MSG - wykłady

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze - część ekonomii zajmująca się transakcjami gospodarki międzynarodowej.

Podział:

• Handel międzynarodowy - ujęcie mikroekonomiczne

• Finanse międzynarodowe - ujęcie makroekonomiczne

Nauka młoda - w okresie międzywojennym się wyłoniła z ekonomii, w Polsce od lat 60.

Przyczyna: granice państw:

• Różne waluty ( koszty z tym związane i ryzyko związane ze zmianą kursu), ale są wyjątki, w handlu międzynarodowym. ( strefa euro, dolaryzacja - rezygnacja z własnej waluty na rzecz dolara i np. Salwador, Ekwador, Panama)

• Każdy kraj prowadzi własną politykę handlową, jest egzekwowana na granicy dotyczącej towarów importowanych (np. cła, limity ilościowe)

• Własne przepisy prawne regulujące działalność gospodarczą - podmioty zagraniczne muszą się dostosować, by prowadzić działalność, związane z tym koszty.

• Odrębna polityka makroekonomiczna - różne kraje w różnych fazach cyklu koniunkturalnego, różne otoczenie makroekonomiczne, gdy podmioty działają też poza granicami, konieczne jest dostosowanie

• Specyfika rynku - odrębność kultury, języka, tradycji, ale też standardy techniczne - np. napięcie prądu, specyfika miar - dostosowanie powoduje koszty.

GOSPODARKA ŚWIATOWA - POWSTANIE, ROZWÓJ, GLOBALIZACJA

Gospodarka światowa - różnorodność organizmów, instytucji zajmujących się bezpośrednio lub pośrednio działalnością gospodarczą połączonych powiązaniami gospodarczymi przez sieć międzynarodowych stosunków ekonomicznych.

Elementy składowe gospodarki światowej - podmioty:

1. Przedsiębiorstwa krajowe - te które utrzymują powiązania gospodarcze z zagranicą

2. Przedsiębiorstwa międzynarodowe( korporacje transnarodowe) - produkcja za granicą przez filie, oddziały.

3. Gospodarki narodowe w raz z instytucją państwa - ono określa prawa, charakter działalności

4. Międzynarodowe (regionalne) ugrupowania integracyjne - bloki państw powiązanych umowami, pakty

5. Międzynarodowe organizację gospodarcze - pośrednia działalność gospodarcza

Gospodarka światowa:

- historyczna - nie istniała zawsze, powstała gdy rozwinęły się jej elementy składowe: państwa, organizacje, gdy zaczęły zawierać transakcje - kapitalizm, przełom 18-19 wieku

- dynamiczna - ciągłe zmiany, zanikanie, powstawanie, przeobrażanie.

GENEZA:

1) Rozwój powiązań gospodarczych w Starożytności (3500 p.n.e. - 500 n.e.) i średniowieczu (500 -1500)

• Społeczny podział pracy i wymiana międzynarodowa

• Lokalny nieregularny, przypadkowy charakter wymiany

• Dominacja w wymianie dóbr luksusowych - ale też wyjątkowo drewno, sól itp.

• Mała skala obrotów ( brak szybkich i bezpiecznych środków transportu) - wymiana lokalna

2) Budowanie rynku światowego (16-18 w.)

• Rozwój manufaktur, podziału pracy, specjalizacji produkcji = rozszerzanie skali wymiany (powszechnej konsumpcji)

• Wielkie odkrycia geograficzne rozszerzenie zasięgu wymiany

• Handel nabiera cech trwałości i regularności

3) Powstanie gospodarki światowej (19 w.)

• Rewolucja przemysłowa18/19w. przekształcenie się SPP w MPP, powstanie rynku światowego, gospodarka światowa - łatwiejszy transport

SPP - społeczny podział pracy

MPP - międzynarodowy podział pracy - jest rozwiniętą formą SPP dokonującego się między podmiotami gospodarczymi różnych krajów i wykazującym trwałe zainteresowanie rozwojem produkcji pod kątem potrzeb obrotu międzynarodowego.

• Ukształtowanie się tradycyjnego MPP (specjalizacja krajów Europy zachodniej w produkcji przemysłowej i krajów zamorskich w produkcji surowcowo - rolnej )

Czynniki kształtujące MPP:

• Rewolucja przemysłowa 18/19w.

• Rozwój systemu kolonialnego - uzależnił politycznie kraje kolonialne, nie mogły same podejmować decyzji o rozwoju gospodarczym

• Wywóz kapitału z krajów uprzemysłowionych do krajów surowcowo - rolniczych - też inwestycje w infrastrukturę, konieczna do rozwoju handlu reszta dziedzin gospodarki w tych krajach nie byłe rozwijana - MONOKULTURA

• Migracja ludności z krajów uprzemysłowionych do kolonii - przemysłowcy, bezrolni, tam znajdowali zatrudnienie

• Polityka handlowa państw uprzemysłowionych - PROTEKCJONIZM; metropolie nakład. wysokie cła na towary importowane do kolonii z innych państw niż metropolii.

CECHY TRADYCYJNEJ GOSPODARKI ŚWIATOWEJ (1870 - 1914)

• dwubiegunowa struktura, asymetria w poziomie rozwoju gospodarek między krajami uprzemysłowionymi a surowcowo - rolniczymi

• międzygałęziowa specjalizacja produkcji i handel międzygałęziowy, oparty na wymianie wyrobów potowych (nie części, podzespoły)

• nierównorzędna (nieekwiwalentna )wymiana między krajami uprzemysłowionymi a surowcowo - rolniczymi (niekorzystne)

• przedsiębiorstwa narodowe i gospodarki narodowe - główną formą powiązań gospodarczych

• monokulturowa struktura gospodarki krajów surowcowo -rolniczych i monoeksport (uzależnia to te gospodarki od stosunków z zagranicą)

Przyczyny upadku tradycyjnej i powstania współczesnej gospodarki światowej:

• polityczne i gospodarcze skutki wojen światowych i rewolucji w Rosji - zmiany układu sił gospodarczych w świecie, w miejsce Europy Zachodniej dominacje zdobywa USA, w Rosji - komunizm

• skutki wielkiego kryzysu 1929 - 1933 i załamanie międzynarodowego systemu walutowego opartego na złocie; spadek popytu na surowce, ich cen, gorsza sytuacja w tych krajach; ale spada tez eksport krajów uprzemysłowionych i wprowadzono protekcjonizm, zamykanie się gospodarek

• powstanie państw socjalistycznych, ich współzawodnictwo ekonomiczne, ideologiczne, militarne a Zachodem i upadek komunizmu (bloku) w Europie - konieczność odbudowy stosunków z Zachodem i powstanie struktury organizacji ułatwiającej międzynarodową wspólną prace gospodarczą (MFW i GATT)

• zmiany w układzie sił w grupie krajów wysokorozwiniętych (1950 - 1970) i powstanie w ich obrębie nowych ośrodków dominacji - Japonia

• rozpad systemu kolonialnego i emancypacja krajów zależnych

• rewolucja naukowo - techniczna końca XX w. związana z zastosowaniem nowych technologii informacyjnych (informatyczne, komunikacyjne), biotechnologii, energetycznych, kosmicznych, materiałowych.

CECHY WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARKI ŚWIATOWEJ

• struktura wielobiegunowa, wzrost dysproporcji rozwojowych TRIADA (Roinada - USA; Europa Zachodnia; Japonia) dominacja, kraje rozwijające się - grupa bardzo zróżnicowana, różnice te pogłębiają się np. PKB per capita

• wzrost roli specjalizacji wewnątrzgałęziowych i handlu wewnątrzgałęziowego w MPP - dominacja w handlu - kraje wysokorozwinięte, handel ten uzależnia kraje nawzajem

• różnicowanie się podmiotów gospodarki światowej i form powiązań gospodarczych - współpraca technologiczna, wymiana informacji, przepływ finansowy itd.

• wzrost skali umiędzynarodowienia działalności gospodarczej przejawiający się w poszerzeniu, pogłębieniu, intensyfikacji powiązań gospodarczych

• nasilenie się procesów integracyjnych i globalizacyjnych w gospodarce światowej oraz wzrost współzależności ekonomicznej między krajami

ETAPY UMIĘDZYNARODAWIANIA SIĘ GOSPODARKI ŚWIATOWEJ

1. internacjonalizacja - rozwijanie międzynarodowych powiązań gospodarczych (głównie handlowych i kapitałowych) między względnie niezależnymi gospodarkami oraz przedsiębiorstwami międzynarodowymi

2. integracja regionalna (lub globalna, czyli globalizacja) - łączenie gospodarek narodowych w jednolity organizm gospodarczy w wyniku intensyfikacji ich powiązań gospodarczych, prowadzonych do zmian w strukturach gospodarczych integrujących się krajów

3. globalizacja - długofalowy proces integrowania się gospodarek, sektorów rynków i przedsiębiorstw w skali ogólnoświatowej, dzięki rozszerzaniu oraz intensyfikowaniu się ponadgranicznych powiązań handlowych, prowadzący do coraz silniejszych współzależności w gospodarce światowej

CECHY GLOBALIZACJI

• integracja - scalanie gospodarek narodowych w skali ogólnoświatowej przez coraz bardziej intensywne powiązania handlowe, inwestycyjno - produkcyjne i kooperacyjne

• wielopoziomowość - na poziomach gospodarki światowej, gałęzi gospodarki, rynków, przedsiębiorstw

• międzynarodowa współzależność

• związek z postępem nauki, techniki, organizacji

• kompresja czasu i przestrzeni

• dialektyczny charakter

PRZYCZYNY WSPÓŁCZESNEJ GLOBALIZACJI GOSPODARKI ŚWIATOWEJ

• rewolucja informatyczna (końca XXw.) - nowoczesne środki transportu, komunikacji

• deregulacja gospodarek, liberalizacja rynków finansowych i handlu międzynarodowego (WTO)

• działalność korporacji transportowych (KTN), które przemieszczają za granicę olbrzymią część towarów, kapitału i technologii

• upadek systemu komunistycznego i gospodarki centralnie planowanej w krajach Europy Środkowo - Wschodniej i byłego ZSRR w końcu lat 80 oraz zapoczątkowanie budowy gospodarki rynkowej w Chinach

