Funkcje finansów

1. Alokacyjna - rozmieszczenie czynników produkcji w różnych rodzajach działalności. W gospodarce rynkowej alokacja za pośrednictwem finansów dokonuje się poprzez gromadzenie wydatkowanie zasobów pieniężnych np. zakup gruntów, budynków, zapasów. Alokacja czynników produkcji w wytwarzaniu dóbr prywatnych dokonuje się za pomocą mechanizmu rynkowego natomiast zaspokajanie potrzeb publicznych dokonuje się w oparciu o mechanizm administracyjny (regulacje prawne określają rodzaje dochodów i wydatków budżetowych oraz pozabudżetowych).

2. Redystrybucyjna - przemieszczanie dochodów od jednych podmiotów do drugich za pośrednictwem państwa oraz w mniejszym stopniu poprzez transfery pozabudżetowe (składki na ubezpieczenia) o roli redystrybucji

dochody publiczne/PKB * 100%

wydatki publiczne/PKB * 100%

3. Stabilizacyjna - polega na oddziaływaniu za pomocą instrumentów polityki fiskalnej i pieniężnej na globalny popyt w gospodarce w celu:

• możliwie pełnego wykorzystania potencjału gospodarki

• zahamowania lub wyeliminowania inflacji

• osiągnięcie wysokiego poziomu zatrudnienia

• zapewnienie równowagi bilansu płatniczego

Przepływy finansowe w gospodarce

Porównanie przedmiotowego i podmiotowego podziału zjawisk finansowych umożliwia wskazanie powiązań finansowych pomiędzy poszczególnymi grupami podmiotów (sektorami) w gospodarce. Powiązania między sektorami mają formę przepływów strumieni pieniężnych (przepływów finansowych)

Rodzaje przepływów finansowych;

- jednokierunkowe

• sektor publiczny jest zasilany przez wszystkie sektory poprzez płacone podatki; opłaty, cła.

• Sektor gospodarki domowej zasilany jest przez wszystkie sektory poprzez otrzymywanie wynagrodzeń za pracę

• Zapłata za produkty i usługi sektor przedsiębiorstw zasilany przez wszystkie sektory

• Świadczenia socjalne dla gospodarstw domowych sektor publiczny a sektor gospodarstw domowych

• Dotacje dla przedsiębiorstw (sektor publiczny a sektor przedsiębiorstw

• Sektor bankowy a reszta sektorów - płatności odsetkowe od depozytów, kredytów, pożyczek

• Przepływ w ramach jednego sektora - subwencje i dotacje z budżetu państwa do budżetów jednostek terytorialnych, regulowanie zobowiązań w ramach dostaw (sektor przedsiębiorstw)

- dwukierunkowe

• Zaciągnięcie kredytu, pożyczki czy też emisja obligacji oraz ich zwrot

• Przyjęcie i wypłata depozytów bankowych

• Zakup akcji i sprzedaż

• Zapłata składki jako wpływ do instytucji ubezpieczeniowej i wypłata odszkodowań, która ma charakter warunkowy.

Kategorie finansowe

Przedmiotem badań nauki finansów są kategorie finansowe. W finansach ważne są dochód (rentowność) i ryzyko, a zatem kategorie finansowe można przyporządkować przede wszystkim do obszaru dochodu. Kategorie dzielone są na kategorie ogólne dotyczące każdego sektora gospodarki oraz gospodarki jako całości tj. dochód, dywidenda, procent, renta pieniężna, przychód, nadwyżka środków finansowych (cash flow), oszczędności, wydatków, koszty, stopa procentowa, efektywność ekonomiczna, wartość przyszła, wartość uaktualniona.

Występują także kategorie finansowe dotyczące państwa jako podmiotu: PKB, PNB, dochód narodowy, dochody publiczne, wydatki publiczne, nadwyżka budżetowa, deficyt budżetowy.

Kategorie dotyczące gosp. Domowych: dochody rozporządzalne

Kategorie dotyczące działalności gosp.

Wynik finansowy (zysk, strata) zysk operacyjny, bilansowy, netto, brutto, amortyzacja, rentowność.

W podejmowaniu decyzji finansowych odgrywa dużą rolę ryzyko:

• Ryzyko ekonomiczne ujawnia się, gdy osiągnięty wynik ekonomiczny procesów zarządzania przedsiębiorstwem nie jest zbieżny z oczekiwaniami podmiotu gospodarującego czy też przewidywaniami zarządu, tendencjami w branży.

• Ryzyko finansowe można objaśnić za pomocą puli zasobów finansowych kształtowanej przez strumienie zasilające przedsiębiorstwo i wypływające z przedsiębiorstwa będące następstwem samodzielnych transakcji w ramach działalności podmiotu.

• Ryzyko majątkowe to ewentualność, sytuacja, że poziom własnych zasobów finansowych w strukturze źródeł finansowania przedsiębiorstw będzie się różnić od poziomu optymalnego dla przedsiębiorstw w danej branży

II. ZAKRES NAUKI FINANSÓW

- Dyscypliny naukowe: prawo, ekonomia, historia, psychologia, informatyka, zarządzanie

- Dziedziny nauki: przyrodnicze, ekonomiczne

- Specjalności naukowe: zarządzanie finansami, rachunkowość zarządcza, marketing.

NAUKA FINANSE bada zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowaniem funduszy pieniężnych oraz zajmuje się wyjaśnieniem treści ekonomicznych i społecznych funduszy pieniężnych jak również związkami przyczynowo - skutkowymi pomiędzy gromadzeniem funduszy pieniężnych a procesami gospodarowania, społecznymi i politycznymi

Budżet państwa

D - dochód = W - wydatki / n - nadwyżka; d- deficyt

Nauka o finansach w szerokim ujęciu składa się z

1. teorii finansów

2. nauki prawa finansowego

3. zarządzania finansami

4. polityki finansowej

5. strategii finansowej

6. planowania finansowego

7. rachunkowości finansowej

8. sprawozdawczości

9. analizy finansowej

10. kontroli finansowej

NAUKA O FINANSACH wiąże się z innymi dyscyplinami naukowymi np.:

• z ekonomią (makro- i mikro- )

• z historią gospodarczą

• z psychologią (psychologia rynków finansowych)

• z naukami prawnymi (prawo finansowe, prawo bankowe, ubezpieczenia, gospodarka międzynarodowa)

• ze statystyką

• z matematyką finansową i inżynierią finansowa (opiera się na modelach matematycznych, zajmuje się opracowywaniem instrumentów finansowych w celu przejęcia podmiotów gospodarujących lub powiększenia wartości rynkowej przedsiębiorstw bez istotnej poprawy faktycznych wyników jego działalności)

PRAWO FINANSOWE to ogół norm prawnych regulujących działalność finansową czyli określających tworzenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych podmiotów gospodarujących. Dzieli się na prawo:

• budżetowe

• bankowe

• finansowe samorządu terytorialnego

• finansów spółek handlowych

• bilansowe (rachunkowości i sprawozdawczości finansowej)

ZARZĄDZANIE FINANSAMI to system działań regulujący gospodarowanie zasobami finansowymi w celu realizacji założeń polityki finansowej, a także koordynacji realizacji tej polityki oraz analizy i kontroli wykorzystywania zasobów finansowych organizacji.

POLITYKA FINANSOWA jest ściśle związana z zarządzaniem, jest celową i świadomą działalnością polegającą na określeniu celów, metod i instrumentów wykorzystywanych w procesach gromadzenia i wydatkowania zasobów pieniężnych. Cele polityki finansowej zależą od jej rodzaju np. polityka dywidend, należności przedsiębiorstw, długu.

STATEGIA FINANSOWA jest planem działań maksymalizujących wykorzystanie posiadanych i możliwych do pozyskania przez podmiot gospodarujący zasobów finansowych. Zadaniem tej strategii jest przestawienie obecnego i przyszłego potencjału możliwości finansowych realizacji, zamierzonych celów oraz środków koniecznych do ich osiągnięcia przy akceptowanym poziomie ryzyka.

Analiza SWOT to rodzaj analizy marketingowej służącej ustalenia pozycji podmiotu na rynku, ma zbadać atuty przedsiębiorstwa, jego słabości. Ma odpowiedzieć na pytanie jakie są warunki rozwoju przedsiębiorstwa.

PLANOWANIE FINANSOWE umożliwia rozpoznanie dostępności funduszy i kosztów pozyskania tych funduszy niezbędnych do zrealizowania zamierzeń w sferze rzeczowej, ponadto umożliwia działania (sposoby działania) zmierzające do osiągnięcia określonych celów stwarzając jednocześnie podstawę do oparcia procesów decyzyjnych na kryteria finansowe. Podmiotem może być każdy. W planowaniu finansowym szczególnie istotne jest planowanie:

• przepływów gotówki

• rozliczeń pieniężnych

• poziomu i struktury przychodów oraz kosztów

• sytuacji finansowej podmiotu

• inwestycji finansowych i rzeczowych

• pozyskiwania środków ze zwrotnych źródeł finansowania: pożyczki, kredyty, emisja obligacji, emisja bonów

Planowanie dzielimy wobec horyzontu terminowego:

• krótkoterminowe od 1 do 2 lat ( operacyjne, bieżące)

• średnioterminowe od 2 do 5 lat

• długoterminowe (strategiczne) powyżej 5 lat

RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA jest działem rachunkowości (sama zaś rachunkowość jest częścią składową systemu ewidencji gospodarczej). Podstawowym zadaniem rachunkowości finansowej jest dostarczenie informacji o stanie finansowo - majątkowym podmiotu i wygospodarowanych wyników finansowych jednostki prowadzącej rachunkowość.

Rachunkowość finansowa jest całościowym i zwartym systemem klasyfikacji i przetwarzania danych dotyczących transakcji pieniężnych i ich rezultatów finansowych oraz interpretacji tych wyników.

SPRAWOZDAWCZOŚĆ FINANSOWA jest częścią składową rachunkowości (obok księgowości i rachunku kosztów). W jednostkach prowadzących rachunkowość obok sprawozdawczości finansowej prowadzona jest sprawozdawczość rzeczowa oraz ewidencja statystyczna. W sprawozdawczości jednostki można wyróżnić:

• sprawozdawczość bieżącą - miesięczną

• sprawozdawczość roczną

• sprawozdawczość wewnętrzną

• sprawozdawczość zewnętrzną

Sprawozdawczość finansowa stanowi zakończenie i podsumowanie całości zapisów księgowych oraz obliczeń kalkulacyjnych a stanie aktywów i pasywów (źródła finansowania) na dany dzień oraz o poziomie wyniku finansowego za dany okres sprawozdawczy np. bilans, rachunek zysków i strat.

ANALIZA FINANSOWA jest częścią składową analizy ekonomicznej (jest metodą badania zjawisk ekonomicznych polegającą na rozłożeniu badanego zjawiska na poszczególne części składowe lub na wykrywaniu w badanych zjawiskach składników, których dokładniejsze poznanie umożliwi bardziej szczegółowe zbadanie samego zjawiska.

