PRAWO FINANSOWE

1. Pojęcie Finansów.

Termin finanse wywodzi się z łac. słowa finitio gdzie słowo to oznaczało orzeczenie sądowe rozstrzygające spory o zapłatę określonych należności pieniężnych. Finanse są rozpatrywane w następujących kategoriach: ekonomicznej, historycznej i prawnej.

• Jako kategoria ekonomiczna- finanse mają charakter obiektywny tzn., że są niezależne od woli czy też świadomości ludzkiej. Traktując finanse w tej kategorii bada się procesy ekonomiczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych.

• Jako kategoria prawna - to normy prawne obowiązujące w danym czasie i państwie, a odnoszące się do zjawisk finansowych.

• Jako kategoria historyczna - finanse związane są z pojawieniem się pieniądza - gospodarki towarowo-pieniężnej.

Finanse definiuje się najczęściej jako:

1. Zjawiska związane z gromadzeniem i podziałem środków pieniężnych

2. Środki pieniężne i gospodarowanie nimi

3. Formy i metody posługiwania się środkami pieniężnymi.

2. Podział finansów.

Finanse dzielimy na:

• Publiczne. To publiczne zasoby pieniężne gospodarowanie nimi oraz normy prawne regulujące te zjawiska. Istnienie finansów publicznych jest uzasadnione koniecznością finansowania przez państwo potrzeb ogólno-społecznych.

• Prywatne. To prywatne zasoby pieniężne.

Kryteria odróżniające finanse.

1. finanse publiczne są objęte władztwem państwa w związku z czym są obwarowane przymusem państwowym (egzekucja administracyjna należności pieniężnych na rzecz gminy, państwa - podatki itd.)

2. rozmiar finansów publicznych są zdecydowanie większe od prywatnych (przepływ pieniądza , strumień pieniężny jest większy w budżecie państwa)

3. finanse publiczne prowadzone są interesie społecznym (cele ogólnospołeczne potrzeby - obronność, opieka zdrowotna, itp.)

4. tylko państwu przysługuje prawo emisji pieniądza (legalne prawo emisji ma tylko mennica państwowa)

5. granice gromadzenia środków publicznych są wyznaczone potrzebami (zasad czysto teoretyczna).

Publiczna działalność finansowa jest to gromadzenie wydatkowanie zasobów pieniężnych na cele publiczne przez upoważnione do tego organy (Rada Ministrów, Minister Finansów)

Gospodarka finansowa to całokształt czynności organizacyjnych i prawnych związanych z operacjami finansowymi.

Polityka finansowa to świadoma i celowa działalność ludzi i instytucji polegająca na ustaleniu i realizacji określonych celów za pomocą środków finansowych. Politykę finansową prowadzi się za pomocą instrumentów typu np. kredyt.

Deficyt - to kwota, o którą wydatki przewyższają wpływy w czasie określonego okresu obrachunkowego.

Dług publiczny - całkowita kwota zadłużenia, suma wszystkich deficytów.

3. Funkcje finansów.

1. funkcja fiskalna - polega na pozyskiwaniu środków prze podmioty publiczne

(UWAGA! nie mylić z fiskalizmem - nadmierne opodatkowanie)

2. funkcja interwencyjna (stymulacyjna, bodźcowa) - to wykorzystywanie instrumentów finansowych w celu wywołania określonych zachowań społeczeństwa (kredyt, podatek)

3. funkcja redystrybucyjna - polega na wtórnym podziale produktu krajowego brutto

4. funkcja kontrolna (ewidencyjno-kontrolna, informacyjna) jest to statystyczne lub rachunkowe ewidencjonowanie rozmiarów poszczególnych rozmiarów procesów zjawisk finansowych.

4. System finansowy.

System finansowy to ogół zasad i instytucji ściśle ze sobą powiązanych, związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem środków finansowych.

5. Prawo finansowe.

Prawo finansowe to ogół norm prawnych regulujących działalność finansową. Jest to gałąź prawa publicznego. publicznego szerokim ujęciu to wszystkie normy dotyczące gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych bez względu na to czy normy te zaliczane są równocześnie do innych gałęzi prawa. W ujęciu wąskim to tylko te normy regulujące działalność finansową, które nie są zaliczone równocześnie do innych gałęzi prawa.

Norma prawa finansowego jak każda Ina norma prawna składa się z trzech części:

- hipotezy

- dyspozycji

- sankcji

z tym, że dla prawa finansowego charakterystyczne jest to, że są to normy dwustronne, imperatywno-atrybutywne zawsze występują tu dwa rodzaje podmiotów (czynne i bierne), indywidualizacja uprawnień i obowiązków następuje najczęściej w drodze postępowania finansowego, występuje tzw. rozczłonkowanie normy co oznacza, że nie wszystkie jej elementy zawarte są w jednym przepisie, a nawet akcie prawnym.

Stosunek prawno-finansowy jest regulowany normą prawa finansowego. Jest to zachodzący pomiędzy podmiotami tego prawa. Podmioty te muszą posiadać zdolność finansową.

Stosunki prawno-finansowe nie mogą być oderwane od zjawisk ekonomicznych.

6. Źródła prawa finansowego.

Źródłem prawa finansowego są:

1. Konstytucja (rozdział X finanse publiczne)

2. Ustawy

3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe

4. Rozporządzenia

5. Akty prawa miejscowego (na terenie, którego dotyczą np. rada gminy kształtuje stawki podatków)

W ustawie o finansach publicznych nie zdefiniowano pojęcia tych finansów. Wskazano jedynie na przykładowe ich cechy, do których zaliczyć należy:

• pozyskiwanie i gromadzenie dochodów

• dokonywanie wydatków

• finansowanie deficytu

• operacje związane z tymi sytuacjami gdzie są angażowane środki publiczne (zaciągnięcie zobowiązań angażujących środki publiczne)

• zarządzanie długiem publicznym i środkami publicznymi.

7. Administracja finansowa.

Administracja finansowa jest częścią administracji publicznej. Jest to zespół organów, osób i instytucji, których zadanie polega na realizowaniu różnorodnych funkcji w sferze finansów publicznych. Można dokonać ich podziału na:

• Organy finansowe - które zarządzają finansami w sposób . dzielą się na organy centralne i lokalne.

• Służby finansowe - które spełniają rolę pomocniczą wobec organów finansowych. Można je podzielić na organy zarządzające, organy wykonujące i organy kontroli finansowej.

8. Zakres działania Ministra Finansów.

Zakres działania Ministra Finansów określony został w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 29.03.2002r. w spawie szczegółowego zakresu działania Ministra Finansów.

Zgodnie z tym rozporządzeniem Minister Finansów kieruje następującymi działami administracji państwowej:

• Budżet

• Finanse publiczne

• Instytucje finansowe

Minister ten jest dysponentem wskazanej w rozporządzeniu części budżetu państwa. Obsługę Ministra zapewnia Ministerstwo Finansów.

9. Pion podatkowy.

Regulacje prawne dotyczące tego pionu administracji wskazane są przede wszystkim w Ustawie z dnia 21.06.1996r. o urzędach i izbach skarbowych.

Organami administracji rządowej nie zespolonej podległymi ministrowi Finansów są naczelnicy Urzędów Skarbowych oraz Dyrektorzy Izb Skarbowych. Dyrektora Izby Skarbowej oraz Naczelnika US powołuje i odwołuje minister Finansów.

Naczelnicy US wykonują swoje zadania przy pomocy Izby Skarbowej.

Do zakresu działania naczelników US należy:

1. ustalanie lub określenie i pobór podatków oraz nie podatkowych należności budżetowych, jak również innych należności na podstawie odrębnych przepisów z wyjątkiem podatków i należności, których pobór na podstawie przepisów należy do innych organów

2. rejestrowanie podatników oraz przyjmowanie deklaracji podatkowych

3. wykonywanie kontroli podatkowej

4. podział i przekazywanie na zasadach określonych w odrębnych przepisów dochodów budżetowych między budżetem państwa i budżetem gmin.

Zakres działania Dyrektora IS należy:

1. nadzór nad US

2. Rozstrzyganie w II instancji w sprawach należących w I instancji do US.

W gminie organem podatkowym I instancji jest: Wójt, Burmistrz, Prezydent, marszałek w województwie, Starosta w Powiecie.

10. Pion celny.

Organami administracji rządowej w sprawach celnych są: Dyrektor Izby Celnej i Naczelnik Urzędu celnego.

W celu ustalenia zgodności przepisów prawa, przywozu w polski obszar celny lub wywozu z tego obszaru określonego towaru organy celne są uprawnione do:

• dokonywania oględzin towarów

• ustalania tożsamości osób

• rewizji celnej

• przeszukiwania osoby w pomieszczeniach.

Zadania naczelnika UC to (m in.):

• dokonywanie poboru należności celnych

• nadawanie towarom przeznaczenia celnego

• wykonywanie innych czynności przewidzianych przepisami prawa celnego

• sprawowanie dozoru celnego i dokonywanie kontroli celnej

• zwalczanie i ściganie przestępstw skarbowych zakresie wykroczeń w zakresie ustalonym w KKS

Zadania Dyrektora IC:

• sprawowanie nadzoru nad Naczelnikiem UC

• rozstrzyganie w Instancji w sprawach należących w I instancji do Naczelnika UC

11. Pion kontrolny.

Kontrola to:

1. ustalenie stanu obowiązującego (wyznaczenie)

2. ustalenie stanu rzeczywistego

3. porównanie tych stanów

4. wyjaśnienie przyczyn rozbieżności

5. ocena kontrolowanej działalności i formułowanie wniosków zmierzających do usunięcia stwierdzonych rozbieżności.