GLOBALIZACJA A INTEGRACJA REGIONALNA

Globalizacja	Integracja
Procesy głównie żywiołowe wynikające z działania sił rynkowych	Procesy świadomie kształtowane i nadzorowane przez państwo tworzące ugrupowanie oraz wspólne instytucje
Brak celów integracyjnych o zasięgu ogólnoświatowym	Wyznaczone cele integracyjne poszerzone w miarę przechodzenia od stadium sfery wolnego handlu przez unię celną i wspólny rynek aż do unii gospodarczej i monetarnej
Brak swobodnego przepływu siły roboczej w skali ogólnoświatowej	Od stadium wspólnego rynku swobody przepływu siły roboczej
Ograniczenie sfery decyzji państw narodowych pod wpływem rosnącej roli KTN, mających często interesy rozwijające się z interesami państw narodowych	Dobrowolne ograniczenie suwerenności państw w drodze cedowania części ich kompetencji własnej na rzecz wspólnych instytucji, które mogą z większą skutecznością nie poszczególne państwa

TEORIE HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

Odpowiadają na pytanie:

• dlaczego państwa ze sobą handlują

• jakie są kierunki i dlaczego

• jak ustalają się ceny

Pierwsze teorie handlu min. zostały stworzone w 18w. Smith, Ricardo, powstały na krytyki merkantylistów

Merkantylizm (1500 - 1700):

• siła gospodarcza, polityczna i militarna kraju zależy od ilości zgromadzenia kruszców (złota i srebra)

• handel międzynarodowy prowadzi do wzrostu bogactwa jeśli eksport przewyższa import (bilans handlowy dodatni)

• handel międzynarodowy jest korzystny dla wszystkich krajów (jest grą o sumie zero)

• rządy powinny prowadzić protekcjonistyczną politykę handlową polegającą na wspieraniu eksportu i ograniczaniu importu

• podstawowym czynnikiem produkcji jest siła robocza wartość towarów umieszczona jest nakładem pracy potrzebnych do ich wytworzenia („Latour theory of value”)

TEORIA PRZEWAG ABSOLUTNYCH ADAM SMITH „THE WEALTM OF NATIONS” 1776 R.

• źródłem bogactwa narodów jest obfitość dóbr I usług, międzynarodowa specjalizacja produkcji I podział pracy umożliwiają wzrost wydajności i dobrobytu narodów

• kryterium wyboru specjalizacji produkcji są absolutne różnice w kosztach wytwarzania towarów między krajami

• handel międzynarodowy jest korzystny dla wszystkich krajów (jest grą o sumie dodatniej)

• wolna konkurencja i wolny handel zapewniają osiągnięcie największych korzyści z rozwoju specjalizacji i wymiany

• siła robocza jest podstawowym czynnikiem produkcji, a wartość towarów odzwierciedla koszty pracy do ich wytworzenia

Model A. Smitha

	Polska	Francja
Rolnictwo Przemysł	5 8	9 6

liczba godzin pracy do wytworzenia jednostki towaru

Polska ma absolutną przewagę w rolnictwie

Francja ma absolutną przewagę w przemyśle

Zmiany wielkości produkcji	Rolnictwo	Przemysł
Polska Francja	+1 jednostka - 6/9	- 5/8 +1 jednostka
Korzyści ogółem	+ 3/9 = 1/3	+3/8

Polska zwiększa produkcje towarów rolnych o jednostkę.

Francja zwiększa produkcję przemysł. o jednostkę

Model D- Ricardo (1817r.)

	Polska	Francja
Rolnictwo Przemysł	9 10	8 6

Liczba godzin pracy

Francja ma absolutną przewagę w produkcji obu dóbr.

	Koszt alternatywny w rolnictwie	Koszt alternatywny w przemyśle
Polska	9/10	10/9
Francja	8/6	6/8

Polska : 9/10 -koszt alternatywny w rolnictwie dla Polski jest niższy

Polska ma przewagę komparatywną w rolnictwie

Francja ma przewagę komparatywną w przemyśle

Zmiany wielkości produkcji	Rolnictwo	Przemysł
Polska Francja	+1 - 6/8	- 9/10 +1
Korzyści ogółem	+ ¼	+ 1/10

W warunkach wolnej konkurencji relatywne ceny towarów odzwierciedlają alternatywne koszty produkcji.

Autarkia:

Wolny handel:

=
-- prawo jednej ceny

Jaka będzie relatywna cena równowagi w handlu?

Można wyznaczyć prawice opłacalności wolnego handlu:

0,9 < E< 8/6 np. E=1

relatywna cena równowagi w handlu jest wyznaczona przez relatywne ceny towarów w obu krajach autarkii.

Towary różnią się relatywną intensywnością czynników produkcji zużytych do ich wytworzenia.

Towar X jest kapitałochłonnym (relatywnie), A Y jest relatywnie pracochłonny.

(występuje tu też zależność o jednolitej technologii w obu krajkach)

Koszty alternatywne nie są już stałe, ale rosnące.

Krzywa możliwości produkcyjnych o rosnących alternatywnych kosztach produkcji

Kraj A będzie więcej wytwarzał (relatywnie) towaru X

Kraj A Kraj B

• kraj A ma przewagę komparatywną w produkcji X, a kraj B ma przewagę komparatywną w produkcji Y

• Kraj A ma niższy niż kraj B koszt alternatywny w produkcji X

• Relatywna cena towaru X jest niższa w kraju A niż w B.

Wzrost, rozwój, dobrobyt (referat)

• PKB

• PNB

• DN

• wielkość produktu PKB przypadająca na mieszkańca

Wady PKB (makro)

Lata 90 -te - przewaga USA (40% udziału w PKB)

Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) - agenta ONZ, pomaga krajom w rozwoju własnym.

Wskaźnik rozwoju społecznego(HDI):

• strefa zdrowia (wskaźnik przeciętnej długości życia)

• strefa edukacji (wskaźnik analfabetyzmu, wskaźnik skolaryzacji )

• dochód na osobę (PKB per capita)

Granice opłacalnego handlu - określone przez relacje wymienne towarów w warunkach autarkii (tj. nachylenie krzywych możliwości produkcyjnych)

Który kraj bardziej skorzysta, zależy gdzie będzie leżeć krzywa ceny i od czego to zależy?

Podział korzyści z handlu prawo wzajemnego popytu (J.S. Mill):

relacje wymienne handlu zależy od relatywnej siły popytu zgłaszanego przez kraje. Relacja ta zbliża się do stosunku wymiennego kraju którego popyt na dobro importowane jest relatywnie wyższy, w wyniku czego kraj ten osiąga mniejsze korzyści z wymiany niż jego partner handlowy o stosunkowo mniejszym popycie na dobro importowane.

Relacja wymienna ukształtuje się blisko linii 0,9 popyt w Polsce będzie znacznie przewyższał francuski.

Jeśli wymiana handlowa występuje między krajami o różnej wielkości, to większe korzyści osiąga kraj mniejszy, zgłaszający mniejszy popyt.

Czym spowodowane te różnice w kosztach produkcji klasycy nie wyjaśnili. Zajęli się tym neoklasycy - dwaj ekonomiści stworzyli własną teorię handlu.

MODEL HECKSCHERA - OHLINA

Założenia:

• 2 kraje: A i B

• 2 towary: X i Y

• 2 czynniki produkcji: praca (L) i kapitał (K)

Kraje różnią się relatywnym wyposażeniem czynników produkcji. Gdyby relacje były takie same, koszty byłyby też takie same, ale:

Kraj A jest relatywnie obfity w kapitał, kraj B w pracę.

Warunki wolnego handlu

Klasycy zakładali, że kraje podejmują pełną specjalizację produkcji ( to w czym jest przewaga komparatywna)

DOCZYTAĆ W PODRĘCZNIKU!!!!

Trójkąty handlu są identyczne, oba kraje na wymianie korzystają, choć w różnym stopniu.

J.S. Mill do tego modelu wprowadził POPYT podział korzyści z Handlu.

Po jakiej cenie wymiany między Polską a Francją będzie korzystna. Relatywna cena równowagi w handlu wyznaczona jest przez relatywne ceny towarów w obu krajach w Autarkii (gospodarki zamkniętej)

Dla Polski będzie korzystnie, gdy E>0,9. Francja będzie zainteresowana , gdy E<8/6

Podział korzyści z wymiany:

Kraj osiąga tym wyższe korzyści z wymiany im relatywna cena w handlu jest bliższa relatywnej cenie rynku wewnętrznego drugiego kraju przed rozpoczęciem wymiany.

Dla Polski tym korzystniejsza wymiana im cena bliższa 8/6 dla Francji gdy im bliższa 0.9.

Model Ricarda w ujęciu geometrycznym.

DOCZYTAĆ W PODRĘCZNIKU!!!!

Równowaga w gospodarce zamkniętej

Wniosek z modelu:

I. Twierdzenie HECKSCHERA - OHLINA

Mówi o źródłach przewag komparatywnych, jakie powinny być kierunki handlu (co eksportować, co importować)

- przyczyny przewag komparatywnych: różnice w relatywnym wyposażeniu krajów w czynniki produkcji

- kierunki handlu: kraj będzie się specjalizował w produkcji i eksportował te towary, do wytworzenia których zużywa się relatywnie dużo czynnika produkcji w tym kraju relatywnie obfitego, a więc i taniego, a importował towary, których produkcja wymaga relatywnie dużo czynnika produkcji w tym kraju względnie rzadkiego, a więc droższego.

II. Twierdzenie o Wyrównaniu się cen czynników produkcji (H-O-S) P. Samuelson

Jeżeli spełnione są wszystkie założenia modelu H-O, to w warunkach wolnego handlu wymiana międzynarodowa prowadzi do wyrównania się cen czynników produkcji między krajami.

Założenia:

• cena pracy: płacy (W)

cena kapitału : stopa procentowa / zysku (R)

III. Twierdzenie Stolpera - Samuelsona (1941)

W jaki sposób wolny handel wpływa na dochody czynników produkcji.

Wolny handel międzynarodowy prowadzi do wzrostów dochodów właścicieli czynnika obfitego oraz spadku dochodów właścicieli czynnika rzadkiego.

W kraju A: R_A↑ w kraju B: W_B ↑ (czynniki obfite)

W kraju A: W_A ↓ , w kraju B: R_B ↓(czynniki rzadkie)

Czynniki obfite zyskują na wolnym handlu (rosną ich dochody) a czynniki rzadkie tracą (ich dochody maleją)

IV. Twierdzenie Rybczyńskiego (1955)

Twierdzenie to dynamizuje model.