Analizę ekonomiczną można podzielić na techniczno - ekonomiczną, jej przedmiotem jest zapatrzenie, zbyt, wydajność pracy oraz na finansową).

Zajmuje się częścią finansową działalności określonej jednostki, a więc koszty, przychody, wynik finansowy, sytuacja finansowa np. analiza bilansu pozioma, pionowa, analiza przyczynowa wyniku finansowego.

KONTROLA FINANSOWA jest jednym ze środków działanie zmierzających do zgodności między stanem rzeczywistym (wykonaniem), a stanem obowiązującym (wyznaczeniem, planem, normą) w dziedzinie finansów. Obejmuje operacje finansowe w ujęciu dynamicznym (strumienie pieniądza) i w ujęciu statystycznym (przychody, dochody, wydatki) oraz odpowiadające im operacje materialne (rzeczowe), a także wyniki tych operacji.

Dzielimy na:

• kontrola bieżąca (miesięczna, kwartalna)

• kontrola roczna

• kontrola wewnętrzna (przeprowadzają osoby zatrudnione w firmie)

• kontrola zewnętrzna np. NIK

III. GOSPODARKA FINANSOWA I ROZLICZENIA PIENIĘŻNE.

GOSPODARKA FINANSOWA to ogół czynności związanych z przygotowaniem i realizacją operacji pieniężnych tzn. z gromadzeniem przychodów i dokonywaniem wydatków pieniężnych. Gospodarka finansowa jest pojęciem szerszym w stosunku do terminu finanse poprzez to, że do gospodarki finansowej zaliczamy także działania związane z przygotowaniem operacji finansowych i do tych działań zaliczamy:

• dokonywanie wyboru źródeł gromadzenia środków pieniężnych i kierunków ich rozdysponowania

• określenie wielkości i form gromadzenia rezerw pieniężnych (sposoby lokowania nadwyżek pieniężnych)

• dokonywanie wyboru sposobu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych

• tworzenie zespołów ludzi, których zadaniem ma być dokonywanie operacji pieniężnych oraz ustalanie zakresu czynności poszczególnych pracowników, zasad współdziałania między nimi i zasad odpowiedzialności

Gospodarka finansowa obejmuje przygotowanie, realizację, ewidencję i analizę operacji pieniężnych oraz kontrolę ich wykonania.

ROZLICZANIE PIENIĘŻNE to rozliczenia między pomiotami gospodarującymi dokonywany w formie pieniężnej tj. gotówkowej lub bezgotówkowej.

Dzielimy na:

• rozliczenia pieniężne gotówkowe - wręczenie znaków pieniężnych przy wpłacie lub wypłacie gotówki

• czek gotówkowy

• przekaz bankowy (wpłata bankowa)

• przekaz pocztowy

• rozliczenia bezgotówkowe

• polecenie przelewu

• polecenie zapłaty

• akredytacja

• inkaso

• weksel

• czek bezgotówkowy (rozrachunkowy)

• okresowe rozliczenia sald

• rozliczenia planowe

• karty płatnicze

POLECENIE PRZELEWU jest dyspozycją klienta banku obciążenia jego rachunku bankowego określoną kwotą przy równoczesnym uznaniu tą kwotą innego wskazanego rachunku w dowolnym banku.

1

2

3.

4.

POLECENIE ZAPŁATY stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku bankowego wierzyciela. W systemie polecenia zapłaty bierze udział wierzyciel, dłużnik, bank wierzyciela, bank dłużnika. Rachunek międzybankowy związany z powyższą formą rozliczeń prowadzony jest przez Krajową Izbę Rozliczeniową w systemie Eliksir.

Dyspozycja wierzyciela stanowi równocześnie jego zgodę na cofnięcie przez bak obciążenia rachunku dłużnika i cofnięcia tym samym uznania rachunku wierzyciela w przypadku dokonanego przez dłużnika odwołania polecenia zapłaty. Odwołanie musi nastąpić w określonym czasie.

INKASO DOKUMENTOWE polega na pobraniu prze bak należności eksportera (wierzyciela) lub na zabezpieczeniu przyszłej zapłaty należności w zamian za wydanie dokumentów powierzonych przez eksportera bakowi. Bank wydaje dokumenty po zainkasowaniu należności lub po zabezpieczeniu zapłaty np. w postaci zaakceptowania weksla ... wyst. w rozliczeniach między zagranicą . dokumenty to faktury, rachunki.

INKASO FINANSOWE stosowane w przypadku rozliczeń za pomocą czeków, dotyczy rozliczeń krajowych. Od 1993 r w Polsce każdy czek realizowany przez inny bank niż bank wystawcy czeku powinien być przestawiony do inkaso czyli sprawdzenia czy czek zawiera pokrycie w środkach na rachunku dostawcy.

WEKSEL jest bezwarunkowym, pisemnie sporządzonym zobowiązaniem do zapłaty określonej osobie lub okazicielowi pewnej sumy pieniędzy w oznaczonym terminie przez osoby na wekslu podpisane.

Weksel jako papier wartościowy jest dokumentem potwierdzającym istnienie zobowiązania osób, które go podpisały (tzw. Dłużników wekslowych). Jedyną osobą uprawnioną do realizacji praw majątkowych wskazanych na wekslu jest posiadacz weksla/

• weksel własny inaczej solo, suchy, prosty jest papierem wartościowym zawierającym bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy weksla zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie stwarzającym bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych

• weksel trasowany inaczej ciągniony, trata, obcy jest papierem wartościującym, zawierającym skierowanie do oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej w oznaczonym miejscu i czasie, stwarzającym bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych.

Elementy weksla własnego:

1. nazwa „weksel” w samym tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono

2. bezwarunkowe polecenie zapłaty określonej sumy pieniężnej

3. oznaczenie terminu płatności

4. oznaczenie miejsca płatności

5. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie, zapłata ma być dokonana (remitenta)

6. oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla

7. podpis wystawcy weksla (trasanta)

Elementy weksla trasowanego:

1. nazwa „weksel” w samym tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono,

2. bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej

3. nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata) - tylko w wekslu trasowanym

4. oznaczenie terminu płatności

5. oznaczenie miejsca płatności

6. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana (remitenta)

7. oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla

8. podpis wystawcy weksla (trasanta)

Wystawienie weksla zgodnie z wymaganiami prawa wekslowego tworzy zobowiązaniowy stosunek wekslowy, w którym występują wierzyciele i dłużnicy.

Do dłużników wekslowych należy:

• TRASANT - wystawca weksla

• TRASAT - który przez akcept weksla staje się jego przyjemcą (akceptantem)

• ARALISTA - poręczyciel weksla

• INDOSANT - (żyrant) osoba przenosząca weksel przez indos,

• Płacący w miejsce trasata lub akceptanta bez umocowania lub z przekroczeniem umocowania (umocowanie weksla to podpisanie weksla przez przedstawiciela innej osoby)

• REGRESAT - osoba, która odpowiada wekslowo za sumę wekslową w drodze regresu.

Do wierzycieli wekslowych należą:

• REMITENT

• INDOSATARIUSZ (żyratariusz)- osoba, która w drodze indosu nabyła weksel.

• WYRĘCZYCIEL - osoba, która przychodząc z pomocą dłużnikowi wekslowemu wyręcza go i w ten sposób sama staje się wierzycielem wobec takiego dłużnika.

• REGREDIENT - osoba, która w drodze regresu żąda sumy wekslowej.

Funkcje weksla w obrocie gospodarczym;

• Funkcja płatnicza - weksel jest wręczany zamiast zapłaty przy zakupie towarów lub usług.

• Funkcja kredytowa - wyraża się w odroczonym terminie płatności należności za zakupione towary lub usługi do daty oznaczonej na wekslu, w ten sposób dłużnikowi zostaje udzielony przez wierzyciela tzw. Kredyt kupiecki

• Funkcja obiegowa polega na tym, że prawa weksla mogą być w sposób nieograniczony przenoszone z jednej osoby na drugą za pomocą indosu.

• Funkcja gwarancyjna polega na zabezpieczeniu zapłaty weksla przez wszystkie osoby na nim podpisane. Możliwość dochodzenia wierzytelności w trybie postępowania nakazowego umożliwia szybkie uzyskanie zaspokojenia roszczeń z weksla. Wiąże się z instytucją regresu

• Funkcja refinansowa - wyraża się w możliwości złożenia weksla w banku do dyskonta czyli do wykupienia przez bank prze terminem płatności. Wierzyciel może uzyskać sumę wekslową pomniejszoną o dyskonto ( w - suma wekslowa*%(stopa dyskontowa określona przez bank)*t (liczba dni, które pozostały do realizacji weksla), D=(W*%*t):(100*360)

Podobnie banki komercyjne, które przyjęły weksle do dyskonta mogą złożyć je do redyskonta w NBP przed terminem płatności weksla, banki komercyjne uzyskują sumę wekslową pomniejszoną o stopę redyskontową ustaloną przez NBP.

T

T

T

Trata indos

Kowalski jest wystawcą czeku trasowanego (trasat) Piotrowski - wierzyciel (remitent)

CZEK jest pisemnym zleceniem bezwzględnego zapłacenia (wypłacenia) określonej sumy pieniężnej okazicielowi (czek na okaziciela) lub oznaczonej osobie (czek imienny) wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego.

Elementy czeku:

1. nazwa „czek” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono

2. polecenie bezwarunkowe zapłacenie oznaczonej sumy pieniężnej

3. nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata) - nazwa banku

4. oznaczenie miejsca płatności

5. oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku

6. podpis wystawcy czeku, czyli trasanta

7. określenie remitenta, czyli osoby na zlecenie której ma być dokonana zapłata

CZEK GOTÓWKOWY (tzw. Zasowy, zwykły) jest dokumentem zawierającym polecenie wystawcy czeku skierowane do baku (trasata) wypłacenia określonej na czeku kwoty okazicielowi lub osobie wskazanej imiennie w czeku.

CZEK ROZRACHUNKOWY stanowi dyspozycje udzieloną trasatowi (bankowi) przez wystawcę czeku (trasanta) do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku odbiorcy czeku (remitenta)

1.

2.

4.

5.

1. Dostawca przesyła swojemu odbiorcy fakturę jako podstawę rozliczenia za towary, usługi, roboty itd.

2. Odbiorca (dłużnik, trasant) wręcza czek rozrachunkowy swojemu dostawcy(wierzycielowi- remitentowi) celem dokonania zapłaty.

3.Reminent kieruje czek do realizacji ( do inkasa w swoim banku).

4.Bank remitenta ( wierzyciela) przekazuje czek do trasata ( banku trasata - dłużnika) celem pokrycia czeku.

5.Bank trasata obciąża rachunek bankowy trasata a bank remitenta uznaje rachunek bankowy remitenta.

