I. Chiny - zagadnienia wstępne

1. Chińska Republika Ludowa-中华人民共和国- Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó (Chiny kontynentalne) a Republika Chińska-中華民國-Zhōnghuá Mínguó (Tajwan)

Do 1971 r. rząd Tajwanu uznawany przez ONZ, jako prawowita władza kontynuująca cesarstwo i Republikę Chińską (od 1912 r.) obejmującą całe Chiny do czasu objęcia władzy przez komunistów w 1949 r. Obecnie Republika Chińska jest uznawana przez 24 państwa (2007), głównie niewielkie i słabo rozwinięte. Natomiast przez ChRL Tajwan uznawany jest za jedną z prowincji.

Dla uproszczenia: powszechnie używane Chiny i Tajwan (中华民国).

Nazwa „Chiny” od cesarza (dynastii) Qin, który zjednoczył kraj pod koniec III w. a.C. Chińska nazwa: Państwo Środka (中国-Zhongguo). Silny sinocentryzm - przekonanie o wyższości swej kultury nad innymi.

Jedna z najstarszych kultur. W zasadzie jedyna wielka kultura, która przetrwała. Początki historyczne, a nie legendarne - ok. 1, 8 tys. lat a.C.

2. Flaga, godło, hymn, stolica

Flaga: kolor czerwony z pięcioma żółtymi gwiazdkami, jedna duża i cztery ją otaczające. Oznaczać ma jedność narodu chińskiego pod przewodnictwem Partii Komunistycznej. Kolor czerwony jest symbolem rewolucji. Jednakże w Chinach kolor czerwony i żółty są również kolorami cesarskimi. Por. pięć „kierunków” geograficznych: 4+środek.

Godło: zawiera flagę, bramę placu Tiananmen, gdzie Mao Zedong proklamował powstanie ChRL, a także koło zębate oraz kłosy pszenicy i ryżu oznaczające jedność robotników i chłopów. Kolory: czerwony i żółty.

Hymn państwowy: „Marsz Ochotników” napisany w 1935 r. przez znanego pisarza Tian Han. Opisuje walkę Chińczyków wobec najazdu i okupacji Japońskiej. Melodię do hymnu skomponował Nie Er. Jest hymnem ChRL od 1949 r.

Stolica kraju: Pekin, coraz częściej w literaturze, prasie i wiadomościach - Beijing (北京), co oznacza „stolica północy”. (Pekin - wymowa południowa, która przyjęła się przez długi czas na Zachodzie). Beijing został ostatecznie stolicą Chin w 1644 r. (z małą przerwa w okresie międzywojennym i II wojny światowej; wcześniej również w XIII i XIV w.). Liczba ludności ok. 8 mln, całej aglomeracji ok. 18 mln.

Pierwsza stolica zjednoczonego cesarstwa Xi'an.

3. Położenie, obszar, ludność, język

Azja środkowo-wschodnia. Powierzchnia kraju 9 596 960 km². 4 miejsce na świecie po Rosji, Kanadzie i USA (z Tajwanem przed USA-3 miejsce). Polska z 312 685 km² stanowiłaby 3,25% powierzchni. Dwa najbardziej odległe punkty: z północy na południe - ok. 5,5 tys. km, ze wschodu na zachód - ok. 5 tys. km

Liczba ludności: ok. 1,320 mld, ok. 1/5 ludności całego świata. Ważne „ok.”- wiele dzieci nie jest zarejestrowanych, ze względu na surową politykę „1 dziecka”. Polska z 38 mln stanowiłaby 2,88%. Warto przypomnieć, że Indie mają już 1,1 mld mieszkańców, co pokazuje wagę kontynentu azjatyckiego.

Język: oficjalny język ChRL - mandaryński; inaczej: putonghua (普通话), poza Hong Kongiem i Makao, gdzie obowiązującym jest kantoński. Znaki chińskie (zasięg chińskiej kultury - Japonia, Korea, do ok. XVII w., Wietnam - do końca XIX w.). Duże znaczenie kaligrafii. Uproszczone znaki od reformy lat 50-tych XX w. - tylko w Chinach kontynentalnych. Pinyin - najbardziej rozpowszechniony fonetyczny zapis znaków chińskich.

Waluta: 1 yuan (Renminbi- RMB-人民币)= 10 jiao = 100 fenów (CNY, ¥); 3 RMB= ok. 1zł; 7,8 RMB=1 $

4. Klimat i ukształtowanie terenu

Trzy strefy klimatyczne: zwrotnikowa, podzwrotnikowa i umiarkowana. Biorąc pod uwagę rozległość terenu, stad wielka różnorodność jeśli chodzi o florę i faunę. Generalnie klimat na większości terenu jest kontynentalny, często przeważa nawet w pobliżu wybrzeży.

Większość terenu wyżyny i góry (ok. 2/3 powierzchni), tereny wyżynne i pagórkowate - ok. 20%, niziny - tylko ok. 18% powierzchni. Najwyżej położona wyżyna na świecie: Wyżyna Tybetu (4-5 tys. m n.p.m., zwana „Dachem świata”) otoczona najwyższymi pasmami górskimi: Karakorum (z K2 8611 m) i Himalaje (z Mount Everest 8848 m). Dwie główne niziny: Nizina Mandżurska na płn-wschodzie i Nizina Chińska na wschodzie. Rozległe pustynie: Takla Makan na płn-zachodzie kraju i pustynia Gobi na północy- przy granicy z Mongolią.

Bardzo ważne znaczenie rzek (w historii i obecnie również), zwłaszcza dwóch największych - Huang Ho (Huang he-黄河-Żółta rzeka), na północy i Jangcy (扬子江-Yangzi Jiang lub 长江-Chang Jiang-Długa rzeka), na południu. Wielki Kanał (Da Yunhe大运河) łączący dwie największe rzeki - największy na świecie sztuczny kanał. Łączy miasta Beijing i Hangzhou. Długość ok. 1780 km. Początki w V w. a.C., ukończony na początku VII w. p.C. Ponadto rzeka Xijiang (西江- z portem Kanton (Guangzhou), tzw. Rzeka Perłowa.

5. Podział tradycyjny i podział administracyjny

Tradycyjny podział - istotny dla zrozumienia historii jak i obecnej sytuacji społeczno-politycznej: na Chiny wewnętrzne (lub Chiny właściwe) i Chiny zewnętrzne [eng. Inner China (lub China proper) i Outer China].

Obecny podział administracyjny na prowincje: Anhui, Fujian, Gansu, Guizhou, Guangdong, Hainan, Hebei, Heilongjiang, Henan, Hubei, Hunan, Jiangsu, Jiangxi, Jilin, Liaoning, Qinghai, Shaanxi, Shanxi, Sichuan (Syczuan), Shandong, Yunnan, Zhejiang (22); regiony autonomiczne: Guangxi, Neimenggu (Mongolia Wewnętrzna), Ningxia, Xinjiang, Xizang (Tybet) (5), miasta wydzielone: Beijing (Pekin) Chongqing, Shanghai (Szanghaj) i Tianjin (4) oraz 2 Specjalne Regiony Administracyjne (SAR) - Hongkong (Xianggang; od 1997 r.) i Makau (Aomen; od 1999 r.).

Niższy szczebel administracyjny: prowincje, regiony aut. i SAR dzielą się na okręgi (prefektury), okręgi autonomiczne i miasta na poziomie okręgów (razem ponad 300), okręgi dzielą się na powiaty, powiaty autonomiczne, miasta-powiaty (2800), jednostką bazową zaś jest gmin (min. g. narodowościowe) lub dzielnica (w miastach).

6. Mniejszości narodowe i różnorodność kulturowa

Jakkolwiek Chiny są dość jednolite narodowościowo (przynajmniej proporcjonalnie), to jednak duże znaczenie kulturowe i historyczne mniejszości. Duże znaczenie w regionach autonomicznych - z reguły o mniejszej gęstości zaludnienia. Dominująca ludność rasy Han (stąd też jedna z nazw Chin oraz kreślenie języka jako język Han) - ok. 92%. Pozostałe mniejszości ok. 105 mln (8%): Zhuang (Guanxi) - ok. 16 mln, Mandżurowie - ok. 10,5 mln, Hui (Ningxia, Gansu, Xinjiang), Miao - ok. 9 mln (Hainan, Guandong), Ujgurzy - ok. 8,5 mln (Xinjiang, tu również Kazachowie, Kirgizi i Tadżycy), Mongołowie - ok. 6 mln. (Mongolia wewn.), Tybetańczycy - ok. 5,5 mln (Tybet i Qinghai).