Założenie: wzrastają zasoby pracy w kraju A.

W warunkach nie zmienionych relacji cen na rynku światowym wzrost zasobów wyłącznie jednego czynnika produkcji prowadzi do wzrostu produkcji dobra zużywającego głównie ten czynnik oraz zmniejszania produkcji dobra zużywającego głównie ten czynnik, którego zasoby nie zmieniają się.

To twierdzenie pozwala wyjaśnić powstanie „ Choroby holenderskiej”. Gdy dokonuje się odkrycia ważnego surowca strategicznego następuje szybki rozwój górnictwa, rosną płace, przyciąga to kapitał z innych branż (tracą na konkurencyjności przemysł przetwórcze). Górnictwo wysysa kapitał i prace i rosną ich ceny i płace.

(w Polsce w latach 70 - górnictwo siarki)

(SZERZEJ O MODELACH DOCZYTAĆ W PODRĘCZNIKU!!!)

POLITYKA HANDLOWA

Zagraniczna polityka handlowa - część ogólnej polityki ekonomicznej, ma na celu oddziaływanie na wielkość i strukturę wymiany towarowej kraju z zagranicą. Jest realizowane przy pomocy narzędzi, środków: taryfowych i pozataryfowych, czyli cła i inne.

Rodzaje polityki handlowej:

• wolnego handlu - brak ograniczeń co do eksportu i importu

• protekcjonizm - wzrost ingerencji państwa, głównie ograniczenie importu.

• mieszana

Do końca lat 70 XX w. protekcjonizm, od lat 80 - liberalizacja, dominuje wolny handel.

Najczęściej polityka mieszana. Polityka zależy od koniunktury, jeśli dobra, czyli rośnie produkcja, zatrudnienie to bardziej wolny handel i odwrotnie - to ochrona ze strony rządu przed zagraniczną konkurencją to bardziej protekcjonizm.

Rządy powinny stosować politykę dostosowaną do sytuacji ekonomicznej tyle wolnego handlu ile możliwe, ile protekcjonizmu ile konieczne (REGUŁKA EKONOMICZNA). Protekcjonizm może umożliwić rozwój produkcji rolniczej.

ŚRODKI POLITYKI HANDLOWEJ

1. taryfowe - czyli cła - opłata nakładana na towary przekraczające granicę celną państwa

Rodzaj ceł:

1. Wg. sposobu ustalania ceł:

• od wartości (ad ralorem) - % od ceny dewizowej towaru, czyli ceny w handlu, może mieć różną wartość w zależności od zmian cen towarów; ta ochrona zmienia się

• od ilości - stała kwota od jednostki towaru, zmiany cen nie odgrywają roli

• kombinowana (od wartości lub ilości) - tak lub tak; równolegle lub alternatywnie

II. Wg kierunku ruchu towarów:

• importowe - najczęściej

• eksportowe - czasami (gdy deficyt środków na rynku wewnętrznym) (nie wywozić towarów deficytowych; w krajach rozwijających się jako substytut podatków, wpływy podatkowe są tu bardzo niskie)

• tranzytowe - przewożone przez kraj,

III. Wg funkcji ceł ( do ceł importowych)

• ochronne - chroni rynek wewnętrzny, krajowych producentów, przynosi wpływy do budżetu

• fiskalne

IV. Wg wysokości stawki ceł ( do ceł ochronnych)

• minimalne (konwencyjne) - pochodzą z krajów członkowskich Światowej Organizacji Handlu, klauzula

• maksymalne - stawki generalne, poza krajami członkowskimi

V. Wg sposobu traktowania partnerów handlowych

• preferencyjne - niższe niż min, porozumienia o wolnym handlu czy Unii Celnej

• dyskryminacyjne - wyższe od max. dzielimy na:

1. wyrównawcze - w celu neutralizacji efektu ekonomicznego subsydiów eksportowych. Subsydiowanie powoduje, że eksport za granicę może być sprzedane po niższej cenie.

2. antydumpingowe - neutralizacja politycznego efektu polityki antydumpingowej - Dumping i sprzedaż za granicą po cenie niższej niż konkurencja, cło to ma wyrównać różnice między cenami.

• retorsyjne odwrotowe - za utrudnienia jakie napotyka eksport na rynku partnera handlowego; powinno być autoryzowane przez Światową Organizację Handlu.

VI. Wg sposobu podejmowania decyzji:

• autonomiczne - bez porozumienia z partnerami handlowymi podejmowana decyzja przez dany kraj

• umowne - częściej stosowane w porozumieniu z partnerem

FUNKCJE:

1) ochronna - cło nakładane na towary, chroni krajowych producentów przed zagraniczną konkurencją.

OCHRONA CELNA, NOMINALNA I EFEKTYWNA (RZECZYWISTA)

Nominalna stawka celna - czy daje rzeczywistą ochronę krajowym producentom.

Nominalna stawka nie jest wystarczającą informacją, gdyż nie wiedomo nic produktach pośrednich (cła na nie nakładane.)

Przykład:

• wolny handel

• krajowa cena sprzedaży TV = $500 (= cenie światowej)

• importowane nakłady = $300

• w wolnym handlu krajowa wartość dodana (V_o) = $200

• rząd nakłada cło nominalne na TV = 10%

• Cena TV importowanego = $550

• krajowi producenci też podnoszą ceny =$550

• importowane nakłady $300

• krajowa wartość dodana V₁ = $250 (wzrosną o $50 w stosunku do V₀)

Efektywna stopa protekcji (ERP) - o ile krajowe czynniki produkcji mogą zwiększyć swe dochody po wprowadzaniu cła

ERP = $50 / $200 = 0,25 = 25%

Efektywna stopa celna - większa informacja

• rząd wprowadza cło na importowane nakłady 5% - cena importowanych nakładów 315$

• cena importowanego TV = 550$

• V₁ = 550$ - 315$ = 235$

• ERP = 35$/200$ = 0,175 = 17,5%

Cło na importowane nakłady obniża ERP z 25% do 17,5%, gdy by zwiększać cło na imp. nakłady (przy stawce nominalnej na TV 10%) to ERP będzie spadać, może być też ujemne, co oznacza, że producenci krajowi w ogóle nie są chronienie przez cło, produkcja TV się nie opłaca.

Aby ERP było dodatnie rządy stosują niskie cła na materiały do produkcji, a wysokie na produkty gotowe (eskalacja ceł)




t_f - cło nominalne na dobro finalne

t_i - cło na importowane nakłady

a - udział importowanych nakładów w wartości dobra finalnego w warunkach wolnego handlu.

Nominalna stopa protekcji NRP - mierzona jest wysokością nominalnych stawek celnych, wyraża % zmiany ceny wyrobu finalnego pod wpływem wprowadzenia cła w stosunku do ceny tego wyrobu w warunkach wolnego handlu

Efektywna stopa protekcji ERP - wyraża stopień ochrony jaką struktura ceł w danym kraju (cła zakładane na surowce, materiały wykorzystywane do produkcji wyrobu finalnego) zapewnia krajowym producentom wyrobów gotowych.

NARZĘDZIA POZATARYFOWE

Cła	Narzędzia pozataryfowe
Wpływają na wymianę z zagranicą za pośrednictwem mechanizmu cenowego	Pozataryfowy mechanizm cenowy zbliżony do cła. Pozataryfowe ograniczenia administracyjne bezpośrednio ograniczające wielkość obrotów towarowych z zagranicą
Zgodne z zasadami funkcjonowania gospodarki rynkowej	Nie zgodne z zasadami funkcjonowania gospodarki rynkowej
Powszechne	Selektywne ( i dyskryminacyjne)
Jawne	Dyskretne
Wprowadzane decyzją władzy ustawodawczej	Wprowadzane decyzją władzy wykonawczej
Autonomia krajów w zakresie ceł ograniczona porozumieniami międzynarodowymi	Stosowane jako bariery wewnętrzne
Malejąca skuteczność co do ochrony rynku krajowego (cła ulegają redukcji)	Duża skuteczność

BARIERY PAROTARYFOWE

• opłaty wyrównawcze

• opłaty fiskalne

• opłaty specjalne

• podatki importowe

• podwyższanie podstawy wymiaru cła

• depozyty importowe

• normy (techniczne i sanitarne)

• kontyngenty taryfowe

• subsydia

Najważniejsze bariery pozataryfowe:

• zakazy importu i eksportu

• ograniczenia ilościowe

• licencje importowe i eksportowe

• dobrowolne ograniczania eksportowe

• umowy o dobrowolnym ograniczaniu eksportu

• ograniczania dewizowe

• zakupy rządowe

• przepisy domieszkowe

• reguły pochodzenia

• minimalne wymogi eksportowe

Opłaty wyrównawcze - są różnicą między niższą ceną towaru importowanego a wyższą ustaloną i gwarantowana przez państwo cenę wewnętrzną towaru produkowanego w kraju.

• zmienność

• incydencja celna nieskuteczna

• duża skuteczność ochrony produkcji krajowej

• od 1995 r. zastąpione przez ekwiwalent celny w handlu z krajami członkami WTO

Ograniczenia ilościowe importu - w skrajnym przypadku możemy mieć do czynienia z zakazem importu czyli embargiem. Ustalona przez rząd wielkość (wolumen) importu określonego towaru która nie może być przekroczona w okresie roku kontyngent importowy. Takie kontyngenty mogą być ustalone globalnie (nie rozróżnia krajów, import na zasadzie pierwszeństwa) lub bilateralnie (kontyngent jest rozdzielany poprzez licencje importowe najczęściej rozdzielane na zasadzie proporcji w produkcji, są bardziej elastyczne).

W większości krajów licencje są przyznawane za darmo, ale np. w Austrii sprzedaje się licencje na aukcjach.

Kontyngent ilościowy jest bardziej kosztowny niż cło. Podobnie działa dobrowolne ograniczenie eksportu. Wtedy kraj eksportujący zarządza kontyngentem.