AKREDYTYWA to forma zabezpieczenia płatności i terminowości zapłaty za towary lub za wykonane przez wierzyciela usługi. Rozliczenie za pomocą akredytywy polega na wyodrębnieniu przez bank na wniosek dłużnika środków pieniężnych dłużnika (odbiorcy) z przeznaczeniem ich na regulowanie należności wobec dostawcy (wierzyciela) po spełnieniu określonych warunków. Najczęściej w rozliczeniach między zagranicą i niepewnymi kontrahentami.

OKRESOWE ROZLICZENIA SALDAMI są formą kompensaty wzajemnych wierzytelności między kontrahentami świadczącymi sobie wzajemnie usługi, dostawy, roboty. Strony występują wobec siebie w podwójnym charakterze rj. Jako wierzyciel i jako dłużnik. Forma tych rozliczeń polega na tym, że tylko jeden z kontrahentów będzie dokonywał rozliczenia różnicy w ustalonym czasie a rozliczenie salda następuje poleceniem przelewu w terminach ustalonych w umowie.

ROZLICZENIA PLANOWE polegają na okresowym przelewaniu przez odbiorcę na rzecz dostawcy określonych kwot, które wynikają z planowanej wartości dostaw. Ta forma rozliczeń stosowana jest przy stałych regularnie powtarzających się dostawach, usługach. Różnica między przekazywanymi wpłatami a wartością dostaw jest rozliczana za dłuższy czas. Ostateczne rozliczanie okresowe polega na porównaniu kwoty należności za dostarczone towary, usługi z kwotą dokonanych przelewów, co upraszcza technikę rozliczeń.

Karty płatnicze wydawane przez VISA, MASTERCARD, EUROPAY

KARTA KREDYTOWA danego banku informuje, że jej posiadaczowi udzielono kredytu i może on za jej okazaniem dokonywać płatności bezgotówkowych. Należność pokrywana jest z jego rachunku bankowego, przy czym może on zaciągnąć w baku kredyt w ramach kwoty ustalonej w umowie.

KARTA DEBETOWA rozliczenia za pomocą tej karty muszą mieć pokrycie w saldzie rachunku bankowego, jej posiadacze, czyli płatności dokonywane są do wysokości środków na rachunku posiadacza wraz z dostępnym licznikiem debetowym.

KARTA TYPU CHARGE tzw. karta obciążeniowa - posiadacz tej karty korzysta z kredytu, ale bank obciąża okresowo rachunek posiadacza karty (swojego klienta).

IV. SYSTEM FINANSOWY

System finansowy w gospodarce rynkowej to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między nie finansowymi podmiotami gospodarki, w skład którego wchodzą instrumenty finansowe oraz zasady określające sposób i funkcjonowanie. Składa się więc z:

• instrumentów finansowych

• rynków finansowych

• instytucji finansowych

• zasad, na których one działają

W odniesieniu do danego państwa i danego okresu ego istnienia system finansowy to zbiór norm prawa finansowego, które zmierzają do tego, aby nadać możliwie pełną sprecyzowaną niesprzeczną moc obowiązującym dyrektywom polityki finansowej państwo jako całości i poszczególnych jednostek wchodzących w jego skład lub podporządkowanych jemu w dziedzinie finansowej.

System finansowy jest częścią systemu społecznego, który dzieli się na system ekonomiczny, prawny, polityczny.

Sfera realna rynkowy system

System ekonomiczny system finansowy finansowy

Sfera finansowa

Gospodarka finansowa publiczny system

Podmiotów sfery realnej finansowy

W ramach systemu finansowego:

System finansów publicznych (w tym system budżetowy, w tym system podatkowy np. system opłat, ceł)

System bankowy, przedsiębiorstw, ubezpieczeń gospod.

	Rynkowy system finansowy	Publiczny system finansowy
1. dominujący rodzaj własności 2. dominujące powiązania organizacyjne 3. ogniwa systemu 4. wykonywanie funkcji systemu finansowego funkcja monetarna funkcja kapitałowo-redystrybucyjna funkcja kontrolna	Prywatna	Publiczna
		Poziome(pomiędzy kontrahentami)	Pionowe np. przekazywanie dotacji, subwencje
		Instrumenty finansowe Rynki finansowe Instytucje finansowe Zasady funkcjonowania	Instytucje budżetowe Instrumenty fiskalne Publiczne instrumenty finansowe Instytucje fiskalne
		Prywatny system monetarny Przepływy kapitałowe Władanie ekonomiczne	Bank centralny Przepływy redystrybucyjne Kontrola finansowa

FUNKCJE SYSTEMU FINANSOWEGO:

System finansowy świadczy usługi pozwalające na krążenie siły nabywczej a zatem spełnia funkcje współtworzenia i przepływu strumieni pieniężnych.

• FUNKCJA MONETARNA polega na tym, że dzięki istnieniu systemu finansowego podmiotom nie finansowym dostarczony jest pieniądz, system ten umożliwia obieg pieniądza związany z płatnościami (rozliczeniami) zachodzącymi w związku z bieżącą działalnością gospodarczą.

• FUNKCJA KAPITAŁOWA - redystrybucyjna polega na tym, że dzięki istnieniu systemu finansowego możliwy jest przepływ wolnych środków pieniężnych (nadwyżek) od podmiotów dysponujących nimi do podmiotów chcących z nich korzystać. Chodzi o usługi niezbędne do bezpośredniego finansowania wzrostu gospodarczego, a także usługi związane z redysponowaniem środków na finansowanie dóbr publicznych ( w całości finansowane ze środków publicznych np. obrona narodowa) oraz dóbr społecznych (częściowo finansowane ze środków publicznych i prywatnych).

• FUNKCJA KONTROLNA polega na tym, że system finansowy umożliwia kontrolę nad instrumentami pieniężnymi chodzi tu o usługi, które pozwalają kontrolować efektywność wykorzystania majątku oraz środków finansowych.

Wskazane funkcje systemu finansowego ściśle wiążą się ze sobą. Funkcjonowanie systemu finansowego ma istotny wpływ na poziom wzrostu gosp., rozwoju ekonomicznego. Od sprawnego funkcjonowania systemu finansowego zależą zmiany jakościowe w strukturze gospodarki.

W wyniku istnienia systemu finansowego dochodzi do koordynacji mikroekonomicznych procesów decyzyjnych podejmowanych przez podmioty gospodarujące. Dzięki systemom finansowym dochodzi do koordynacji działalności ekonomicznej opartej na zasadzie społecznego podziału pracy.

Zasady funkcjonowania systemu finansowego:

• zasady sformalizowane są to zasady postępowania określone w aktach prawnych w konstytucji, ustawach, uchwałach, rozporządzeniach, zarządzeniach organów władzy i administracji publicznej na szczeblu centralnym i samorządowym. Np. ustawa o funduszach inwestycyjnych, emerytalnych.

• Zasady niesformalizowane są to reguły funkcjonowania, które nie są określone przez praw, ale przejawiają się w postaci określonych zwyczajów tzw. postać niepisana lub mają formę pisaną np. wewnętrzne statuty, zarządzenia, regulaminy instytucji finansowych, które też muszą respektować uregulowania zawarte w aktach prawnych.

Podstawową funkcją systemu finansowego jest obniżenie kosztów dokonywania transakcji finansowych (tzw. koszty transakcyjne) związane z pozyskaniem informacji potrzebnych do przeniesienia praw własności do danego instrumentu finansowego.

V. POLITYKA FISKALNA I MONETARNA

Polityka społeczna i gospodarcza

Polityka finansowa

Polityka fiskalna (budżetowa) polityka monetarna (pieniężna)

Polityka finansowa państwa jest elementem i pieniężnym wyrazem polityki gospodarczej i społecznej. Polityka ta ma skalę makroekonomiczną i realizuje ustalone cele w 3 obszarach

• stabilizacji gospodarki

• alokacji czynników produkcji

• redystrybucji dochodów między poszczególnymi grupami społecznymi i jednostkami w ramach tych grup

Realizacja celów polityki finansowej odbywa się przez wykorzystanie narzędzi polityki fiskalnej

1. to instrumenty gromadzenia dochodów publicznych (podatki, opłaty, cła) czyli określone są ich rodzaje i poziom obciążeń, a także szczegółowe zasady konstrukcji wymiaru.

2. instrumenty realizacji wydatków publicznych czyli ustalenie struktury wydatków publicznych w sensie określenia proporcji między wielkością funduszy kierowanych na finansowanie poszczególnych dziedzin działalności publicznych w tych proporcjach znajdują odzwierciedlenie priorytety jakie państwo nadaje swoim funkcjom. Ustalone zasady dokonywania polityki fiskalnej np. określenie norm wielkości wydatków na różne cele w zależności od przyjętych mierników wielkości zadań.

3. finansowania i obsługi długu publicznego (wystąpienie długu publicznego generuje deficyt w części sfinansowania wydatków na obsługę długu).

• Zasady zaciągania zobowiązań w formie kredytów bankowych czy też dłużnych papierów wartościowych na krajowych i zagranicznych rynkach finansowych.

• Zasady wynagradzania wierzycieli

• Zasady wykupu zobowiązań.

Narzędzia polityki monetarnej Banku Centralnego:

1. Zasady ustalania obowiązkowych rezerw płynności

2. ustalenie rodzajów i warunków udzielania bankom komercyjnym kredytów refinansowych

3. ustalenie wysokości stóp oprocentowania kredytów refinansowych i depozytów banków komercyjnych w banku centralnym.

4. ustalanie zasad prowadzenia operacji otwartego rynku (rodzaje papierów wartościowych dopuszczonych do tych operacji) tj. obligacje skarbowe, bony skarbowe , bony pieniężne. Ustala się operacje warunkowe i bezwarunkowe, terminy, tryb operacji.

Narzędzia polityki finansowej państwa realizują jednocześnie wszystkie wymienione funkcje (alokacyjną) stąd też należy dokonywać wszechstronnej analizy każdego elementu polityki finansowej przed jego zastosowaniem tzn. należy dokonywać analizy jego oddziaływania na koniunkturę gospodarczą tj. funkcja,

Oddziaływanie na relacje między skalami działalności sektora prywatnego i publicznego (funkcja alokacyjna). Badać oddziaływania narzędzi na zmiany zróżnicowania dochodów poszczególnych grup ludności (funkcja redystrybucyjna).

Ponadto trzeba badać jego oddziaływanie na sferę monetarną funkcjonowanie gospodarki (czyli poziom inflacji czy wysokość stóp procentowych, poziom kursu walutowego);

Saldo bilansu płatniczego. Aby realizować cele polityki finansowej niezbędna jest koordynacja polityki fiskalnej i monetarnej a tym samym niezbędne jest współdziałanie władz fiskalnych (rząd) i władz monetarnych (Bank Centralny NBP) w tym Rada Polityki Pieniężnej.

