej zagięcia miedniczego - uwypuklenie lewej strony dołu głodowego, z prawej strony - zagłębienie

• skręt jelita ślepego - prawa strona uwypuklona.

Badanie rektalne trudne przy objawach bólowych. Jeśli uda się to wyczuwamy twór mięsisty, napiętą krezkę. Jeśli zbliżamy się do miejsca objętego przemieszczeniem - duża reaktywność zwierzęcia.

Punkcja do jamy otrzewnowej daje nam rozpoznanie:

• barwa ciemnoczerwona - zmiana wskazująca na przemieszczenie - intensywność zabarwienia rośnie.

• Pierwsze objawy po 2-3h od rozpoczęcia

• Barwa ciemnoczerwona przy przemieszczeniu okrężnicy i jelit cienkich - po 7-10h, jelito grube - po 12-15h.

• Zawsze przy przemieszczeniu - wzrost ilości płynu w jamie otrzewnowej

Rozpoznanie:

- charakter bólu

- brak reakcji po podaniu środka p/bólowego

- zmiany w płynie otrzewnowym, rzadziej badanie rektalne

- badanie rektalne:

> skręt i zawęźlenie jelit cienkich - jelita odcinkowo wzdęte, powrózkowate, krezka spiralnie ułożona, bolesne zgrubienie w miejscu skrętu czy zawęźlenia,

> uwięźnięcie jelita cienkiego w otworze Winslowa (otwór sieciowy) - wzdęte pętle jelit przylegają ściśle z prawej strony do ściany jamy brzusznej

> uwięźnięcie w kanale pachwinowym - bolesne

> skręt jelita ślepego - zwracać uwagę na przebieg taśm; załamanie jelita ślepego, można rozpoznać przesuwając po nim reką

> skręt okrężnicy dużej - lewa strona wzdęta, pokład górny gładki, leży na prawo lub jest na dole (skręt 180o), skręt spiralny 360o

> wpochwienie - mięsiste, elastyczne, walcowate, bolesne twory.

Przemieszczenia - zejście śmiertelne w ciągu kilku h do 4dni (j.grube).

Może dojść do samowyleczenia na skutek przetaczania się.

Wykład 15.XII.2004

Grupa schorzeń związana z jelitami grubymi.

Dają objawy o mniejszym nasileniu bólu, z wyjątkiem przemieszczeń, ich rozwój jest wolniejszy.

Związane z zaniedbaniem w żywieniu lub nieodpowiednim użytkowaniu zwierząt.

Wiek ma duże znaczenie - im starsze tym zapadalność na schorzenia jelit grubych większa.

1. Zatkanie jelita ślepego (obstipatio caeci)

Wywoływane było kiedyś skarmianiem złej karmy, zbyt rozdrobnionej - zbyt krótko cięta sieczka, plewy.

Dzisiaj - skarmianie krótko ciętą sieczką z koniczyny i lucerny, zawierająca trudnostrawne włókno, pasza bogata w nadmiar celulozy.

Chorują głównie konie starsze lub mogą chorować w wieku młodszym, jeśli posiadają wady prowadzące do zmian jelita ślepego.

U koni ciężkich - ograniczony ruch - brak stymulacji bodźcami zewnętrznymi - jelito staje się atoniczne i gromadzi się w nim treść - zmiany mikrozapalne w jelicie opóźniają pasaż treści.

Wady uzębienia - mikroskopowe zmiany - uniemożliwiają rozdrabnianie pasz objętościowych.

Higiena paszy - zapiaszczona, spleśniała.

Przebieg - 2 fazowy:

1. faza spastyczna - rzadko obserwowana przez lekarza, jest krótkotrwała - nasilenie objawów bólowych duże - dogrzebywanie, próbuje się pokładać (konie ciężkie), konie sportowe- przewracają się na grzbiet. Faza ta trwa ok. 2h - później konie się uspokajają

2. faza atoniczna - trwa kilkanaście dni 6-14-21 dni, w początkowym stadium objawy mało widoczne - nie chce jeść, w pracy jest leniwy.

Po 3-4 dniach - typowe objawy niepokoju małego lub średniego stopnia: objawy są przerywane - przerwy kilkunasto minutowe lub nawet 1h.

• C, T, O - w postaci spastycznej wzrastają powyżej górnej granicy normy

W końcowej fazie atonicznej - gdy dochodzi do autointoksykacji - ( C, T, O.

Początkowy okres fazy atonicznej - parametry w normie.

• błony śluzowe - na początku norma, gdy stan trwa kilkanaście dni zażółcenie - świadczy o zmianach toksycznych.

• Postawa ulgowa - wahadłowa (konia na biegunach), odstawione kończyny przednie i tylne.

• Koń ogląda się na stronę prawą, próbuje łapać te okolicę

• Apetyt osłabiony:

• charakterystyczne jest to, że po zjedzeniu objawy bólowe nasilają się,

• bardzo osłabiony lub brak pragnienia - bardzo komplikuje proces, bo brak uwadniania treści,

• perystaltyka - nad jelitem osłabiona lub brak szmerów

• elementem złudnym jest to, że koń w czasie choroby oddaje w sposób ciągły w niewielkiej ilości kał - kał może mieć zmienioną konsystencje - przy fazie spastycznej jak przy enteralgia catharalis acuta - plackowaty

• jeśli jest on zachowany - kał może pojawiać się po przerwie - pierwsze ilości pojawiają się w niewielkiej ilości pastowane, papkowate

• badaniem rektalnym - po prawej stronie na wysokości dołu głodowego za ostatnim żebrem - twór tęgi, może być twardy, rzadziej gliniasty, ciastowaty, wielkości uda, trudny do przesuwania, wyczuwalna jedna część- głowa (łatwo ją wyczuć),

• jelito ślepe w 1/3 górnej ma charakterystyczną kieszonkę; dostępne do badania jest głowa i trzon na krzywiźnie dużej. Szczelina kieszonki ok. 5cm.

Rozpoznanie:

- badanie rektalne

- postawa

- brak szmerów

- bolesność okolicy jelita ślepego - przy głębokim omacywaniu.

Choroba trwa długo do 14-21 dni, rzadziej krócej.