7. Religie i filozofie:

Podstawowe Trio: konfucjanizm, taoizm i buddyzm określane jako Trzy Nauki-Religie (三教是一- San jiao shi yi). Taoizm (od „dao” 道-droga) - Laozi (VI w. a.C.) i Zhuangzi (369 - 298 p.n.e.). Konfucjanizm - filozofia społeczna, Konfuzi (Konzi; z łac. Confucius; 551 - 479); buddyzm - dociera z Indii (rozwój od IV-V w. p.C.; szkoła chan (jap. zen) - mahajany i tantryzm (lamaizm).

Religia ludowa (wierzenia ludowe) duże znaczenie dla kultury i życia ludzi, także wpływ na inne religie (synkretyzm).

Chrześcijaństwo: ok. 2%; od VI-VII w. Nestorianie z Bliskiego Wschodu najpewniej przez szlak handlowy (Jedwabny Szlak), mnich Benedykt-Polak (w XIII w.), Marco Polo, misje franciszkańskie i jezuickie (o. Matteo Ricci) etc.; ustanowienie oficjalnych stosunków z Watykanem w I poł. XX w., ChRL i Kościół patriotyczny, list Benedykta XVI do katolików w Chinach.

Islam: ok. 3% ludności (głównie mniejszość Hui i Ujgurzy).

-----------------------

Dodatek: Na egzamin: jeśli chodzi o stolice prowincji i miasta, wymagana jest znajomość wymienionych powyżej kilku największych miast: Shanghai, Beijing, Tianjin, Guanzhou-Kanton, Wuhan, Chengdu, Chongqing, 2 SAR-y: Hongkong i Makau, miast, które odegrały znaczącą rolę w historii: Xi'an (Shaanxi), Nanjing (Jiangsu), Hangzhou (Zhejiang) oraz stolice Tybetu-Lhassa i Xinjiangu-Urumqi.

II. Zarys historycznego kształtowanie się

Chin współczesnych

1. Wprowadzenie: dynastie

Uproszczony schemat panujących dynastii.

Panowanie dynastii jako okresy w historii Chin.

Problem różnic w datowaniu.

2. Legendarne początki

Kolebką kultury chińskiej - dolny bieg rzeki Huanghe.

Neolityczne kultury: Yangshao i Longshan.

III tys. a.C.: Trzech Dostojnych (Czcigodnych; San Huáng) i Pięciu Władców (Wu Di).

Żółty Cesarz (Huáng Di-黄帝; 2697-2597); 2852 r. a.C.

3. Historyczne początki: Dynastie Xia i Shang (2100-1600; 1600-1046)

Początek dziedzicznego systemu rządów: Yu Wielki (Dà Yǔ) - syn Qi.

Przejęcie władzy przez dynastię Shang (Yin)

Koncepcja Syna Niebios (Tianzi)

4. Dynastia Zhou; Okres Wiosen i Jesieni i Okres Walczących Królestw

Książe Zhou i koncepcja Mandatu Niebios.

Najdłużej panująca dynastia (1122-256 r.; po 770 r. Zhou Wschodni)

Zmiany w administracji i rządzeniu krajem

Chaos administracyjny - Rozwój myśli i filozofii: Okres Wiosen i Jesieni

Czas ukonstytuowania się 7 królestw i walk między nimi: Okres Walczących Królestw

Żeliwo (VI w. a.C.), kompas (IV w.)

5. Zjednoczenie Chin: ceasrz Qin Shi Huangdi oraz dynastia Han

Podbój królestw i zjednoczenie cesarstwa

Nowy tytuł: Huangdi

Metody i środki unifikujące cesarstwo

Nowe metody rządzenia - administracja i wojsko

Reforma agrarna

Legizm (legalizm) - kanclerz Li Si

Wielkie projekty budowlane i ucisk społeczeństwa:

Wielki Mur, sieć dróg i irygacji, stolica Xi'an i Terakotowa Armia

Przejęcie władzy przez dynastię Han (206 a.C.-220 p.C.)

Odmienne podejście do filozofii

Kontynuacja centralizacji państwa

Historyk Sima Qian (~145-87 a.C)

Wu Di (141-87) zwany „wojennym cesarzem”

Kolejne zdobycze terytorialne (~obecny kształt Chin)

Konfucjanizm religią państwową

Nowa organizacja administracji-egzaminy do służby cywilnej

Początki buddyzmu w Chinach

Powstanie Żółtych Turbanów (184 r. p.C.)

Stal (II a.C.), papier (II a.C.), porcelana (II-III p.C.)

6. Okres chaosu i rozbicia oraz ponowne zjednoczenie za Sui

Rozbicie na Trzy Królestwa (Shu, Wei i Wu - 220-280 r.)

Względna stabilizacja za dynastii Jin (265-420) w latach 280-315

Najazdy ludów nomadycznych z północy na początku IV w.

Sinizacja ludów nie-chińskich

Okres dynastii Północnych i Południowych

Szybkie rozprzestrzenianie się buddyzmu na południu III-V w.

Szybki rozwój handlu - utrata samowystarczalności przez większość królestw

Wynalazek prochu

Ponowne zjednoczenie przez dynastię Sui (581-618)

Cesarz Wendi - „zbrojne ramię buddyzmu”

Bezwzględność rządów i wzmocnienie centralizmu

Ukończenie Wielkiego Kanału i rekonstrukcja Wielkiego Muru

7. Reformy i rozkwit kraju: Tang i Song

Stolica w Xi'an - największe wówczas miasto na świecie ok. 2 mln mieszkańców

Rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny kraju; kosmopolityzm

Rozkwit buddyzmu - budowa wielu świątyń, rozkwit sztuki, rzeźby buddyjskiej, min. Wielki Budda z Leshan

Pod koniec dynastii odradzenie konfucjanizmu i taoizmu

Osiedlenie się Nestorian w cesarstwie

Zależność państw ościennych

Reforma administracji-tworzenie klasy uczonych urzędników

Powstanie wielkich encyklopedii

Poezja (dwóch największych poetów), literatura (nowe formy), malarstwo

Krótki okres Pięciu Dynastii i Dziesięciu Królestw

Dynastia Song (960-1279) - Północna i Południowa

Dalsza reforma armii (min. stała flota) i administracji

Silny rozwój miast, szybki wzrost ludności (X-XI w.)

1127 r. -utrata kontroli nad północą - najazdy Dżurdżenów (Mandżurów)

Stolica z Kaifeng do Hanzhou

Neokonfucjanizm-Zhu Xi (XII w.)

Druk blokowy - IX w., ruchomy druk - czcionki z gliny (XII w.); banknoty - papierowe pieniądze (IX w.);

8. Pierwszy najazd Mandżurów i panowanie Mongołów

Najazdy Dżurdżenów i ich sinizacja

Mongołowie podbijają Mandżurię oraz północne Chiny - Pekin w 1215 r.

Kubilaj i wielkie cesarstwo w rękach Mongołów - 1279 r.; Stolica Dadu-Chanbałyk

Da Yuan - Wielka Dynastia Yuan (później Ming i Qing)

Różnorodność kulturowa i religijna; rozwinięte kontakty z Europą

Bunty ludności i tajne stowarzyszenia religijne

Powstanie Czerwonych Turbanów w 1351 r.

9. Odnowa cesarstwa za czasów dynastii Ming

Wielkie powstanie chłopów w 1368 r. i nowa dynastia

Stolica z Nanjingu do Beijing, cesarz Yongle

Tajna policja

Wielkie wyprawy morskie

Kryzys z Tumu i odnowienie Wielkiego Muru

Rozwój ekonomiczny i kulturalny

Filozof i uczony Wang Yangming (1472-1529)

Wojna z Japonią (handel)

Porcelana

Handlarze i misjonarze z Europy

o. Matteo Ricci (1552-1610)

Katastrofy naturalne, kryzys ekonomiczny, rządy eunuchów

10. Dynastia Mandżurska Qing i jej schyłek

Najazdy Dżurdżenów - Mandżurów na początku XVII w.