SUBSYDIA - oddziaływanie na cenę, są zarządzane przez państwo. To wszelka pomoc państwa, która ma na celu pomoc krajowym producentom (ulgi fiskalne, kredytowe, marketingowe- pośrednie lub bezpośrednie dopłaty. Celem jest zwiększenie kosztów działalności lub zwiększenie konkurencyjności)

Subsydia krajowe - bezpośrednie świadczenia pieniężne wypłacane przez rząd krajowym producentom w stosunku do wielkości produkcji.

Subsydium jest mniej kosztowne dla gospodarki, cło jest lepsze, gdy rządom zależy na zmniejszeniu importu.

Subsydium eksportowe - wypłacane do tej produkcji, która jest przedmiotem eksportu, w stosunku do wielkości eksportu.

Przed subsydiowaniem eksportu można się bronić nakładając cło wyrównawcze.

Dumping - podobne do subsydiowania eksportu, tyle że jest to stosowane przez firmy. Dumping polega na sprzedaży produktów za granice poniżej cen oferowanych w kraju eksportera lub w skrajnym przypadku poniżej kosztów własnych produkcji eksportu (uwzględniając koszty sprzedaży i zysk).

PRZYCZYNY I RODZAJE DUMPINGU:

1. trwały - polityka cenowa realizowana w sposób ciągly przez krajowych monopolistów mająca na celu maksymalizacje zysków dzięki sprzedaży towarów na rynku krajowym po cenie niższej niż na rynku zagranicznym. można po ustalać na długi okres czasu - rynki powinny być oddzielone np. kosztami transportu.

2. wyniszczający - polega na określonej sprzedaży towarów na rynku zagranicznym poniżej kosztów lub poniżej cen oferowanych przez producentów zagranicznych w celu wyeliminowania konkurencji

3. sporadyczny - polega na okazjonalnej sprzedaży towarów za granicą poniżej kosztów lub po cenach niższych niż na rynku krajowym w celu upłynnienia nadwyżek towarowych (wyprzedaż w sklepie)

Obrona przez dumpingiem: cło antydumpingowe nie wyższe niż marża dumpingowa ( najpierw trzeba udowodnić dumping, później marża o cło)

Polityka handlowa w interesie grup krajów i preferencyjne porozumienie handlowe PTAS - Preferemial Trade Aprecments np. Strefa wolnego handlu, unia celna - dotyczą określonej Grupy krajów.

SYSTEM HANDLOWY WTO ( w imieniu dużej wspólnoty międzynarodowej)

Geneza WTO.

Po II WŚ próby liberalizacji handlu światowego - nie udało się utworzyć takiej organizacji ( bo były duże ograniczenia eksportu i importu)

taka organizacja powstała (GATT) 30.10.1947 w Genewie. Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu; 23 kraje; obowiązywało do 15 kwietnia 1994 r.

Statut Międzynarodowej Organizacji Handlu tzw. Karta Hawańska podpisany jest przez 53 kraje, podpisano go na konferencji ONZ w 1948, ale nie ratyfikowała go odpowiednia ilość krajów.

WTO utworzone 15.4.1994 w Marrakeszu na mocy porozumienia końcowego Rundy Urugwajskiej i funkcjonuje od 01.01.1995.

CELE WTO / GATT

1. wielostronna liberalizacja handlu (znoszenie barier w handlu)

2. przeciwdziałanie dyskryminacji w stosunkach handlowych

Środki realizacji celów:

• stworzenie reguł postępowania w handlu międzynarodowym

• stworzenie warunków do stałych negocjacji między uczestnikami systemu

• nadzór nad przestrzeganiem tych reguł

Zasad GATT / WTO

1. Zasada niedyskryminacji - obowiązek równego traktowania wszystkich uczestników systemu oraz podmiotów krajowych i zagranicznych

• klauzula największego uprzywilejowania (KLU) - przyjmuje i koncesje przyznawane jednemu krajowi muszą być automatycznie przenoszone na wszystkie kraje systemu.

• klauzula narodowa (KN) ­- towary importowane powinny być traktowane na rynku krajowym nie gorzej niż podobne towary pochodzenia krajowego (np. podatki nie mogą być wyższe; dystrybucja, marketing)

Wyjątki od zasady niedyskryminacji :

• preferencje w handlu wzajemnym między byłymi koloniami i ich krajami macierzystymi

• preferencje w ramach stref wolnego handlu i unii celnych

• jednostronne ulgi celne udzielane krajom rozwijającym się przez kraje upowszechniane w ramach tzw. Powszechnego Systemu Referencji (GSP)

• ustępstwa w ramach tzw. małego ruchu granicznego

• Zasada wzajemności - równość korzyści i koncesji żaden kraj nie jest zobowiązany do udzielania innym koncesji bez uzyskania wzajemnych ustępstw od partnerów handlowych, wyjątek: o preferencje celne w ramach GSP (biedne kraje)

• Zasada związania stawek celnych - na podstawie tzw. klauzuli standstill - raz obniżona stawka celna w ramach przyznanych przez kraj koncesji pozostaje „zamrożona na tym poziomie i nie można jej podnieść”

• uznanie ceł za podstawowy instrument interwencji państwa w handel towarami

• zasada rozstrzygania sporów handlowych - odwet akceptowany - kraj, który poniósł szkodę w wyniku działań partnera nie może sam „wymierzać sprawiedliwości” podejmując działania odwrotne. Działania takie można zastosować po uzyskaniu aprobaty WTO.

FUNKCJE GATT / WTO

1. regulacyjna - tworzenie zasad współpracy

2. kontrolna - nadzór, przestrzegania tych zasad

3. rozjemcza - rozstrzyganie sporów handlowych

GATT - osiągnięcia:

1. w sferze liberalizacji handlu międzynarodowego - ograniczenie protekcjonizmu taryfowego

1. redukcja stawek celnych

2. związanie (konsolidacja) ceł

W wyniku Rund Handlowych GATT średni poziom ceł na wyroby przemysłowe w krajach rozwiniętych został obniżony ok. 40% w latach 40 do 4% w końcu lat 90tych.

2. Runda Renediego i Tekyjska - były mało skuteczne ograniczenie protekcjonizmu pozataryfowego

Runda Kenedy (64 - 67) Kodeks antydumpingowy

Runda Takyjska (73 - 39 ) Kodeks w sprawie:

• barier technicznych w handlu

• środków i procesów antydumpingowych

• subwencji i ceł wyrównawczych

• licencji importowych

• wyceny wartości towarów na potrzeby celne

• zakupów publicznych

Mało krajów to podpisało.

Najważniejsza Runda Urugwajska 1 lipca 1986 - 1994, weszły w życie 15. VII. 1995.

3. Ograniczenie protekcjonizmu pozataryfowego (Cd)

W handlu wyrobami przemysłowymi

• obniżka cła o średnio 38% w krajach rozwiniętych

• zwiększenia cła min na leki, sprzęt medyczny, budowlany

• zwiększono stopień zwiększania stawek celnych w przypadku krajów zaawansowanych ekonomicznie z 78% do 89%, w przypadku krajów rozwijających się z 21 do 73%, krajów przechodzących proces transformacji systemowych z 73 do 98%

• zakazano stosowanie subsydiów eksportowych

• zakazano zawieranie nowych porozumień o dobrowolnym ograniczaniu eksportu(VER) stare (VER-y) obejmują do czasu ich wygaśnięcia 9wobec tekstyliów i odzieży do końca 2004)

W handlu artykułami rolnymi:

• zastąpiono ograniczenia pozataryfowe ekwiwalentem celnym (taryfowym)

• obniżono cła w krajach rozwiniętych średnio o 36% w latach 1995 - 2000, w krajach rozwijających się o 24% w latach 1995 - 2000

• obniżono subsydia eksportowe w takiej samej wysokości jak cła

• ograniczono stosowanie subsydiów produkcyjnych o 20% w latach 1995 -2000

Objęcie wielostronnymi regułami:

• obrotu usługowego: układ ogólny w sprawie Handlu Usługami (GATS)

• praw własności intelektualnej - Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS)

• zagranicznych inwestycji bezpośrednich . Porozumienie w sprawie środków dotyczących inwestycji i związanych z handlem TRIPS

• wzmocnienia procedur wielostronnego rozwiązywania sporów

• utworzenia Międzynarodowej Organizacji Handlu najważniejsze

Prawa i obowiązki członków WTO określają 4 aneksy :

1A Porozumienia wielostronne w handlu towarami (GATT z 1944)

1B GATS - general agreement of trade and services

1C TRIPS - postanowienia dotyczące ochrony praw własności intelektualnej

2 Uzgodnienia o regułach i procedurach rozstrzygania sporów (DSV)

3 Czy polityka krajów członkowskich jest zgodna . Mechanizm przeglądu polityki handlowej (Trade Policy Review Mechnism TPRM)

4 Kilkustronne Układy Handlowe

Rozstrzyganie sporów w WTO:

ETAP I Konsultacje i mediacje (60 dni)

ETAP II żądanie powołania panelu - grupa ekspertów ( Pascal Lamy - dyrektor generalny WTO)

ETAP III Działalność panelu - wydanie orzeczenia stronom i przekazywanie do organu ds. Rozstrzygania Sporów (DSB) 60 dni

ETAP IV Przyjęcie orzeczenia DSB ( 60 dni) lub apelacji (90 dni) - negatywny konsensus - DSB mógłby nie przyjąć orzeczenia panelu gdyby wszystkie kraje były przeciwne. W GATT było veto jednostronne. Apelacja może dotyczyć tylko prawnych aspektów. Raport organu apelacyjnego jest ostateczny i bezwzględnie obowiązujący strony sporu.

ETAP V Wprowadzenie w życie raportu. DSP nadzoruje wdrożenie raportu w życie i automatycznie wydaje decyzje o podjęciu retorsyjnych, jeśli strona winna nie stosuje się do decyzji panelu

Różnice między systemem rozstrzygania WTO i GATT:

• wyeliminowano możliwość blokowania powołania panelu lub przyjęcia jego raportó

• ograniczono czas poszczególnych etapów postępowania

• wprowadzono standardowy zakres pełnomocnictw paneli

• możliwość apelacji

• wzmocniono nadzór nad wprowadzeniem raportów paneli w życie

• zezwolenie na działania retorsyjne

Podobieństwa WTO i GATT:

• podstawowe zasady prowadzenia handlu

• podstawowe cele i funkcje

• podejmowanie decyzji (negocjacje, konsultacje, konsensus)

Różnice WTO i GATT:

• WTO - pełnoprawna organizacja międzynarodowa, posiadająca osobowość prawną i stałą strukturę instytucjonalną. GATT był traktatem międzynarodowym.