Należy rozróżnić kontrolę instytucjonalną dokonywaną przez wyspecjalizowane upoważnione organy posiłkowe jak: NK czy RIO (regionalne izby obrachunkowe) i kontrolę funkcjonalną dokonywaną przez komórki wewnętrzne w danym podmiocie. Można też mówić o następujących rodzajach kontroli finansowej:

1. kontrola wstępna

2. kontrola źródłowa i kameralna

3. kontrola formalna i merytoryczna

4. kontrola pełna i odcinkowa itp.

NIK - jest organem kontroli państwowej, który kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych, organów samorządu terytorialnego z punktu widzenia celowości lub tylko legalności i gospodarności.

Kontrola skarbowa jest swoistego rodzaju kontrolą finansową, której celem jest ochrona interesu praw majątkowych Skarbu Państwa oraz skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochody budżetu państwa.

Na gruncie ustawy o finansach publicznych wprowadzono pojęcie kontroli finansowej i pojęcie audytu wewnętrznego.

Kontrola finansowa - to element kontroli wewnętrznej a zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych należy przez nią rozumieć zapewnienie przestrzegania procedur kontroli oraz przeprowadzenie wstępnej oceny celowości zaciągania zobowiązań finansowych i dokonywania wydatków ze środków publicznych, udzielania zamówień publicznych oraz zwrotu środków publicznych, publicznych także prowadzenie gospodarki finansowej oraz stosowanie odpowiednich procedur.

Audyt wewnętrzny to ogół działań przez które kierownik jednostki uzyskuje obiektywną niezależną ocenę funkcjonowania jednostki w zakresie gospodarki finansowej pod względem legalności, gospodarności i celowości oraz rzetelności, a także przejrzystości i jawności.

Judyt wewnętrzny obejmuje w szczególności:

• badanie dochodów księgowych oraz zapisów w księgach rachunkowych

• ocenę systemu gromadzenia środków publicznych i dysponowanie nimi oraz gospodarowanie mieniem.

• Ocenę efektywności i gospodarności zarządzenia finansowego

Art. 35 d - Ustawy o finansach publicznych

Judyt wewnętrzny w jednostce prowadzi zatrudniony w niej audytor wewnętrzny z tym, że w państwowej jednostce budżetowej działającej poza granicami RP przeprowadza audytor wewnętrzny zatrudniony w jednostce nadrzędnej lub nadzorującej (podobnie przy audycie wewnętrznym prowadzonym w US iUC).

Do przeprowadzenia audytu uprawnia imienne upoważnienie wystawione przez kierownika jednostki oraz legitymacja skarbowa lub dowód osobisty. W przypadku wymagającym specjalnych kwalifikacji audytor wewnętrzne może w porozumieniu kierownikiem jednostki powołać rzeczoznawcę. Sprawozdanie z przeprowadzenia audytu wewnętrznego jest przekazywane kierownikowi jednostki. Jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania sprawozdania nie zostaną podjęte działania, których celem jest usunięcie nieprawidłowości, kierownik jednostki informuje o tym głównego inspektora audytu wewnętrznego oraz audytora wewnętrznego uzasadniając jednocześnie, dlaczego te działania nie zostały podjęte.

12. Sektor finansów publicznych.

Do sektora finansów publicznych zaliczamy:

1. organy administracji rządowej

2. organy kontroli państwowej

3. sądy i trybunały

4. jednostki samorządu terytorialnego oraz organy i związki

5. jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, fundusze celowe, państwowe lub samorządowe jednostki badawczo-rozwojowe, państwowe lub samorządowe osoby prawne z wyłączeniem przedsiębiorstw państwowych, banków państwowych, spółek handlowych oraz publiczne placówki naukowe i kulturalne, a także imiennie wskazane podmioty zajmujące się ochroną zdrowia.

13. Formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych.

1. Jednostki budżetowe to jednostki, które co do zasady nie posiadają osobowości prawnej. Swojej wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu państwa lub samorządu terytorialnego, terytorialnego pobrane dochody w całości odprowadzają do budżetu. Można więc przyjąć , że nie działają one w celach zarobkowych tzn. nie prowadzą działalności na własny rachunek. Jednostki budżetowe co do zasady stworzone, łączone, przekształcane i likwidowane przez:

• ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów- są to państwowe jednostki budżetowe.

• Organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego- są to gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe

Zakłady budżetowe to jednostki które:

• odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania

• koszty swojej działalności pokrywają z przychodów własnych przy czym mogą otrzymywać dotacje podmiotowe, przedmiotowe i celowe. Są tworzone, łączone, likwidowane i przekształcane na zasadzie określonych dla jednostek budżetowych. Prowadzą gospodarkę finansową w oparciu o roczny plan finansowy. Zakład budżetowy dokonuje wpłat do budżetu nadwyżek środków obrotowych ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego.

3. Gospodarstwa pomocnicze jednostki budżetowej to wyodrębniona z jednostki budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna. Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności z przychodów własnych z tym, ze gospodarstwo to może otrzymywać dotacje przedmiotowe. Jest tworzone, przekształcane i likwidowane przez kierownika jednostki budżetowej po uzyskaniu zgody odpowiedniego organu. Podstawa gospodarki finansowej gospodarstwa pomocniczego jest roczny plan finansowy sprzedaży usług lub towarów na rzecz macierzystej jednostki budżetowej-gospodarstwo pomocnicze dokonuje po kosztach własnych. Gospodarstwo wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku

4. Środki specjalne nie są odrębnymi jednostkami organizacyjnymi i mogą być tworzone tylko w ramach jednostki budżetowej. Są to dochody budżetu realizowane przez daną jednostkę, które na mocy tytułów wskazanych w ustawie np. gromadzone są na odrębnych rachunkach bankowych i przeznaczone są na określone wydatki.

5. Fundusze celowe to fundusze ustawowo powołane przed wejściem ustawy o finansach publicznych gdzie przychody funduszu pochodzą ze środków publicznych, publicznych wydatki przeznaczone SA np.: na realizację określonych zadań. Fundusz może działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz. Odpowiednio wyróżnia się państwowe lub samorządowe fundusze celowe.

14. Ustawa o finansach publicznych.

• Zasady ustawy.

Ustawa o finansach publicznych wprowadza dwie zasady:

1. Zasadę jawności finansów publicznych

2. Zasadę przejrzystości finansów publicznych

Ustawa jednak nie definiuje ich. Wskazano w niej jedynie metody realizacji tych zasad.

Ad. 1. Jawność finansów publicznych realizowana jest poprzez :

• jawność debat budżetowych zarówno sejmowych jak i jednostek samorządu terytorialnego

• publikacje ustaw i uchwał budżetowych

• jawność debat nad sprawozdaniami z wykonania budżetu

• podawanie do publicznej wiadomości kwot udzielonych dotacji

• udostępnianie sprawozdań dotyczących finansów i gospodarki jednostek należących do sektora finansów publicznych

• obowiązki publikacyjne Ministra Finansów

Jawność finansów publicznych wyłączona zostaje jedynie w stosunku do tych środków publicznych, których pochodzenie lub przeznaczenie zostało uznane za tajemnicę państwową na podstawie odrębnych przepisów lub jeżeli wynika to z umów międzynarodowych.

Ad. 2. Zasada przejrzystości jest realizowana poprzez stanowienie kwalifikacji budżetowych oraz jednolite zasady rachunkowości.

• Publiczna gospodarka finansowa.

Publiczna gospodarka finansowa również nie została zdefiniowana w ustawie o finansach publicznych. Wiąże się ją z pojęciem operacji finansowych, które oznaczają strumienie środków finansowych gromadzonych i wydatkowanych na zaspokajanie potrzeb publicznych. (Rozdział 4 Ustawy)

• Katalog środków publicznych (środki, wydatki).

Katalog środków publicznych wskazuje na rodzaje wpływów pieniężnych jednostek sektora finansów publicznych. W doktrynie prawa finansowego pod pojęciem dochodów publicznych rozumie się każdy rodzaj wpływów do budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Dochody te można kwalifikować wg różnych kryteriów:

1. ze względu na to do którego budżetu wpływają wyróżniamy:

• dochody budżetu państwa

• dochody budżetów samorządowych

wg kryterium funkcji na:

• dochody fiskalne (mają zasadnicze znaczenie)

• dochody uboczne (kary, grzywny)

3. wg kryterium ostatecznego pobrania dochodów:

• dochody bezzwrotne (raz pobrane nie podlegają zwrotowi)

• dochody zwrotne (po określonym czasie podlegają zwrotowi na rzecz podmiotu, który je uiścił)

4. wg kryterium egzekwowania :

• dochody przymusowe

• dochody dobrowolne

• Środki publiczne.

Środkami publicznymi są:

1. dochody publiczne do których zalicza się:

• daniny publiczne - są to podatki oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw.

• pozostałe dochody do których zalicza się:

- opłaty

- dochody z mienia w szczególności z najmu oraz dzierżawy i umów o

podobnym charakterze oraz dywidendy od wniesionego kapitału.

- dochody ze sprzedaży majątku rzeczy i praw oraz ze świadczenia

usług

- inne dochody uzyskane na podstawie odrębnych przepisów.

• środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi

• środki z funduszy strukturalnych i z funduszy spójności UE

• przychody publiczne budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego i innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące z:

- sprzedaży papierów wartościowych i z innych operacji finansowych

- prywatyzacji majątku skarbu państwa i majątku samorządu

terytorialnego

- spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych

- otrzymanych pożyczek i kredytów

• przychody jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych uzyskiwane w związku z prowadzeniem przez nie działalności oraz pochodzące z innych tytułów.

Środki publiczne mogą być przeznaczane na:

- wydatki publiczne, które mają bezzwrotny charakter

- rozchody publiczne którymi są:

• spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów

• wykup papierów wartościowych i inne operacje finansowe

• udzielane pożyczki i kredyty

Wydatki publiczne i wydatki budżetu państwa nie są pojęciem tożsamym. Środki publiczne mogą być przekazywane poza sektor finansów publicznych. Finansują też podmioty publiczne. Natomiast przepływy finansowe między tymi podmiotami nie są ujmowane jako wydatki ani dochody. Mają tzw. charakter nominalny. Można je dzielić wg następujących kryteriów:

1. wydatki nabywcze (za świadczenie pracy) i wydatki redystrybucyjne (przesuwanie środków pomiędzy gałęziami gospodarki)

2. wydatki osobowe i rzeczowe

3. wydatki majątkowe i bieżące

4. wg kryterium funkcji jaką pełni państwo na:

• wydatki o charakterze władczym

• wydatki gospodarcze na cele socjalno-kulturalne

• Zasady gospodarki finansowej.

1. Sposób gromadzenia środków publicznych z poszczególnych tytułów określają odrębne ustawy.

2. Środki publiczne z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczane na finansowanie imiennie wymienionych wydatków chyba, że odrębna ustawa stanowi inaczej. Ograniczenia tego nie stosuje się jedynie do wydatków finansowanych z kredytów zagranicznych, zagranicznych środków bezzwrotnych i do jednostek prowadzących działalność gospodarczą.

3. Prawo do realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych przysługuje ogółowi podmiotów chyba, że ustawy stanowią inaczej. Podmiot wnioskujący o przyznanie środków publicznych na realizację wyodrębnionego zadania powinien przedstawić ofertę wykonania zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji gwarantującą wykonanie zadania w sposób efektywny, oszczędny i terminowy. realizacji tej zasady służy prawo zamówień publicznych. Niedopuszczalne jest przekazanie całości zadań z zakresem gospodarki komunalnej podmiotom nie samorządowym, a także powierzanie poszczególnych zadań tylko podmiotom samorządowym w drodze uchwał organów stanowiących.

4. Ujęte w budżetach jednostek sektora finansów publicznych dochody stanowią prognozy ich wielkości, a wydatki i rozchody stanowią nieprzekraczalny limit. Ujęte w rocznych planach finansowych jednostek sektora finansów publicznych przychody stanowią prognozy ich wielkości. Natomiast wydatki mogą ulec zmianie, ale tylko wtedy gdy zrealizowano przychody wyższe od prognozowanych, zmiana wydatków nie spowoduje zwiększenia dot. z budżetu oraz nie zmniejszy wielkości planowanych wpłat do budżetu. W każdym jednak przypadku zmiany przychodów i wydatków wymaga dokonania zmian w rocznym planie finansowym.

5. Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele w wysokości ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej lub planie finansowym. Powinny być one dokonywane:

• w sposób celowy i oszczędny z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych zakładów

• w sposób umożliwiający terminową realizację zadań oraz w wysokościach i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

Kierownik jednostki sektora finansów publicznych jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej jednostki z tym, że może on powierzyć określone obowiązki pracownikom jednostki. Przyjęcie tych obowiązków powinno być stwierdzone dokumentem.

• Daniny publiczne

Daniny publiczne są to wszelkie formy przejmowania przez państwo lub związek publicznoprawny świadczeń pieniężnych lub majątkowych, a także innych świadczeń od obywatela tego państwa. Historycznie wykształciły się następujące rodzaje danin publicznych:

1. daniny osobiste (służba wojskowa)

2. daniny rzeczowe

3. daniny pieniężne wśród których wyróżniamy:

• podatki

• opłaty

• dopłaty

• cła

Podatek - zgodnie z ordynacją podatkową- podatek jest to publicznoprawne przymusowe, nieodpłatne, bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz skarbu państwa, powiatu, gminy lub województwa wynikające z ustawy podatkowej. Art. 6 ordynacji podatkowej

• publicznoprawny charakter oznacza, że podatek jest świadczony na rzecz podmiotu publicznoprawnego jakim jest państwo lub jednostka samorządu terytorialnego

• przymusowość oznacza że państwo dysponuje środkami przymusu i może je zastosować w celu wyegzekwowania należnego świadczenia podatkowego na zasadach i w granicach określonych przez prawo (wszczyna się wtedy egzekucję)

• nieodpłatność jest równoznaczna z nieekwiwalentnością podatku, która sprowadza się do tego, że świadczenie podatnika jest jednostronne tzn. że nie otrzymuje on żadnego świadczenia wzajemnego. Można mówić jedynie o tzw. odpłatności ogólnej oznaczającej że środki na cele ogólnospołeczne w tej postaci wracają do podatnika.

• bezzwrotność tzn., że raz pobrane świadczenie podatkowe nie może być podatnikowi w jakiejkolwiek formie zwrócone. Nie dotyczy to jedynie sytuacji gdy podatek został pobrany nienależnie bądź w wysokości wyższej niż należnej

• świadczenie pieniężne oznacza, że wysokość podatku musi być w każdym przypadku wyrażona określoną kwotą pieniężną

• jednostronność ustalania oznacza, że podatek narzuca organ parlamentarny - Sejm.

Opłata - jest daniną różniącą się od podatku jedną cechą - ekwiwalentnością, która oznacza, że za uiszczenie opłaty otrzymujemy od związku publicznoprawnego świadczenie wzajemne. Ze względu na relacje między wysokością opłaty, a wartością świadczenia wzajemnego należy wyróżnić trzy rodzaje opłat:

• wysokość uiszczonej opłaty odpowiada wartości świadczenia wzajemnego co oznacza, że opłata została ustalona w prawidłowej wysokości

• wysokość opłaty nie jest równa wartości świadczenia wzajemnego. W takim przypadku z reguły wartość opłaty jest wyższa od wartości świadczenia wzajemnego

• za uiszczoną opłatę nie otrzymujemy praktycznie świadczenia wzajemnego bądź jego wartość jest znikoma (np. opłaty skarbowe, za prowadzenie handlu na targowisku tzw. opłata targowa)

Dopłaty są formą partycypacji użytkowników w kosztach inwestycji publicznych.

Cło posiada wszystkie cechy podatku, ale dodatkowo jest związane z przemieszczaniem towarów przez granicę państwową.

• Przedmiot, podmiot, podstawa opodatkowania, stawki podatkowe itd.

Zgodnie z art. 217 Konstytucji Ustawa podatkowa musi określać podmiot opodatkowania, przedmiot opodatkowania, stawki podatkowe, zasady przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorie podmiotów zwolnionych z podatku.

1. Podmiot podatku - jest jednostką życia społecznego, na której z mocy ustaw ciąży obowiązek podatkowy. W każdym przypadku musi ona posiadać zdolność prawną podatkową przyznaną jej przez ustawodawcę. Zakres podmiotowości prawno podatkowej najczęściej pokrywa się z podmiotowością cywilnoprawną. Z tym, że ustawodawca jest uprawniony do kreowania pewnych specyficznych podmiotów podatkowych. Ustawodawca wytyczając krąg podmiotów rzadko posługuje się określeniem, że są to podmioty podatkowe. Częściej używa określeń: „obowiązkowi podatkowemu podlegają”, „obowiązek podatkowy ciąży na”, „podatnikami są”.

2. Przedmiot opodatkowania pozwala na powiązanie podmiotu z podstawą opodatkowania. Najczęściej jest równocześnie tytułem lub częścią tytułu aktu prawnego regulującego określony podatek. Dla jego zdefiniowania często używane jest określenie, że przedmiot opodatkowania pozwala udzielić odpowiedzi na pytanie od czego podatnik zapłaci podatek np. „podatek od darowizny, spadku itd.”

3. Podstawa opodatkowania warunkuje wymiar podatku we właściwej wysokości. Najczęściej definiuje się ją jako ilościowe bądź jakościowe ujęcie przedmiotu opodatkowania.

4. Stawki podatkowe, są współczynnikami określającymi wysokość podatku przy danej podstawie opodatkowania. Eksponuje się tu związek między stawką, a podstawą opodatkowania. Dokonując klasyfikacji stawek podatkowych można uwzględnić fakt, że stawkę podatkową określają 2 cechy:

• rodzaj tej stawki - zmienność lub stałość w odniesieniu do zmian wielkości podstawy opodatkowania

• forma - sposób wyrażenia stawki w postaci procentu lub kwoty

Stawki zmienne zwane też ruchomymi charakteryzują się tym, że zmieniają się wraz ze zmianami podstawy opodatkowania z tym, że kierunek tych zmian może być różny. W związku, z czym wyróżnia się wśród stawek zmiennych stawki:

- progresywne,

- degresywne,

- regresywne.