Nie ma możliwości żeby zmiany ogólne tak szybko ustępowały - okres trzymania diety minimum 3 tygodnie. Bardzo często pojawiają się powikłania - samozatrucie z żółtaczką - dochodzi do stanów zapalnych ściany jelita - doprowadza to do pęknięcia ściany jelita ślepego.

Rokowanie:

- czym zwierzę młodsze tym lepsze

- starsze > 10-12 lat - ostrożne, wtedy gdy przy badaniu rektalnym stwierdzimy zbyt duże powiększenie światła jelita ślepego.

Jeśli parametry ogólne złe - ( T i O, gorączka - rokowanie niepomyślne.

Leczenie:

dieta - musi być głodówka min 48h

po tym jeżeli objawy ustępują możemy podawać dietę właściwą - bardzo dobre jakościowo łatwostrawne białko, siano miękkie (nie z 1rocznego zbioru)

jeśli spastyczny okres - środek p/bólowy z równoczesnym podawaniem dużej ilości wody ze środkami p/fermentacyjnymi (bo w jelicie dochodzi do bardzo intensywnych procesów fermentacyjnych) - PER OS

niektórzy autorzy zalecają podaż we wlewie doprostniczym dużej ilości wody - jako element termiczny spowodujemy rozkurczenie - ale żeby ciepła woda doszła do jelita ślepego to jest niemożliwe.

Gdy postać atoniczna 0 to bez sensu wlewy doprostnicze!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

( postać atoniczna - określony schemat:

1. w pierwszych 2 dniach - stosujemy wlewy p.o. soli glauberskiej i gorzkiej w 6-8 litrach wody (500g/konia)

oraz dołączamy niewielkie ilości 0,5kg drożdży 1x dziennie.

Funkcje drożdży:

• fermentacyjna

• zawierają CERULINĘ - pobudza perystaltykę, podrażnia zakończenia włókien nerwowych

• rozpulchniająca

• zawierają duże ilości witaminy B - właściwości detoksykacyjne, pobudza trawienie.

Przerywamy podawanie drożdży by nie doszło do uogólnionego wzdęcia jelit.

Jeśli jest to możliwe można podać 2x dziennie ale tylko same sole przeczyszczające - mają ściągać wodę do jelita.

1. następne 3 dni (3-4) sole przeczyszczające bez drożdży z dużą ilością wody - mamy wypchnąć to co zostało poruszone.

2. następny 5-6 dzień - czynnik osłonowy = olej parafinowy.

( fizykoterapia - ruch po każdym wlewie - zmuszone do powolnego ruchu stymuluje masaż w powłokach brzusznych.

( masaż od zewnątrz - masaż ściereczką, garść siana i nacieramy powłoki brzuszne

masaż per rektum - ugniatanie jelita - dobre gdy zwierzę w młodszym wieku, u starszych ściana jest słabsza.

po podaniu środków osłonowych - spowodować farmakologicznie pobudzenie perystaltyki Biovet Forte, prostygmina 0,5cm (5-10mg max do 15mg) w pierwszej dawce i obserwujemy zachowanie zwierzęcia ; jeśli w ciągu 1h nie pojawią się elementy bólowe - dawkę można powtórzyć zwiększając do 1cm, podawać tak przez 2-3 dni aż pojawią się duże ilości wydalanego kału. Jeśli objawy zaczynaja się pojawiać -to podać środki p/bólowe.

Środki pobudzające można podawać wtedy, gdy zwierze zaczyna oddawać niewielkie ilości papkowatego kału.

Nie wolno podawać środków pobudzających perystaltykę, gdy nie ma pewności, że przewód jest udrożniony.

kiedyś metoda używaną było podanie drożdży do jelita ślepego igłą Łopacińskiego.

Bardzo istotny jest problem leczenia ogólnego - tu największe zagrożenie detoksykacyjne - powikłania:

• uszkodzenie narządów miąższowych

• niewydolność krążenia

• ochwat kopytowy

Należy podjąć leczenie ogólne:

kontrola gospodarki wodno-elektrolitowej - jak największe nawadnianie

kontrola wydolności narządów miąższowych - wątroby - osłona duża ilość glukozy, wit.C

kontrola wydolności mięśnia sercowego - kofeina, strofantyna

elementem bardzo istotnym jest równoległa kontrola sprawności układu ruchu - czy nie ma ochwatu!!!!!!!!!!!!!

Czy kierować konia na zabieg chirurgiczny:

• jedni autorzy - mówią, że tak

• drudzy - że nie, bo ze względu na wiek zwierzęcia rokowanie niepomyślne.

ZATKANIE OKRĘŻNICY DUŻEJ (obstipatio colonis magni)

Miejsca predylekcyjne:

1. zagięcie miednicze

2. zagięcie przeponowe górne

3. zagięcie przeponowe dolne

4. rozszerzenie żołądkowate okrężnicy dużej

Zatkanie dotyczy najczęściej zagięcia miedniczego, rzadziej przy rozszerzeniu żołądkowanym, a najrzadziej przy zagięciu przeponowym.

Czynniki wywołujące - podobne jak przy jelicie ślepym.

Często elementem wpływającym na wystąpienie tych zmian jest bardziej nieprzestrzeganie zasad higieny i złe użytkowanie zwierzęcia niż zła karma.

1. zatkanie zagięcia miednicznego okrężnicy dużej (obstipatio flexurae colonis magni)

Ból małego lub średniego stopnia, przerywany.

Parametry ogólne:

• T 50-80/min

• C - może być nieznacznie podwyższona

• O - w normie, jeśli autointoksykacja to

Spojówki - na początku nie zmienione, jeśli są brudnoczerwone, żółte to wskazuje na powikłania.

Brak apetytu i pragnienia.

Badanie fizykalne - z lewej strony w okolicy dołu głodowego:

• osłabienie szmerów perystaltycznych

• wrażliwość tej okolicy

• przy opukiwaniu - poszerzenie pola stłumienia rozciągającego się od łuku żebrowego do okolicy dołu głodowego.

