O askAktywna rehabilitacja w Polsce i na świecie= prof. WSEiT dr.hab Tomasz Tasiemski

Urazy rdzenia kręgowego - URK

Polska koncepcja rehabilitacji

-powszechna

-kompleksowa

-wczesna

-ciągła!!!

Przyczyny URK

-wypadki komunikacyjne

-upadki z wysokości

-wypadki sportowe

-postęp medycyny - wzrost ilości osób które przeżywają uraz odcinka C kręgosłupa

Wiek osób po URK

-około 50% przypadków poniżej 30 r.ż

Płeć osób po URK

-w większym stopniu są to mężczyźni

-od 5-6 krotnie częściej

Przypadki URK

-25 -35 osób na 1 mln mieszkańców

-w Polsce ponad 800 przypadków rocznie

W przypadku ok. 90 % przypadków urazów kręgosłupa - funkcje neurologiczne nie wracają

-dożywotnio wózek

Około 10 % wraca do zdrowia!

Rehabilitacja lecznicza -> reh. Kliniczna, uzdrowiskowa = terapia w okresie ostrym!

Rehabilitacja społeczna -> reh. Środowiskowa i zawodowa = mobilizacja i rehabilitacja¹ , wypis ze szpitala powrót do życia .

Po wypisie

Wypis ze szpitala

Aktywna Rehabilitacja

Powrót do życia w społeczeństwie.

Aktywna rehabilitacja AR

-zintegrowany system działań w obrębie rehabilitacji po szpitalnej , zmierzający do max usamodzielnienia osoby po URK ( za pomocą wiedzy i środków fizycznych ) w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych , a przez to umożliwienie im jak najbardziej godnego , pełnego i dającego zadowolenie funkcjonowania w społeczeństwie.

Rozwój ruchu AR

-1976 - igrzyska paraolimpijskie w Kanadzie , udział sportowców ze Szwecji początek idei AR

-1978 - pierwszy obóz AR w Szwecji

-1981 - powstanie Rekryterings grup per for aktive rehabilitering.

-1988 - pierwszy obóz AR w Polsce , dzięki przyjazdowi ze Szwecji organizatorów obozu!!

-1988 - powstanie fundacji AR (FAR )

Założenia systemu AR

-podstawa teoretyczna - max wykorzystanie zachowanych ruchów czynnych oraz wytworzenie umiejętności kompensujących przy wykonywaniu podstawowych czynności życiowych.

-działania praktyczne - usprawnianie po przez aktywność ruchową i sport

-oczekiwane efekty :

*paraplegia ( w przypadku czystego URK ) - pełna samodzielność w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych

*tetraplegia - wzrost samodzielności i samoobsługi w podstawowych czynnościach życiowych lub odciążenie osób 2 w codziennej opiece.

Na obozach AR:

-zajęcia prowadzą osoby po urazach

Etapy AR:

Rekrutacja:

- instruktorzy AR - osoby po całkowitym URK samodzielne , aktywne sportowo , społecznie i zawodowo

-spotkanie z osobami po URK w okresie kilku tyg , miesięcy po urazie

-główny cel wizyt - zachęcenie pacjentów do wzięcia udziału w obozach AR

-dodatkowy cel wizyty - zapoznanie personelu medycznego z założeniami i metodami AR

-rekrutacja może się odbywać w domu , szpitalu , na spotkaniach indywidualnych , z osobą pierwszego kontaktu.

Wprowadzenie

-dobór kadry ( poziom URK , płeć , umiejętności i wiedza )

-serwis ( są to osoby zdrowe np. fizjoterapeuci , dobór , szkolenie i zadania )

- uczestnicy ( kwalifikacja , podział procentowy )

- dyscypliny sportowe ( technika jazdy , trening ogólno kondycyjny i siłowy , pływanie , łucznictwo , tenis stołowy )

- program obozu ( zajęcia praktyczne , wykłady , czas wolny , test techniki jazdy w warunkach miejskich )

Kwalifikacja:

-URK ( z wyjątkiem dzieci gdyż może być po przepuklinie )

- płeć

- czas od urazu ( najlepiej tuz po urazie )

-uczestnictwo w obozie ( najchętniej wybierani pierwszorazowi uczestnicy )

-stan skóry ( bez odleżyn )

- trzy treningi w ciągu dnia

Wózek ACTIV

-oparcie

-osłona boczna

-poduszka

-podnóżek

-widelec

-hamulec

-adapter

-koło napędowe

Ocena efektywności systemu AR w Polsce:

-celem pracy była ocena wpływu metod treningowych stosowanych w AR na wynik końcowy usprawniania .