• procedury rozstrzygania sporów w WTO - szybsze, automatyczne, bezwzględnie wiążące.

• WTP ma szerszy zakres działania (handel towarami, prawami własności intelektualnej, usługami oraz inwestycje zagraniczne)

• Porozumienia WTO są w większości obligatoryjne dla wszystkich członków (wiele porozumień podpisanych w ramach GATT ma charakter fakultatywny)

MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY KAPITAŁU

Przepływ kapitału (szersza) - wszelki odnotowany w bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę powodujący zmianę pozycji zagranicznej. netto kraju.

Przepływ kapitału (węższa) - tylko te transakcje kapitałowe, które są podejmowane z motywem zysku

Zagraniczna pomoc kapitałowa - polega na przekazywaniu środków pieniężnych krajom rozwijającym się na warunkach korzystniejszych od rynkowych, przez rządy oraz organizacje międzynarodowe.

Oficjalna pomoc finansowa - udzielana krajom rozwijającym się, obejmuje:

1. oficjalna pomoc rozwojową (ODA) - darowizny, prezenty i koncesjonowane pożyczki , zawierające co najmniej 25% grantu, udzielone przez rządy lub międzynarodowe organizacje gospodarcze w celu promowania rozwoju i dobrobytu. Nie obejmuje pomocy militarnej i oficjalnych kredytów eksportowych.

2. oficjalne niekoncesjonowane pożyczki - pożyczki, które mają mniej niż 25% grantu lub, które nie są koncesjonowane - 0% grantu, udzielane na długi okres.

FORMY MIĘDZYNARODOWYCH PRZEPŁYWÓW KAPITAŁOWYCH:

1. Ze względu na okres wywozu lub przywozu kapitału:

• krótkoterminowy

• średnioterminowy

• długoterminowy

2. ze względu na pochodzenie (własność) kapitału:

1. kapitał ze źródeł publicznych

• rządowy

• organizacji międzynarodowej

2. kapitał ze źródeł prywatnych:

• banków komercyjnych

• przedsiębiorstw prywatnych

• osób prywatnych

• ze względu na formę wywożonego kapitału:

• zagraniczne lokaty bankowe

• kredyty handlowe

• kredyty finansowe

• inwestycje pośrednie (portfelowe)

• inwestycje bezpośrednie

Kredyty rządowe przeznaczane są na:

• aktywizacja eksportu kraju kredytodawcy

• finansowanie deficytu bilansu płatniczego lub powiększenie rezerw dewizowych kraju pożyczkobiorcy

• obrona kursów zagranicznych walut, tam gdzie są stałe kursy

Kredyty organizacji międzynarodowych :

• cele kredytowania ściśle określone w statucie

• z reguły uwarunkowane ekonomiczne

• warunki komercyjne, ale łagodniejsze od kredytów prywatnych

Zagraniczne lokaty bankowe - krótkoterminowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów krótkoterminowych oraz niektórych papierów wartościowych z myślą o uzyskaniu zysku większego niż na rynku krajowym, Podstawą zysku są różnice w oprocentowaniu i różnice kursów walutowych.

Kredyty handlowe - kupieckie, eksportowe - kredyty związane z wymianą towarową, udzielenie przez eksportera importerowi na sfinansowanie zakupu konkretnego towaru i/lub usługi w kraju kredytodawcy.

Prywatne - udzielane przez eksportera lub bank eksportera

Oficjalne ­- udzielane przez wyspecjalizowane agendy rządowe kraju eksportera

- pakietowe - stanowią połączenie kredytu prywatnego i państwowego

Kredyty finansowe - pośrednie długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, zwłaszcza akcjach i obligacjach, które umożliwiają inwestorowi minimalizacje ryzyka przez odpowiednie zróżnicowane struktury portfela inwestycyjnego - teoria portfelowa

Rynek euroobligacji - rynek, na którym emitowane sa długoterminowe obligacje w walutach obcych

Zalety pożyczek obligacyjnych:

• czysto finansowy charakter

• długi okres spłaty

• duża suma pożyczki

• zazwyczaj stała stopa procentowa

Wady pożyczek obligacyjnych:

• wysoki koszt - pośrednicy

• trudności w plasowaniu obligacji na rynku(wymagana duża wiarygodność pożyczkobiorcy)

Rynek euroakcji - rynek na którym dokonuje się obrotu akcjami zagranicznymi przedsiębiorstw za pomocą międzynarodowych kwitów depozytowych.

ADRS - amerykańskie kwity depozytowe - w dolarach i na amerykańskich giełdach

GDRS - globalne kwity depozytowe - wszystkie giełdy poza stanami

Przyczyny międzynarodowych przepływów kapitałowych:

• wyższa stopa zysku za granicą w porównaniu ze stopą krajową

• niższe koszty inwestycji i produkcji za granicą (tańsze czynniki produkcji, mniejsze ceny, podatki itp.)

• zdobycie zagranicznych rynków zbytu

• chęć ominięcia barier handlowych

• zapewnienie dostępu do strategicznych aktywów

• dywersyfikacja i minimalizacja ryzyka inwestycyjnego

• motywy spekulacyjne

Korzyści z wywozu czynnika produkcji - Budnikowski (str. 137)

wielkość produkcji przed wywozem czynnika:

kraj A: AJKO

kraj B: BJKO

wielkość produkcji po wywozie czynnika z kraju A do B:

kraj A: AIEH

Kraj B: BJEH

łączny przyrost produkcji ELK

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie:

• długoterminowe nakłady kapitałowe w działalność gospodarczą za granicą mające na celu przyjęcie efektywnej kontroli nad działalnością przedsiębiorstwa, które jest przedmiotem inwestycji

Formy ZIB:

• budowa nowego przedsiębiorstwa za granica jako oddziału lub filii

• zakup pełnego lub większościowego udziału w kapitale istniejącego przedsiębiorstwa (10% lub więcej akcji, głosów)

• reinwestycja dochodów

Wpływ ZIB na gospodarkę (kraju wywożącego kapitał):

wpływ na bilans płatniczy:

• w krótkim okresie pogorszenie BP (odpływ kapitału)

• w długim okresie poprawa BP (napływ kapitału w wyniku transferu zysków i dywidend)

wpływ na wzrost gospodarczy (zatrudnienie i eksport):

• w krótkim okresie spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego w wyniku zmniejszenia stopy inwestycji i utraty realnych miejsc pracy

• w krótkim okresie zwiększenie tempa wzrostu gospodarczego - w wyniku wzrostu eksportu dóbr inwestycyjnych dla wyposażenia powstającego za granicą zakładu

• w dłuższym okresie - zwiększenie tempa wzrostu gospodarczego (jeśli produkcja uruchomiona za granicą wypiera z rynku światowego towary tradycyjne eksportowane przez kraj pochodzenia kapitału

Wpływ ZIB na gospodarkę kraju importującego kapitał:

• wpływ na zasoby kapitałowe i tempo wzrostu gospodarczego

• wpływ na sytuację w bilansie płatniczym

• wpływ na rozwój zaawansowanej technologii

• wpływ na rozwój nowoczesnych stylów zarządzania

• wpływ na konkurencję

KURSY WALUTOWE I RYNEK WALUTOWY

Kurs walutowy - cena pieniądza; cena waluty jednego kraju wyrażona w walucie innego kraju (bądź kilku krajów)

Funkcje kursu walutowego:

• informacyjna - informuje o cenie walut obcych czy opłaca się inwestować w kraju, czy za granicą itd.

• Cenotwórcza - zmiany kursów wpływają na zmiany cen towarów

• Instrument polityki gospodarczej - kurs sztywny ustalany przez Bank Centralny

Klasyfikacja kursów walut:

1. Ze względu na sposób obliczania i przedstawiania kursów walutowych

• Kurs bezpośredni (kwotowanie normalne, metoda europejska) ilość waluty krajowej przypadającą na jednostkę waluty obcej (walutą bazową jest waluta obca np. USD/PLN = 3,47)

• Kurs pośredni (kwotowanie odwrotne, metoda brytyjska, ilość waluty obcej przypadająca na jednostkę waluty krajowej, walutą bazową jest waluta krajowa np. GBP/USD = 1,79197)

• Kurs krzyżowy - kurs bilateralny obliczony przez podzielenie dwóch innych bilateralnych kursów walut notowanych w stosunku do tej samej waluty trzeciej

• Kurs oparty na koszyku walutowym - cena waluty krajowej jest notowana w stosunku do kilku wybranych walut zagranicznych stanowiących koszyk walutowy, którego wartość jest średnia ważona sumy jego walut układowych

• Kurs kupna i sprzedaży. Różnicą pomiędzy tymi dwoma kursami jest marża handlowa banku. Marża jest wyższa przy rzadko handlowanych walutach, gdy występuje wyższe ryzyko.

2. W zależności od liczebności kursów:

• Kurs jednolity - poziom kursu jest taki sam dla wszystkich rodzajów transakcji i podmiotów je zawierających

• Kurs zróżnicowany - w zależności od rodzaju transakcji podmiotu zawierającego transakcję lub kierunku wymiany

• Stosowanie tych kursów to forma dyskryminacji, zaleca się więc kursy jednolite

• W zależności od tego kto kurs ustala

• Kursy rynkowe (prywatne) - kształtują się pod wpływem popytu i podaży na walutę na rynku walutowym

• Kursy oficjalne (urzędowe) - ustalane przez rząd lub bank centralny, z reguły mniej lub bardziej usztywnione

• Ze względu na stosunek kursu rynkowego do kursu długookresowej równowagi

• Kurs pod wartościowy (nie oszacowany) - to kurs rynkowy danej waluty niższy od kursu długookresowej równowagi

• Kurs nad wartościowy (przeszacowany) - kurs rynkowy danej waluty wyższy od kursu równowagi długookresowej

• Ze względu na stosunek do inflacji

• Kurs nominalny - bilateralny nie uwzględniający zmian cen w kraju i za granicą (cena zagranicznego pieniądza wyrażona pieniądzu krajowym)

• Kurs realny - bilateralny kurs nominalny skoordynowany o zmiany poziomu cen krajowych i zagranicznych (cena względna dóbr zagranicznych wyrażona w dobrach krajowych)

• Ze względu na ogólną silę nabywczą

• Kurs efektywny - średnia ważona wybranych kursów bilateralnych danej waluty (głównych partnerów handlowych) Informuje o zmianach siły nabywczej waluty krajowej względem wybranych walut obcych

• Realny kurs efektywny - nominalny kurs efektywny skorygowany o indeks cen krajowych i zagranicznych. Mierzy zmiany konkurencyjności kraju na rynkach międzynarodowych. REER = NEER * (P_k/P_z), gdzie REER - realny efektywny kurs walutowy, NEER - nominalny efektywny kurs walutowy - ilość waluty obcej przypadająca na jednostkę krajowej. Aprecjacja REER - pogorszenie międzynarodowej konkurencyjności kraju; Deprecjacja REER - poprawa międzynarodowej konkurencyjności kraju.