Degresja - zmiany tutaj są także jednokierunkowe, ale zmniejszaniu się podstawy opodatkowania towarzyszy równoczesne zmniejszanie się stawki podatkowej.

Regresja - zmiany tutaj są dwukierunkowe, a wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania stawka maleje.

5. Zwolnienia podatkowe - są bezpośrednio związane z takimi elementami konstrukcyjnymi podatku jak podmiot lub przedmiot i w zależności od rodzaju zwolnienia korygują zakres podmiotowy lub przedmiotowy ustawy. Korekta ta polega na wyłączeniu z zakresu podmiotowego czy też przedmiotowego określonych podmiotów lub przedmiotów.

6. Ulga wpływa wyłącznie na redukcję obciążenia podatkowego. Wyróżniamy:

• ulgi polegające na zmniejszeniu podstawy opodatkowania

• ulgi polegające na obniżeniu stawki podatkowej

• ulgi polegające na obniżeniu należnego podatku.

• Klasyfikacja podatków.

• Kryterium przedmiotowe (przedmiot opodatkowania). Zgodnie z nim wyróżnia się:

• Podatki majątkowe gdzie opodatkowaniu podlega szeroko rozumiany majątek. Przy czym opodatkowaniu może podlegać całość majątku, przyrost tego majątku bądź jakakolwiek zmiana w stanie majątkowym.

Należy wyróżnić podatki majątkowe:

• realne - gdzie zapłata podatku uszczupla wartość majątku

• nominalne - których zaplata nie ma wpływu na wartość majątku

• Podatki przychodowe, których przedmiotem i podstawą opodatkowania jest przychód bez potrącania go o koszty uzyskania. Mogą też nawiązywać do zewnętrznych znamion świadczących o rozmiarach uzyskiwanych przychodów.

• Podatki dochodowe - mają charakter osobisty. Opodatkowaniu podlega dochód rozumiany jako nadwyżka przychodów nad kosztami uzyskania.

• Podatki konsumpcyjne obciążające majątek lub dochód w momencie jego wydatkowania (VAT, Akcyza).

II. Kryterium podziału dochodów podatkowych.

1. Podatki państwowe, które w całości wpływają do budżetu państwa. Jest ich mniej, ale mają dużą wartość wpływu.

2. Podatki samorządowe, które w całości zasilają budżet jednostek samorządu terytorialnego. Praktycznie są to tylko podatki gminne.

3. Podatki wspólne, które w ustawowo wskazanych częściach wpływają do budżetu państwa i budżetu jednostek samorządu terytorialnego.

15. Budżet państwa.

System budżetowy- są to normy prawne dotyczące działalności budżetowej pod pojęciem której należy rozumieć pobieranie dochodów i dokonywanie wydatków przez uprawnione do tego podmioty. Na system budżetowy w państwie składa się system budżetowy państwa i systemy budżetowe JST. Instytucję budżetu łączy się z trzema elementami, którymi są:

1. zasoby pieniężne państwa

2. sporządzone plany dochodów i wydatków

3. nadawanie tym planom określonej mocy prawnej

( 1683 r. Bill of Rights - pierwszy budżet )

Pierwszym budżetem Polski był budżet z 1768 r. ( na sejmie koronacyjnym S.A. Poniatowskiego ) - bardzo nowatorski, zestawienie tabularyczne ( dowodów i wydatków ).

Def. budżetu państwa zawiera ustawa o finansach publicznych. Zgodnie z nią budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów oraz administracji rządowej. Zgodnie z art. 219 Konstytucji Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej. W konstytucji nie określono jednak początku ani końca roku budżetowego. Doprecyzowanie, że rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy znalazło się dopiero w ustawie o finansach publicznych. Szczególny charakter ustawy budżetowej przejawia się m.in. w tym, że:

1. ograniczony jest krąg adresatów tej ustawy

2. ograniczony jest czas jej obowiązywania

3. przewidziano szczególny tryb opracowywania tej ustawy.

Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani tych osób wobec państwa ( wyjątek dotyczy subwencji dla JST ).

Rozróżnia się stronę dochodową i wydatkową budżetu państwa. Po stronie dochodów budżet jest jedynie prognozą ich wielkości. Nie stanowi podstaw prawnych do ustalania i poborze określonych dochodów. Wynika z tego, że postanowienia dotyczące dochodów nie mają charakteru normatywnego tzn, nie tworzą prawa. Nie można jednak powiedzieć, że nie mają żadnej mocy wiążącej. Istnieje bowiem szereg nakazów prawnych skierowany do wykonawców budżetu obligujących ich do ustalania i pobierania dochodów budżetowych. W związku z tym mówi się o tzw. ograniczonej mocy wiążącej strony dochodowej. strona wydatkowa budżetu ma charakter wiążący. Związane jest to z przyznaniem dysponentom prawa do dokonywania wydatków tylko w ramach przyznanych limitów.

Budżet państwa a ustawa budżetowa - budżet państwa jest jedynym z załączników ustawy budżetowej. Inne załączniki to między innymi zestawienie przychodów i dochodów zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, środków specjalnych, plany dochodów i wydatków państwowych funduszy celowych, dotacji dla państwowych agencji.

Oznacza to, że ustawa budżetowa zawiera budżet i inne plany finansowe. Istnieje zakaz tzw. obładowywania ustawy budżetowej, który oznacza, że

1. zakaz zamieszczania w ustawie budżetowej wprowadzania przepisów zmieniających inne ustawy

2. zakaz wprowadzania przepisów spoza materii budżetowej.

Ustawa budżetowa a ustawa o prowizorium budżetowym.

Prowizorium to akt prawny uchwalany w formie ustawy ale o charakterze nadzwyczajnym obowiązujący tylko gdy we właściwym terminie nie został przedłożony projekt ustawy budżetowej i w ograniczonym zakresie. Zasady budżetowe są postulatami nauki doktryny skierowanymi do ustawodawcy a dotyczą prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej.

Zasada powszechności ( zupełności ). W klasycznym ujęciu jest to postulat, aby wszystkie jednostki państwowe wchodziły do budżetu całością swoich dochodów i wydatków.

Zasada jedności w sensie formalnym to postulat, aby budżet państwa był ujmowany w jeden całościowy akt prawny. W sensie materialnym oznacza, że środki wpływające do budżetu są jednym funduszem.

Zasada szczegółowości to postulat aby przy uchwalaniu i wykonywaniu budżetu uwzględniać szczególny podział dochodów i wydatków.

Zasada równowagi budżetowej: w klasycznej postaci oznacza postulat aby planowane wydatki nie przekraczały planowanych dochodów ( nie można tego zrealizować).

Działy: odpowiadają branżą gospodarki narodowej. podział ten ma charakter przedmiotowy.

Rozdziały: podział ten ma charakter podmiotowo-przedmiotowy i odpowiada podziałowi na rodzaje działalności np. prace geodezyjne ( rozdział w większym dziale ).

Paragrafy: grupują dochody wg źródeł i wydatki wg ich przeznaczenia. Opracowują je w układzie wykonawczym dysponenci części budżetowych.

Treść budżetu: dochody budżetu można umownie ująć w następujących grupach:

1. daniny publiczne

2. dochody z majątku państwowego

3. dochody z operacji finansowych

4. przymusowe dochody uboczne ( znaczenie marginalne ) - mandaty i grzywny.

5. pozostałe ( np. spadki, zapisy, darowizny ).

Wydatki budżetu państwa dzielą się na wydatki bieżące, które obejmują subwencje, dotacje, wydatki na rzecz osób fizycznych i inne wydatki związane z funkcjonowaniem bieżącym państwa., wydatki na obsługę długu państwa, wydatki majątkowe.

Opracowywanie ustawy budżetowej: ( opracowywanie i uchwalanie ustawy budżetowej ).

Ustawa o finansach publicznych nie precyzuje w jakim terminie powinny rozpocząć się prace nad budżetem. Minister finansów określa w drodze rozporządzenia szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowania przez dysponentów części budżetowych materiałów niezbędnych do przygotowania budżetu. Minister finansów przedkłada RM założenia projektu budżetu na rok następny, RM posiada wyłączną inicjatywę ustawodawczą. RM

przedkłada sejmowi projekt ustawy budżetowej najpóźniej do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy. Po przekazaniu projektu ustawy do sejmu wstępnej kontroli projektu dokonuje marszałek sejmu. Rozpatrywanie projektu ustawy budżetowej następuje w 3 czytaniach. Z tym, że istnieją pewne ograniczenia konstytucyjne:

1. w trakcie sejmowej debaty możliwość zgłaszania poprawek jest ograniczona - zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów nie może powodować ustalenia przez sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie

2. pokrywanie ( finansowanie deficytu nie może pochodzić z zaciągniętych zobowiązań w centralnym banku państwa ( NBP)). Uchwalanie ustawy budżetowej następuje zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania ustawy do senatu

3. prezydent RP podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetowa przedstawioną mu przez marszałka sejmu. Prezydentowi nie przysługuje prawo veta!!! Prezydentowi przysługuje jedynie uprawnienie do złożenia wniosku do TK o zbadanie zgodności ustawy budżetowej z Konstytucją.

4. Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 3 miesięcy od otrzymania wniosku.

Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona prezydentowi RP do podpisu może on w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji sejmu. w przypadku gdy ustawa budżetów nie zostanie ogłoszona przed 01.01. roku budżetowego to podstawą gospodarki finansowej państwa do czasu tego ogłoszenia jest przedstawiony projekt ustawy budżetowej.