Kontynuacja po AR:

-indywidualna wszechstronna pomoc FAR dla byłych uczestników AR

-regionalne punkty informacyjne oraz grupy treningowe

-szkolenia specjalistyczne

Tor przeszkód:

-podest

-podjazdy

-progi

-przejazd kolejowy

-schody

Ocena efektywności systemu AR w Polsce = celem była ocena wpływu metod treningowych stosowanych w AR na wyniki końcowe usprawniania samoobsługi.

Kompensacyjna i czynnościowa rola wózków inwalidzkich typu ACTIV

1.budowa wózka :

-do 10 kg

-udoskonalenie parametrów jezdnych

-zmniejszenie ciężaru całkowitego (materiały , rodzaj konstrukcji, elementy dodatkowe)

-indywidualny dobór i dopasowanie elementów konstrukcji

2.rodzaje ramy:

-sztywna

-krzyżakowa pionowa

-krzyżakowa pozioma

3.sposub montażu kół napędowych:

-oś łącząca koła

-adapter

-przesówane siedzenie

Kompensacyjna rola wózków typu ACTIV:

1.kompensacja porażeń mięśni tułowia

-dobór szerokości siedzenia (jak najwęższe , dłoń pomiędzy udo a obręcz boczną , 36-44 cm )

-dobór długości siedzenia ( dobre zabezpieczenie ud)

-ustalenie kąta siedzenia (lepsza stabilność tułowia , dłuższa obręcz napędowa, kąt 5⁰ paraplegia , kąt 8⁰ szyjna uraz )

-dobór wysokości oparcia ( jak najniższe dla użytkownika tetraplegia 30-40 cm, paraplegia 20-30 cm)

-ustalenie kąta oparcia , względem podłoża -prostopadle , rozluźniamy tapicerkę oparcia , lekko odchylamy nie więcej niż o 1⁰ - przy niskim urazie rdzenia.

Adapter - 3 funkcje i zmiana kąta siedzenia

2.kompensacja porażeń mięśni kończyn górnych:

-dobór obręczy napędowych ( metalowe paraplegik , tertaplegik silikonowe z rdzeniem metalowym w środku

-sposób montażu obręczy

-dobór i montaż hamulców (hamulec górny i dolny - centralny )

3.kompensacja porażeń mięśni kończyn dolnych:

-dobór kształtu podnóżka (standardowy , profilowany!!!)

-dobór platformy podnóżka (standardowy , składany , krótki)

-ustalenie długości podnóżka (dobór oparcia stóp)

Czynnościowa rola wózków typu ACTIV:

1.rególacja parametrów jezdnych wózka

a)ustabilizowanie kół napędowych w poziomie

-można wykonać bardzo niski balans i go utrzymać

b)ust. Kąta kół napędowych tzw.camber - wychylenie

-wózek jest bardziej zwrotny gdy ma bardziej pochylone koła , 3⁰ camber

c)ust. Kąta widelca kół przednich

-widelec = 90⁰

d)dobór kół przednich

-5 cm brak opon - sport

-10 cm opony pełne

-15 cm opony pompowane jazda po nierównym terenie

-podczas zmiany kół zmienia się kąt siedzenia i kąt oparcia

e)dobór opon i ustalenie ciśnienia powietrza w oponach

-opony standardowe

-opony terenowe - zima , nierówny teren

-opony sportowe

Dobór wyposażenia dodatkowego:

-osłony boczne

-rączki do pchania

-zabezpieczenia anty wywrotne

-wypięcia kół

-osłona koła napędowego

Wnioski:

-wózek inwalidzki typu activ pełni rolę protezy czynnościowej, tzn. wszystkie elementy wyposażenia wózka mószą być indywidualnie dobrane i wyregulowane odpowiednio do potrzeb każdego użytkownika

-kompensacyjna rola wózka polega na doborze i regulacji tych parametrów które wpływaja na prawidłową , komfortową i stabilną pozycję tulowia i kkd użytkownika oraz efektywne napędzanie wózka rękami.