Per rectum - wyczuwamy z lewej strony przy ujściu do jamy miednicznej twór konsystencji gliniastej, twardej, gładkościenny i on przechodzi w pokład górny - jest dobrze wypełniony w masy kałowe. Cechą charakterystyczną jest to, że jest on gładkościenny. Pokład górny i dolny okrężnicy ma określoną liczbę taśm i kieszonek: 2-3 taśmy, pierwsza taśma łącząca dolny i górny pokład okrężnicy jest niewyczuwalna.

W niektórych przypadkach lekko przesunięte ku pośrodkowej linii.

Choroba trwa 1-3 dni. Jeżeli bardziej są zatkane pokłady dolne okrężnicy - może trwać dłużej. Rzadko dochodzi do samowyleczenia.

Rokowanie - pomyślne, z wyjątkiem bardzo starych koni.

Postępowanie:

1. dieta - głodówka

2. podawanie wlewów p.o. sondą 2x dziennie soli glauberskiej lub gorzkiej - najpierw upewnić się czy jest pusty żołądek, najpierw go opróżnić potem sól glauberska.

Równocześnie stosujemy wlewy doprostnicze 2x dobę - ok. 30-50 litrów wody ciepłej na 1 wlew.

3. jeśli proces się przedłuża po 3 dniach objawy się utrzymują - zamiast pełnej dawki soli glauberskiej podajemy 0,5 dawki soli z olejem parafinowym we wlewie p.o.

4. jeśli stwierdzimy, że perystaltyka nie jest całkowicie sprawna i proces trwa już 3-4 dni, we wlewie doprostniczym wlać pod koniec wlewu zimna wodę - ( skurcze perystaltyczne.

5. stosowanie środków farmakologicznych pobudzających skurcze jelit: prostygmina, Biovet forte- ale jest to ryzyko.

6. leczenie wspomagające:

• nawadnianie

• wit C, glukoza,

• preparaty Ca

2. zatkanie okrężnicy dużej zagięcia przeponowego (obstipatio flexurae giaphragmaticae colonis magni)

Samoistnie rzadko występuje, łączy się z zatkaniem zagięcia miedniczego lub z zatkaniem rozszerzenia żołądkowatego.

Przyczyny i etiologia - jak wyżej.

Pokład dolny łączy się z zatkaniem zagięcia miedniczego.

Pokład górny - przy zatkaniu rozszerzenia żołądkowatego.

Czynniki powodujące - zbyt duże zapiaszczenie karmy.

Objawy:

• jak przy zagięciu miednicznym, są bardziej wyraźne objawy bólowe - przerywane.

• Zatkanie górnego pokładu zależy od stopnia zagęszczenia treści w rozszerzeniu żołądkowatym i siły ucisku jakie wywierają masy kałowe na ścianę jelita

• Postawa wahadłowa

• Trudne badanie per rectum - dostęp do tej części utrudniony - możemy konia postawić wyżej przodem.

Rozpoznanie:

• jeśli czynnikiem jest zapiaszczenie to objawy są nagłego stopnia - koń wykazuje spadek kondycji i m.c. Obserwowane jest wydalanie kału o zmiennej konsystencji - zbity lub biegunkowy.

Przebieg:

- zatkanie górnego pokładu lub dolnego - trwa ok. 3-5 dni.

- jeżeli dochodzi na skutek zapiaszczenia - kilka tygodni.

Rokowanie:

• zatkanie dolnego pokładu - pomyślne

• zatkanie górnego - ostrożne.

Leczenie:

Jak przy leczeniu zatkania zagięcia miednicznego.

Jeżeli zapiaszczenie - konieczna jest długa terapia - duże ilości oleju parafinowego, dokładamy sól przeczyszczającą.

3. zatkanie rozszerzenia żołądkowatego okrężnicy dużej (obstipatio ampullae coli)

Predysponuje karma zawierająca zbyt dużo włókna i trudno stawnego białka, u koni lucerna i koniczyna.

Objawy:

• ból średniego lub dużego stopnia, przerywany krótkimi przerwami

• T, O, C

• zaczerwienienie błony śluzowej spojówek

• brak pragnienia i apetytu

• ból dużego stopnia - patognomoniczna postawa - leży na grzbiecie, opiera się o boczną powierzchnię, by się nie przewrócić - wtedy nie ma pociągania za krezkę, podkurcza kończyny

• badanie przez prostnicę - z reguły końcami palców wyczuwamy twór okrągły (kształt piłki) - przy dotykaniu jest twardy, zbliża się i oddala wraz z ruchami oddechowymi

• na rękawicy znajduje się duża ilość śluzu!!!!

Śluz na rękawicy występuje przy:

• zatkaniu okrężnicy małej

• zatkaniu rozszerzenia żołądkowatego okrężnicy dużej.

Rozpoznanie:

- charakter bólu

- pozycja

- badanie rektalne

Przebieg - trwa 48h, rzadziej do 4-6dni.

Rokowanie - ostrożne, rzadko dochodzi do zejścia śmiertelnego.

Postępowanie:

1. dokładne częste zgłębnikowanie żołądka - bo dochodzi do wtórnego rozszerzenia żołądka - min 2x dobę

2. równoległe podawanie dużej ilości środków p/bólowych

3. wlewy doprostnicze 2x dobę co 2-3h połączone ze spacerem

4. niektórzy autorzy podają - znieczulenie nadoponowe 2% polokainą (10-15ml), bo masy kałowe utrudniają wlewy doprostnicze, ale lepiej jest stosować małe wlewy niż znieczulać.

5. środki pobudzające perystaltykę jelit, gdy dochodzi do atonii - 10% NaCl 200ml i.v. - wtedy, gdy mamy objawy ciągłości przewodu pokarmowego - działanie układu parasympatycznego i sympatycznego.

Zatkanie okrężnicy małej (obstipatio colonis parvi)

Czynniki powodujące podobne jak wyżej.