Podmiot czynny polityki fiskalnej to państwo

Sprawiedliwość wpływ elastyczność

i efektywność czasu dochodowa

kryteria wyboru fiskalnego

Polityka fiskalna daje odpowiedź na następujące pytanie: kto, w jakim celu, w jaki sposób oraz przy użyciu jakich instrumentów finansowych prowadzi publiczną gospodarkę finansową. Polityka fiskalna rozumiana jako dobór źródeł i metod gromadzenia dochodów publicznych (dochody publiczne z reguły mają charakter bezzwrotny, przymusowy, nieodpłatny np. opłaty...

Finansowanie kredytów, pożyczek to finansowanie zwrotne)

Jak też kierunków i sposobów realizacji wydatków publicznych (opieka społeczna, oświata, ochrona narodowa - co do kierunków) dla osiągania celów społecznych i gospodarczych określonych przez właściwe organy publiczne (państwowe i samorządowe)

Rodzaje polityki fiskalnej:

Z uwagi na funkcje spełniane przez finanse publiczne jak również politykę fiskalną najważniejszą jest funkcja stabilizacyjna stąd też najistotniejszą rolę odgrywa polityka fiskalna stabilizacyjna, którą dzielimy na

• pasywną (bierną) opartą na automatycznych stabilizatorach koniunktury)

• aktywną (dyskrecjonalna)

Automatyczne stabilizatory koniunktury przeciwdziałają zakłóceniom równowagi gospodarczej ale też utrudniają jej przywrócenie stąd też niezbędne jest zastosowanie instrumentów polityki dyskrecjonalnej. W celu pożądania zmian w wydatkach i dochodów publicznych z inicjatywy rządu czyli władz.

Polityka dyskrecjonalna polega na tym, że organy władzy stosują wybrane środki w celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom wzrostu gospodarczego, ograniczenia bezrobocia, a także stosują te środki w celu stabilizacji cen tak aby, nie wykluczyć działania mechanizmu rynkowego. A równocześnie zapewnia wzrost gospodarczy.

Instrumenty polityki dyskrecjonalnej:

1. zmiany konstrukcji podatków (zmiany stawek, zwolnień, ulg)

2. zmiany w strukturze podatków publicznych, wzrost udziału wydatków inwestycyjnych

3. korekta zmniejszenia deficytu budżetowego

4. ograniczenie poziomu długu i kosztów obsługi długu.

POLITYKA PIENIĘŻNA

Cel: zaopatrzenie podmiotów gospodarujących w środki pieniężne i kredyt oraz kształtowanie podaży pieniądza.

Instrumenty polityki pieniężnej I. operacje otwartego rynku II. stopa podstawowa III. stopa rezerw obowiązkowych IV interwencje dewizowe

Wpływ polityki pieniężnej na: I. stóp procentowych II. kursów walut III. PKB konsumpcji, oszczędności inwestycji

Instytucje realizujące politykę pieniężną Bank Centralny Narodowy Bank Polski Rada Polityki Pieniężnej

Strategie polityki pieniężnej

Podstawowym celem polityki pieniężnej jest osiągnięcie stabilizacji poziomu cen czyli ograniczenie wahań wewnętrznej wartości pieniądza poprzez obniżenie stopy inflacji lub utrzymanie niskiej dynamiki stopy inflacji albo zapobieganie deflacji przy utrzymaniu na odpowiednim poziome PKB, Bank Centralny osiąga to wpływając na cenę pieniądza tzn. na jego cenę wewnętrzną oraz na cenę zewnętrzną (kurs wymiany waluty krajowej) względem innych walut).

Polityka pieniężna wpływa więc na wzrost gospodarczy przede wszystkim przez tworzenie długookresowych warunków stabilności cen, obniżenie inflacji czy też utrzymanie stabilności ogólnego poziomu cen można osiągnąć za pomocą różnych strategii monetarnych.

I strategia kontroli podaży pieniądza

Bank Centralny kształtuje obieg pieniądza tak aby stabilizować ogólny poziom cen. Kontrolę podaży pieniądza można uzyskać sterując rozmiarami bazy monetarnej. Obecnie strategia ta straciła na znaczeniu gdy okazało się...

II strategia kontroli kursu walutowego wychodzi z założenia że stabilizację cen można osiągnąć za pomocą stabilizacji kursu wymiennego pieniądza krajowego względem innej waluty lub walut. Ograniczenie wahań kursowych stabilizuje ceny krajowe towarów importowanych, które w zależności od stopnia otwartości gospodarki mają mniej lub bardziej istotny wpływ na kształtowanie się ogólnego poziomu cen , a zatem strategia ta może przynieść oczekiwane rezultaty tylko wtedy gdy handel zagraniczny zwłaszcza import odgrywa ważną rolę w rozwoju gospodarczym kraju w szczególności kształtowania się inflacji.

III. strategia bezpośredniego celu inflacyjnego (przez NBP) Bank Centralny całą swoją aktywność koncentruje wprost na założonej stopie inflacji tym samym musi on mieć jednoznacznie wyznaczony cel inflacyjny tzn. w formie ilościowej czyli konkretnej stopie inflacji lub jej przedziałach np. 2,5 %-3,5 %. Najlepiej jest gdy cel ten jest celem średniookresowym (dłuższym niż 1 rok).

IV. strategie mieszane są to programy stabilizacyjne międzynarodowego funduszu walutowego, które m.in. zakładają zamrażanie kursu walutowego w powiązaniu z kontrolą ekspansji podaży pieniądza.

Europejski Bank Centralny stosuje strategię I i III w Polsce przede wszystkim strategia III.

RODZAJE POLITYKI PIENIĘŻNEJ:

• POLITYKA EKSPANSYWNA polega na obniżaniu stopy redyskontowej i lombardowej oraz stopy rezerw obowiązkowych. Jeżeli nie spowoduje to znacznego zwiększenia na rynku podaży pieniądza Banku Centralnego to BC rozpoczyna skup bonów i obligacji skarbowych, w ten sposób BC zwiększa płynność banków komercyjnych co powinno doprowadzić także do spadku stopy procentowej.

• POLITYKA RESTRYKCYJNA ma na celu obniżenie podaży pieniądza, polega na podwyższeniu stóp. Wyraża się w przeprowadzaniu operacji odwrotnych. Sprzedaż papierów wartościowych przez Bank Centralny.

Ekspansywna polityka pieniężna restrykcyjna polityka pieniężna

+ +

restrykcyjna polityka fiskalna ekspansywna polityka fiskalna

Instrumenty polityki pieniężnej

• Stopa rezerw obowiązkowych to współczynnik określający jaką część depozytu swoich klientów banki komercyjne zobowiązane są utrzymywać jako rezerwę w gotówce i na rachunku w BC.

Instrument ten ogranicza efektywny koszt pozyskania obcych funduszy oraz ogranicza wielkości pracujących aktywów, a także wpływa bezpośrednio na popyt i podaż na rynku pieniężnym.

Jeżeli podnoszony jest poziom stopy rezerw obowiązkowych przez BC to rosną rezerwy pieniężne i zmniejsza się podaż pieniądza w obiegu, rośnie podstawowa stopa procentowa określona przez BC i pochodne od niej stopy procentowe, zmniejsza się popyt na pieniądz.

Jeżeli obniżany jest poziom stopy rezerw obowiązkowych przez BC to zmniejsza się poziom rezerw pieniężnych, zwiększa się podaż pieniądza w obiegu, obniża się podstawowa stopa procentowa określona przez BC i pochodne od niej stopy procentowe, zwiększa się popyt na pieniądz.

• Stopa podstawowa to głównie stopa redyskontowa czyli cena po jakiej BC odkupuje weksle od banków komercyjnych, które uprzednio odkupili je od posiadaczy weksli. Rzadziej jest to stopa lombardowa czyli cena po jakiej BC pożycza pieniądze bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych

Zmiany stopy podstawowej wpływają na wszystkie inne stopy na rynku finansowym i wyznaczają najwyższą cenę po jakiej banki komercyjne pozyskują środki z innych źródeł tak więc gdy stopy rynkowe przekraczają stopę podstawową banki komercyjne pozyskują środki pieniężne redyskontując weksle w banku centralnym a gdy stopy rynkowe są niższe od stopy podstawowej to banki komercyjne pożyczają pieniądze

na rynku finansowym.

• Interwencje walutowe (dewizowe) to nabywanie i sprzedawanie pieniędzy zagranicznych w zamian za pieniądz krajowy podejmowany przez władze monetarne w celu wpłynięcia na kurs walutowy.

Chcąc zapobiec nominalnej deprecjacji (spadku kursu walut) Bank Centralny kupuje swoją walutę wydając w tym celu część posiadanych aktywów zagranicznych inaczej dewiz.

Chcąc powstrzymać aprecjację (wzrost kursu waluty na rynkach walutowych) BC sprzedaje walutę krajową i nabywa walutę zagraniczną.

Zmiany kursu waluty mogą wynikać nie tylko ze zmian dokonanych na rynkach walutowych (zmiany popytu i podaży walut) ale mogą być dokonywane również przez władze walutowe BC poprzez dewaluację i rewaluację.

DEWALUACJA polega na obniżeniu kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych, płaci się wówczas więcej jednostek waluty krajowej za walutę obcą.

REWALUACJA polega na podwyższeniu kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych, płaci się mniej jednostek waluty krajowej za walutę obcą.

DEPRECJACJA I APRECJACJA kursu waluty są zjawiskami rynkowymi i z reguły poprzedzają dewaluację i rewaluację.

W przypadku gdy spada kurs waluty krajowej na rynkach walutowych do poziomu niższego niż oficjalny kurs tej waluty oznacza to, że dana waluta jest nad wartościowa (przewartościowana, przeszacowana). Nadwartościowość waluty usuwana jest przez jej dewaluację.

Jeżeli kurs rynkowy danej waluty jest wyższy od kursu oficjalnego oznacza to, że występuje podwartościowość, niedoszacowanie.

• Operacje otwartego rynku

BC kupuje lub sprzedaje papiery wartościowe (bony skarbowe, obligacje, bony pieniężne) co ma bezpośredni wpływ na ich cenę i rentowność jak również na stopy procentowe innych instrumentów finansowych.

BC kupując papiery wartościowe od banków komercyjnych płaci określoną wartość za nie i zwiększa tym samym środki pieniężne na ich rachunkach bieżących oraz likwiduje lub tylko ogranicza brak płynności w systemie bankowym.

BC sprzedając papiery wartościowe bankom komercyjnym ściąga od nich nadwyżki środków pieniężnych i tym samym ogranicza, likwiduje nadpłynność w systemie bankowym.

Rodzaje operacji otwartego rynku:

Operacje otwartego rynku mogą mieć charakter operacji warunkowych i bezwarunkowych.