16. Wykonywanie budżetu państwa.

Wykonywaniem budżetu państwa kieruje RM. Minister finansów sprawuje ogólną kontrolę realizacji dochodów i dokonywania wydatków budżetu państwa oraz poziomu deficytu budżetu państwa. Dysponenci części budżetowych sprawują nadzór i kontrolę nad całością gospodarki finansowej podległych im jednostek organizacyjnych. W tym celu dokonują nie rzadziej niż 1 na kwartał okresowych ocen tych procesów. W toku wykonywania budżetu państwa podst. znaczenie mają zasady gospodarki finansowej państwa:

1. zasada terminowego pobierania dochodów i terminowego i zgodnego z planem dokonywania wydatków

2. wydatki na obsługę długu skarbu państwa są dokonywane przed innymi wydatkami

3. dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym w sposób celowy i oszczędny

4. wydatki na współfinansowanie programów realizowanych ze źródeł zagranicznych nie podlegających zwrotowi mogą być dokonywane dopiero po uzyskaniu tych środków

5. wydatki nie przewidziane, których płatności wynikają z wyroków sądowych lub tytułów egzekucyjnych mogą być dokonywane bez względu na poziom środków zaplanowanych na ten cel

6. dotacje celowe przyznane jednostkom samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zlecanych ustawami nie wykorzystane w danym roku podlegają zwrotowi do budżetu państwa

7. realizacja budżety byłaby niemożliwa bez tzw. układu wykonawczego budżetu. Układ ten to instytucja prawna polegająca na ustawowym przekazaniu uprawnień do bardziej szczegółowego podziału dochodów i wydatków w budżecie po jego uchwaleniu według obowiązujących podziałek klasyfikacji budżetowej uwzględnionych w ustawie budżetowej.

8. Dysponenci części budżetowych w terminie 21 dni od ogłoszenia ustawy budżetowej przedstawiają ministrowi finansów układ wykonawczy. Kolejnym etapem wykonywania budżetu jest tzw. uruchamianie tzw. środków budżetowych. Jest to przekazywanie przez ministra finansów środków pieniężnych na rachunki bieżące dysponentów głównych ( np. poszczególni ministrowie ). Dla obsługi budżetu państwa prowadzone są nst. rachunki:

1. centralny bieżący rachunek budżetu państwa, zarządza nim minister finansów

2. rachunki bieżące wskazanych w ustawie jednostek sektora finansów publicznych

3. rachunki pomocnicze

Te wszystkie powyższe rachunki ( ich obsługę ) prowadzi NBP.

Instytucja: blokowanie wydatków budżetu w przypadku stwierdzenia:
1) niegospodarności w określanych jednostkach

5. opóźnianiu w realizacji zadań

6. nadmiaru posiadanych środków

7. naruszenia zasad gospodarki finansowej, może zostać podjęta decyzja o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych. Oznacza to okresowy lub obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków albo wstrzymanie przekazywania środków z budżetu państwa.

Decyzję o blokowaniu wydatków podejmują :

1. minister finansów w zakresie całego budżetu państwa

2. dysponenci części budżetowych w zakresie swoich części budżetu przy czym o fakcie tym niezwłocznie informują ministra finansów.

Zmiany w budżecie w ciągu roku - istnieją 2 rodzaje przesłanek dokonywania zmian :

1. przyczyny obiektywne, odnoszą się do faktycznej realizacji założeń systemowych

2. przyczyny subiektywne są wynikiem okoliczności nieprzewidywalnych ( np. klęska żywiołowa )

Wszystkie zmiany mogą wynikać:

1. z konieczności rozdysponowania dodatkowych środków

2. określenia przeznaczenia rezerw budżetowych ( obligatoryjne / fakultatywne ).

Zasady dotyczące przesuwania środków:

1. co do zasady dysponenci części budżetowych mogą dokonywać przeniesień wydatków między rozdziałami i paragrafami w ramach danej części i działu budżetu. Nie są jednak dozwolone przeniesienia wydatków, które powodują zwiększenie wydatków w jakimkolwiek rozdziale o więcej niż 5 %

Rezerwy budżetowe - w budżecie państwa tworzy się rezerwę ogólną nie wyższą niż 0,2 % wydatków budżetu. W budżecie państwa mogą być też tworzone rezerwy celowe na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji nie może być dokonany na etapie opracowania budżetu i gdy inne ustawy tak stanowią. Suma tych rezerw celowych nie może być większa niż 5% wydatków budżetu.

Rezerwą ogólną dysponuje RM, przy czym może ona upoważnić w drodze rozporządzenia prezesa RM i ministra finansów do dysponowania rezerwą ogólną do wysokości określonych kwot. Podziału rezerw celowych dokonuje minister finansów w porozumieniu z właściwymi ministrami bądź innymi dysponentami części budżetowych.

Niezrealizowane wydatki budżetu państwa wygasają z upływem roku budżetowego z wyjątkiem wydatków, których planowanym źródłem finansowania są przychody z kredytów zagranicznych, środki zagraniczne nie podlegające zwrotowi a także wydatki przeznaczone na współfinansowanie programów realizowanych ze środków zagranicznych nie podlegają zwrotowi. Poza tym RM do dnia 15 grudnia roku budżetowego może ustalić po uzyskaniu opinii komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu wykaz innych wydatków, które nie wygasną z upływem roku budżetowego.

Kontrola wykonywania budżetu państwa - ETAPY :

1. minister finansów przedstawia komisji finansów publicznych i NIK informację o przebiegu wykonania budżetu państwa za pierwsze półrocze do 10 września tego roku

2. RM w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa

3. sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią NIK podejmuje w ciągu 90 dni od przedłożenia tego sprawozdania podejmuje uchwałę o udzieleniu lub odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.

17. Potrzeby pożyczkowe państwa.

Źródła pokrycia deficytu budżetowego i wielkość poszczególnych źródeł są corocznie określane w ustawie budżetowej. Podmiotem zarządzającym długiem publicznym i długiem skarbu państwa jest minister finansów. Ustala on tzw. .strategię zarządzania tymi długami. Ustala również 3-letnią strategię oddziaływania na dług publiczny. Oba te dokumenty są

przedkładane przez RM sejmowi wraz z projektem ustawy budżetowej. Minister fin. dokonuje czynności faktycznych i prawnych zmierzających do pozyskania środków na potrzeby pożyczkowe państwa oraz wykonuje czynności związane z obsługą zobowiązań skarbu państwa. Operacje związane z zaspokajaniem potrzeb pożyczkowych państwa mogą być dokonywane na tzw. rynku finansowym. Przedmiotem obrotu na tym rynku jest pieniądz w formie prawa do jego czasowego wykorzystania. Rynek fin. dzieli się na tzw. rynek pieniężny, na którym realizowane są transakcje krótkoterminowe i rynek kapitałów gdzie dokonuje się operacji długoterminowych. Potrzeby pożyczkowe skarbu państwa mogą być zaspokajane w szczególności poprzez zaciąganie kredytów i pożyczek oraz emisję skarbowych papierów wartościowych.

Istotną cechą kredytu jest wskazanie celu, na który zostaje udzielony. Może go udzielić tylko bank. W pożyczce nie musi być określony cel, na który została udzielona i może jej udzielić praktycznie każdy podmiot. Skarb państwa może zaciągać kredyty i pożyczki wyłącznie na finansowanie potrzeb budżetu państwa imiennie wymienionych w ustawie o finansach publicznych. W art.8 są wymienione te cele. Obecnie jednak oprócz celów wskazanych w art.8 ustawy o fin. publ. Możliwe jest zaciągnięcie średnioterminowej pożyczki lub kredytu na wsparcie bilansu płatniczego innego państwa członkowskiego UE. Następuje to na wniosek Rady UE. W imieniu skarbu państwa pożyczki i kredyty mogą być zaciągane wyłącznie przez ministra finansów, z tym że w przypadku zaciągania zobowiązania międzynarodowej drodze umowy międzynarodowej, w której wymagane jest aby organem działającym w imieniu pożyczkobiorcy (kredytobiorcy) był rząd, wtedy RM upoważnia ministra finansów do podpisania takiej umowy i określa warunki jej wykonania. Kwota zaciągniętych pożyczek i kredytów nie może przekroczyć limitu przyrostu zadłużenia określonego w ustawie budżetowej.

Skarbowe papiery wartościowe:

Papier wartościowy to dokument stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego polegającego na żądaniu spełnienia określonego świadczenia na rzecz osoby legitymowanej tym papierem. Jedną z grup papierów wartościowych są skarbowe papiery wartościowe (skrót : SPW) SPW jest papierem wartościowym, w którym skarb państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.

SPW mogą być emitowane lub wystawiane w granicach limitu zadłużenia określonego w ustawie budżetowej. SPW opiewające na świadczenia pieniężne mogą być wystawiane lub emitowane wyłącznie przez ministra finansów. SPW opiewające na świadczenia niepieniężne emituje minister skarbu państwa w porozumieniu z ministrem finansów. Skarb państwa odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych SPW. SPW mogą być emitowane lub wystawiane jako papiery wartościowe o pierwotnym terminie wykupu:

1/ krótszym niż 1 rok(do 364 dni włącznie),do których zalicza się w szczególności bony

skarbowe (są to krótkoterminowe SPW)

2/ nie krótszym niż 1 rok (365 dni),do których zalicza się w szczególności obligacje

skarbowe (są to długoterminowe SPW.