Wielkie powstanie chłopów i nowa mandżurska dynastia Qing - 1644 r.

Najbardziej rozległe granice cesarstwa

Mur południowy (ludność Miao)

Przejęcie kultury i administracji chińskiej

XVIII w. okres pokoju i rozwoju - cesarz Kangxi (1662-1722) i Qian Long (1735-1795)

Rozwój kultury i sztuki

Koniec XVIII w. i oznaki kryzysu

Powstanie wywołane przez Stowarzyszenie Białego Lotosu

Brak poczucia zagrożenia „z zewnątrz” - sinocentryzm

III. Nacjonalizm chiński i jego źródła.

Chiny komunistyczne i Tajwan

1. Zmierzch cesarstwa

Schyłek od końca XVIII w. i w I poł. XIX w.

Początek konfrontacji z Zachodem - I Wojna Opiumowa (1839-1842)

Traktat z Nankin (Nanjing); Hong Kong

Powstanie Tajpingów (1851-1864)

II Wojnę Opiumową (1856-1858) i traktat z Tianjin

Dalsze walki (III Wojna lub II etap II Wojny) i Traktat Pekiński - 1860 r.

Rebelie i powstania w cesarstwie

Cesarzowa Cixi

„Polityka (ruch) samoumacniania”

Kolejne walki z obcymi mocarstwami

100-dniowa Reforma

Wzrost nacjonalizmu chińskiego

Powstanie Bokserów (1899-1901)

Pu Yi-ostatni cesarz Chin.

2. Republika Chińska

Sun Yat-sen (Sun Yixian; 1866-1925); Trzy zasady ludowe

1911 r. - bunty i powstanie demokratyczne na południu Chin

01.01. 1912 r. - Sun Yat-sen ogłoszony tymczasowym Prezydentem

Abdykacja 6-letniego cesarza

1912 r. - powstanie partii narodowej Guomindang (Kuomintang, KMT)

Okres walk o władzę; rola lokalnych przywódców

I wojna światowa; agresja Japonii

1915 r. - 21 żądań Japonii

4 maja 1919 r. - bunt studencki

Powstanie partii komunistycznej

Czang Kai-szek (Jiang Jieshi (1888-1975) przejmuje władze po Sun Yat-senie

„Ekspedycja Północna”

1928-1937 r. -dekada rządów nacjonalistów

Chińska Republika Sowiecka

Długi Marsz i przywództwo Mao Zedonga (1893-1976) wśród komunistów

Agresja Japonii i powstanie Mandżuko

Kolejna agresja Japonii w 1937 r.

„Gwałt nankiński”

Walki partyzanckie na terenie Chin w czasie II wojny światowej

Kuomintang odzyskuje władzę

Kryzys gospodarczy lat 1946-48

Bunty ludności i żołnierzy oraz walki z komunistami

Ucieczka nacjonalistów na Tajwan - grudzień 1949 r.

3. Epoka Mao

Mao Zedong (1893-1976)

Przejęcie władzy przez komunistów w 1949 r. - przyczyny

Wspólny Program LPRKCh (konstytucja-wrzesień 1949 r.)

Reforma rolna

Przemiany ideologiczne

Problem Korei (1950-53)

Zajęcie Tybetu (1950-51 r.)

Konstytucja ChRL z 1954 r.

Pierwszy Plan Pięcioletni

„Wielki Skok”

Zhou Enlai i Liu Shaoqi

Okres odbudowy po „Wielkim Skoku”

Rewolucja kulturalna:

I etat: lata 1966-69

II etap: 1970-1976

Polityka gospodarcza okresu Rewolucji

ChRL w ONZ

Śmierć Zhou Enlai i bunty ludności

Śmierć Mao

Hua Guofeng i „Banda Czworga”

4. Deng Xiaoping i okres Reform

Przejęcie władzy przez Denga (1904-1997); „Cztery Modernizacje” (Zhou Enlai)

Nowe otwarcie w polityce zagranicznej - relacje z USA etc.

Nowa Konstytucja z 1978 r. i 1982 r.

Generacje polityków chińskich

I pokolenie przywódców: Mao, Zhou Enlai, Zhu De

II pokolenie przywódców: Deng Xiaoping

III pokolenie przywódców: Jiang Zemin, Li Peng

IV pokolenie: Hu Jintao, Wen Jiabao

Zmiany społeczne i gospodarcze początku lat 80-tych

Industrializacja końca lat 80-tych

1989 r. - Plac Tian'anmen

Nowe „otwarcie” roku 1992

Kryzys finansowy końca lat 90-tych w Azji

„Trzy Reprezentacje” Jiang Zemina (1926-….) - 2000 r.

2001 - Pekin otrzymuje organizację Igrzysk Olimpijskich w 2008 r.

Koniec 2001 - Chiny przyjęte do WTO -Światowej Organizacji Handlu

2002 - Shanghai - przyznana organizacja EXPO 2010.

Szybki rozwój pierwszych lat XXI w.

Polityka „usamodzielniania się” Pekinu na arenie międzynarodowej

„Harmonijne społeczeństwo” Hu Jintao (1942-….) - 2005 r.

IV. Znaczenie religii we współczesnych Chinach

1. „Trzy religie-nauki stanowią jedno”-„San jiao shi yi”

1. Komplementarność trzech religii i synkretyzm;

„Chińczyk w sprawach publicznych jest konfucjanistą, w życiu prywatnym taoistą, a umiera jako buddysta”

2. Etyka i praktyka przed metafizyką (ontologią)

3. Hu Jintao i „budowa harmonijnego społeczeństwa”-2005 r.-rola religii

4. Przywrócenie niektórych tradycyjnych świąt (oficjalne)-2007 r.

2. Statystyki religijne

Tradycyjne chińskie religie 28,5%

Buddyzm 8,4 %

Chrześcijaństwo 3,1%

Islam 1,5%

Inne 4,2%

3. Chińskie archetypy religijno-filozoficzne

1. Koncepcja Qi

氣 -气-para wydobywająca się z gotujący się ryżu米 (podstawa wyżywienia)

( 气 obecnie jako znak uproszczony)

2. Dualizm Yin i Yang

3. Pięć żywiołów (elementów) i koło przemian (Księga Przemian)

„Rodzenie”: woda (shui) drzewo (mu) ogień (huo) ziemia (tu) metal (jin)

źródło: http://ru.wiki

Destrukcja: ogieńmetaldrzewoziemiawoda

Inne „piątki”: kolory, kierunki geogr., pory roku, planety, narządy ludzkie, smaki, etc.

4. Dao - (prawo rządzące wszystkim; ład)

4. Religia ludowa i wierzenia tradycyjne

1. Totemizm i wróżby („Księga Przemian”)

Wróżby w starożytnych Chinach pełniły wyjątkową rolę m.in. przy sprawowaniu władzy, organizowaniu ceremonii, wypraw wojennych itd.

2. Kult sił-duchów natury-bóstwa lokalne

3. Smok i jego znaczenie

4. Kult przodków

5. Najwyższy Przodek-Bóstwo (Shangdi) - Niebiosa (Tian)

6. Syn Niebios (Tianzi) - Ziemia (Tianxia)

7. Rytuały rodzinne

5. Taoizm

a) Laozi - tradycja „Starego Mistrza” (VI w. a.C.)