-czynnościowa rola wózka opiera się na doborze i regulacji tych parametrów , które wpływaja na zwrotność wózka i możliwość pokonywania przeszkód terenowych

-nowe rozwiązanie techniczne stosowane w wózkach sportowych są następnie wykorzystywane w konstruowaniu kolejnych udoskonalonych wersji wózka typu ACTIV

Trening samoobsługi w urazach rdzenia kręgowego.

URK - zaburzenie funkcji ruchowych , czuciowych i autonomicznego układu nerwowego

Autonomiczny układ nerwowy współczulny i przywspółczulny kontrolują pracę serca , ciśnienie krwi , termoregulację , krążenie krwi, trawienie , wydalanie, układ moczowy i funkcje sexualne

Patologia URK:

-osoby po urazach kręgosłupa doświadczają często ale nie zawsze towarzyszących złamań lub dyslokacji kręgów kręgosłupa . złamania kręgów powodują obrzęk , zmiażdżenie lub przerwanie ciągłości rdzenia kregowego , co utrudnia lub uniemożliwia przewodzenie impulsów nerwowych z mózgu do poszczególnych części ciała tj. tułowia i kończyn.

Neurologiczny poziom URK:

-najniższy poziom rdzenia kręgowego na którym funkcje ruchowe i czuciowe pozostają nie zaburzone.

I. C1-C3

-możliwe ruchy czynne : zginanie , prostowanie , skręt szyi

-schemat deficytów ruchowych

*porażenie tułowia

*porażenie kkg i kkd

*uzależnienie od respiratora

CZYNNOŚĆ	ODCINEK C1 - C3	Odcinek C4	Odc. C5	Odc. C6	Odc.C7-C8	Odc.Th1-Th9
oddychanie	Uzależnienie od respiratora Niemożność odkrztuszania	+	Pojemność życiowa płuc ograniczona
wypróżnianie	-	-	-	-/+	-/+	+
Oddawanie moczu	-	-	-	-/+	+	+
Przemieszczanie się na łóżku	-	-	-/+	-/+	+	+
Przemieszczanie łóżko - wózek	-	-	-	-/+	-/+	+
jedzenie	-	-	-/+	-/+	+	+
Ubieranie sie	-	-	-/+	-/+	+	+
Golenie się , makijaż	-	-	-/+	-/+	+	+
Kąpiel	-	-	-	-/+	+/-	+
Napędzanie wózka	-/+	-/+	-/+	-/+	+	+
Pionizacja i chodzenie	-	-	-	-	+	+
Komunikacja	-/+	-/+	-/+	+	+	+
transport	-	-	-	+	+	+
Prace domowe	-	-	-	-/+	+/-	+

Opieka w ciągu dnia - -/+ -/+ -/+ +/- +/-

II.C4

-możliwe ruchy czynne: unoszenie obręczy kkg

-oddychanie

-deficyty ruchowe: porażenie tułowia, porażenie kkg i kkd , niemożność odkrztuszania

III. C5

-możliwe ruchy czynne: zginanie do przodu, do tyłu , odwodzenie ramienia , zginanie i odwracanie przedramienia , wysuwanie do przodu i cofanie obręczy kg

-deficyt: brak prostowania i nawracania przedramienia , brak ruchów czynnych nadgarstka i ręki , porażenie tułowia i kkd

IV. C6

-możliwe ruchy czynne: nawracanie przedramienia , promieniowe zginanie nadgarstka

-deficyty: brak zginania grzbietowego nadgarstka, brak prostowania przedramienia , brak ruchów czynnych reki , porażenie tułowia i kkd

V. C7-C8

-możliwe ruchy :prostowanie przedramienia , zginanie łokciowe , grzbietowe i dłoniowe nadgarstka , zginanie i prostowanie palców ręki , zginanie , prostowanie i odwodzenie kciuka

-deficyty: porażenie tułowia i kkd , ograniczona funkcja chwytna i sprawność manualna ręki.

VI. Th1-Th9

-możliwe ruchy czynne: pełna sprawność kkg , częściowa stabilność tułowia

-deficyty: porażenie dolnych partii tułowia i kkd

VII. Th10-L1

-możliwe ruchy czynne: dobra stabilność tułowia

-deficyty: porażenie kkd

-normalna funkcja oddechowa

VIII. L2-S5

-ruchy czynne : bardzo dobra stabilność tułowia

-deficyty: częściowe porażenie kkd , upośledzenie ruchu bioder , ud , podudzia , stóp

-wspinanie się do stołu na łokciach

-kołyska do siadu

-rzut tułowia w przód do siadu

-wspieranie o ścianę do siadu

-wspinanie o wózek do siadu

-wspinanie o podłoże do siadu

-przemieszczanie tułowia

Podstawowe składniki treningu:

-instruktor

-uczestnicy zajęć

-treści kształcenia i wychowania

-środowisko dydaktyczno wychowawcze

Aktywność ruchowa ćwiczącego przejawia się przez naśladowanie pokazu.