Minister finansów określa w drodze rozporządzenia warunki emitowania danego rodzaju SPW, w szczególności limit kwoty emisji, jednostkową wartość nominalną, walutę w której następuje emisja, zasady i tryb sprzedaży, podmioty którym SPW są oferowane na rynku pierwotnym itp.

Minister finansów określa poprzez wydanie listu emisyjnego szczegółowe warunki emisji.

Bon skarbowy jest krótkoterminowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywany wg wartości nominalnej po upływie okresu na jaki został wyemitowany. Obligacja skarbowa jest papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju lub za granicą oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek. Obligacja sprzedawana jest na rynku pierwotnym z dyskontem bądź wg wartości nominalnej, bądź powyżej wartości nominalnej i wykupywana po upływie określonego terminu nie krótszego niż 1 rok. Skarbowy papier oszczędnościowy jest skarbowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży wyłącznie osobom fizycznym. Może być on wyłączony z obrotu na rynku wtórnym albo może być przedmiotem obrotu tylko między osobami fizycznymi o ile ogólne warunki emitowania tak stanowią. SPW zbywane są na rynku pierwotnym odpłatnie. Istnieją sytuacje, w których potencjalne zobowiązania przekształcają się w zob. realne a w ich wyniku dochodzi do powiększenia długu publicznego. Mogą to być zobowiązania powstałe z tytułu skarbowych poręczeń i gwarancji. Instytucja poręczenia wywodzi się z prawa cywilnego, na mocy którego umowa poręczenia jest umową akcesoryjną. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się wobec wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek gdyby dłużnik tego zobowiązania nie wykonał. Gwarancja to umowa, na mocy której gwarant zobowiązuje się naprawić ewentualną szkodę. Zasady udzielania poręczeń i gwarancji przez skarb państwa reguluje ustawa o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez skarb państwa oraz niektóre osoby prawne. W imieniu skarbu państwa poręczeń i gwarancji może udzielać RM na wniosek ministra finansów lub ministra finansów samodzielnie a w niektórych przypadkach Bank Gospodarstwa Krajowego.

18. Budżet samorządu terytorialnego.

Zgodnie z art. 167 Konstytucji, samorządowi terytorialnemu zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypisanych im zadań. Dochodami tymi są:

• Dochody własne

• Subwencje ogólne

• Dotacje celowe z budżetu państwa

Źródła dochodów tych jednostek są określone w ustawie. Zmiana zadań i kompetencji j.s.t. następuje wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych. J.s.t. mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. (Ustawa o podatku i opłacie lokalnej).

Budżet j.s.t. jest uchwalany w formie uchwały budżetowej na rok budżetowy. Uchwała modelowo obowiązuje przez 1 rok. Budżet jest rocznym planem:

• Dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki

• Przychodów i wydatków zakładów budżetowych oraz gospodarstw podległym jednostkom budżetowym oraz funduszom celowym j.s.t.

Uchwała budżetowa stanowi podstawę gospodarki finansowej. Uchwała budżetowa może określać oprócz limitów wydatków roku budżetowego limity wydatków na programy inwestycyjne wieloletnie, z także na programy i projekty realizowane z bezzwrotnych środków zagranicznych (innych niż z budżetu UE) oraz zadania wynikające z kontraktów wojewódzkich (wojewódzkich są one ujmowane w wykazie stanowiącym załącznik do uchwały| budżetowej). W załączniku, organ stanowiący j.s.t. dla każdego z tych programów określa:

1. nazwę programu, jego cel i zadania

2. jednostkę organizacyjną odpowiedzialną za wykonanie programu lub koordynującą wykonanie

3. okres realizacji programu, a także nakłady

4. wysokość wydatków w roku budżetowym oraz dwóch kolejnych latach.

Kolejne uchwały budżetowe j.s.t. są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych ustawach, a w szczególności:

1. na realizację zadań własnych

2. na realizację zadań z zakresu administracji rządowej i zadań zleconych odrębnymi ustawami

3. na realizację zadań przejętych do realizacji w drodze umowy, porozumienia

4. na realizację zadań wykonywanych wspólnie z innymi j.s.t.

5. na pomoc rzeczową j.s.t. lub finansową dla innych j.s.t.

Podziału wydatków j.s.t. dokonuje się tak jak podziału wydatków budżetu państwa tzn. na:

• wydatki bieżące

• inwestycje

• na obsługę długu j.s.t.

Różnica między dochodem a wydatkiem budżetowym samorządu j.s.t. stanowi odpowiednią nadwyżkę budżetu lub deficyt budżetu j.s.t.

Deficyt budżetu j.s.t. może być pokryty przychodami pochodzącymi z :

1. sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez j.s.t.

2. kredytów

3. pożyczek

4. prywatyzacji majątku

5. nadwyżki budżetowej z lat ubiegłych

6. wolnych środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bieżącym budżetu j.s.t.

Łączna kwota przypadająca do spłaty w danym roku budżetowym, rat kredytów i pożyczek oraz potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez j.s.t. poręczeń wraz z należnymi w danym roku odsetkami od tych kredytów i pożyczek oraz należnych odsetek i dyskonta, a także przypadającym w danym roku budżetowym wykupów papierów wartościowych wyemitowanych przez j.s.t. nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów j.s.t.

odsetek przypadku gdy relacja państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto przekroczy 55% to relacja o której mowa w zdaniu pierwszym (15%) zostanie zmniejszona z 15 do 12%. Z tym, że nie dotyczy to obciążeń, które w całości wynikają ze zobowiązań zaciągniętych przed datą ogłoszenia tej relacji. Ograniczeń tych nie stosuje się także do kredytów i pożyczek zaciągniętych w związku ze środkami określonymi w umowie zawartej z podmiotem dysponującym funduszami strukturalnymi lub funduszami spójności UE.

Łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budżetowego nie może przekroczyć 60% wykonanych dochodów ogółem tej jednostki w tym roku budżetowym. W trakcie roku budżetowego łączna kwota długu j.s.t. na koniec kwartału nie może przekraczać 60% planowanych w danym roku budżetowym dochodów tej jednostki. Ograniczeń tych nie stosuje się do:

• emitowanych papierów wartościowych

• kredytów i pożyczek zaciąganych w związku ze środkami określonymi w umowie zawartej z podmiotem dysponującym funduszami strukturalnymi lub funduszem spójności UE

W przypadku gdy określone w umowie środki nie zostaną przekazane lub po ich przekazaniu orzeczony zostanie ich zwrot to j.s.t. nie może emitować papierów wartościowych, zaciągać kredytów i pożyczek oraz udzielać poręczeń do czasu spełnienia warunków limitujących kwoty zadłużenia.

19. Ustawa o Regionalnej Izbie Obrachunkowej (RIO).

Regionalne Izby Obrachunkowe przedstawiają opnie w sprawach:

1. możliwości sfinansowania deficytu przedstawionego przez j.s.t.

2. prawidłowości załączonej do budżetu j.s.t. prognozy kwoty długu tej jednostki ze szczególnym uwzględnieniem zapewnienia przestrzegania przepisów dotyczących uchwalania i wykonywania budżetu w latach następnych.

Opinie te powinny być publikowane w terminie miesiąca od dnia przekazania uchwały budżetowej przez j.s.t. W przypadku negatywnej opinii RIO wymagana jest odpowiednia uchwała j.s.t. W budżecie j.s.t mogą być tworzone rezerwy celowe i rezerwa ogólna. Jest to uprawnienie j.s.t. rezerwy celowe SA tworzone na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje kwalifikacji budżetowej nie może być dokonywany w okresie opracowania budżetu. Suma rezerw celowych nie może przekroczyć 5% wydatków budżetu, a rezerwa ogólna nie może być wyższa niż 1% wydatków budżetu.

Rezerwami dysponuje zarząd j.s.t. Poza tym z budżetu j.s.t. mogą być udzielane dotacje przedmiotowe dla zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych kalkulowane wg stawek jednostkowych. Kwoty zakres dotacji określa uchwała budżetowa. Stawki dotacji przedmiotowych ustala organ stanowiący.

Podmioty nie należące do sektora finansów publicznych i nie działające w celu osiągnięcia zysku mogą otrzymać z budżetu j.s.t. dotacje na cele publiczne związane z realizacją zadań tej jednostki. Zlecenie zadania i udzielenie dotacji następuje zgodnie z przepisami ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.

20. Przygotowanie i uchwalanie budżetu j.s.t.

Przygotowanie uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami, objaśnieniami także inicjatywa w sprawie zmian tej uchwały należą do wyłącznej kompetencji zarządu j.s.t. Zarząd j.s.t. opracowuje informacje o stanie mienia komunalnego, która zawiera:

• Dane dotyczące przysługujących j.s.t. praw własności

• Dane dotyczące innych praw majątkowych

• Dane o zmianach w stanie mienia komunalnego, które nastąpiły od dnia złożenia poprzedniej informacji

• Dane o dochodach uzyskanych w związku z wykonywaniem prawa własności i innych praw majątkowych oraz inne dane i informacje o zdarzeniach mających wpływ na stan mienia komunalnego.