Wycofanie ze świata-społeczeństwa

Skupienie na osobistej doskonałości

Rozważanie o bycie i swego rodzaju mistycyzm

b) „Daodejing” - „Księga drogi i cnoty”

Dao „Bezimienne”; prymat Dao; Dao i De

Dao Qi Yin-Yang Niebo-Człowiek-Ziemia Reszta świata

Zasada wuwei - „niedziałania”

Dowartościowanie Yin - obrazy: kobieta, dziecko, woda

Xu-„pustka”

3. Zhuangzi (Mistrz Zhuang; 369-298 a.C.).i jego wkład w naukę Dao

„Prawdziwa księga południowego kwiatu”

Natura ponad cywilizację; wycofanie „aktywne”

Medytacja i mistycyzm-zjednoczenie z Dao; wuwei

Konfucjusz-taoista i jego krytyka

Odrzucenie hierarchizacji społecznej

Wyzwolenie z niewłaściwych struktur poznawczych - „uchwycenie kontemplacyjne” prawdziwej rzeczywistości i jej praw

Niepoznawalność tego, co transcendentne

4. Taoizm religiny (xian) i ludowy

Zhang Daoling - Pierwszy Niebiański Mistrz; 34-156 p.C. i Szkoła Pięciu Misek Ryżu

Zhang Jiao i sekta Taipingów (Wielki pokój) - Powstanie Żółtych Turbanów - 184 p.C.

Nauka o nieśmiertelności; Poszukiwanie (zasady) nieśmiertelności

Ćwiczenia fizyczne, ćwiczenia oddechu i ćwiczenia umysłu

Praktyki magiczne (talizmany, eliksiry, zaklęcia, magiczne formuły etc.)

Alchemia i medycyna ludowa

Panteon bóstw w taoizmie ludowym - synkretyzm - Nefrytowy Cesarz (Shangdi), Żółty Cesarz, 8 Nieśmiertelnych etc.;

V. Główne religie i nurty filozoficzne

6. Buddyzm w Chinach

1. Siddhartha Gautama - Sakjamuni (563-483 a.C.)

Korzenie hinduistyczne

Doświadczenie cierpienia - poszukiwania i doświadczenie Przebudzenia

Cztery Szlachetne Prawdy i Ośmioraka Ścieżka

Trzy Skarby: Oświecenie-Budda, dharma-nauka, droga i sangha-wspólnota;

Nowa droga wyzwolenia z cierpienia; wycofanie; nirwana

„Budda” - różne poziomy rozumienia

2. Główne nurty-szkoły buddyzmu

Hinajana (mały wóz; Therawada -pierwotna nauka) - Birma, Tajlandia, Kambodża, Sri

Lanka; nirwana dla nielicznych

Mahajana (wielki wóz) - Indie, Chiny, Japonia; nirwana dla wszystkich; bóstwa

Wadżrajana (wóz diamentowy) - Bhutan, Nepal, Płn. Indie, Tybet; buddyzm tantryczny

3. Początki i rozwój buddyzmu w Chinach

Początki - I-II w. p.C..; Buddyzm jako obcy system wobec tradycji chińskiej

Silny rozwój rozwój III-V w. - uwarunkowania historyczne i kulturowe (religijne)

Apogeum VII-VIII w. i schyłek w poł. IX w. (edykty cesarza Wuzong z lat 842-845)

Dwa główne nurty: chan (mahajany) i tantryzm

4. Rozwój szkoły Chan

Chan - (jap.-zen) - buddyzm mahajany; Bodhidharma (460-534 r.) - I Patriarcha

Xuan Zang (600-664 r.), ”Zapiski z krajów zachodnich”, tłumaczenia, min. „Sutra serca”

Dwie główne szkoły - oświecenie przez długie medytacje (stopniowe) i oświecenie nagłe

VI Patriarcha - Hui Neng (638-713) - oświecenie nagłe bez wycofania; związki z taoizmem

5. Rozwój tantryzmu (lamaizm)

Tantry, rozbudowany system kultowy, mantry

4 główne szkoły; szkoła Gelug (Żółtych Czapek) - Dalajlama i Panczenlama

Obecny- Dalajlama XIV (Tenzin Gjatso; 1935-…)

6. Buddyzm „ludowy”

Wielość bóstw

Niebo i piekło (Raj Wschodni i Zachodni; wielość piekieł - miejsca kar i oczyszczeń)

Zróżnicowane tradycje

Zabobony

7. Konfucjanizm i jego znaczenie dla państwa

1. Konfucjusz i jego czas

Konfucjusz - zlatynizowana forma Kongfuzi-孔夫子(lub Kongzi, tzn. Mistrz Kong)

551-479 a.C.; Księstwo Lu w dzisiejszej prowincji Shandong (miasto Qufu)

Nadzorca, pasterz i urzędnik

Społecznik, nauczyciel-szkoła

(Tajwan - kult Konfucjusza jako bóstwa)

2. Pięcioksiąg konfucjański- (Pięć klasyków)

„Księga przemian”

„Księga pieśni”

„Księga obrzędów” -

„Księga historii” (lub: dokumentów)

„Kronika wiosen i jesieni”

3. Podstawowe zasady konfucjanizmu

„Dialogi konfucjańskie” - zbiór sentencji; główne źródło wiedzy o nauce Konfucjusza, zebrane i spisane przez jego uczniów;

Wychowanie i kształtowanie człowieka. Nie pochodzenie, a wychowanie decyduje o człowieku - każdy ma szansę.

Znaczenie rodziny - jako podstawowego elementu struktury społecznej.

Xiao-nabożność synowska-absolutne posłuszeństwo podstawowa zasadą społeczną-rodzinną

Stąd silna hierarchizacja życia rodzinnego i społecznego

Dominacja społeczeństwa wobec jednostki.

Pięć cnót konfucjańskich, przez które dąży się do człowieka cnotliwego, szlachetnego - junzi. Przeciwstawiony xiaoren, czyli „małemu” człowiekowi.

Ren-humanitarność, dobroć: najwyższa cnota i cel edukacji

Li-etykieta: zasady i normy społeczne oraz ich przestrzeganie

Yi- sprawiedliwość, słuszność: właściwe postępowanie, wypełnianie swej roli społecznej

Zhi - mądrość (rozumienie praw świata i postępowanie moralne)

Xin - zaufanie, wiarygodność; obustronne w wszelkich relacjach ludzkich

Trzy pierwsze szerzej omówione już przez Konfucjusza, dwie pozostałe - głównie przez jego uczniów.

„Naprawianie nazw” - związane z yi;

4. Kontynuatorzy myśli Mistrza Kong

Mencjusz (Mengzi; 371-289) - rozwija państwowy wymiar nauki Mistrza, rozwija ideę ren-humanitarności oraz dodaje element metafizyczny - człowiek z natury jest dobry.

Xunzi (320-230) - człowiek zły ze swej natury, konieczna edukacja i socjalizacja; stąd najważniejsza cnota li - etykieta - rola społeczeństwa w kształtowaniu ludzkiego charakteru

Zhu Xi (1130-1200) - neokonfucjanizm; kodyfikacja myśli konfucjańskiej i komentarze; twórca Czteroksięgu konfucjańskiego (Dialogi konfucjańskie, Księga Mencjusza, Doktryna Środka i Wielka Nauka);

8. Chrześcijaństwo i Kościół Katolicki w Chinach

1. Początki chrześcijaństwa na ziemiach chińskich

Nestorianie w Xi'an - 635 r. na dworze cesarza Tai Zonga

prześladowania - cesarz Wu Zong (841-847) - odrzucenie wszystkich religii cudzoziemskich.

1246 r. poselstwo o. Jana da Piano del Carpine (franciszkanin) i o. Benedykta (Polaka)

1271 r. ponowna wyprawa braci razem z synem Niccolo - Marco Polo; docierają do Pekinu

Pierwsi katoliccy misjonarze - franciszkanie - koniec XIII w.

Po upadku Mongołów w 1368 r. - katolicy w niełasce.

2. Misje Jezuickie

o. Mateo Ricci (1552-1610)

o. Adam Schall (1592-1666)

W 1701 r. szacowana liczba katolików - 300 tys.

„Spór o ryty” między Jezuitami a Franciszkanami i Dominikanami.

Bulle papieskie z 1715 r. i 1742 r.

Chrześcijaństwo w „Świętym Edykcie” jako „sekta heretycka”-1724 r.

1728 r. - pierwsza misja Kościoła prawosławnego w Chinach-Pekinie

Kasata jezuitów 1773 r.

3. Chrześcijaństwo w okresie wzrostu nacjonalizmu

1810 r. - Kościół katolicki ok. 200 tys. wiernych, w 1896 r. -540 tys., a w 1912 r. ok. 1,9 mln

Duże wsparcie misji katolickich przez Francję w II poł. XIX w i początku XX w.