Objawy:

• ból średniego, a raczej dużego stopnia, bez przerw

• koń nie może ustać: kładzie się i przewraca

• różnicujemy z przemieszczeniem jelit - po podaniu środka p/bólowego ból może minąć (przy przemieszczeniach brak reakcji)

• parametry ogóle T> 100, C, O, tętno twarde, jeżeli autointoksykacja miękkie

• nastrzykane błony śluzowe

• pozycja - klęka na nadgarstkach lub szybko przewraca się na grzbiet,

• perystaltyka osłabiona, ale w niektórych przypadkach osłuchując można stwierdzić słabe, dźwięczne szmery z podźwiękiem metalicznym

• bark treści w prostnicy - biały śluz

• bad rektalne - wyczuwamy czop, twór odcinkowo wydłużony po lewej stronie przy wejściu do jamy miedniczej

Dopóki nie usuniemy bólu to badanie rektalne utrudnione.

Takie same objawy dają: tętniak na tętnicy krezkowej i ropnie na krezce, ale:

- nie ma śluzu,

- tętniak - znajduje się pośrodkowo, bardziej do przodu, wyczuwamy przepływającą krew

- ropnie - nieregularny kształt, chropowata powierzchnia, tega konsystencja

Charakter bólu innego rodzaju - przy ropniu i tętniaku jeżeli dotykamy to ból większy.

Rozpoznanie:

- ból,

- pozycja

- badanie rektalne

Niekiedy nie trwa dłużej niż 48h.

Jeżeli przedłuża się to dochodzi do zapalenia błony śluzowej jelit - martwicy - pęknięcia - zejścia śmiertelnego.

Śmiertelność 20-30%.

Rokowanie - ostrożne.

Postępowanie:

1. środki p/bólowe - duże ilości

2. jak najszybciej zgłębnikować oraz podać 2-4 x/dobę środek p/fermentacyjny

3. wlewy doprostnicze - w odstępie 2-3h w sposób ciągły, 10-20 litrów wody

4. fizykoterapia - ruch - zmniejsza objawy bólowe

5. leczenie ogólne - duże dawki witC, glikozy

6. nigdy nie stosuj oleju parafinowego doprostniczo - błąd w sztuce - hamuje przedostawanie się wody.

Wykład 5.I.2004

Zapalenie błony śluzowej i owrzodzenie C.D.

Leczenie:

1 grupa leków: środki osłaniające błonę śluzową żołądka:

> wodorowęglany

> sole glinu, Mg, Ca, bizmutu

działają ok. 30-60 min, gdy zwiększamy ich ilość to zwiększa się sekrecja soku żołądkowego.

2 grupa leków:

siarczanowe połączenia glinu i sacharozy - Sucralfat

Pronutrira - kompleks lecytynowo-glicerynowy - prowadzi do poprawy w części gruczołowej żołądka, nie ma wpływu na część bezgruczołową.

Zalecenia do stosowania:

- przy wrzodach żołądka,

- w sytuacjach stresowych zapobiegają stanom usposabiającym do wystąpienia wrzodów,

- czynnik osłaniający przed leczeniem, gdy stosowane są leki p/zapalne

antagoniści receptorów histaminowych H2- sekrecję HCl:

• cymetydyna:

• p.o. 18-25mg/kg co 6h,

• i.v. 6-7mg/kg co 8h

• ranitydyna:

• p.o. 6-7mg/kg co 8h

• i.v. 1,5mg/kg co 8h

• nizytydyna,

• famotydyna,

Całkowity czas leczenia 14 dni (nawet 28 dni).

3 grupa leków:

- inhibitory pompy wodoro-potasowej:

> omeprazol (Gastrogarb):

p.o. 1,4-1,5mg/kg

i.v. 0,5mg/kg co 24h przez ok. 14 dni

> klanzoprazol

Blokują one pompę H-K hamują sekrecję kwasu żołądkowego.

Zapalenie dwunastnicy i początkowej części jelita czczego DPJ (duodenitis et proximalis jejunitis) ZDPCJC

Jest to choroba, która objawia się:

• objawami kolkowymi po pewnym okresie po spożyciu karmy,

• obecnością powracającej treści pokarmowej z przedniej części przewodu pokarmowego - refluksem zwrotnym,

• rozwojem odwodnienia.

Rozpoznanie:

- bardzo szczegółowy wywiad sięgający kilkunastu dni - bo na początku właściciel zauważa objawy, ale łączy je z czymś innym np. zatkaniem jelit. Koń traci apetyt ale może być on normalny, jeśli koń obserwowany jest przez dłuższy okres czasu - to po spożyciu karmy pojawia się słaby ból i nie jest on tak nasilony jak przy zatkaniu jelit.

Chorują konie żywione koncentratami paszowymi lub obfita ilością ziarna różnych zbóż.

Częściej konie starsze niż młodsze.

Objawy:

• ból występujący po spożyciu karmy po kilku godzinach po nakarmieniu. Jeżeli w tym czasie, w którym wystąpił ból dokonamy zgłębnikowania żołądka to rozpoczyna się faza depresyjna - koń odczuwa komfort do momentu przyjęcia następnej porcji karmy (różnica z zatkaniem jelit cienkich - tu nie ma tej przerwy). Przy zatkaniu jelit cienkich ból jest dużego stopnia o znacznym nasileniu.

Tu ból - niewielkiego stopnia, koń odczuwa dyskomfort:

• grzebanie kończynami

• przemieszcza się

• przyjmuje postawę, która umożliwi ucisk na partie jelit objętą procesem chorobowym.

• odwodnienie - płyn z organizmu przenika przez ścianę jelit, bo jest stan zapalny

• tachykardia

• ciepłota - norma (różnica z zatkaniem - tu )

• błony śluzowe - norma, niekiedy odcień ceglasto-czerwony,

• parametry hematologiczne - znaczny stopień odwodnienia:

• leukocyty: na początku liczba białych krwinek w normie, później ,

• przy zgłębnikowaniu - duża ilość płynu do 20 litrów koloru zielonkawego - później czerwony, krwisty - mówi o nasileniu procesu chorobowego,

• testy na krew utajoną w treści - pozytywne,

• badanie rektalne - trudne do oceny, bo poza niewielką wrażliwością nic charakterystycznego nie stwierdzamy (przeciwnie niż w zatkaniu jelit). Można jedynie stwierdzić niewielkiego stopnia odcinkowe wzdęcia jelit cienkich (mylące z tympania intestini - eliminacja błędnego zdiagnozowania poprzez regularne zgłębnikowanie co 2h - wtedy wzdęcia nie wystąpią)

• nakłucie jamy brzusznej - płyn może być żółty lub bursztynowy, lekko mętny do przejrzystego, nie ma go dużo.