Projekt uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami oraz informacją o stanie mienia komunalnego zarząd przedstawia RIO, celem zaopiniowania oraz organowi stanowiącemu j.s.t. najpóźniej do dnia 15 XI roku poprzedzającego rok budżetowy. Opinie RIO zarząd jest zobowiązany przedstawić organowi stanowiącemu przed uchwaleniem uchwały budżetowej. W przypadku gd dochody i wydatki państwa określa ustawa o prowizorium budżetowym to organ stanowiący j.s.t. na wniosek zarządu j.s.t. może uchwalić prowizorium budżetowe j.s.t. na okres prowizorium budżetowego państwa. Uchwałę budżetową organ stanowiący j.s.t. uchwala przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach nie późnej niż do 31.03 roku budżetowego. Do czasu uchwalenia uchwały budżetowej jednak nie później niż do 31 marca. Podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały budżetowej. Bez zgody zarządu organ stanowiący nie może wprowadzić w projekcie zmian powodujących zmniejszenie dochodów lub zwiększenia wydatków i jednocześnie zwiększenie deficytu budżetu.

21. Źródła dochodów JST.

Źródłami dochodów własnych powiatu są:

1. wpływy z opłat uiszczanych na podstawie odrębnych przepisów - akty prawne - ustawy

2. dochody uzyskane przez powiatowe jednostki budżetowe, wpłaty od gospodarstw pomocniczych powiatowych jednostek budżetowych i zapłaty od powiatowych zakładów budżetowych.

3. dochody z majątku powiatu

4. dochody ze spadków, zapisów i darowizn na rzecz powiatu

5. dochody z kar i grzywien określonych w odrębnych przepisach

6. 5% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych ustawami o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej

7. odsetki od pożyczek udzielanych przez powiat

8. odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody powiatu

9. odsetki od środków zgromadzonych na rachunku bankowym powiatu (dochód z kapitału)

10. dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego

11. udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze powiatu (10,25%)

12. udział we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych od podatników tego podatku mających siedzibę na terenie powiatu (1,4%)

13. inne

Dochody własne województw przedstawiają się analogicznie z tym, że udział w podatku dochodowym od osób fizycznych wynosi 1,6% a od osób prawnych 15,9%

Środki stanowiące dochody jednostek samorządu terytorialnego, które na podstawie odrębnych przepisów pobierają urzędy skarbowe są odprowadzane na rachunek właściwego budżetu jednostki samorządu terytorialnego w terminie 14 dni od dnia, w którym wpłynęły na rachunek Urzędu Skarbowego z wyjątkiem udziału w podatkach dochodowych, które są przekazywane z centralnego rachunku bieżącego budżetu państwa na rachunki budżetów jednostek samorządu terytorialnego w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatek wpłynął na rachunek Urzędu Skarbowego.







Naczelnik Urzędu Skarbowego przekazuje jednostce samorządu terytorialnego kwartalne informacje o stanie i terminach realizacji powyższych wpływów podatkowych.

Jeżeli dochody pobrane przez Urząd Skarbowy na rzecz jednostki samorządu terytorialnego nie zostaną przekazane tym jednostkom w ustawowych terminach to jednostce samorządu terytorialnego przysługują odsetki za zwłokę w wysokości ustalonej jak dla zaległości podatkowych.

Do udzielania ulg podatkowych, umarzania, rozkładania na raty i odraczania terminów płatności należności z tytułu podatków i opłat stanowiących dochody jednostki samorządu terytorialnego stosuje się przepisy ustawy ordynacja podatkowa.

W przypadków podatków i opłat stanowiących w całości dochody jednostek samorządu terytorialnego a pobieranych przez urząd skarbowy musi dojść do tzw. współdziałania naczelnika urzędu skarbowego i przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego w przyznawaniu w/w preferencji podatkowych.

SUBWENCJE I DOTACJE

Subwencja ogólna

Istotą subwencji ogólnej jest to, że z założenia nie jest ona przeznaczona na konkretne cele. Jej wykorzystanie jest uzależnione od decyzji organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.

Subwencja ogólna składa się z następujących części:

1. dla gmin i powiatów

• z części wyrównawczej, na którą składają się kwota podstawowa i kwota uzupełniająca

• z części równoważącej

• z części oświatowej

2. dla województw

• z części wyrównawczej, na którą składają się kwota podstawowa i kwota uzupełniająca

• z części regionalnej

• z części oświatowej

Część oświatową subwencji ogólnej otrzymują wszystkie jednostki samorządu terytorialnego. Otrzymywanie pozostałych części tej subwencji jest uzależnione od spełniania ustawowych warunków.

Zasady ustalania subwencji ogólnej dla gmin:

Część wyrównawcza

Jest tą częścią subwencji ogólnej, której nie muszą otrzymać wszystkie gminy. Dla jej ustalania przyjmuje się wskaźniki, gdzie:

• G - dochody podatkowe w gminie na jednego mieszkańca

• Gg - wskaźnik dochodów podatkowych wszystkich gmin

przy czym do dochodów podatkowych nie wlicza się dochodów z podatków od spadków i darowizn oraz z podatku od posiadania psów.

Kwotę podstawową części wyrównawczej subwencji ogólnej otrzyma gmina, w której wskaźnik G < 92%Gg (art. 20 określa wysokość kwoty podstawowej)

Kwotę uzupełniającą otrzymuje gmina, w której gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju. Jeżeli w gminie wskaźnik G >150%Gg to gmina ta nie otrzymuje kwoty uzupełniającej. Kwota uzupełniająca zwiększa wówczas część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin.

Część równoważąca

Ogólna kwota części równoważącej stanowi sumę wpłat wniesionych przez zobowiązane do tego gminy (G>150%Gg) oraz kwot uzupełniających naliczanych dla gmin o niższym niż średni wskaźnik gęstości zaludnienia, które jednak nie są uprawnione do ich otrzymania gdyż ich wskaźnik G przekracza 150%Gg

Część równoważącą dzieli się między gminy w celu uzupełnienia dochodów w związku ze zmianą finansowania zadań. Określa to minister finansów w rozporządzeniu uwzględniając sytuację finansową gmin.

Wpłaty dokonywane przez gminy na część równoważącą są dokonywane w 12 równych ratach w terminie do 15 dnia każdego miesiąca. Od kwot nie wpłaconych w terminie nalicza się odsetki ustalone jak dla zaległości podatkowych.

Zasady ustalania subwencji ogólnej dla powiatów:

Zasady ustalania subwencji ogólnej

Część wyrównawcza subwencji ogólnej podobnie jak dla gmin składa się z kwot podstawowej i uzupełniającej. Dla powiatu współczynniki, którymi się posługujemy to:

P - dochód na jednego mieszkańca powiatu

Pp - średnia dochodu podatkowego w kraju

Kwotę podstawową otrzymuje powiat, w którym wskaźnik P<Pp. Kwotę uzupełniającą otrzymuje powiat, w którym wskaźnik bezrobocia jest wyższy niż 110% średniej krajowej

Część równoważącą subwencji ogólnej dla powiatu ustala się w wysokości łącznej kwoty wpłat powiatów. Wpłat tych dokonują powiaty, w których wskaźnik P>110%Pp. Część równoważącą dzieli się między powiaty w celu uzupełnienia dochodów w związku ze zmianą finansowania zadań.

Zasady ustalania subwencji ogólnej dla województw:

Składniki części wyrównawczej subwencji ogólnej dla województwa są analogiczne jak dla gmin i powiatów z tym, że wskaźniki podatkowe zwane są odpowiednio W i Ww

Kwotę podstawową części wyrównawczej subwencji ogólnej otrzymuje województwo, w którym W<Ww

Kwotę uzupełniającą otrzymuje województwo, w którym liczba mieszkańców nie przekracza 3 milionów.

Część regionalna zostaje ustalona w ogólnej wysokości, na którą składają się wpłaty zobowiązanych województw. Województwami zobowiązanymi do wnoszenia wpłat są te, w których W>110%Ww.

Część regionalną dzieli się w następujący sposób:

• 20% jest dzielone między województwa z wysokim bezrobociem

• 40% między województwa ze względu na powierzchnię dróg wojewódzkich przypadających na 1 mieszkańca

• 10% ze względu na PKB przypadający na 1 mieszkańca województwa

• 30% na uzupełnienie dochodów w związku ze zmianą zadań

Część oświatowa (dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego)

Wielkość tej części subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego ustala corocznie ustawa budżetowa. Część oświatową po odliczeniu rezerwy w wysokości 0,6% dzieli się pomiędzy poszczególne jednostki samorządu terytorialnego biorąc pod uwagę zakres realizowanych przez te jednostki zadań oświatowych

ZASADY I TRYB PRZEKAZYWANIA SUBWENCJI OGÓLNEJ

1. Minister finansów informuje właściwe jednostki samorządu terytorialnego o rocznych planowanych kwotach części subwencji ogólnej i planowanych wpłatach przyjętych w projekcie ustawy budżetowej w terminie do 15 października roku poprzedzającego rok budżetowy.

2. minister finansów informuje o rocznych kwotach części subwencji ogólnej wynikających z ustawy budżetowej w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia ustawy budżetowej.