• operacje warunkowe (rebo)

1. warunkowego zakupu

2. warunkowej sprzedaży

operacje bezwarunkowe

1. bezwarunkowego zakupu

2. bezwarunkowej sprzedaży

OPERACJE WARUNKOWEGO ZAKUPU podobne są w swojej istocie do kredytu udzielonego przez BC bankom komercyjnym gdyż BC kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych pod warunkiem, że one je od niego odkupią

OPERACJE WARUNKOWEJ SPRZEDAŻY mają charakter podobny do lokaty banków komercyjnych BC. BC sprzedaje papiery wartościowe BC po ustalonej cenie i w określonym terminie.

Operacje warunkowe BC stosowane są po to, aby BC wpływał na stopy procentowe transakcji długoterminowych to stosuje operacje bezwarunkowe.

OPERACJE BEZWARUNKOWEGO ZAKUPU stosowane są, aby wzrosła podaż rezerw pieniężnych i stopa procentowa.

OPERACJE BEZWARUNKOWEJ SPRZEDAŻY stosowane są, po to aby zmniejszyła się podaż rezerw pieniężnych i stopa procentowa.

ZWIĄZKI MIĘDZY POLITYKA FISKALNŚ A PIENIĘŻNĄ

Wiarygodność polityki pieniężnej zależy nie tylko od władzy monetarnej, ale także od wiarygodności władzy fiskalnej i polityki rządu. Stąd też można powiedzieć, że poziom inflacji zależy również od polityki strukturalnej rządu.

Rząd oddziałuje na politykę pieniężną głownie przez:

• wysokość deficytu sektora finansów publicznych i sposobu jego finansowania

• wielkość dochodów i wydatków publicznych oraz ich strukturę

• regulowanie cen, kontrolowanych

• wielkość środków z prywatyzacji i sposób ich wykorzystania (np. jako źródło finansowania deficytu)

• demonopolizacje gospodarki

• restrukturyzację i konkurencyjność krajowych wytworów na rynku międzynarodowym

• wpływ rządu na elastyczność rynku pracy

Polityka pieniężna również oddziałuje na politykę rządu przez wpływ:

• na koszty obsługi długu publicznego i jego wysokość

• na skłonność do oszczędzania

• na zdolność gospodarki do absorpcji krajowych oszczędności

• na wielkość wpłat z zysku NBP do budżetu państwa

Polityka fiskalna i pieniężna uzależnione są także od koniunktury światowej, tzw. szoków podażowych (gwałtowne nieoczekiwane zmiany cen żywności, ropy)

KRYTERIA KONWERGENCJ, tzw. zbieżności:

Wejście do strefy Euro jest uwarunkowanie spełnieniem przez dany kraj UE kryteriów zbieżności. Do oceny dojrzałości krajów do udziału w obszarze jednowalutowym, przyjęto następujące kryteria:

• stopa inflacji - nie może być wyższa o więcej niż 1,5 % od średniej stóp inflacji w 3 krajach UE o najniższej stopie inflacji.

• Stabilność kursów walut

RYNKI FINANSOWE:

Na rynek finansowy składają się transakcje instrumentami finansowymi.

Rodzaje rynków finansowych:

RYNEK FINANSOWY

RYNEK RYNEK

PIENIĘŻNY KAPITAŁOWY

Rynek: lokat, kredytów, rynek: lokat, kredytów, papierów

papierów wartościowych wartościowych powyżej 1 roku

krótkoterminowych, walutowy ubezpieczeniowy

r. krótkoterminowy(nie dłuższy

niż 1 rok)

RYNEK TERMINOWY

Rynek pieniężny, rynek walutowy, rynek kapitałowy, kredytowy, terminowy tzw. rynek instrumentów pochodnych (instrumentów poza bilansowych)

RYNKI FINANSOWE MOŻNA PODZIELIĆ NA NASTĘPUJĄCE KATEGORIE:

• Wg kryterium kreacji lub odsprzedaży instrumentów finansowych dzielimy rynek finansowy na

• Pierwotne

• Wtórne

• Wg sposobu przeprowadzenia transakcji:

• Rynek transakcji zindywidualizowanych (r. Ubezpieczeniowy, r. Kredytowy)

• Rynek transakcji standaryzowanych (na giełdzie, transakcje terminowe)

• Wg kryterium wielkości nabywców instrumentów finansowych

• Rynek otwarty (nieograniczone) (rynek obligacji, akcji, bonów skarbowych)

• Rynek zamknięty (ograniczone) (rynek kredytowy, ubezpieczeniowy)

• Wg skali dokonywanych transakcji:

• Rynki hurtowe (międzybankowy rynek pieniężny)

• Rynki detaliczne (rynki osób fizycznych - inwestorzy indywidualni)

• Wg kryterium czasu

• Rynek pieniężny

• Rynek kapitałowy

• Wg kryterium waluty, w której denominowany jest instrument finansowy

• Rynek instrumentów denominowanych w walucie krajowej

• Rynek walutowy (dewizowy)

• Rynek eurorynki (eurorynek pieniężny, rynek eurowalutowy, eurorynek kapitałowy czyli rynek euroobligacji i rynek euroakcji). Eurorynki są to rynki eksterytorialne, tzn. na tych rynkach przedmiotem obrotu są instrumenty denominowane w walucie innej niż waluta kraju, w którym są one przedmiotem obrotu.

• Wg możliwości odzwierciedlenia instrumentów w bilansie

• Rynek instrumentów bilansowych (rzeczywistych np. rynek kredytowy, ubezpieczeniowy, akcji, obligacji) na rynku bieżącym

• Rynek instrumentów pozabilansowych (rynek swapów, akcji, rynek kontraktów financial futures) nierzeczywiste na rynku terminowym

Uczestnicy rynków finansowych

• inwestorzy

• emitenci

• pośrednicy

INWESTORZY;

i. czynny (powszechny na rynku finansowym)

Wg celu emisji

i. bierny

i. krótkoterminowy

wg okresu inwestycji i. Średnioterminowy

i. międzynarodowy

i. krajowy

wg pochodzenia kapitału i. Zagraniczny

i. międzynarodowy

osoby fizyczne i. Instytucjonalni

wg formy organizacyjno prawnej:

osoby prawne i. Indywidualni

EMITENT - podmiot, który inicjuje powstanie instrumentów finansowych (może np. zaciągać pożyczkę, czyli jest emitentem obligacji, bonów) albo też pozyskuje kapitał na rozwój firmy (emitent akcji)

POŚREDNICY: np. biura maklerskie

Poszczególne rodzaje rynków finansowych:

Rynek pieniężny w Polsce

I Międzynarodowy Rynek Pieniężny

Rynek lokat rynek bonów rynek bonów

Międzybankowych pieniężnych (NBP) skarbowych

II Pozabankowy Rynek Pieniężny

Rynek papierów rynek certyfikatów rynek wierzytelności

komercyjnych (bonów depozytowych i przedsiębiorstw

komercyjnych

Rynek papierów wartościowych

Obrót publiczny

Obrót giełdowy obrót pozagiełdowy (OTC)

Giełda Papierów Wartościowych Centralna Tabela Ofert

W Warszawie

Rynek rynek rynek

Podstawowy równoległy wolny

Obrót publiczny - obrót papierów wartościowych na rynku giełdowym

Obrót niepubliczny

Obrót indywidualny obrót maklerski

OBRÓT PUBLICZNY - papiery wartościowe kierowane do więcej niż 300 osób za pośrednictwem prasy (2 ogólnopolskie dzienniki - emitowane prospekty emisyjne)

OBRÓT NIEPUBLICZNY - oferta nabycia papierów wartościowych do mniej niż 300 osób, nie ma obowiązku emitowania.

RYNEK WALUTOWY

RYNEK WALUTOWY

UPRAWNIONE BANKI KANTORY

Banki oddziały banki rezydenci nierezydenci

Krajowe banków spółdzielcze

Obrót prywatny

Rezydenci nierezydenci

Obrót profesjonalny

Rodzaje transakcji na rynkach finansowych:

Z uwagi na cel

zawarcia transakcji - transakcje hedgingowe (ochrona przed ryzykiem np. zmiany cen

- transakcje spekulacyjne

- transakcje arbitrażowe (wykorzystywane różnic cenowych, poziomu kursów

wg obrotu (efekt, sposób) - transakcje rzeczywiste (bezwarunkowe) FORWARD

- transakcje nierzeczywiste (warunkowe) FUTURES

tr. niestandardowe tr. standardowe:

SWAPY opcje, financial futures

INSTYTUCJE FINANSOWE

Instytucje finansowe inaczej pośrednicy finansowi to podmioty ekonomiczne konkretnej firmy przedsiębiorstwa, których głównym przedmiotem działalności i tym samym głównym źródłem dochodów jest utrzymywanie instrumentów finansowych i dokonywanie transakcji nimi. Stąd też instrumenty finansowe są dominującym składnikiem ich majątku.

Rodzaje instytucji finansowych:

Dzielimy na kategorie:

• instytucje finansowe nie tworzące instrumentów finansowych czyli instytucje finansowe biernie pośredniczące (usprawniające obrót) nazywane są instytucjami bezpośredniego rynku kapitałowego np. banki inwestycyjne, firmy maklerskie, kantory walutowe

• instytucje finansowe tworzące instrumenty finansowe (instrumenty pośrednie) nazywane są instytucjami pośredniego rynku kapitałowego np. firmy ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne

• instytucje finansowe tworzące pieniądz czyli BC i banki komercyjne gromadzące depozyty i udzielające kredytów

• instytucje finansowe tworzące instrumenty finansowe nie będące pieniądzem np. firmy ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, emerytalne, kasy budowlano - oszczędnościowe, a także towarzystwa udziałowe podwyższonego ryzyka typu Venture, Capital inaczej kapitał przeznaczony na przedsięwzięcia o wysokim stopniu ryzyka, kapitał ten finansuje rozwijające się przedsiębiorstwa lub je wykupuje po to aby po kilku latach z dużym zyskiem sprzedać nabyte udziały lub przedsiębiorstwo

• inne instytucje finansowe np. firmy factoringowe, firmy leasingowe, firmy forfaitnigowe. Wiele podmiotów występujących na rynkach finansowych potocznie traktowanych jest jako instytucje finansowe jednak biorąc pod uwagę definicję instytucji finansowych podmioty te nie można do nich zaliczyć bo mają one praktycznie wpływ na sprawność funkcjonowania systemu finansowego, gdyż ich działalność wiąże się z organizowaniem części systemu finansowego np. giełda papierów wartościowych, krajowy depozyt papierów wartościowych, krajowa izba rozliczeniowa i podmioty nadzorujące działanie podmiotów na rynku finansowym

Instytucje polskiego rynku finansowego

Banki Zakłady Ubezpieczeń

- państwowe - S.A.