W płynie:

- białka całkowitego > 2g/dl

- nie ulega zmianie liczba komórek jądrzastych < 10tys/1μl

Postępowanie:

1. zachowawcze, stacjonarne:

1. utrzymanie odpowiedniej ilości płynów w łożysku naczyniowym z uwzględnieniem jego wymiany elektrolitowej

2. dokładne opróżnienie żołądka w krótkich odstępach czasu nie dłuższych niż 2h

3. dożylnie wieloelektrolitowe płyny - niwelacja deficytu elektrolitowego i nawodnienie. Należy wcześniej ocenić % odwodnienia. Podaż płynów = 5-10l/h do momentu ustąpienia objawów wskazujących na odwodnienie. (zapotrzebowanie bytowe 50-57ml/kg/dobę).

Jednocześnie z płynami kontrolujemy stan ilości płynów w żołądku - zgłębnikowanie.

4. leczenie stanu zapalnego 12-nicy i jelita czczego:

• antybiotyki: TMP+sulfadiazyna (Fibrizen 15mg i.v.)

• niesterydowe leki p/zapalne - BENAMIL (flumiksyna, beglobina) 0,1mg/kg i.v. 2xdzień, gdy stan zaburzenia w gospodarce WE się ustabilizuje ok. 2 dnia wtedy 0,25mg/kg 3xdz.

2. chirurgiczne:

1. metoda resekcji zmienionego odcinka jelita

2. metoda bajpasu - 12-nica - jelito ślepe, jelito czcze-jelito ślepe, omijamy zmieniony fragment jelita, dajemy mu odpocząć.

Powikłania:

& ochwat kopytowy - bo operujemy dużą ilością płynów, czy dostanie się do światła jelita, czy będzie łamał łożysko naczyniowe w kończynach.

Od razu należy zabezpieczyć przed ochwatem:

- odpowiednie boksy z piaskiem

- podkładki na kopyta zabezpieczające przed rotacją puszki kopytowej.

& zachłystowe zapalenie płuc - bo częste zgłębnikowanie - zap. płuc, zap. opłucnej, otrzewnej.

Prognoza:

Choroba najdłużej trwa do ok. 1 tyg.

Te konie, u których wystąpił reflux - dłużej niż 2 tygodnie, winne być skierowane na eutanazje, bo rokowanie niepomyślne. Zastosowanie metody chirurgicznej lepsze, bo reflux ustępuje po 24-48h.

Rozpoznanie różnicowe:

- zapalenie przy infekcji Clostridium lub Salmonella,

- zapalenie trzustki.

Stwierdzenie tych schorzeń - inne postępowanie.

Zmiany A-P - stan zapalny w dwunastnicy.

Colitis X (typhlocolitis)

Sporadyczna, nadostra choroba jelit grubych występująca u koni, etiologii nieustalonej, objawiająca się charakterystycznie:

• depresją,

• silną wodnistą, o niemiłym zapachu biegunką,

• szybko postępującym wstrząsem

• wysokim stopniem śmiertelności > 90%.

Rozpoznana w 1963 roku. Inne nazwy:

= wstrząs z wyczerpania

= choroba transportowa

=syndrom ostrego colitis

= syndrom krwotocznego obrzęku jelita grubego

= syndrom biegunki postresowej

= anafilaksja koni

= klostridioza jelitowa koni

Choroba może wystąpić w każdej porze roku, bez względu na wiek, płeć, rasę.

Częściej występuje u młodych do ok. 10lat.

Jest to schorzenie dotyczące pojedynczych zwierząt, eliminuje się czynnik zakaźny.

Przyczyny:

Choroba polietiologiczna:

1. endotoksyny

2. proces anafilaksji, który może się rozwijać - obraz zmian jest podobny

3. wstrząs na tle wyczerpania organizmu w sytuacjach:

• intensywnego treningu,

• dużego stopnia nasilenia zmian chorobowych

• transportu

• gwałtownej zmiany żywienia,

to może wyczerpać elementy obronne organizmu.

4. enterotoksemia spowodowana Clostridium perfringens typ A, Cl. kadajtalis - sprzyjają błędy żywieniowe, gdy zbyt dużo białka a niewielka ilość celulozy - wtedy Clostridium namnaża się.

5. leczenie oksytetracyklinami + stres związany z zabiegami chirurgicznymi

6. transport, zmiana środowiska i sposobu żywienia.

Czynniki usposabiające:

• antybiotyki: oksytetracykliny, linkomycyna przy stosowaniu p.o. , sulfametriazol, penicylina, erytromycyna, butylskopolamina (rozkurczowy), metamizol (nslpz)

• stan rozwijającej się kwasicy , bo dochodzi do zmiany mikroflory jelita ślepego i okrężnicy. Dochodzi do obumarcia bakterii pozytywnych a namnaża się Enterobacteriacae, które uwalniają endotoksyny - uszkadzają komórki błony śluzowej ściany jelit,

• stosowanie antybiotyków - dochodzi wtedy do zaburzenia syntezy kwasów tłuszczowych, zmiany flory bakteryjnej - z jednej strony niszczą 1 typ bakterii, a z drugiej strony umożliwiają namnażanie innych.

• stosowanie NSLPZ - metamizol - hamują syntezę prostaglandyn szczególnie E - zaburzenie przepływu płynu przez błonę śluzową jelita grubego - duża biegunka.

Patogeneza:

Uszkodzenie błony śluzowej jelita ślepego i okrężnicy w wyniku procesu zapalnego na tle endotoksyn jej stopniowe obumieranie umożliwia to dalsze działanie toksyn - migracja ze światła przewodu pokarmowego do błon śluzowych (autointoksykacja).

W ciągu kilku godzin pojawiają się 2 podstawowe objawy:

1. rozwój ostrej hypowolemii - odwodnienie

2. początki wstrząsu toksycznego.