• Ze względu na stopień zmienności (elastyczności) kursu walutowego i zakres ingerencji władz monetarnych w kształtowanie się kursu:

• Czysty kurs płynny (clear float) - kształtuje się wyłącznie pod wpływem popytu i podaży na rynku walutowym. Władze monetarne nie wyznaczają żadnego kursu oficjalnego (centralnego, parytetowego) ani nie ingerują w poziom kursu

• Kierowany (sterowany) kurs płynny (manager float) - władze monetarne ingerują w kształtowanie się kursu waluty krajowej gdy uznają to za stosowne ( ale kurs też kształtuje się pod wpływem popytu i podaży)

• System stałego kursu walutowego (soft pegs) - władze monetarne wyznaczają kurs centralny swojej waluty oraz przedział wahań kursu centralnego i zobowiązują się do utrzymania kursu rynkowego w tym przedziale.

• Konwencjonalny kurs stały (conventional fired peg)

• Kurs pełzający (crawling peg) - stosowany w krajach o wysokiej inflacji (władza co jakiś czas dewaluuje kurs)

• Kurs pełzającego pasma (crawling band) - istnieje pasmo wahań w ramach którego kurs może się wahać, ale władza nie pozwoli, aby wyjść poza pasmo wahań, ale np. władza monetarna może rozszerzyć pasmo , głównie gdy planuje upłynnienie kursu za jakiś czas

• Kurs o stałym paśmie wahań (horlizontal band) - ustalony parytet i stałe pasmo wahań

• Systemy sztywnego kursu walutowego (hard pegs) - władze monetarne wyznaczają kurs centralny waluty krajowej w stosunku do jakiejś zagranicznej i zobowiązują się do wymiany bez żadnych ograniczeń waluty krajowej walutą odniesienia wg ustalonego kursu centralnego (mocne ugruntowanie w prawie)

• Izba walutowa (currency bard) - 100% pokrycie podaży pieniądza krajowego w rezerwach dewizowych, BC może wymienić w każdej chwili walutę krajową na obcą, pewność dla inwestorów

• Dolaryzacja lub eurolizacjia - jednostronne zastąpienie waluty krajowej obcą, rezygnacja kraju z emisji pieniądza krajowego (np. Panama - dolar, Salwador, Ekwador)

• Unia walutowa (currency union) - umowa wspólna krajów które rezygnują z walut krajowych na rzecz wspólnej waluty, np. strefa euro

BC nie może przy tych rozwiązaniach prowadzić niezależnej autonomicznej polityki pieniężnej (BC nie ma wpływu na krajową podaż pieniądza)

Czynniki wpływające na decyzję o internacjonalizacji procesu produkcyjnego przedsiębiorstwa:

1. Eklektyczna teoria produkcji Johna Dunninga (paradygmat OLI)

• Przewaga nad konkurentami zagranicznymi wynikająca z posiadania aktywów

• Internacjonalizacja przewag wewnątrz przedsiębiorstwa

• Połączenie posiadanej przewagi z walorami lokalizacyjnymi innych krajów

EWOLUCJA SYSTEMU KURSU WALUTOWEGO W POLSCE W LATACH 1990 - 2004

I. 1990 - X. 1991 - systemy administracyjne sztywnego kursu

1 stycznia 1991 - usztywnienie złotego wobec dolara USA (1USD = 9500 zł sprzed denominacji)

17 maj 1991 - usztywnienie zł wobec koszyka 5 walut (dolar, marka, iien, funt szterling, frank francuski, frank szwajcarski)

X.1991 - V.1995: system pełzającej dewaluacji

14 października 1991r. - wprowadzenie miesięcznej stopy dewaluacji 1,8% oraz pewna wahań kursowych (+- 2%)

Stopniowe obniżenie stopy miesięcznej dewaluacji do 1,2% (w lutym 1995r.)

V.1995 - IV2000 system pełzającego pewna

Rozszerzenie pewna wahań kursowych do +-7% (V.1995) +-10% (II.1998), +- 12,5% (X.1998) i 15% (III.1999)

Dalsze obniżenie stopy miesięcznej dewaluacji (do 0,3% w marcu 1999r.)

Ostateczne zaprzestanie bezpośrednich interwencji NBP na rynku walutowym (31 lipca 1998)

Zmiana koszyka walutowego: euro 55%, dolar 45% (I.I.1999)

Likwidacja fitingu transakcyjnego (7 czerwca 1999)

Od 12 kwietnia 2000, system płynnego kursu walutowego

Rynek Walutowy

Rynek walutowy - system prywatnych banków, dealerów i brokerów walutowych ( podmioty profesjonalnie zajmujące się handlem walutą) za pośrednictwem którego firmy, rządy, banki centralne dokonują kupna i sprzedaży walut w celach handlowych, inwestycyjnych, spekulacyjnych i zabezpieczenia.

Transakcja walutowa - wymiana jednej waluty na drugą wg uzgodnionego kursu i w określonym terminie dostajemy walutę

Cechy rynku walutowego:

- nie jest umiejscowiony geograficznie

- jest rynkiem poza giełdowym (zdecentralizowanym) - nie występują standardowe warunki transakcji, lecz mogą być każdorazowo negocjowane

- funkcjonuje 24 godz. na dobę - związane z różnicami czasu między kontynentami

- dominują transakcje bezgotówkowe o dużych kwotach

- większość transakcji zawierana z udziałem dolara amerykańskiego - do 95%w dol.

- jest rynkiem globalnym, wysoko zintegrowanym (najbardziej z rynków finansowych, nie mogą się długo utrzymać różne ceny na różnych rynkach, raczej ta sama cena danej waluty wszędzie, jest więc to rynek bliski doskonałości, różnic szybko likwidowane za pomocą arbitrażu walutowym.

ARBITRAŻ WALUTOWY - zakup waluty na rynku tańszych, natychmiastowa jej sprzedaż na rynku droższym w celu osiągnięcia zysku (buy low - sell hight).

Przykład:

Nowy York : 1 USD = 1,21CHF (czyli 1CHF = 083$)

Londyn: 1USD=1,22 CHF (czyli 1 CHF = 0,82$)

Dealer walutowy:

Kupuje franki szwajcarskie w Londynie 1000000 USD * 1,22

CHF = 1220000

-sprzedaje franki w Nowym Yorku 1220000CHF - 1,21 CHF = 1008264 USD

- zysk8,264 USD

FUNKCJE Rynku walut

Umożliwia dokonywania wymiany pieniądza jednego kraju w celach handlowych i inwestycyjnych,

Umożliwia ubezpieczenie uczestników obrotu gosp. Przed niekorzystnymi zmianami kursu walut (hedging)

Umożliwia uczestnikom rynku grę na zniżkę lub zwyżkę wartości walut i gromadzenia dochodów (spekulacja)

Hedging

Ze względu na termin przepływu waluty między stronami transakcji dewizowej

Rynek natychmiastowy (spot market) => kurs bieżący (kasowy)

Rynek terminowy (foward market) => kurs terminowy

Premia => gdy kurs terminowy wyższy od bieżącego

Dyskonto => gdy kurs terminowy niższy od bieżącego

Sposób obliczenia premii (dyskonta) kursu terminowego :

1. KT - KB

2. [(KT-KB)/KB] *100*12 /T, gdzie 12 - liczba miesięcy w roku. T- termin transakcji terminowej w miesiącach 01,3,6)

Przykład transakcji hednigowej - zabezpieczenie należności w walucie obcej:

Należność polskiego eksportera za miesiąc: 1000 Euro. Kurs bieżący w momencie zawarcia kontraktu: 1Euro =4.8 PLN. Oczekiwana wartość należności 4800 PLN. Po miesiącu kurs bieżący 1€ = 4,5 PLN (deprecjacja euro). Należność w zł: 4500PLN, strata 300 zł.

Eksporter wykorzystuje rynek terminowy.

Hedging należności:

Kurs terminowy (miesięczny) : 1 EUR = 4,7 PLN (notowany z dyskontem, niższy od bieżącego).

Sprzedaż należności po kursie terminowym z dostawą waluty za miesiąc (1000 Euro * 4,7 PLN) = 4700 PLN. Zysk 200 PLN (4700 - 4500).

Transakcje terminowe mogą być wykorzystywane gdy inwestorzy boją się ryzyka. Małe firmy raczej nie stosują, ze względu na koszt.

Przykład transakcji hedgingowej - zabezpieczenie zobowiązania w walucie obcej - IMPORTER.

Zobowiązanie polskiego importera za 3 miesiące 1000 Euro. Kurs bieżący w momencie zawarcia kontaktu: 1 EURO = 4,5 PLN. Oczekiwana wartość zobowiązania 4500 PLN.

Kurs bieżący za 3 miesiące: 1 EUR = 4,8 PLN (aprecjacja euro = notowanie z premią). Zobowiązania w zł 4800 PLN. Dodatkowy wydatek 300 PLN.

Hedging zobowiązania:

Kurs terminowy euro (3 miesięczny) : 1 EUR = 4,7 PLN. Zakup zobowiązania po kursie terminowym z dostawą waluty za 3 miesiące (1000 EUR * 4,7 PLN) = 4700 PLN. Oszczędność = 100PLN (4800 - 4700)

Spekulacja - zakup lub sprzedaż waluty w celu uzyskania dochodu dzięki zmianie jej kursu w przewiadywanym kierunku.