- S.A. - TUW tow. Ubezp. wzajemnych

- spółdzielcze

- grupy bankowe

- oddziały i przedstawicielstwa banków zagranicznych

- banki specjalistyczne

SKOK spółdzielcze kasy oszczędnościowo kredytowe

FUNDUSZE INWESTYCYJNE (Towarzystwa Funduszy

Inwestycyjnych)

• otwarte

• specjalistycznie otwarte

• zamknięte

• mieszane

FUNDUSZE EMERYTALNE (Towarzystwa Funduszy

Emerytalnych)

• otwarte - obowiązkowe dla pracujących

• pracownicze Fund. Emeryt. - tworzy pracodawca

który może poszerzyć środki.

Fundusz emerytalny powinien lokować swoje aktywa tak aby osiągnąć max stopień bezpieczeństwa i rentowności dokonywanych lokat w długim okresie czasu.

DOMY MAKLERSKIE- to podmioty zajmujące się obrotem papierami wartościowymi wyodrębnione z banku lub samodzielne podmioty prawne (S.A.). Za pośrednictwem domu maklerskiego (j. Agenta, sponsora emisji) emitenci mogą dokonywać sprzedaży swoich papierów wartościowych na rynku pierwotnym natomiast. Natomiast na rynku wtórnym dom maklerski jako specjalista jest odpowiedzialny za prawidłowe wyznaczenie kursu danego papieru wartościowego oraz umożliwia on klientom zakup lub sprzedaż papierów wartościowych. Podmiot prowadzący działalność maklerską nie może prowadzić jednocześnie żadnej innej działalności, ponadto nikt inny oprócz domów maklerskich posiadające zezwolenie komisji papierów wartościowych nie ma prawa zajmować się obrotem papierów wartościowych.

Działalność taką może prowadzić bank jednak po uzyskaniu zezwolenia i pod warunkiem organizacyjnego i finansowego wydzielenia w ramach działalności banku działaności w zakresie publicznego obrotu papierów wartościowych.

Dom maklerski działą na rynku kapitałowym we własnym imieniu na rachunek i ryzyko klienta jako pośrednik (jego dochodem jest prowizja maklerska) oraz na rachunek własny i własne ryzyko jako inwestor.

KANTORY WALUTOWE mogą być prowadzone na podstawie zezwolenia prezesa NBP. Mogą prowadzić osoby prawne za wyjątkiem banków i osoby fizyczne. Mogą sprzedawać, kupować po kursie waluty obcej od osób krajowych, zagranicznych nie będących podmiotami gospodarczymi, wypracowaną nadwyżkę finansową mogą odstępować bankom dewizowym lub NBP, kantory obracają złotem, platyną, transakcje muszą być rejestrowane.

LEASING - przez umowę leasingu finansujący (leasingodawca) zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu (leasingobiorcy) do używania albo używania i pobierania pożytku przez czas oznaczony a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansując cenę uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne równe co najmniej cenę lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego

Dzielimy leasing na:

• bezpośredni - producent bezpośrednio oddaje swoje wyroby w użytkowanie innych przedsiębiorstw ( podmiotom gospodarującym)

• pośredni - między producentem a użytkownikiem występuje pośrednik, którym może być wyspecjalizowana firma leasingowa lub bank

Umowa leasingowa może przewidywać, że po upływie określonego czasu przedmiot leasingu przejdzie na własność leasingobiorcy (leasing finansowy) lub też zostanie przez niego zwrócony leasingodawcy (leasing operacyjny).

• W leasingu finansowym leasingobiorca traktowany jest jak inwestor i jego obciąża ryzyko związane z użytkowaniem i konserwacją przedmiotu leasingu

• W leasingu operacyjnym okres trwania umowy jest krótszy, a przedmiot leasingu może być wydzierżawiony kolejnym użytkownikom. Leasingobiorca spłaca raty leasingowe ciężar kosztów gdyż przedmiot leasingu nie stanowi własności leasingobiorcy. Leasingodawca otrzymuje odsetki i zwrot zaangażowanego kapitału w umownych ratach.

FACTORING jest operacją finansową, której faktor (bank, instytucja finansowa - firma factoringowa nabywa pochodzący z obrotów gosp. należności, faktoranta w celu ich zrealizowania. W operacji factoringu factorzy wykonują na rzecz zleceniodawcy (faktoranta) funkcje:

• finansowania

• gwarancyjna oznacza, że factor może na siebie przyjąć ryzyko pozyskania tych należności

• usługowa np. ewidencjonowanie należności, badanie wypłacalności dłużników

Rodzaje factoringu: funkcja finansowania może być realizowana na 2 sposoby

1. Polega na nabyciu przez faktora należności factoranta wobec dłużnika przed terminem wymaganych roszczeń. Factor płaci factorantowi kwotę pomniejszoną o 10 % lub 20 % w stosunku do fakturowania należności.

Nabywając w ten sposób należność factor nie zachowuje prawa regresu wobec factoranta co oznacza, że factor przejmuje ryzyko niewypłacalności dłużników, a factorant odpowiada jedynie za faktyczne istnienie konkretnej wierzytelności (jest to inaczej factoring niepełny)

2. korzystając z drugiego sposobu finansowania factor zaliczkuje należności przeniesione (cedowane) na niego przez factoranta zachowując prawo regresu do factoranta (factoring pełny)

gdyby dłużnik nie wywiązał się z zobowiązania factor wycofa udzieloną factorantowi zaliczkę.

Koszt operacji factoringu stanowią odsetki za cykl rozliczeniowy i prowizja dla factora.

Dzielimy factoring również na:

• factoring jawny - dłużnicy informowani są o przejęciu należności przez factora

• factoring cywilny - nie są powiadamiani o przejęciu należności przez factora

po zrealizowaniu należności factorant otrzymuje resztę.

FORFAITING - jest operacją polegającą na zakupie należności terminowych przede wszystkim powstających w eksporcie towarów i usług z wyłączeniem prawie regresu wobec eksportera odstępującego wierzytelność. Najczęściej przedmiotem zakupu są należności średnioterminowe (od 6 miesięcy do 6 lat). Występują w postaci weksla własnego importera lub akceptowanej prze niego traty ciągnionej na eksporterów.

Weksle - reprezentujące należność nabywa instytucja forfaitingowa, którą może być bank , niezależna firma forfaitingowa instytucja ta z góry potrąca odsetki za cały okres do terminu zapłaty weksla. W operacji forfaitingowej importer nabywa towar na kredyt a eksporter otrzymuje natychmiastową zapłatę nie ponosząc ryzyka realizacji wierzytelności

Instytucja forfaitingowa nabywa na własne ryzyko weksel, który może sprzedać na rynku międzynarodowym. W przeciwieństwie do leasingu forfaiting należy do umów nienazwanych i nie jest unormowana w polskim prawie.

Korzyści z forfaitingu:

• pozyskanie nowego źródła dewiz niezbędnych dla rozwoju produkcji eksportowej

• przyspieszenie uzyskania płatności

• uwolnienie się od ponoszenia ryzyka od chwili sprzedaży wierzytelności

• wyeliminowanie konieczności ubezpieczenia kredytu pochodzącego z transakcji forfaitingowych .

forfaiting pełniąc funkcję przejmowania ryzyka eksportowego zbliża się do umów ubezpieczających kredyty, ale przejmuje on ryzyko w całości wyłącza regres.

INSTRUMENTY FINANSOWE:

Są to zobowiązania finansowe jednych podmiotów gospodarczych w stosunku do drugich dla emitentów są one zobowiązaniami (pasywami) natomiast ich posiadaczy są składnikami ich majątku (aktywami).

Konstrukcję działania instrumentami ustalają normy prawne i przepisy regulujące posługiwanie się nimi.

Instrumenty finansowe to narzędzia techniczno - organizacyjne służące gromadzeniu i wydatkowaniu zasobów pieniężnych, a także przygotowaniu (planowaniu) oraz ewidencji i kontroli operacji finansowych.

Rodzaje instrumentów finansowych:

• o charakterze pożyczkowym inaczej wierzycielskim

• o charakterze udziałowym (własnościowym)

możemy podzielić na instrumenty o stałym i zmiennym dochodzie (akcje)

z uwagi na czas życia instrumenty

• krótkoterminowe (do 1 roku)

• średnioterminowe (2-5 lat)

• długoterminowe ( powyżej 5 lat)

podział według charakteru emitenta:

• bezpośrednie emitowane przez podmioty instytucje niefinansowe

• pośrednie emitowane przez instytucje finansowe

INSTRUMENTY FINANSOWE RZECZYWISTE (BAZOWE)

WYSZCZEGÓLNIENE	CHARAKTER INSTRUMENTU	RODZAJ DOCHODU	RODZAJ RYZYKA	OKRES ŻYCIA	EMINENT
AKCJE	własnościowe	zmienny	wysokie	bezterminowe	s.a
UDZIAŁY	własnościowe	zmienny	wysokie	bezterminowe	s.z.oo.
JEDNOSTKI UCZESTNICTWA	własnościowe	zmienny	wysokie	bezterminowe	FIO i SFIO
CERTYFIKATY INWESTYCYJNE	własnościowe	zmienne	zależne	bezterminowe	FIZ FIM
LOKATY BANKOWE	własnościowe	stałe	niskie	K.Ś.D terminowe	X
CERTYFIKATY DEPOZYTOWE	własnościowe	stały	niskie	K.Ś.D terminowe	Bank
KWITY DEPOZYTOWE	własnościowe	zmienny	zależne	K.Ś.D terminowe	Bank
POŻYCZKI	dłużne	stały	zależne	K.Ś.D terminowe	X
KREDYTY BANKOWE	dłużne	stały	zależne	K.Ś.D terminowe	X
BONY	dłużne	stały	niskie	krótkoterminowe	NBP, SP, JST, sa, s.z.oo.
OBLIGACJE	dłużne	stały	niskie	K.Ś.D terminowe	Banki, s.a, s.z.oo., SP, JST
LISTY ZASTAWNE	dłużne	stały	niskie	długoterminowe	banki

X - banki, różne podmioty z osobowością prawną, innym podmiotom z osobowością prawną

K.Ś.D - krótko, średnio, długoterminowe

FIO - Fundusz Inwestycyjny Otwarty

FIZ - Fundusz Inwestycyjny Zamknięty

FIM - Fundusz Inwestycyjny Mieszany

Kanony dotyczące wartości pieniądza w czasie:

• złotówka posiadana dzisiaj jest warta więcej, niż złotówka, którą będziemy posiadać jutro

• bezpieczna złotówka jest warta więcej, niż złotówka obarczona ryzykiem

• istnieją możliwości wyboru-o albo wysokie ryzyko, albo wysoki dochód albo niskie ryzyko i niski dochód

• każda wolna złotówka może być dowolnie zastosowana, koniecznie jest zbadanie alternatywnego kosztu kapitału

• dla wartości pieniądza w czasie istotna jest metoda kapitalizacji odsetek, a więc to czy zastosowany jest procent prosty czy składany

• ryzyko można ograniczyć poprzez dywersyfikację lokat/inwestycji (lokaty bankowe, papiery wartościowe, złoto, waluty, nieruchomości)

*dywersyfikacja - rozproszenie - inwestowanie w różne

AKCJA-papier wartościowy reprezentujący część kapitału spółki akcyjnej. Akcja jest dokumentem stwierdzającym tytuł własności oraz prawo do:

• obierania dywidend

• udziału w podejmowaniu decyzji w spółce (prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy)

• majątku spółki w przypadku jej likwidacji (ale najpierw trzeba zaspokoić żądania właścicieli)

Akcja nie może być zwrócona jej emitentowi w czasie trwania spółki (wyj. określa status spółki). Akcja jest papierem wartościowym zbywalnym - może być odsprzedana innym podmiotom, papier wartościowy niepodzielny.