Do zejścia śmiertelnego dochodzi w ciągu 12-24h.

Hypowolemia jest wynikiem utraty dużej ilości płynu z przewodu pokarmowego i nadmiernego obrzęku ściany jelit grubych.

W wyniku odwodnienia dochodzi także do elektrolitów - należy je uzupełniać, by nie doprowadzić do zaawansowanej kwasicy.

Na skutek zahamowania produkcji prostaglandyn - uaktywniają się mediatory zapalne na naczyniach błony śluzowej jelita ślepego i okrężnicy powoduje to przenikanie dużej ilości białek lokalny obrzęk śluzówki i podśluzówki i rozwój hypoproteinemii - dodatkowy ubytek płynów.

Biegunka - element świadczący o rozwoju bardzo dużych zmian morfologicznych.

Wstrząs - nie jest przyczyną choroby, jest następstwem zmian.

Objawy kliniczne:

• zachorowanie występuje nagle bez objawów zwiastunowych,

• posmutnienie

• leukopenia

• rzadko!!! - przy wystąpieniu objawów może na kilka godzin wystąpić gorączka

• głęboka depresja

• zupełna utrata apetytu

• powiększenie powłok brzusznych

• lekkiego stopnia objawy morzyskowe

• zwierze ma wygląd zwierzęcia przestraszonego, bojaźliwe spojrzenie, porusza się niechętnie,

• drżenia włókienkowe mięśni kończyn przednich barku (wynik zaburzeń w gospodarce WE)

• błony śluzowe czerwono-purpurowe, suche, czas wypełnienia 4-5 sekund, występuje nastrzykane naczyń

• tętno słabe, małe, słabo wyczuwalne wypełnienie żył szyjnych

• T 80-100/min

• O > 40/min

• niska temperatura powłok ciała

• biegunka - cuchnąca, wodnista, nie zawsze elementy krwi

• charakterystyczny objaw - leukopenia 3tys/μl

• kwasica

• perystaltyka jelit wyciszona

• badanie per rectum - utrudnione, bo napięte powłoki i występowanie odcinkowych wzdęć jelit - stwierdza się nadmierną ilość płynów w jelitach

• jelito ślepe jest obrzęknięte, pogrubiona ściana

• powiększenie węzłów chłonnych krezkowych

• błona śluzowa prostnicy obrzękła i krucha

Hematologicznie:

• Ht >50%

• zawartości białka krwi < 60

• jeżeli białko < 40g i Ht > 70 to w kilka h dochodzi do zejścia

• kreatyniny - wynik rozwijającej się oligurii i anurii.

Zwierzęta nie leczone padają do 48h. przy nieprawidłowym leczeniu do 3-4 dni.

Rozpoznanie:

- wywiad - co najmniej do 2tyg wstecz

- badanie kliniczne

- zmiany A-P

Diagnostyka różnicowa:

1. salmonelloza

2. Clostridium

3. Etrichioza

4. strongyloidoza

5. zatrucie As i Pb

6. wirusowe zapalenie tętnic

7. zapalenie dwunastnicy i przedniej części jelita czczego - bo odwodnienie

Rokowanie:

Niepomyślne

Nieprawidłowe leczenie - zejście 90%

Śmiertelność ok. 60% jeśli leczenie przed wystąpieniem biegunki

Leczenie:

Stosuje się leczenie objawowe:

• szybkie i zdecydowane nawodnienie z uwzględnieniem zapotrzebowania bytowego i stopnia odwodnienia

• stosowanie NSLPZ ?????

• niskocząsteczkowa heparyna

• surowica zawierająca przeciwciała przeciw endotoksynom

• olej parafinowy z antybiotykiem

• węgiel leczniczy.

Podstawą jest:

- niwelacja odwodnienia

- środki nasercowe - glikozydy

- czy podać sterydy - działają p/zapalnie ale więcej szkodzą????????????

Wykład 12.I.2005

CHOROBA TRAWIASTA KONI = ZATRUCIE TRAWĄ U KONI

Jest to choroba, która charakteryzuje się zaburzeniem czynności układu wegetatywnego.

Przyczyna choroby jest nieznana, przypuszcza się, że chorobę wywołuje neurotoksyna nie znanego typu.

Występowanie - duże nasilenie na Wyspach Brytyjskich, Szkocji, wzdłuż wybrzeża Europy, kraje północnego wybrzeża, gdzie konie wypasane są na pastwiskach. Poza końmi, choroba występuje u zajęcy - podobne objawy.

Zachorowalność, śmiertelność - 0,4-10% koni w ciągu roku.

W postaci ostrej śmiertelność 100%.

Czym konie znajdują się w procesie leczenia na podstawie zmian klinicznych - % upadków mniejszy. Rzadko dochodzi do całkowitego wyzdrowienia przy fazie chronicznej, z reguły te, które przechorowały - wychudzone, słabe.

Chorują konie:

- wiek ok. 2 - 7 lat (ale chorować mogą także źrebięta oraz starsze> 15 lat)

- źrebięta urodzone przez klacze chore nie maja podatności - wykluczenie czynnika zakaźnego,

- brak predyspozycji rasowych,

choroba ma cechy sezonowości - gdy konie wychodzą na pastwisko, wczesnym latem, przy określonych warunkach klimatycznych - zbyt zimna i sucha pogoda.

Taki okres pogody musi trwać 2 - 3 tygodnie. Wskazuje to na pewien rodzaj zmian w roślinach jakie zachodzą o tej porze w tych warunkach pogodowych.

Chorują także konie będące w stajni karmione zielonką, sianem z tych roślin. Nie stwierdza się związku z nawożeniem pastwisk - brak silnego powiązania.

Choroba nie jest zaraźliwa i nie zakaźna.

Patogeneza i objawy kliniczne

Objawy są wynikiem uszkodzenia w autonomicznym układzie nerwowym dotyczącym nerwów czaszkowych i pni mózgu, które odpowiadają za procesy połykania, wytwarzania śliny.

Uszkodzenia trzewne - ciężki charakter, dotyczą:

- mięśniówki jelit

- podśluzówkowego splotu głównie jelita biodrowego, w mniejszym stopniu okrężnicy dużej

- zwoju trzewno-krezkowego.