Protestanci rozpoczynają działalność w 1807 r.

Napływ misjonarzy po przymusowym „otwieraniu” się Chin.

Prześladowania misjonarzy i chrześcijan

Chrześcijanie - gł. w dużych miastach i wśród elit; Ważna rola chińskich chrześcijan w rewolucji z 1911 r.

4. Ustanowienie oficjalnych stosunków dyplom. ze stolicą Apostolską

1922 r. - kard. C. Constantini w Chinach jako przedstawiciel Stolicy Apostolskiej

Pierwsze nawiązanie stosunków między Chinami a Watykanem - 1926 r. (Pius XI);

1936 r. - oficjalna akceptacja kultu przodków w Chinach (Kongregacja Krzewienia Wiary).

W 1943 r. - oficjalne stosunki dyplomatyczne; 1945 r. - narodowa hierarchia kościelna

Czas Guomindangu - sprzyjający katolikom - 1948 r. - ok. 3,5 mln. wiernych

5. Czasy Chin komunistycznych

Koniec 1950 r. - stopniowe zaostrzanie się wzajemnych stosunków;

Grudzień 1950 r. - 40 księży w Syczuanie publikuje deklarację Patriotycznego Ruchu Kościoła Katolickiego w Chinach;

1954 r. Pius XII kolejna encyklika „Ad sinarum gentem” - potępienie rozwijającego się „Kościoła patriotycznego” i wsparcie dla Kościoła milczenia”;

I Zjazd Patriotycznego Stowarzyszenia Katolików Chińskich (PSKCh -1957 r. (241 osób)

1958 r. - pierwsza konsekracja biskupa bez zgody Watykanu - Pius XII ekskomunikuje;

W 1958 r. - ok. 10% liczby duchowieństwa wobec stanu z 1949 r.

Lata Rewolucji Kulturalnej: duchowieństwo w więzieniach i obozach pracy

„Wyciągnięcie ręki” przez papieża Jana Pawła II w 1979 r.

List Benedykta XVI z 2007 r. do Kościoła katolickiego w ChRL

Obecnie ok. 12-15 mln. katolików. Wszystkich chrześcijan szacuje się na ok. 35-40 mln. Państwowe szacunki: Kościół oficjalny - ok. 5 mln.

VI. Tradycje chińskie

I. Język i pismo; kaligrafia

A. Język i pismo

1. Języki chińskie - język han

Rodzina języków chińsko-tybetańskich: 8 głównych grup regionalnych.

Duże zróżnicowanie wewnątrz rodziny.

Dominująca dziś grupa języków mandaryńskich - na północ od Jangcy. Jedna z odmian - pekiński - podstawą dzisiejszego języka urzędowego ChRL. Nazywany językiem powszechnym - putonghua.

Lata 50-te XX w. - chęć jak największego upowszechnienia języka pisanego - znaki uproszczone.

Zasięg znaków-pisma chińskiego: Chiny (Tajwan), Japonia, Korea, Wietnam;

Systemy transkrypcyjne znaków-romanizacje: od XVII w. - jezuici; W 1958 r. -pinyin - chińska forma. Zaakceptowana przez ONZ jako jedyna obowiązująca w 1981 r.

Jeżyk chiński jest jednym z 6 języków roboczych ONZ-międzynarodowych;

2. Mowa: tony

W języku mandaryńskim wyróżnia się 4 tony i jeden neutralny (w innych - zwłaszcza na południu jest nawet 9)

Rodzaje tonów: płaski, wznoszący, opadająco-wznoszący, opadający i neutralny

Znaczenie-przykład: ma

mã-mama má-konopie mă-koń mà-obmawiać

3. Pismo: Hanzi-chińskie znaki, hieroglify etc.

Jeden znak - wyraz lub morfem. Sylaba - wiele znaków.

Najczęściej słowo - jeden lub dwa znaki (najwięcej); czasami 3, wyjątkowo cztery

Zasady tworzenia:

sematyczna-znaczenie znaku, fonetycza - wymowa lub połączenie sematyczno-fonetyczna

Rodzaje znaków chińskich - 5 (ewent. 6):

piktogramy, ideogramy, złożone, fonogramy, ideofonogramy, (ewent. przypadkowe)

4. Zasady gramatyki i „ortografii”

Brak deklinacji, koniugacji, liczby, rodzaju (poza yin-yang) - stąd bardzo ważna syntaksa, tj. struktura, budowa zdania (sztywne zasady: np. od dużego do małego; czas, miejsce, kto, co, dopełnienie) oraz różnego typu partykuły gramatyczne (klasyfikatory etc.).

„Ortografia” chińska - kształt i kolejność stawianych kresek; 12 gł. rodzajów kresek

Kierunek pisania: tradycyjnie z góry na dół i od prawej do lewej. Brak interpunkcji.

Obecnie - wg stylu zachodniego + interpunkcja.

Tworzenie nowych słów - duża łatwość.

5. Słowniki

Pierwszy już w 121 r. a.C.- Xu Shen, autor słownika „Shuowen Jiezi”

Podstawowy słownik „Kangxi zidian” (1716 r.) - ponad 42 tys. znaków, w udoskonalonej wersji z 1915 r. - 48 tys.

Obecnie ok. 10 tys. używanych

Sposób klasyfikacji i korzystania ze słownika: „klucz” słowa i ilość kresek w znaku

B. Kaligrafia

1. Znaczenie Kaligrafii (Shufa)

Charakter quasi-sakralny (hieroglify)

Harmonia i piękno

Dziś przede wszystkim jako sztuka i łączność z tradycją. Bardzo duże znaczenie kaligrafii również dziś - ktoś posiadające wysokie umiejętności - bardzo szanowany. Każdy szanowany - powinien być dobrym kaligrafem (min. cesarze, SunYat-sen, czy Mao Zedong).

Rodzaj sztuki - między pismem a malarstwem

2. Przybory do kaligrafii

Styl początkowo związany z materiałami i przyrządami do pisania: kości, metal, kamień

Bambusowe deseczki

Jedwab

Tusz - sadza z drewna oraz klej z kości i rogów zwierząt, pędzelek od czasów Walczących Królestw

Podstawka pod tusz - płytka z gliny lub z kamienia

Papier - powszechnie od IV w. p.C.

4 skarby kaligrafii (四宝- sibao): papier, tusz, pędzelek i kamień

Pieczęć

3. Główne style

Najważniejsze style kaligrafii (5 lub 6):

(wielkopieczęciowe - od dynastii Zhou)

Małopieczęciowe (Reforma cesarza Qin Shi) - uproszczone, bardziej symboliczne;

Lishu - styl kancelaryjny ujednolicony styl za czasów dynastii Han (początek - Qin);

Kaishu - styl wzorcowy, ulepszony styl Lishu - podstawowy dziś; początki III w. p.C.,

ostatecznie ustalony VII w. p.C.;

Xingshu-styl bieżący - dla przyspieszenia zapisu (powszechny);

Caoshu - styl trawiasty - kursywa- dla przyspieszenia zapisu, silnie zniekształcony, trudny

do odczytu (kaligrafia i malarstwo);

4. Kopiowanie mistrzów

Najważniejsi mistrzowie:

Wang Xizhi (IV w. p.C.; 321-379 lub 303-361) - „bóg” kaligrafii

Yan Zhenqing (708-785) - perfekcyjne kaishu

II. Kalendarz chiński i tradycyjne święta chińskie

A. Czas, tradycyjny kalendarz chiński, symbole

1. Pojęcie czasu i przestrzeni

Inne widzenie czasu niż na Zachodzie - później min. problem w rozwoju nauki i technologii w czasach nowożytnych. Słabsza strukturalizacja czasu, bardziej relatywne podejście do czasu.