Akcje:

• zwykłe - prawa takie same dla wszystkich

• uprzywilejowane - posiadacz ma większe prawa

UDZIAŁ-wkład wspólnika do majątku spółki włożony na czas nieograniczony i bez gwarancji oprocentowania. Udziały tworzą kapitał własny spółki, każdy udział zapisany jest w rejestrze prowadzonym przez Sąd Rejonowy. Udział nie jest papierem wartościowym, ale może być zbywany innym podmiotom na zasadach określonych w statucie spółki. Ilość i wartość udziałów posiadanych stanowi podstawę podziału zysku. Udziałowiec otrzymuje wpłaty z zysku do podziału.

KWIT DEPOZYTOWY-zbywalny papier wartościowy reprezentujący prawo własności papierów wartościowych (przede wszystkim akcji, obligacji) dopuszczony do publicznego obrotu na zagranicznym rynku kapitałowym. Kwity depozytowe są wystawiane przez bank będący depozytariuszem tych papierów wartościowych, czyli kwity te nie są wystawiane przez emitenta akcji obligacji. Kwity depozytowe mogą być wystawione jako:

• ADR'y - Amerykańskie kwity depozytowe

• GDR'y Globalne kwity depozytowe

FUNDUSZE INWESTYCYJNE-jednostka uczestnictwa reprezentuje jednakowe prawa majątkowe uczestników FIO i SFIO (Specjalistycznego Funduszu Inwestycyjnego Otwartego).

Fundusz zbywa i odkupuje jednostki uczestnictwa na żądanie uczestnika nie rzadziej, niż raz na 2 tygodnie. Odkupione jednostki uczestnictwa są umarzane, cechy zbycia i odkupu jednostek uczestnictwa to wartość aktywów netto (aktywa ogółem minus zobowiązania) funduszu, przypadająca na każdą jednostkę uczestnictwa. Ceny te mogą być powiększone lub pomniejszone o opłaty za zbywanie i odkupywanie jednostek uczestnictwa. Jednostka uczestnictwa nie może być zbyta przez uczestnika funduszu na rzecz osoby trzeciej (odkupione przez FI). Jednostka uczestnictwa podlega dziedziczeniu i może być zastawiona. Może być dzielona i podział jej dokonywany jest na równe części.

CERTTYFIKATY INWESTYCYJNE-papiery wartościowe na okaziciela reprezentujące prawa majątkowe uczestników funduszu IO lub FIM. Certyfikaty inwestycyjne są niepodzielne i reprezentują jednakowe prawa majątkowe w danym funduszu. Udzielanie przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd zezwolenia na utworzenie FIZ lub FIM jest równoznaczne z dopuszczeniem pierwszej emisji certyfikatów inwestycyjnych do publicznego obrotu. FIO i SFIO i FIZ muszą prowadzić rejestr jednostek uczestnictwa.

CERTYFIKATY DEPOZYTOWE-papiery wartościowe emitowane przez banki stwierdzające ulokowanie przez deponenta w wystawiającym je banku określonej kwoty w charakterze depozytu pieniężnego na określony czas i procent. Certyfikaty depozytowe są przeważnie krótkoterminowymi papierami wartościowymi i są zbywalne. Bank emitując certyfikaty depozytowe zobowiązuje się do zwrotu określonej sumy pieniędzy wraz z należnymi odsetkami właścicielowi certyfikatu w terminie jego zapadalności.

LOKATY BANKOWE-ulokowanie oszczędności w banku, złożenie pieniężnego depozytu terminowego-określonej kwoty pieniężnej na oznaczony czas (wkłady terminowe) lub też na czas nieoznaczony (rachunki osobiste, ROR - Rachunek Oszczędnościowo-Rozliczeniowy).

Rodzaje:

• według czasu (terminu lokaty)

• jednodniowe

• kilkudniowe

• tygodniowe

• kilkutygodniowe

• miesięczne

• według stopy oprocentowania

• stała stopa %

• zmienna stopa %

• według waluty

• złotowe

• dewizowe

• według naliczania odsetek

• lokaty standardowe-odsetki naliczane są po upływie okresu umownego i stawiane są do dyspozycji posiadacza lokaty

• lokaty dynamiczne-oprocentowanie progresywne, rośnie z upływem czasu utrzymywania lokaty

• rentierskie-pozwalają otrzymywać odsetki co pewien okres bez konieczności wycofywania kapitału

POŻYCZKA-umowa, w której pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy pieniądza lub rzeczy, a pożyczkobiorca zobowiązuje się do zwrotu pożyczki w pieniądzach lub rzeczy tego samego gatunku i jakości. Pożyczka może być umową odpłatną lub nieodpłatną. Pożyczka dochodzi do skutku w momencie jej podpisania przez strony. Pożyczka nie musi być udzielana na określony cel.

KREDYT-oddanie (przekazanie) przez kredytodawcę(wierzyciela) do dyspozycji kredytobiorcy (dłużnika) na czas oznaczony w umowie określonej kwoty, środków pieniężnych w zamian za przyrzeczenie ich zwrotu w terminie późniejszym i za pewną opłatą w formie oprocentowania dla kredytodawcy za czas i ryzyko związane z czasowym odstąpieniem przez niego określonej wartości w pieniądzu (kredyt pieniężny) lub w towarach (kredyt towarowy). Największą rolę odgrywają kredyty bankowe.

Rodzaje kredytów bankowych:

• krótkoterminowy - do 1 roku - kredyt kasowy, w rachunku bieżącym, kredyt w rachunku walutowym

• średnioterminowy - 1-3 lat - kredyt płatniczy, rewolwingowy (odnawialny)

• długoterminowy - pow. 3 lat - kredyt na zakup samochodu, hipoteczny

Podział według celu kredytu

• obrotowy (na finansach bieżących działalności w firmie)

• sezonowy

• inwestycyjny

• konsumpcyjny

• hipoteczny

• lombardowy

• dla studentów

Podział według waluty

• złotowy

• dewizowy-w walutach obcych

PAPIERY WARTOŚCIOWE DŁUŻNE:

OBLIGACJE-długo, średnioterminowy papier wartościowy o charakterze dłużnym (wierzycielski, pożyczkowy) emitowany przez skarb państwa, przedsiębiorstwo, banki, jednostki samorządu terytorialnego, firmy ubezpieczeniowe.

Obligacja jest papierem wartościowym stwierdzającym prawo jej posiadacza (obligatoriusza-wierzyciela) obligacji do otrzymania od emitenta (wystawcy obligacji) w określonym terminie i trybie - np. zwrotu pożyczki (wykup obligacji przez emitenta) oraz określonego dochodu w postaci odsetek (oprocentowania) i premii.

BON-krótkoterminowy papier wartościowy o terminie wykupu do 1 roku o charakterze pożyczkowym (dłużnym). Bon ma charakter własnego emitenta i emitowany jest przez skarb państwa, jednostki samorządu, przedsiębiorstwa, banki (bon komercyjny).

Bony są papierami wartościowymi o stałym dochodzie - sprzedawane są z dyskontem lub są oprocentowane. Dopuszczenie do obrotu niepublicznego, głównie w biurach maklerskich banku. Obrót publiczny - tylko na Centralnej Tabeli Ofert - Wtórny Regulowany Rynek Pozagiełdowy.

LIST ZASTAWNY-długoterminowy papier wartościowy o charakterze wierzytelnościwym, wystawiany najczęściej przez banki udzielające kredytu hipotecznego (hipoteczne listy zastawne) - jest imienny lub na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami. W liście hipotecznym bank hipot. zobowiązuje się wobec uprawnionego (posiadacza listu hipotecz.) do spełnienia określonych świadczeń pieniężnych, które polegają na wypłaceniu odsetek i wykupie hipotecznych listów zastawnych w sposób i w terminach określonych w warunkach emisji.

Hipoteczny list zastawny może opiewać na złote albo na walutę obcą. Może by emitoany w formie materialnej lub zdematerializowanej.

ROATING-ocena wypracowana na podstawie różnych kryteriów jakościowych i ilościowych, która informuje o stopniu zaufania inwestorów do danego podmiotu gospodarczego. Emitent ocenia tą informacje w jakim stopniu dany podmiot będzie w stanie w przyszłości wypełnić swoje zobowiązania w związku z zaciągnięciem pożyczki, kredytu.

AAA-obligacje o najwyższej jakości, obsługa zadłużenia

Grupa - A - inwestycyjna

• 3x A-najbardziej bezpieczna

• 2x A-trochę niższy stopień bezpieczeństwa

Grupa - B -średnie ryzyko

Grupa - C -wysokie ryzyko, emitenci oferują wysokie oprocentowanie

INSTRUMENTY POCHODNE

Rozwój pochodnych instrumentów finansowych ro9zpoczą się w maju 1972 r. w Chicago, po raz I wprowadzone na rynek-kontraktu Futures ; 1975 Chicago - kontrakty Futures ze stopą %; 1977 Chicago - opcje na akcje; 1982 Luksemburg - wprowadzono SWAPy.

Deregulacja systemów finansowych (zmniejszenie uregulowań prawnych) w końcu lat '70 i liberalizacja obrotów dewizowych - pocz. lat '80, doprowadziły do stworzenia rynków instrumentów pochodnych, które przyczyniają się do modernizacji, inwestycji, zwiększenia sprawności działania międzynarodowego systemu finansowego

Pochodnymi instrumentami finansowymi są transakcje, których wykonanie może następować w inny sposób, niż klasyczny-dostawa, odbiór przedmiotu transakcji. Pochodny instrument finansowy w ujęciu prawnym to prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów waluty obcej, waluty krajowej , złota dewizowego, platyny dewizowej, papierów wartościowych albo od wysokości stóp procentowych lub od poziomu indeksów giełdowych, za pochodne instrumenty finansowe (pochodne-derywaty) uznaje się wszystkie rodzaje transakcji poza transakcjami natychmiastowymi (bieżącymi/, kasowymi-transakcje na rynku SPOT).