Przekazywanie poszczególnych części subwencji ogólnej dokonuje minister finansów

• część oświatową subwencji ogólnej przekazuje w 12 ratach miesięcznych w terminie do 25 dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty wynagrodzeń z tym, że rata za marzec wynosi 2/13 ogólnej kwoty części oświatowej

• część wyrównawczą subwencji ogólnej przekazuje w 12 ratach miesięcznych w terminie do 15 dnia każdego miesiąca

• część równoważącą i regionalną w 12 ratach miesięcznych do 25 dnia każdego miesiąca

DOTACJE DLA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych objętych kontraktem wojewódzkim. Oprócz tego mogą otrzymywać dotacje celowe na dofinansowanie innych zadań własnych wymienionych w art. 42 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Ponadto mogą otrzymywać dotacje wymienione w art. 43, 45, 46 i 51 w/w ustawy.

22. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (dział V ustawy o finansach publicznych).

W chwili obecnej zasady i tryb ponoszenia odpowiedzialności uregulowane są w ustawie o finansach publicznych. Od 01.07.2005r. zasady tej odpowiedzialności uregulowane są w ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych i w związku z tym dział V ustawy o finansach publicznych przestaje obowiązywać z dniem 01.07.2005r.

Odpowiedzialności, o której mowa wyżej podlegają następujące podmioty:

• osoby wchodzące w skład wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych albo jednostki niezaliczanej do sektora finansów publicznych otrzymującej środki publiczne lub zarządzającego mieniem tych jednostek

• kierownicy jednostek sektora finansów publicznych

• pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej lub czynności przewidziane w przepisach o zamówieniach publicznych

• osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom nie zaliczanym do sektora finansów publicznych.

Naruszeniem dyscypliny jest:

• nieustalenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo ustalenie takiej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego wyliczenia

• niepobranie lub niedochodzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo pobranie lub dochodzenie tej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego wyliczenia

• niezgodne z przepisami umorzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo dopuszczenie do przedawnienia tej należności

• niedochodzenie nadmiernie lub nienależnie pobranych środków pochodzących:

• z budżetu Unii Europejskiej

• ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, innych niż w/w.

Ponadto naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest:

1. dopuszczenie przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych do uszczuplenia wpływów należnych Skarbowi Państwa, jednostce samorządu terytorialnego lub innej jednostce sektora finansów publicznych wskutek zaniedbania lub niewypełnienia obowiązków w zakresie kontroli finansów publicznych

2. nieprzekazanie do budżetu w należnej wysokości pobranych dochodów należnych Skarbowi Państwa, jednostce samorządu terytorialnego lub nieterminowe przekazanie tych dochodów

3. przenoszenie dochodów uzyskiwanych przez jednostkę budżetową na wydatki ponoszone w tej jednostce (wyjątek - dochody własne i fundusze motywacyjne mogą pozostać w jednostce budżetowej)

4. przekazanie dotacji z naruszeniem zasad lub trybu jej udzielania, a także nierozliczenie lub nieterminowe rozliczenie tej dotacji jak również nieustalenie kwoty dotacji podlegającej zwrotowi do budżetu

5. dokonanie zmiany w budżecie lub planie finansowym bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia

6. dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia

7. przeznaczenie środków rezerwy budżetowej na inny cel niż określony w decyzji o ich przyznaniu

8. zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia lub z przekroczeniem upoważnienia (dotyczy to wszystkich jednostek sektora finansów publicznych)

9. niewykonanie zobowiązania jednostki sektora finansów publicznych, którego wynikiem jest zapłata odsetek, kar lub opłat

10. udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów wskazanych w ustawie

11. inne ( zobacz ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny budżetowej Dz.U nr 14 z 2005r. - art. 4 - 18)

ZASADY ODPOWIEDZIALNOSCI ZA NARUSZENIE DYSCYPLINY FINANSÓW PUBLICZNYCH - art. 19 w/w ustawy

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi:

1. osoba, która popełniła czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych określony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia

2. osoba, której można przypisać winę w czasie naruszenia

3. osoba, która wydała polecenie wykonania czynu naruszającego dyscyplinę finansów publicznych z wyjątkami wskazanymi w ustawie.

Osoba wchodząca w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy uczestnicząca w wykonywaniu uchwały zawierającej polecenie lub upoważnienie do popełnienia czynu naruszającego dyscyplinę. W przypadku nie zgłoszenia takiego faktu odpowiada jak osoba, która wydała polecenie.

Naruszenie dyscypliny uważa się za popełnione w czasie kiedy sprawca działał lub zaniechał działania.

Odpowiedzialność jest ponoszona zarówno za umyślne jak i nieumyślne naruszenie dyscypliny. Umyślnie jest popełnione jeżeli sprawca miał zamiar je popełnić - chciał je popełnić lub przewidując możliwość jego popełnienia godził się na to. Nieumyślnie jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia je na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia czynu przewidywał lub mógł przewidzieć.

Nieświadomość tego, że działanie lub zaniechanie działania stanowi naruszenie dyscypliny nie wyłącza odpowiedzialności, chyba że nieświadomość była usprawiedliwiona.

Nie popełnia naruszenia osoba, która z powodu choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności lub innego zakłócenia czynności psychicznej nie mogła w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim zachowaniem, z wyjątkiem gdy zachowanie zostało spowodowane wprawieniem się w stan nietrzeźwości lub odurzenia w wyniku własnego działania.

Jeżeli w czasie orzekania w sprawie o naruszenie dyscypliny obowiązuje inna ustawa niż w czasie popełniania czynu stosuje się ustawę nową chyba, że ustawa poprzednia jest dla sprawcy względniejsza.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest niezależna od odpowiedzialności określonej innymi przepisami prawa, z tym że w razie wszczęcia postępowania o przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie albo wykroczenie skarbowe postępowanie w sprawie naruszenia dyscypliny finansów publicznych zawiesza się do czasu zakończenia jednego z w/w postępowań a w razie skazania za któreś z w/w postępowań postępowanie w sprawie naruszenia dyscypliny finansów publicznych umarza się.

Nie stanowi naruszenia dyscypliny działanie lub zaniechanie w przypadkach wymienionych w ustawie skutkujące przekroczeniem uprawnień wydatkowania środków publicznych, do zaciągania zobowiązań, albo niewykonanie zobowiązań w kwocie nie przekraczającej w roku budżetowym łącznie kwoty przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Nie dochodzi się odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w przypadku działania lub zaniechania podjętego wyłącznie w celu ograniczenia skutków zdarzenia losowego.

Pod pojęciem zdarzenie losowe należy rozumieć zdarzenie wywołane przez czynniki zewnętrzne, którego nie można przewidzieć z pewnością, a w szczególności zagrażające bezpośrednio życiu lub zdrowiu ludzi lub grożące powstaniem szkody niewspółmiernie większej niż spowodowane działaniem lub zaniechaniem naruszającym dyscyplinę finansów publicznych.

Nie dochodzi się odpowiedzialności za naruszenie, którego stopień szkodliwości dla finansów publicznych jest znikomy.

Przy ocenie stopnia szkodliwości uwzględnia się wagę naruszonych obowiązków, sposób i okoliczności ich naruszenia, a także skutki naruszenia.

Osoba, która naruszyła dyscyplinę na skutek wykonania polecenia służbowego, nie ponosi odpowiedzialności, jeżeli przed wykonaniem tego polecenia, zgłosiła pisemnie zastrzeżenie i mimo tego otrzymała pisemne potwierdzenie albo polecenie nie zostało odwołane lub zmienione. W tym przypadku odpowiedzialność ponosi osoba, która podpisała się pod takim dokumentem, a w przypadku braku takiego dokumentu - osoba, która wydała takie polecenie.

Ukaranie osoby odpowiedzialnej nie ogranicza praw Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych do dochodzenia odszkodowania za poniesioną szkodę.

KARY ZA NARUSZENIE DYSCYPLINY FINANSÓW PUBLICZNYCH

• upomnienie

• nagana

• kara pieniężna

• zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Karę pieniężną wyznacza się w wysokości od jednokrotności do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny, obliczonego jak za czas urlopu wypoczynkowego należnego w roku, w którym doszło do naruszenia.

Karę zakazu pełnienia funkcji wymierza się na okres od roku do 5 lat. Kara ta dotyczy następujących funkcji:

• kierownika, zastępcy kierownika lub dyrektora generalnego

• członka zarządu

• skarbnika, głównego księgowego lub zastępcy głównego księgowego

• kierownika lub zastępcy kierownika komórki bezpośrednio odpowiedzialnej za wykonanie budżetu lub planu finansowego

ponadto:

• reprezentowania interesów majątkowych Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych

• członkostwa w organach stanowiących, nadzorczych i wykonawczych państwowych i samorządowych osób prawnych

Organ orzekający wymierza karę według swojego uznania w granicach określonych w ustawie. Upomnienia orzeka się w przypadku nieumyślnych naruszeń dyscypliny lub gdy stopień szkodliwości jest nieznaczny.

W przypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie można wymierzyć karę łagodniejszą a nawet odstąpić od jej wymierzania.

Jako okoliczności łagodzące można uwzględnić w szczególności:

• dokonanie czynu ze szczególnych pobudek

• wyróżnianie się przed popełnieniem czynu wzorowym pełnieniem obowiązków zawodowych

• przyczynienie się do usunięcia szkodliwych następstw czynu

sprawcy, którzy dopuścili się kilku czynów stanowiących naruszenie dyscypliny, a sprawa o te czyny jest objęta jednym postępowaniem, wymierza się jedną karę za wszystkie czyny (kara łączna).

21

Urząd Skarbowy

14 dni podatki dochodowe

Budżet centralny rachunek budżetu państwa

jednostki samorządu terytorialnego

---