Te zmiany wiążą się z osłabieniem aktywności cholinergicznej okrężnicy co powoduje taki stan:

• zmniejszenie perystaltyki w postaci chronicznej

• całkowity brak perystaltyki w postaci ostrej.

Konsekwencją zmian jest gromadzenie dużej ilości treści pokarmowej w jelitach cienkich, żołądku i okrężnicy w postaci ostrej. Natomiast przy chronicznym przebiegu - brak treści pokarmowej głównie w okrężnicy dużej lub obecność treści zbitej, wysuszonej.

Zejście śmiertelne - wynik postaci ostrej - pęknięcia ściany żołądka lub jelit.

Natomiast postać chroniczna - wynik niedożywienia i wychudzenia.

Mamy 2 postacie:

1. postać ostra

2. postać chroniczna

Wspólną cechą tych 2 postaci jest utrudnione połykanie, któremu ciągle towarzyszy obfite wydzielanie śliny, której koń nie połyka i wypływ treści pokarmowej z nozdrzy. Bardzo często dochodzi do uszkodzenia nerwów gardłowych - prowadzimy terapię w kierunku schorzeń gardła a nie podejrzewamy tej jednostki - ten system leczenia nie jest pożyteczny.

• zaleganie dużej ilości karmy zasuszonej w jamie ustnej między policzkami i zębami - elementem umożliwiającym wydzielenie treści jest moment pobierania wody - woda wypłukuje te elementy;

• zwierzęta są wstanie depresji, posmutnienia;

1. postać ostra:

• występuje nagle

• trwa 1-4 dni

• mogą występować bóle brzucha, duże objawy kolkowe

• tachykardia 90-100/min

• osłuchiwaniem - brak szmerów jelitowych,

• brak defekacji

• poszerzenie powłok brzusznych - charakterystyczne,

• badanie per rectum - twardy, suchy kał uformowany w postacie kuliste, głównie znajdujący się w okrężnicy dużej. Jeżeli dalej sięgniemy - w jelitach cienkich powiększenie objętości, kał bardziej płynny

• zgłębnikowanie żołądka - zwiększenie ilości płynnej treści > 20 litrów - jest atonia żołądka i płyn może się gromadzić, nie przechodzi dalej - pęknięcie żołądka,

• mocz często wydalany, wydalany z nasileniem objawów kolkowych

• konie ciągle znajdują się w ruchu - objawy niepokoju,

• przed zejściem śmiertelnym drżenia mięśni (górne partie kończyn przednich), nasilenie potów sugeruje szybkie zejście śmiertelne.

• postać chroniczna

• trwa do 3 tyg

• spadek m.c.

• okresowe objawy kolkowe

• okresowo pojawiają się plamiste poty

• ciągłe utrudnione połykanie

• badanie rektalne - puste jelita z wyjątkiem okrężnicy i prostnicy - suchy, twardy kał,

• czym dłużej proces trwa - wzmaga się chrapanie

• obrzęki w dolnych partiach ciała w okolicy prącia, bardzo często wypada prącie,

• zwierzę nie może połykać - wykazuje chęć pobierania pokarmu - nadgryza różne elementy,

• kształtowanie się rynienki oddechowej - wypływa treść przez nozdrza - zainfekowana okolica naskórka nozdrzy - krosty ropne na małżowinach nosowych

• bad rtg - podanie kontrastu - atonia całkowita przewodu pokarmowego - potwierdzenie postaci chronicznej

Rozpoznanie:

- trudne

- nie ma zmian w badaniach biochemicznych, hematologicznych, mamy tylko:

> objawy odwodnienia,

> zaburzenia elektrolitowe,

> hiperbilirubinemia,

- w płynie otrzewnowym - wzrost ilości białka i leukocytów (wskazuje na uszkodzenia w wyniku przemieszczeń w przewodzie pokarmowym - może to skierować na błędny tor)

- biopsja do jelita biodrowego - na podstawie zmian histologicznych, potwierdzenie zmian neurotoksycznych,

Zmiany anatomo-patologiczne:

• duża ilość płynu i gazu w przedniej części przewodu pokarmowego,

• w okrężnicy - małe twarde kule kałowe,

• w chronicznej postaci - przewód pusty,

• histologicznie - degeneracja neuronó3w autonomicznych bez stanów zapalnych, neuronów: zwojów czaszkowo-szyjnych, gwieździstego, trzewno-krezkowych, mięśniówki i podśluzówki,

• w CUN - jądra okołoruchowe twarzowe boczne, twarzowe podjęzykowe, brzuszne, brzegi rdzenia kręgowego i grzbietowe korzenie zwojów,

Różnicowanie:

1. postać ostra:

• poszerzenie i zmiany organiczne w jelicie cienkim, zapętlenia i zawęźlenia,

• przemieszczenia okrężnicy dużej,

• DPJ,

• zapalenie otrzewnej,

• wgłobienie jelita biodrowego do jelita ślepego,

2. postać chroniczna:

• przeładowanie dużej lub małej okrężnicy,

• zarobaczenie,

• ropnie krezki,

• zmiany nowotworowe w żołądku,

• limfosarkoma przewodu pokarmowego,

• słabe uzębienie,

• zła dieta,

• choroby neuronów ruchowych

Leczenie:

1. postać ostra:

- opróżnienie żołądka i dożylne wlewy płynów elektrolitowych i nawadnianie - chociaż generalnie dochodzi do zejścia,

2. postać chroniczna i podostra:

- podanie leków cholinergicznych:

> chlorowodorek cyzaprynu (Cisaride) - pobudzenie motoryki przewodu pokarmowego, ↑ motoryki przełyku, ↑ napięcia zwieracza przełyku, ↓ refluksu żołądkowo-jelitowego, pobudza perystaltykę jelit - 0,5 - 0,8 mg/kg m.c. p.o. co 8h przez min 7 dni.

Zasady działania i uwarunkowania p/bólowej terapii:

1. Uwarunkowania wyboru środków p/bólowych

1. Prawidłowa diagnoza objawów bólowych (indywidualny poziom wrażliwości na ból - różny sposób wykazywania bólu, różne sposoby zachowania się).