Przykład:

Kurs walutowy 1 USD = 3,8o7 PLN spekulant oczekuje aprecjacji waluty 1 USD = 3,70 PLN. Kupuje zł dziś po kursie 1 USD = 3,80 PLN 10000 USD = 3,80 PLN = 38000 PLN

Po miesiącu kurs zł wzrósł do 1 USD = 3,70 PLN. Spekulant sprzedaje zł: 38000 PLN / 3,70 PLN = 10270 USD. Zysk spekulanta = 270 USD

FUNKCJONOWANIE RYNKU WALUTOWEGO

Popyt, podaż, równowaga na rynku walutowym

Źródła popytu i podaży na rynku walutowym:

1. transakcje handlowe - popyt na waluty obce - importerzy, podaż na waluty obce - eksporterzy

2. transakcje inwestycyjne - popyt na waluty obce - polscy inwestorzy chcący inwestować za granicą, podaż na waluty obce - inwestorzy zagraniczni chcący inwestować w Polsce muszą swoją walutę sprzedaż, kupić zł.

3. przepływy kapitału publicznego - banki centralne(kupno, sprzedaż waluty obcej, krajowej w związku z polityką finansową, instrumenty BC), agendy rządowe, międzynarodowe instytucje finansowe

4. transakcje spekulacyjne

5. transakcje hedgingowe

Na podaż i popyt na waluty wpływa wiele czynników zewnętrznych, które przesuwają krzywe i zmieniają punkt równowagi/

Czynniki zewnętrzne:

1. Czynniki realnie występujące:

1. Aktualny stan gospodarki:

1. Zmiany PKB'

2. Zmiany cen

3. Zmiany stór procentowych

2. Polityka ekonomiczna:

1. Monetarna

2. Fiskalna

3. Handlowa itd.

3. Długookresowe tendencje w gospodarce:

1. Postęp techniczny

2. Zmiany w wydajności pracy

3. Konkurencyjność gospodarki

4. Deficyt (nadwyżka) w bilansie obrotów bieżących

5. Dochodowość i ryzyko inwestycyjne

4. Czynniki polityczne:

1. Zmiany systemowe

2. Stopień stabilności politycznej

3. Wydarzenia jednorazowe (skandale polityczne, wojny)

2. Oczekiwania (racjonalne i spekulacyjne) co do zmiany kursu waluty w przyszłości

WPŁYW CZYNNIKÓW KRÓTKOOKRESOWYCH NA KURS WALUTOWY

Wpływ na stopę wzrostu inwestora krótkoterminowego, wpływają one na popyt i podaż na walutę, na przepływ krótkookresowego kapitału. Powodują one dzienne wahania kursu.

Przykład: Jak ożywienie gospodarki szwajcarskiej wpłynie na kurs franka szwajcarskiego?

Inwestorzy krótkoterminowi oczekują wzrostu stopy wzrostu, gdy kupią franka szwajcarskiego, ci którzy już je posiadają nie sprzedają. Frank ulega aprecjacji, wzrost kursu, wzrost popytu, spadek podaży.

Prawdopodobnie, ale niepewne wydarzenia: gospodarka W. Brytanii jest prawdopodobnie na skraju recesji, jak to wpłynie na inwestorów i kurs franka? Inwestorzy sprzedają funty, spada popyt. Gdy jednak recesji nie będzie inwestorzy kupują funta.

Część inwestorów nie wierzy w recesję, nie sprzedaje funtów, ale utrzymuje je nadal. Inwestorzy ci tracą, gdyż zachowania większości doprowadza do spadku kursu.

Mniejsi inwestorzy postępują więc zwykle jak więksi - zjawisko HERDING HERD BEHAVIOR - by uniknąć straty, niezależnie czy będzie recesja.

Wpływ zmian stóp procentowych:

- Europejski BC podnosi stopy procentowe. Jak to wpłynie na kurs euro?

Stopa zwrotu z inwestycji więc wzrośnie. Wzrost popytu na euro, ci którzy posiadają euro nie sprzedają.

- BC USA podnosi stopy procentowe euro się nie zmieniają, to relatywne spadają , inwestorzy wycofują się ze strefy euro, inwestują w dolara.

- Inwestorzy oczekują że USA podniesie Stopy procentowe. Jak to wpłynie na kurs euro? Taka sama reakcja jak poprzednio

KURS WALUTOWY A POLITYKA MONETARNA

Stopa procentowa wpływa na stopę zwrotu inwestora. BC prowadzi politykę, ma ona różne cele:

BC realizuje tradycyjne wewnętrzne cele makroekonomiczne:

1. Walka z inflacją - stopa % rośnie (ROI rośnie)

2. Stymulowanie wzrostu gospodarczego i walka z bezrobociem (ROI spada)

Jeśli inwestorzy znają te cele i znają w jakiej sytuacji gospodarka reaguje w określony sposób na rynku. Zależy w jakim punkcie znajduje się gospodarka (gdy wyższa inflacja wówczas restrykcyjna polityka pieniężna) .

Jeżeli jest wyższe bezrobocie, to BC obniża stopy procentowe - ekspansywna polityka pieniężna.

- Europejski BC realizuje mikroekonomiczne cele polityki monetarnej. Komisja Europejska opublikowała raport zgodnie z którym CPI jest wyższy niż zakładano. Jak ta inflacja wpłynie na kurs euro? Wzrost popytu na euro, podaż euro spada.

- E BC realizuje makroekonomiczne cele polityki monetarnej. Komisja Europejska opublikowała raport - bezrobocie w strefie euro wykazuje wzrost. Jak to wpłynie na euro?

Gdy BC ogłosi, że nie obniży stóp %, to inwestorzy zachowają się odwrotnie, będą kupować euro, nie pozwalając na wzrost kursu (aprecjacja euro)

Cel BC utrzymanie stałego kursu waluty krajowej.

Stałość dochodów z inwestycji, z eksportu, wydatków na import gdy stały kurs

• Najprościej utrzymać stały kurs gdy waluta jest niewymienialna, rynek reglamentowany

• W krajach, gdzie waluta jest częściowo wymienialna, kontrola przepływów kapitałowych, rynek walutowy funkcjonuje w ograniczonym zakresie, też dość łatwo utrzymać stały kurs

• Gdy rynek walutowy wolny najtrudniej utrzymać stały kurs, gdy waluta krajowa w pełni wymienialna. Prywatne podaż i popyt na pieniądz w pełni wpływa na kurs rynkowy. Trudno utrzymać kurs na poziomie parytetu. Wówczas BC reaguje innymi środkami.

Narzędzia BC:

a) stopa procentowa - bot o wpływa na zachowania prywatnych inwestorów - manipulacja tą stopą ROI rośnie lub spada, gdy BC chce podnieść kurs swojego pieniądza to stopy procentowe rosną.

b) BC jako inwestor na rynku walutowym - interwencja BC. Jeśli chce podnieść kurs własnego pieniądza to BC sprzedaje rezerwy kupuje walutę krajową i rośnie popyt na tę walutę na rynku - aprecjacja. Jeśli chce obniżyć kurs walutowy - to sprzedaż waluty krajowej (wzrost podaży) za rezerwy dewizowe. BC wpływa na podaż pieniądza w gospodarce.

Cele BC:

• Utrzymanie stałego kursu pieniądza

• Niezależna polityka pieniężna - zmiana podaży pieniądza dla realizacji celów wewnętrznych

• Swoboda przepływów kapitałowych

Jednoczesna realizacja tych celów może okazać się niemożliwa. TRÓJKĄT NIEMOŻLIWOŚCI




PIENIĄDZ ŚWIATOWY I WYMIENIALNOŚĆ WALUT

Pieniądz światowy = międzynarodowy - wszystkie rodzaje pieniądza powszechnie i w długim okresie używanego we wzajemnych rozliczeniach przez kraje trzecie i pełniącego w nich funkcje:

• miernika narodu

• środka płatniczego

• środka akumulacji

Kraje które używają tego pieniądza nie są jego emitentami.

jako miernik wartości waluta jest stosowana do:

• wyrażania cen (waluta notowania) i fakturowania dostaw (waluta fakturowania)

• określania parytetów walutowych przez władze monetarne (waluta referencyjna ). Waluta referencyjna = zaczepu - w tej walucie dany kraj ustalił sobie parytet swej waluty.

Funkcje środka płatniczego waluta pełni, gdy:

• uwalnia podmioty gospodarcze od zobowiązań zagranicznych wynikających z transakcji handlowych i finansowych (waluta transakcyjna) dominuje dolar, dalej euro

• służy władzom monetarnym do przeprowadzenia interwencji na rynkach walutowych (waluta interwencyjna) oraz operacji mających na celu równoważenie bilansu płatniczego (waluta rezerwowa)

Funkcje środka akumulacji waluta pełni, gdy podmioty prywatne przechowują w niej swoje zasoby finansowe (waluta inwestycyjna) a banki centralne utrzymują w niej oficjalne rezerwy dewizowe (waluta rezerwowa).

Waluta inwestycyjna - głównie dolary

Waluta rezerwowa - dolar, euro(rośnie ten udział)

RODZAJE WALUT MIĘDZYNARODOWYCH

I ze względu na emitenta:

• złoto

• pieniądz narodowy(pełni rolę międzynarodowego), kreowany przez władze monetarne

• pieniądz międzynarodowy, kreowany przez międzynarodowe instytucje finansowe.

II ze względu na zasięg realizowania funkcji

• waluty regionalne

• 
  waluty światowe

Waluta Światowa - dolar; do I wojny światowej Funt brytyjski

Waluta regionalna - pieniądz światowy w danym regionie: strefy walutowe - wokół mocniejszej waluty w regionie - funta brytyjskiego, franka francuskiego, franka szwajcarskiego.

Pieniądz międzynarodowy - emitowany przez instytucje -SDR - emituje po Międzynarodowym Funduszu Walutowym.