Przestrzeń - zainteresowanie głównie tym, co na ziemi, gwiazdy i niebo - o tyle o ile mają wpływ realny na życie na ziemi. „Pod Niebem” - chińska „przestrzeń święta”

Człowiek jako element natury, ściśle z nią związany

Wszystko w ruchu (cf. Heraklit z Efezu), wszystko zmienia się, przemija i powraca; „Księga Przemian”

2. Chińska astronomia-astrologia; pierwsze kalendarze i rachuby lat

Znaczenie kalendarza dla rządzenia krajem zwłaszcza dla rolnictwa

Tradycyjny kalendarz chiński: księżycowo-słoneczny

Nazwa: kalendarz rolniczy lub kalendarz Xia (pierwszy kalendarz, rachubę lat tradycja przypisuje Żółtemu Cesarzowi; tradycyjny początek rachuby lat - od 2637 a.C. - I cykl 60-letni; obecnie 79 cykl: 1984-2044)

Obserwacje zaćmień słońca i księżyca, meteorytów i komet i związane z tym wyrocznie.

Epoka Walczących Królestw - już oznaczenie 800 gwiazd i opis pięciu planet.

Dobrze rozwinięta matematyka.

3. System rachuby lat tiangan-dizhi: niebiańskich słupów i ziemskich konarów

Ujednolicony za czasów dynastii Han - wcześniej wiele różnych

Każdy rok oznaczony dwoma symbolami: 1 z 10 „słupów niebiańskich” oraz 1 z 12 „ziemskich konarów”. Powstały cykle 60-letnie - wykorzystanych zostaje połowa możliwych kombinacji tych znaków.

Rok o tej samej nazwie powtarza się co 60 lat.

4. Chińskie znaki zodiaku

Początkowo istniał system oznaczania nazwami zwierząt części dnia-2 godziny. Stąd 12 zwierząt. „Nasza” godzina była oznaczana jako xiaoshi tzw. mała godzina.

Z czasem wśród ludu rozpowszechnił się zwyczaj oznaczania lat nazwami 12 zwierząt: szczur, byk, tygrys, zając, smok, wąż, koń, owca, małpa, kogut, pies, świnia, tzw. mały cykl.

Te znaki połączono z 5 żywiołami: ogniem, wodą, drzewem, metalem i ziemią, co dało ponownie kombinację tworzącą 60 lat.

Ludziom urodzonym w danym roku zaczęto przypisywać określony cechy charakteru związane z danym zwierzęciem i żywiołem (yin-yang). Także miało to wyznaczać los osoby.

B. Ważniejsze święta i festiwale

1. Święto Wiosny (Chun Jie) - Chiński Nowy Rok:

Początek Nowego Roku w tradycyjnym kalendarzu chińskim przypada na drugi nów księżyca po przesileniu zimowym (23.12) tzn. pomiędzy 21.01 a 20.02.

Najważniejsze święto (także w innych krajach będących pod wpływem chińskiej kultury). Trwa w zasadzie całe 2 tygodnie do Święta Lampionów. Święto rodzinne-zjazdy rodzinne.

Świętowanie: na rzecz dobrego urodzaju, przegnania sił nieczystych i modły o dobrobyt i powodzenie; Ponadto również składa się ofiary przodkom, odwiedza krewnych (w kolejnych dniach) oraz osoby szanowane wg chińskiej etykiety, różne pokazy, parady i zabawy;

Składanie ofiar bóstwom: najpierw Najwyższemu - Nefrytowemu Cesarzowi - Władcy Nieba (Shangdi), a także domowym bóstwom „resortowym”; pali się kadzidełka, stawia pokarmy, spala banknoty;

Tradycje:

Przygotowania:

Generalne porządki

Zwrot długów przed Nowym Rokiem;

Na drzwiach napisy na czerwonych kawałkach papieru - życzenia szczęścia i powodzenia

Wigilia Nowego Roku (Chuxi): zbiera się cała rodzina odświętnie ubrana (nowe ubrania), koniecznie trzeba doczekać Nowego Roku;

Obrzędy prowadzi pan domu - zaczyna się przed ołtarzem przodków:

Tradycyjne pokarmy

Świętowanie samego Nowego Roku rozpoczyna się przed świtem;

Życzenia noworoczne: 新年好Xin Nian Hao! (Guo Nian Hao!)

恭喜发财! - Gong xi fa cai!

Hongbao (红包)- czerwone koperty - prezent pieniężny najczęściej

W następnych dniach - odwiedzanie przyjaciół, znajomych, składanie życzeń. Kolejność: oddawanie czci - wg etykiety.

Między 4 a 5 dniem świąt - uliczne pochody z wielkim monstrum-potworem (~połączenie lwa i smoka) niesionym czasami nawet przez kilkadziesiąt osób.

2. Święto Lampionów (Yuanxiao Jie lub Deng Jie)

15 dnia 1 miesiąca; rozwieszania na zewnątrz kolorowych lampionów (najczęściej z papieru);

3. Święto Zmarłych Przodków (Qing Ming Jie)

Święto ruchome wg chińskiego kalendarza - 106 dzień po zimowym przesileniu tj. 5 kwietnia.

4. Święto Smoka-Smoczych Łodzi (Duanwu Jie)

5 dnia 5 miesiąca; początek słonecznego czasu

5. Chińskie Święto Zakochanych (Qiqi Jie)

7 dnia 7 miesiąca; Początek jesieni;

6. Święto Środka Jesieni (Zhongqiu Jie)

15 dnia 8 miesiąca - dzień równonocy jesiennej; święto poświęcone księżycowi;

7. Inne

Współczesne święta związane z kalendarzem powszechnym:

Nowy Rok, Święto Pracy, Dzień Kobiet, Dzień Armii;

Najważniejsze: Święto Narodowe - 01.10 - dzień proklamowania ChRL

Dzień Młodzieży Chińskiej - 4 maja (por. Ruch 4 Maja, plac Tiananmen)

VII. Kultura chińska

1. Medycyna chińska

Łączność z filozofią chińską

Widzenie całościowe, integralne człowieka jedność z otaczającym światem.

Qi, Yin-Yang i 5 elementów

Powiązanie organów wewnętrznych z zewnętrznymi

Diagnostyka chińska - poszukiwanie przyczyny

Akupunktura

Farmakologia chińska

Ciemne strony chińskiej medycyny

2. Specyfika kuchni chińskiej

Duże znaczenie przywiązywano do smaku i wyglądu potrawy

Harmonia przeciwieństw: yin-yang.

Etykieta; Higiena

Zastawa

Pałeczki; Łyżka do zupy

Regionalizm w kuchni:

Podstawowe rozróżnienie: północ-południe

4 główne kuchnie chińskie: pekińską, szanghajską, kantońską i syczuańską.

Wino i jego znaczenie:

3. Herbata i jej znaczenie

Ojczyzna herbaty - historyczny „rzut oka”

Główne centra uprawy

Właściwe przygotowanie

Kultura picia herbaty

Ważniejsze rodzaje herbat

4. Muzyka

Księga pieśni i zaginiona Księga muzyki-Konfucjusz a muzyka

Tradycyjna pentatonika do dziś: pięć dźwięków-pięć żywiołów.

Tradycyjne instrumenty

Molihua (Kwiat jaśminu) - pierwsza chińska pieśń znana w Europie (XVIII w.)

Hymn narodowy Marsz ochotników (Tian Han, 1935 r.) - skomponował Nie Er

5. Sztuki sceniczne

Teatr chiński

Opera pekińska

Cesarzowa Cixi ; Pałac Letni - Pawilon Cnoty i Harmonii.

6. Rozrywka

Sztuki walki i sport

„chiński boks”; sztuki walki oparte na naśladowaniu zachowań różnych zwierząt.

Styl północny (klasztor Shaolin)

Styl południowy (wudang-Świątynia Purpurowego Obłoku)

Taiji quan.

7. Literatura

Dzieła filozoficzno-religijne:

Księga przemian

Księga obrzędów

Czteroksiąg konfucjański

Daodejing

Zhuangzi: Prawdziwa księga południowego kwiatu

Dzieła historyczne:

Księga dokumentów

Kronika Wiosen i Jesieni

Sima Qian (145-90), Zapiski historyka

Sima Guang (1019-1073), Historia jako zwierciadło

Poezja:

Księga pieśni; Pieśni z Chu - Qu Yuan (343-279) - pierwszy znany poeta chiński

„Złoty wiek” poezji - epoka Tang. Dwóch największych poetów: Li Bai (701-762) i

Du Fu (712-770)

Powieści:

Luo Guanzhong (1330-1400), Dzieje Trzech Królestw

Wu Cheng'en (1500-1582) - Podróż na Zachód

Caoxueqin (1715-1764), Sen Czerwonego Pawilonu (Hong Lou Meng)

8. Architektura

Tradycyjne budownictwo chińskie:

-konstrukcja budynków

-zasada zespołowo-grupowa

-zasada symetrii

-znaczenie ozdób i wykończeń (wygięcia dachów etc.)