Rodzaje instrumentów pochodnych: Forward (towarowe, walutowe, procentowe), Financial Futures (towarowe, walutowe, procentowe, indeksowe)

OPCJE: kasowe (walutowe, procentowe, indeksowe, akcyjne), terminowe na:(kontrakty, financial futures), opcje (kupna (call), sprzedaży (put), europejskie, amerykańskie)

SWAPY: towarowe, walutowe, procentowe, walutowo-procentowe

SWAPY oparte na: papierach wartościowych, standingu kredytowym, różnych indeksach np. indeksach akcji.

FORWARD-transakcja terminowa, np. towarami, walutami, przeprowadzana w celu uniknięcia ryzyka zmiany ceny towaru/kursu waluty, stopy procentowej, polegają one na do9starczeniu typowanych i sprzedawanych towarów, walut po upływie pewnego czasu, np. 30, 60, 90, 180 dni, ale po cenie/kursie uzgodnionym przez kontrahentów już w chwili zawierania transakcji (przed 30, 60, 90, 180 dniami). Transakcje te kończą się dostawą towaru, waluty (tzw. Forward rzeczywisty)-transakcje rzeczywiste lub rozliczeniem różnicy między ceną /kursem wynegocjonowanym (zawartym w kontrakcie) terminowym a ceną/kursem rozliczeniowym biorącym (SPOT). To drugie rozliczenie to tyransakcje nierzeczywiste-forward bez dostawy np. kupujemy 100 ton pszenicy (500 zł/tona*100tona=50000; 490-cena w czerwcu=10zł/1 tona w plecy)

FINANCIAL FUTURES-transakcje terminowe np. towarami, walutami, papierami wartościowymi czy indeksami kursów akcji, polegają one na zobowiązaniu się jednej strony do dostarczenia a drugiej strony do przyjęcia w ustalonym terminie określonej ilości wystandaryzowanych pakietów np. towarów, walut, papierów wartościowych po z góry określonym poziomie ceny towaru, kursu waluty, poziomu indeksu giełd, stopy % w chwili zawarcia transakcji. Rzadko dochodzi do rzeczywistej realizacji kontraktu (transakcje rzeczywiste bezwarunkowe) a dominuje rozliczenie gotówkowe-transakcje warunkowe czyli rozliczenie różnicy ceny terminowej (z kontraktu) i ceny SPOT w wyniku bieżącego poziomu kursu waluty, ceny....

OPCJA-kupujący opcje uzyskuje od sprzedającego opcję (czyli wystawcy opcji) prawo, za które płaci mi premię ale nie obowiązek do zakupu (opcja kupna-opcja call) albo sprzedaży (opcja sprzedaży- put) okre4ślonej ilości danego instrumentu finansowego w ciągu uzgodnionego czasu (opcja amerykańska) lub w uzgodnionym terminie (opcja europejska) po z góry ustalonej cenie tzw. Bazowej-cena terminowa z kontraktu np. kupujemy jedną opcje na zakup 100 akcji (1 akcja-100zł), 30 czerwca kupujemy 100 akcji po cenie np. 49 zł (50*100=5000) premia=10%=50zł

SWAP-indywidualnie negocjowany kontrakt tzw. Kontrakt „zmiany długów” pomiędzy 2 stronami, które zobowiązują się do wymieniania operacji kredytowych lub kapitału i odsetek (SWAP procentowy) albo wymiany walut (SWAP walutowy)

Rynek terminowy w Polsce:

• Giełda papierów wartościowych w Polsce -> Instrumenty pochodne (financial futures, opcje, waranty) sa, papiery wartościowe, indeksy akcji, kursy walut obcych, stopy % ->banki (kontrakty swapowe, financial futures, opcyjne)

• Centralna Tabela Ofert -> waranty na akcje, indeksy akcji ->giełdy towarowe (warszawska) financial futures i opcje na towary rolne

Funkcje instrumentów:

• zabezpieczająca (HEDING) wykorzystują ja gracze rynkowi, chcący zabezpieczyć swe zajmowane pozycje (pozycja długa-pozycja kupującego, krótka-sprzedającego) przed niekorzystnymi zmianami cen. W celu zabezpieczenia się inwestor powinien zająć pozycję w kontraktach Futures równą co do wartości, lecz przeciwna w stosunku do pozycji na rynku kasowym

• spekulacyjna-dla osiągnięcia zysku na zmianie cen kontraktu inwestorzy kupują kontrakty licząc na wzrost kursu i sprzedają kontrakty licząc na spadek kursu. Spekulanci zapewniają niezbędną plynność na rynku. Ich nieobecność powodowałaby, że cena zabezpieczenia (wymagana przez zabezpieczających swoje pozycje) była by bardzo wysoka

• arbitrażowa-dla osiągnięcia zysku przy wykorzystaniu różnicy cenowej między poszczególnymi rynkami lub/i giełdami:

• np. futures-futures, osiąganie zysków z wykorzystaniem zmian różnic w cenach kontraktów futures na poszczególnych giełdach lub w cenach kontraktów futures na podobne produkty

• kosowo-terminowy-polega na nabyciu instrumentu bazowego i sprzedaniu kontraktu futures na ten instrument

Rozliczanie transakcji terminowych na rynku publicznym prowadzi Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW). W rozliczeniach bieże też udział Izba Rozrachunkowa Instrumentów Pochodnych, której podstawowym zadanie jest zachowanie i redukcja ryzyka rozliczeniowego oraz dokonywanie bieżacych rozrachunków wynikających z codziennej zmiany otwartych pozycji na rynku terminowym. Aby zapewnić bezpieczeństwo i sprawność rozliczenia transakcji terminowych stworzono system, do którego należą:

• Fundusz Rozliczeniowy Rynku Terminowego

• depozyty zabezpieczające

• depozyty rozliczeniowe

WARRANT (2 znaczenia):

• jest to cześć dowodu składowego wydanego przez dom składowy/przedsiębiorstwo składane na dowód złożenia towaru w domu składowym. Jeżeli wystawiono dowód składowy w celu ustanowienia na składowym towarze prawa zastawu to należy wręczyć wierzycielowi indosowany na niego warrant, który może też być przyjęty przez bank jakow zabezpieczenie kredytu np. kredytu lombardowego

• zgodnie z regulaminem Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie warrantem jest prawo przysługujące nabywcy warrantu wobec emitenta warrantu do:

• nabycia akcji przyszłych emisji tego emitenta po z góry określonej cenie-warrant subskrypcyjny

• żądanie zapłaty w ustalonym terminie różnicy miedzy ceną wykonania a ceną rynkową instrumentu bazowego-warrant opcyjny (albo dostawy instrumentu bazowego)

SEJURYTYZACJA-jest to przekształcenie wierzytelności (należności pieniężnej) najczęściej wynikającą z umowy pożyczki, umowy kredytowej, umowy dostawy towaru, papierów wartościowych, których wykup jest zabezpieczony przez owe wierzytelności. Z unktu widzenia bankiera sekurytyzacja jest transakcją, w której przyszłe dochody są grupowane i zamieniane na papiery wartościowe np. obligacje, euroobligacje czy też krótkoterminowy papier dłużny np., bony komercyjne. Emitowany papier wartościowy jest puszczany w obieg w sposób publiczny lub niepubliczny.

Z punktu widzenia wierzyciela oznacza alternatywne źródło pozyskania kapitału czyli możliwości wcześniejszego odzyskania wierzytelności.

Z punktu inwestora jest możliwością zainwestowania pieniędzy w instrumenty o dużej płynności.

SPV - spółka specjalnego przeznaczenia

1. wierzyciel sprzedaje swoje należności pochodzące np. od ZOZów specjalnej firmie, która przeprowadza sekurytyzacje.

2. specjalna firma niewindykuje (nie ściąga) od razu skupionych wymaganych i bezspornych wierzytelności lecz występuje z ofertą kompleksowej ich restrukturyzacji.

3. specjalna firma proponuje dłużnikowi zawarcie porozumienia w sprawie spłaty długu.

4. specjalna firma składa skupione długi w banku, czyli składa depozyt i motrzymuje od tego depozytu prowizje. Specjalna firma zakłada spółkę SPV, której to kapitały są skupione należności.

5. spółka SPV emituje obligacje zabezpieczone na tych należnościach. Obligacje np. 2 letnie sprzedawane są inwestorom w tym przypadku ofercie niepublicznej.

6. dłużnicy spłacają w uzgodnionych ratach (zgodnie z terminem wykupu obligacji i wypłacanym oprocentowaniem). Dłużnik przekazuje pieniądze do SPV, o konkretnie SPV wykupuje obligacje i płaci oprocentowanie.

2

ZARZĄDZANIE

POLITYKA

STRATEGIA

PLANOWANIE

Dłużnik odbiorca

wierzyciel

Bank dłużnika

Bank wierzyciela dostawcy

KOWALSKI

PIOTROWSKI

WIŚNIEWSKI

NOWAK

TRASANT dłużnik, wystawca czeku

REMITENT wierzyciel

TRASAT Bank trasanta -dłużnika

BANK REMITENTA

Dochód, zatrudnienie, ceny

Wybory (decyzje) fiskalne z punktu widzenia podmiotu czynnego i biernego polityki fiskalnej

Dobra publiczne

Dobra społeczne

Obciążenia fiskalne i parafiskalne

I opłaty

II podatki

III cła

IV składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

Finansowanie z funduszy ogólnych (z budżetu) lub z funduszy celowych (parabudżetowych)

Dochody publiczne

Wydatki publiczne

Finansowanie deficytu

Model gospodarki narodowej (zamknięta, otwarta, mieszana)

Polityka pieniężna

Podmioty zarządzające środkami finansowymi powierzonymi im przez osoby trzecie

Fundusze gwarancyjne

Bankowy Fundusz Gwarancyjny

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

Pośrednicy finansowi

ubezpieczeniowi (brokerzy)

domy maklerskie

doradcy inwestycyjni

maklerzy

firmy:

• factoringowe

• forfaitingowe

• leasingowe

kantory walutowe

RYNEK PIENIĘŻNY

• krótkoterminowe lokaty bankowe

• bony skarbowe

• bony pieniężne

• bony komercyjne

• bony komunalne

• certyfikaty depozytowe

• weksle i czeki

RYNEK KAPITAŁOWY

• średnioterminowe lokaty bankowe

• długoterminowe lokaty bankowe

• akcje

• obligacje

• listy zastawne

• certyfikaty inwestycyjne

RYNEK TERMINOWY

Dotyczy instrumentów rynku:

Kapitałowego, kredytowego, walutowego, towarowego

• transakcje forward

• kontrakty financial futures

• opcje

• warrant opcyjny

• swapy

RYNEK KREDYTOWY

Kredyty:

• krótkoterminowe

• średnioterminowe

• długoterminowe

Dla:

• ludności

• przedsiębiorstw

• instytucji finansowych jednostek SFP

Bieżące i inwestycyjne

RYNEK WALUTOWY: waluty i instrumenty pochodne

Wierzyciel

Specjalna firma

Dłużnik

Sponsor SPV

Inwestorzy

Obligacje

1

2

3

4

6

5

---