Obowiązki instruktora:

-doprowadzenie do precyzyjnego przyswojenia przez uczestników nauczanych elementów

-przekazanie ćwiczącemu najskuteczniejszyi metodami - ruchu lub kompleksów ruchowych bliskich doskonałości technicznej

-optymalizacja techniki indywidualnej ćwiczącego (samokontrola)

-dążenie do samodzielności uczestników

Zasady treningu:

-zasada świadomości i aktywności- świadomy i aktywny udział w treningu

*aktywność ruchowa

*aktywność intelektualna

*umiejętne naśladowanie pokazów

*rozumienie składników wykonywanych ruchów i celu wykonywania zadań

-zasada indywidualizacji - organizowanie pracy gr sportowej na podstawie znajomości poszczególnych ćwiczeń i utrzymaniu określonej równowagi między tą grupą a jednostkami

*ustalamy grupy do zajęć według zbliżonych możliwości funkcjonalnych poszczególnych ćwiczących

*uwzględniamy poziom URK ,płeć , wiek

-zasada poglądowa - konieczność bezpośredniego poznania i kojarzenia słów , rzeczy , zjawisk w rozmaitych postaciach działań (pokaz , ćwiczenia, slajdy , filmy, fotografie itd. , wózki specjalne typu ACTIV i specjalny tor przeszkód )

-zasada systematyczności - zachowanie planowanego i logicznego porządku w układzie treści kształcenia i wychowania , odnosi się do szkolenia , pracy instruktora i ćwiczących.

*rytmiczność i ciągłość zajęć treningowych

-zasada trwałości wyników treningowych - systematyczny trening utrwala zdobytą wiedzę i umiejętności

*powtarzanie materiału

*sprzyjająca atmosfera

*łączenie teorii z praktyką

-zasada stopniowania trudności - odpowiednie do potrzeb przewidywanie i zastosowanie w praktyce zakresu i jakości podawanych treści szkolenia , metod ich przyswajania przez ćwiczących oraz stopniowania trudności.

Metody treningu:

-świadomie i konsekwentnie stosowany sposób postępowania prowadzący do osiągnięcia określonego celu.

Wybór właściwej metody uzależniony jest od :

-specyfiki dyscypliny sportowej

-szczegółowych zadań dydaktycznych

-właściwości fizycznych , psychicznych , intelektualnych , zdrowotnych oraz poziomu sportowego ćwiczącego.

Istnieją 3 podstawowe metody treningu:

1.metoda syntetyczna

-nauczanie ruchu z zachowaniem od początku pełnej jego struktury oraz właściwej kolejności ćwiczeń i formy . pozwala na zrozumienie od razu istoty całego ruchu i jego więzi z innymi elementami szkolenia.

2.metoda analityczna

-rozłożenie całości nauczanego ruchu na takie części , które dadzą się nauczyć oddzielnie . zakończenie nauczania następuje gdy wyuczone części zostały złożone i uporządkowane zgodnie ze strukturą ruchu.

3.metoda kompleksowa

-równoczesne lub naprzemienne stosowanie metod syntetycznej i analitycznej

Forma treningu określana jest przez 3 podstawowe czynniki:

-warunki czasowe

-warunki przestrzenne

-warunki organizacyjne

Formy prowadzonych ćwiczeń:

1.zabawowa

2.zadaniowa

3.ścisła z wykorzystaniem prawidłowej terminologii

Na obozach AR zaleca się stosowanie formy ścisłej prowadzenia zajęć , ewentualnie zadaniowej

Planowanie jednostki treningowej ( zajęcia 90 min)

1.część wstępna

-przygotowanie organizmu do wykonywania zadan

-ćwiczenia dyscyplinująco-porządkowe

-ćwiczenia w pozycjach nie pogłębiających wad

2.część główna

-realizowanie zadań treningu

-indywidualne ćwiczenia specjalistyczne

3.część końcowa - uspokajająca

-ćwiczenia korekcyjne i relaksujące

---