-religijno-filozoficzne aspekty budownictwa

Rodzaje budynków-ich krótka charakterystyka:

-zespoły pałacowe

-budynki o charakterze kultowym i religijnym

-kompleksy mieszkalne (sicheyuan, tulou etc.)

-zespoły ogrodowo-parkowe

-mauzolea i grobowce (grobowce dynastii Ming-por. wykład o Pekinie)

-obronne: Wielki Mur etc., (por. wykład o Pekinie)

9. Rzeźba

Kamień: miasto Datong; Budda z Leshan etc.

Laka i brązy

Żady (nefryt i żadeit- rozróżnienie w Europie w XIX w.) - tzw. „chiński diament”.

10. Ceramika i porcelana

Ceramika: Xi'an-Terakotowa Armia cesarza Qin Shi

Wyrób porcelany i rys historyczny

centrum w Jingdezhen (Jiangxi).

porcelana z czasów dynastii Ming oraz Qing (XVII-XVIII w.)

Porcelana jako jeden z najważniejszych produktów eksportowych

Emaliowanie komórkowe (cloisonné)

11. Malarstwo

związek z filozofią, religią oraz kaligrafią

Podstawowe narzędzia pracy - tak jak w kaligrafii: pędzelek i tusz, stąd tez nazwa „bimo” Na jedwabiu lub papierze - zwłaszcza później.

Trzy główne tematy malarstwa:

-Portrety-większe znaczenie we wcześniejszym okresie;

-Pejzaże („góry i wody”)

-„Kwiaty i ptaki”

kopiowanie mistrzów-bardzo popularne (wyraz hołdu; mniejszy nacisk na oryginalność)

Przedstawienia wieloplanowe, ale brak ścisłej perspektywy i trójwymiarowości

Inna specyfika malarstwa: pozostawianie niewypełnionych przestrzeni („białe plamy”)

Istotne ukazanie ducha rzeczy, czy osoby

Wykształciły się dwa główne style:

-styl „starannego-cienkiego pędzla” -Szkoła Północna (malarstwo dworskie)

-styl „grubego pędzla” -Szkoła Południowa (malarstwo intelektualistów)

Podpisywane pieczęcią obrazów

12. Jedwab

Początki hodowli jedwabników-Chiny ojczyzną jedwabiu

Centrum produkcji-region syczuański

Znaczenie eksportowe jedwabiu

„Jedwabny Szlak”

VIII. Sytuacja demograficzna Chin

A) Polityka planowania urodzeń w ChRL-polityka „jednego dziecka”

(计划生育政策; jìhuà shēngyù)

(One-child Policy, Politique de l'enfant unique, Ein-Kind-Politik)

1. Kwestia uwarunkowań kulturowych i społecznych

2. Sprzeczności ideologiczne, filozoficzne i kulturowe wewnątrz kraju i komunistów

3. Podejście natalistyczne a pierwsi zwolennicy liberalizacji (Deng Xiaoping)

4. Pierwszy spis powszechny i pierwsza kampania planowania rodziny lata 1953-56

5. Całkowity odwrót czasu Wielkiego Skoku

6. Druga kampania kontroli urodzin 1962-66

7. Czas Rewolucji Kulturalnej: I etap (1966-1969) i kolejne zawirowania

8. II-gi etap Rewolucji (1970-1976)

1. 1971 r. pod wpływem premiera Zhou Enlaia: trzecia kampania

2. Intensyfikacja kampanii w 1973 r.

9. Kampania lat 1979-83.

1. Koniec 1979 r. - zalecenia, by kłaść większy nacisk na propagowanie rodzin jednodzietnych (Deng Xiaoping)

2. Luty 1980 - początkowe zalecenie zamienia się w limit jednego dziecka

3. Problemy dla polityki w związku z dekolektywizacją rolnictwa

4. Nowy spis ludności w 1982 r.

5. Wzmocniony zapis o PPU w znowelizowanej Konstytucji z 1982 r.

6. Szokująca kampania końca 1982 r. i początku 1983 r

10. Złagodzenie polityki lat 1984-85

1. 12 kwietnia 1984 r. - Dokument Nr 7/1984

2. Rola premiera Zhao Ziyang

3. Spisy typów zezwoleń na 2 dziecko

11. Czas kontrowersji 1986-89 r.

1. spory wewnątrz partii

2. Maj 1986 r.- Dokument Nr 13/1986

3. Przyspieszenie wzrostu naturalnego

4. Marzec 1988 r. - oficjalny zapis, że na wsi - poza rzeczywiście trudnymi warunkami, także rodziny posiadające tylko dziewczynkę mogą mieć drugie dziecko

5. Wydarzenia na Placu Tiananmen i dymisja Zhao Ziyanga

12. 1990-1999 - królowanie prawa

1. Spis ludności z 1990 r.

2. Reakcja polityków restrykcyjnej polityki urodzeń

3. 1991 r. - nowa kampania

4. Wielka niepopularność polityki planowania wśród ludzi i konsekwencje

5. Wypracowanie pewnego kompromisu (obawy o stabilność wewn. kraju etc.)

6. Duża liczba wprowadzonych praw-regulacji ludnościowych na poziomie krajowym

7. Prawo o eugenice w październiku 1994 r.

8. Lata 90-te zdecydowany spadek dzietności

13. Stabilizacja-lata po 2000 r.

1. ostatni spis ludności z 2000 r.

2. „Prawo ludnościowe i planowania urodzin”-grudzień 2001 r.

3. Stabilizacja PPU

4. Pozycja Jiang Zemina i Hu Jintao

B. Pozycja demograficzna Chin

B-1. Podstawowe wskaźniki demograficzne

1. Liczba ludności i gęstość zaludnienia (2007 r.)

	Ludność	%	Obszar w km2	%	Gęstość zaludnienia os/km2
Świat	6,602,170,923	100	148,939,063	100	44,32
Chiny	1,321,851,888	20,02	9 596 960	6,4	137,74
Polska	38,518,241	0,58	312 512	0,21	123,25

2. Narodziny, umieralność, przyrost naturalny i współczynnik dzietności

3. Wskaźnik maskulinizacji i femizacji (2007)

Współczynnik płci dla całości populacji (fem=100):

• Świat - 101,1

• ChRL - 106,0

• Polska - 94,4

W przedziale 0-4 lata: Ponad 80 lat:

• Świat - 106,3 * Świat - 56,4

• ChRL - 122 * ChRL - 67

• Polska - 105,9 * Polska - 43,5

1. Struktura ludności

1. Piramida wieku - wiek i płeć

2. Ludność wiejska i miejska

3. Liczba osób wykształconych, szkoły wyższe, R&D, wskaźnik analfabetyzmu (NBSC; UNESCO)

UNESCO: Analfabetyzm (>15 lat w %)

1990 2000 2015

Chiny 21,7 14,8 7,1

Świat 24,7 20,3 15,0

Liczba przyznanych patentów: wzrost w latach 1990-2005: 1282% (ok. 13X)

4. Zróżnicowanie etniczne - zmiany

B-2. NBSC - Feb 2009 (dane na koniec 2008 r.)