2. Uśmierzenie bólu, ale także ochrona zwierząt i personelu przed obrażeniami.

3. Wspomagające działanie w postawieniu prawidłowej diagnozy i prowadzenia dalszego leczenia.

4. Wybór środków o działaniu odpowiednim do stopnia nasilenia objawów klinicznych.

5. Każdy z użytych środków ma swoje działanie uboczne i może maskować ewentualne objawy rozwijającej się choroby.

2. Mechanizmy prowadzące do rozwoju bólów kolkowych

1. Bóle skurczowe - spastyczne skurcze mięśni gładkich jelit.

2. Bóle rozciągające - działanie rozciągające na ściany żołądka i jelit przy wzdęciach żołądka lub i jelit spowodowane gromadzeniem się gazu, płynów lub karmy.

3. Bóle krezkowe - wzmożone rozciąganie, skręcanie, zmiażdżenie krezki jelit.

4. Bóle umiejscowione - miejscowe niedokrwienie ściany jelita, tromboembolia, zakrzepica.

5. Bóle charakteru zapalnego (ciągłe) - zapalenie jelit (duodenojejunitis, typhlocolitis, colitis), zapalenie otrzewnej.

3. Negatywne skutki obecności bólów kolkowych

• aktywacja układu sympatycznego i adrenergicznego

• niebezpieczeństwo wystąpienia depresji układu oddechowego i krążenia,

• aktywacja wyrzutu hormonów stresu, co prowadzi do opóźnienia w gojeniu ran,

• wzrost ryzyka wystąpienia komplikacji pooperacyjnych.

4. Podstawowe grupy środków p/bólowych:

1. NSPZ (metamizol, metamizol + buscopan, fluniksyna)

2. Środki sedacyjne alfa2-agoniści (ksylazyna, romifidyna, detomidyna)

3. Opioidy (levometadon, butorfanol)

4. Kombinacja środków sedacyjnych i opioidów

Kliniczne zastosowanie środków p/bólowych u konia z kolką

1. NLPZ

- przy lekkich objawach kolkowych (kolka spastyczna, niedrożność jelita grubego) zastosowanie odpowiedniego leczenia wstępnego jest bardzo ważnym elementem diagnostyczno-terapeutycznym.

> metamizol 25mg/kg m.c. i spasmoanalgesia: buscopan +metamizol)

> metamizol sodu 50g/100ml - BIOVETALGIN - lek p/bólowy, spazmolityczny, p/gorączkowy, nasila się działanie p/bólowe przy podaniu kofeiny

> N-butyloskopolamina BUSCOPAN: 0,3mg/kg ma wyłącznie działanie spazmolityczne, jest p/wskazana przy pierwotnych wzdęciach, ponieważ zmniejsza perystaltykę jelit.

> butylobromek skopolaminy stosowany: stany spastyczne przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowych oraz stany zapalne żołądka i jelit

> fluniksyna (0,5-1,1mg/kg) szybko i długotrwale działa przy niewielkim i średnio nasilonym bólu. Jej działanie jest silniejsze i dłuższe od metamizolu.

Jednak zastosowanie umożliwia często postawienie diagnozy co do źródła bólu, dlatego nie powinna być stosowana przy terapii wstępnej.

Niska jej toksyczność - stosowanie przy bólach pooperacyjnych lub przy terapii i profilaktyce wstrząsu endotoksycznego. Przy bólach będących wynikiem toczących się stanów zapalnych jelit lub okrężnicy.

FINADYNE - preparat działający p/bólowo - hamuje wpływ na ośrodki podkorowe a efekt obwodowy jest następujący - zmniejszenie odczuwania bólu w zakończeniach nerwów czuciowych.

• fenylbutazon - duża toksyczność - nie stosować w bólach kolkowych - do leczenia zmian klinicznych w układzie ruchu.

2. Środki sedacyjne

W przypadku ostrych bólów wynikających z rozciągania się ścian jelit, przy tworzeniu się gazu w świetle jelita (pierwotne wzdęcia) wskazane jest podanie środka sedacyjnego w celu uspokojenia zwierzęcia.

> ksylazyna 0,6-1,1mg/kg co pozwala dokonać sondowania żołądka, badania rektalnego, nakłucia jelita ślepego.

Przy bólu o średnim nasileniu podanie ksylazyny w niskich dawkach pozwala na uspokojenie zwierzęcia na ok. 30 min.

• romifidyna - podobne działanie uspokajające i p/bólowe 80μg/kg

• detomidyna 5-20μg/kg - ma silne działanie analgetyczne, stosowana w wyższych dawkach powoduje bradykardię i spadek ciśnienia krwi - położenie się zwierzęcia

3. Opioidy (levometadon i butorfanol) nie powinny być stosowane w monoterapii ponieważ mogą prowadzić do ekscytacji w wyniku pobudzenia OUN i do pobudzenia lokomotorycznego, ataksję, depresję układu oddechowego.

Jedynie - w uśmierzeniu bólów morzyskowych u koni otrzewnowych 100μg/kg i.v. - działanie analgetyczne przy występowaniu bólów trzewnych.

4. Kombinacje

Ten schemat, lecz może być zastosowany w przypadku silnego bólu towarzyszącego niedrożności jelit aż do momentu zabiegu operacyjnego.

(Ksylazyna 0,5mg/kg, romifidyna 40μg/kg lub detomidyna 10μg/kg + butorfanol 25μg/kg lub levometadon 10μg/kg)

Szczególnie bóle wynikające z wystąpienia niedokrwienia w obrębie jelit i krezki (przemieszczenia różnych części jelit, zmiany organiczne krezki) może być łagodzony przez zastosowanie kombinacji.

Wszystkie nienarkotyczne leki p/bólowe, p/zapalne hamują syntezę PG i przy dłuższym stosowaniu wywierają wiele oddziaływań niepożądanych, związane najczęściej z przewodem pokarmowym. Powstanie tych zaburzeń jest spowodowane hamowaniem biosyntezy PGE, która wstrzymuje wydzielanie soku żołądkowego, a zwiększa wydzielanie śluzu.

24

---