• Liczba ludności: 1 328, 02 mln

• Narodziny: 16, 08 mln Współczynnik urodzeń: 12, 14

• Zgony: 9, 35 mln Współczynnik zgonów: 7, 06

• Przyrost naturalny: 6 ,73 mln Współczynnik przyrostu: 5, 08

• Proporcja płci przy narodzinach: 120, 56 (fem=100)

• Struktura płci w społeczeństwie:

• Mężczyźni: 683 570 tys. tj. 51,5%

• Kobiety: 644 450 tys. tj. 48,5%

• Ludność wiejska i miejska:

• Wiejska 721 350 tys. tj. 54,3%

• Miejska 606 670 tys. tj. 46,7%

2. Społeczne reperkusje PPU

1. Zaburzenia struktury płci

2. Problem Cztery-Dwa-Jeden (4-2-1)

3. Starzejące się społeczeństwo

4. Problemy zabezpieczenia socjalnego

5. Problemy zdrowotne

6. Kwestie humanitarne

3. Population, Living Conditions and Social Security -Statistical communique-NBSC-Feb 2009

• Liczba ludności: 1 328, 02 mln

• Narodziny: 16, 08 mln Współczynnik urodzeń: 12, 14

• Zgony: 9, 35 mln Współczynnik zgonów: 7, 06

• Przyrost naturalny: 6 ,73 mln Współczynnik przyrostu: 5, 08

• Proporcja płci przy narodzinach: 120, 56 (fem=100)

• Struktura płci w społeczeństwie:

• Mężczyźni: 683 570 tys. tj. 51,5%

• Kobiety: 644 450 tys. tj. 48,5%

• Ludność wiejska i miejska:

• Wiejska 721 350 tys. tj. 54,3%

• Miejska 606 670 tys. tj. 46,7%

IX. System polityczny ChRL

4. Główne cechy chińskiego systemu politycznego

1. Brak tradycji demokratycznych - historyczna zasada „zwycięzca bierze wszystko”

2. Personifikacja władzy (cf. pokolenia polityków)

3. Dualizm partyjno-administracyjny - mało przejrzysty system podejmowania kluczowych decyzji

4. Rządy za pomocą prawa a nie rządy prawa (rule by law instead of rule of law)

5. Znaczenie etyki i moralności w polityce - ponad prawo (min. waga danego słowa)

6. Pragmatyzm rozwiązań wewnętrznych oraz w relacjach międzynarodowych

7. Nacisk na społeczno-gospodarczy rozwój (Cztery Modernizacje)

8. Promowanie nowego modelu rozwoju: niedemokratyczny system polityczny i gospodarka rynkowa

9. Elementy „zbliżania się” do ludzi (Trzy reprezentacje, wybory regionalne, krytyka władz w mediach, sądownictwo-rozprawy przeciwko nieuczciwym urzędnikom etc.) - akceptacji systemu przez społeczeństwo

10. Zapewnieni bezpieczeństwa rozwoju (surowce) i dobre stosunki z zagranicą

11. Waga harmonijnego rozwoju wewnętrznego i relacji zewnętrznych

5. Struktura organów władzy państwowej w ChRL

• Do naczelnych władz państwa zalicza się: Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych (OZPL), Stały Komitet OZPL, Przewodniczący ChRL, Rada Państwowa, Centralna Komisja Wojskowa (CKW), Najwyższy Sąd Ludowy (NSL) oraz Najwyższa Prokuratura Ludowa (NPL)

• Zasada jedności władzy państwowej - wszystkie inne organy powoływane i nadzorowane przez OZPL (jednoizbowy parlament), przed nim odpowiadają

• System ten jest skopiowany na niższych szczeblach administracji: decydująca pozycja zgromadzenia przedstawicieli danego szczebla

• OZLP i jego Stały Komitet - najwyższa władza ustawodawcza i kontrolna, łącznie z kontrolą konstytucyjności aktów prawnych

• Przewodniczący ChRL - „głowa państwa”

• Rada Państwowa - rząd centralny, główny organ władzy wykonawczej

• CKW - „kolegialny zwierzchnik sił zbrojnych”; jej przewodniczący realnie - kluczowa pozycja (>Przewodniczący ChRL etc.). Jej skład jednorodny ze składem CKW KC KPCh

• NSL -stoi na czele systemu sądownictwa w ChRL-ostateczna instancja odwoławcza

• NPL - niezależny organ konstytucyjny (od rządu) sprawujący nadzór nad systemem prokuratur różnych szczebli

• LPRKCh - faktycznie nie jest zaliczana do organów państwa; określana jako „organizacja frontu jedności o dużej reprezentatywności”, ale wymieniona w Konstytucji

• KPCh i jej organy: kluczowy organ - Biuro Polityczne Komitetu Centralnego (KC) i jego Stały Komitet (ostatnio 9 członków) - tutaj powstaje lista „ważności” osób: z reguły wszyscy członkowie SK BP pełnią najwyższe funkcje w państwie

6. Najważniejsze osoby w państwie

• Przewodniczący ChRL (prezydent)

Hu Jintao (od 2003) - nr 1

• Przewodniczący Centralnej Komisji Wojskowej

• Wiceprzewodniczący ChRL (wiceprezydent) - Xi Jinping

• Przewodniczący Komitetu Stałego OZLP - Wu Bangguo (od 2003) - nr 2

• Przewodniczący Rady Państwowej (premier) - Wen Jiabao (od 2003) -nr 3

• Przewodniczący Ludowej Politycznej Rady Konsultatywna Chin - Jia Qinglin - nr 4

7. Pokolenia polityków chińskich

• I pokolenie: Mao Zedong, Zhou Enlai, Zhu De, Liu Shaoqi

• II pokolenie: Deng Xiaoping, Hua Guofeng, Zhao Ziyang

• III pokolenie: Jiang Zemin, Li Peng, Zhu Rongji

• IV pokolenie: Hu Jintao, Wen Jiabao, Wu Bangguo

• V pokolenie: 2012? - Xi Jinping?, Li Keqiang?

8. Rozwój chińskiego parlamentaryzmu i systemu konstytucyjnego

Z historii chińskiego konstytucjonalizmu

• Rewolucja demokratyczna 1911 r.

• Tymczasowa Konstytucja z 11 marca 1912 r.:

• 12 grudnia 1912 r. - pierwsze wybory w Republice Chińskiej:

• W 1924 r. Sun Jat-sen wysuwa nowy program budowy państwa zakładający przygotowanie „Konstytucji pięciu władz”

• Budowa państwa republikańskiego w trzech etapach

• 3 październik 1928 r. - przyjęty „Program opieki politycznej” zamykający okres zarządzania wojskowego

• Jesienią 1946 r. zbiera się ZN i opracowuje Konstytucję Republiki Chińskiej, oparta o zasady Sun Jat-sena, która weszła w życie w 1947 r. (ze zmianami obowiązująca na Tajwanie)

Źródła systemu konstytucyjnego ChRL

• Odwoływanie się do systemu rozwiązań istniejących na terenach kontrolowanych przez Komunistyczną Partię Chin (KPCh) w czasach Republiki Chińskiej

• Największy region kontrolowany przez komunistów - południowo-wschodnie tereny: prowincja Jiangxi i cześć prowincji Fujian, od 1931 r. tzw. Chińska Republika Radziecka

• Wspólny program - 1946 r. - Chiny Północno-Wchodnie (zasada san-san)

Ewolucja systemu konstytucyjnego w ChRL

• 01.10.1949 r. - proklamowanie ChRL

• Koniec września 1949 r. - Ludowo Polityczna Rada Konsultatywna Chin - I sesja w Pekinie - Wspólny Program LPRKCh

• Maj-sierpień 1954 r.-I wielostopniowe wybory do Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych (OZPL)

• 20 września przyjęta przez OZPL I Konstytucja ChRL

• Czasy Wielkiego Skoku i Rewolucji Kulturalnej - konstytucja w zasadzie fikcją - realizacja polityki Mao

• W 1970 r. powołanie nowej Komisji Konstytucyjnej, na której czele staje Mao

• „Przepychanki” wewnątrz partii i powrót do prac w 1973 r.

• Ostatecznie zdecydowano się na szeroką nowelizację Konstytucji w 1975 r.- w istocie jednak nowa Konstytucja

• Po śmierci Mao w 1977 r. - przygotowywanie nowej Konstytucji

• 5 marca 1978 r. przyjęto trzecią Konstytucję ChRL

• Szybko zaczęto nowelizować i pracować nad nowym projektem: Ostatnia obowiązująca Konstytucja uchwalona 4 grudnia 1982 r. - w dużym stopniu oparta o Konstytucję z 1954 r.

---