ECU - pieniądz regionalny na obszarze Unii Europejskiej

EURO - obecnie rywalizacja z dolarem, waluta Światowa

Czynniki decydujące o tym, że waluta narodowa pełni funkcję waluty międzynarodowej:

1. Wysoki udział kraju emitującego walutę międzynarodową w gospodarce światowej i światowym eksporcie

2. Istnienie warunków instytucjonalno-prawnych zapewniających stabilną siłe nabywczą waluty (min ryzyko kryzysu)

• niezależny BC niezależny politycznie; od rządu

• relacja długu publicznego do PKB - wysoki wskaźnik podważa wiarygodność płatniczą kraju

• formalne kryteria z Maastricht sądy (60% przekroczy, nie można wejść do strefy euro)

• pakt stabilności i wzrostu - w UE

3. dobrze rozwinięty rynek finansowy, dostępny bez ograniczeń dla nierezydentów. Chodzi o głębokość rynków, wielkość obrotów, zróżnicowanie instrumentów finansowych pod względem terminu wzrostu, płynności, bezpieczeństwa. Istotny jest nadzór państwa nad instytucjami finansowymi - bezpieczniej dla prywatnych uczestników

Rynek USA - najbardziej rozwinięty.

KORZYŚCI I ZAGROŻENIA LIBERALIZACJI OBROTÓW KAPITAŁOWYCH

Korzyści:

• możliwość pożyczenia kapitału za granicą

• bardziej efektywna alokacja oszczędności

• możliwość dywersyfikacji portfela, źródeł finansowania oraz podziału ryzyka

• rozwój krajowego systemu finansowego i poprawa jego efektywności na skutek napływu nowych technologii i instrumentów finansowych z zagranicy

• poprawa dyscypliny finansowej, uczestników rynku poprzez skłonienie ich do zwiększania jawności zgodnie z międzynarodowymi standardami rachunkowości, sprawozdawczości (standardy zmniejszające ryzyko inwestycyjne)

KOSZTY I KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z PEŁNIENIA ROLI WALUTY MIĘDZYNARODOWEJ

Korzyści:

1. renta …iczna (seigniarge) - dochody płynące z emitowania przez BC środków płatniczych związane z oprocentowaniem aktywów powstałych w wyniku tej emicji

2. możliwość zaciągania zagranicznych zobowiązań we własnej walucie (możliwość wpływu na realne oprocentowanie tych zobowiązań) / USA na tym sobie zyskuje - nikt inny nie finansuje swojego długu w swej walucie.

3. dodatkowe dochody krajowych instytucji finansowych wynikające z zaangażowania w transakcje z podmiotami zagranicznymi.

Koszty:

1. ograniczenie możliwości kontrolowania wewnętrznej podaży pieniądza w kraju emitującym walutę międzynarodową

2. odpowiedzialność w skali międzynarodowej za swoją walutę

Wymienialność waluty - oznacza zagwarantowaną przez władze pieniężne faktycznie istniejące możliwości wymiany jednej waluty funkcjonującej w ramach danego państwowego systemu w innym systemie pieniężnym oraz możliwość wykorzystania tych walut zgodnie z celem wymiany.

Współczesne standardy wymienialności pieniądza krajowego (zgodnie z ograniczeniami walutowymi)

1. wymienialność zewnętrzna - polega na zapewnieniu nierezydentowi swobody w realizowaniu transakcji bieżących (z tytułu eksportu towarów i usług) z rezydentami

• reglamentacji dewizowej podlegają: transakcje bieżące rezydentów oraz transakcje kapitałowe rezydentów i nierezydentów

• waluta zewnętrznie wymienialna może być walutą fakturowanie płatności w transakcjach między nierezydentami oraz pomiędzy rezydentami i nierezydentami, a także może być notowana na międzynarodowych rynkach walutowych

2. wymienialność wg standardu MFW - polega na zniesieniu ograniczeń dewizowych w transakcjach bieżących z zagranicą bez względu na to czy dokonują ich rezydenci czy nierezydenci

3. Wymienialność całkowita - polega na niestonowaniu żadnych ograniczeń dewizowych bez względu na to kto (rezydent czy nierezydent) dokonuje zamiany waluty krajowej na waluty obce oraz bez względu na to jakiej transakcji (bieżącej czy kapitałowej) ta zamiana dotyczy

Wymienialność polskiego złotego:

• do 1989r zł był wymienialny,

• od 1.01. 1990 wewnętrzna wymienialność zł,

• od 1 czerwca 1995 r. - wymienialność zł wg standardu MFW, stopniowa liberalizacja przepływów kapitału długoterminowego.

• od 1.01.1999 - zewnętrzna wymienialność zł

• od 1 października 2002 liberalizacja przepływów kapitału krótkoterminowego między Polską a krajami UE i OECD

WYMIENIALNOŚĆ WEWNĘTRZNA

1. brak ograniczeń dewizowych wobec większości transakcji bieżących zawieranych przez nierezydentów

2. Kraje importerzy mają zapewniony swobodny dostęp do dewiz potrzebnych do dokonywania płatności z tytułu większości transakcji bieżących

3. Krajowe podmioty gospodarcze zobowiązane są do odsprzedaży państwu całości uzyskiwanych wpływów w walutach obcych. Podmioty te nie mogą … rachunków walutowych ani w kraju ani za granicą

4. Utrzymywane są ograniczenia dewizowe wobec transakcji kapitałowych z zagranicą

5. obowiązuje ustawowy nakaz używania waluty krajowej jako waluty fakturowania płatności w handlu zagranicznym oraz innych transakcji z zagranicą

6. Krajowe osoby fizyczne nie są zobowiązane do odsprzedaży państwu walut obcych i mogą powodować rachunki walutowe w bankach krajowych. Mogą też swobodnie kupować i sprzedawać waluty obce na prywatnym rynku kantorowym.

Osoby fizyczne łatwiej niż przedsiębiorcy.

ZAGROŻENIA:

- możliwość wystąpienia kryzysów walutowych w systemie kursu walutowego w następstwie spekulacyjnych przepływów kapitałowych.

WARUNKI wprowadzenia pełnej wymienialności pieniądza krajowego:

• nowoczesna i zróżnicowana struktura gospodarki co pozwala rozwijać eksport i utrzymywać w długim okresie równowagę bilansu płatniczego

• niski deficyt obrotów bieżących, niska inflacja

• istnienie rozwiniętych rynków finansowych

• przejrzysty system finansowy i nadzór nad instytucjami finansowymi

• właściwa kolejność znoszenia ograniczeń dewizowych (najpierw w zakresie transakcji długoterminowych, potem krótkoterminowym)

MIĘDZYNARODOWE SYSTEMY WALUTOWE

Międzynarodowy system walutowy - zespół reguł, zwyczajów, zasad i instytucji określających warunki i sposoby funkcjonowania pieniądza w sferze stosunków międzynarodowych.

Elementy składowe MSW:

1. Zasada tworzenia pieniądza światowego

2. stopień swobody wymiany walut

3. zasady równowagi zewnętrznej

4. rodzaj systemu kursu walutowego

Rodzaje MSN:

1. system waluty złotej

2. system z Breton Woods

3. System wielodewizowy (wielowalutowy)

Ad.1

System waluty złotej (Gold Standard) 1870 - 1914 - ukształtował się na zasadzie zwyczajów w Anglii, po raz I wprowadzony w 1816 w Londynie - centrum finansowe świata, 1821 wymienialność funta na złoto, 1844 r. - zasada uzależnienia emisji krajowego pieniądza od ilości złota.

ZASADY:

• pieniądz krajowy miał stały parytet wyznaczany w złocie (ilość grona złota na jednostkowy waluty)

1 uncja złota = 31 gram = 4,24 GBP

1 uncja złota = 20, 67 USD

ustalane sztywne kursy walutowe 1funt = 4,8 USD

• sztywne kursy walutowe wynikające z porównania parytetów złota waluty krajowe i zagranicznej (kursy rynkowe mogły się odchylać w granicach tzw. punktów złota, wynikających z kosztów transportu i ubezpieczenia złota w czasie przewozu między krajami

+1% - górny

- 1% - dolny pkt. złota wyznaczany przez koszty transportu, ok. + - 1%

• pieniądzem Światowym (rezerwowym) było złoto, które mogło swobodnie występować w postaci monet i kruszcu w obiegu krajowym i międzynarodowym

• rolę waluty kluczowe, pełnił funt - szterling

• waluty krajowe były w pełni wymienialne na złoto (wg stałego parytetu) i na waluty innych krajów (wg kursu parytetowego)

• podaż banknotów była ściśle uzależnione od rezerw złota

WADY:

• niemożność prowadzenia niezależnej polityki pieniężnej

ZALETY:

• stabilność cen

• stabilność kursów walutowych

• wielostronność rozliczeń międzynarodowych

• swoboda przepływów towarowych i kapitałowych

• automatyczne przywracanie równowagi bilansu płatniczego

Przykład:

Automatyczne przywracanie równowagi bilansu płatniczego w systemie waluty złotej (automatyzm złota)




Tak było do I WŚ; potem coraz więcej pieniądza papierowego niż złota, aby finansować odbudowę w XX- leciu międzywojennym - System ograniczonej wymienialności na złoto.

SYSTEMY WALUTOWE W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM

Lata 1920.

• System sztabowo - złoty (gold bulion standard)

• walutą rezerwową było złoto

• kursy parytetowe walut krajowych były ustalone w złocie

• waluty krajowe były wymienialne na złoto powyżej sumy stanowiącej równowartość sztaby złota

• System dewizowo - złoty (gold Exchange standard)

• walutami rezerwowymi były waluty sztabowo - złote

• kursy centralne walut krajowych ustalane były w stosunku do dolara USA lub walut sztabowo - złotych

• waluty krajowe nie były wymienialne na złoto, lecz jedynie na waluty sztabowo - złote lub dolary USA

Demonetyzacja złota coraz mniejsza wymienialność walut na złoto; konsekwencje:

• większe wahanie kursów

• większa swoboda państwa w kształtowaniu polityki pieniężnej

Kryzys lat 1929-33, bezrobocie , ekspansywna polityka pieniężna krajów, by pomóc gospodarce wyjść z kryzysu podważało to wymienialność na złoto, gdyż pogłębiała się luka pieniężna papierowego i złota.

Spadek dynamiki obrotów handlowych, zawiewna wymienialność walut na złoto, kończy się system waluty złotej i przejście na pieniądz papierowy.

Lata 1930

System pieniądza papierowego:

• kraje mocniejsze - swoboda wymiany walut na inne waluty (USA, W. Brytania, Francja )

• kraje słabsze - wprowadzenie ograniczeń dewizowych (Niemcy, Europa Wschodnia)

• zmniejszenie wymienialności waluty krajowej na złoto.

Okres II WŚ

Konferencja Narodów Zjednoczonych - 42 państwa opracowano zasady systemu walutowego z Breton Woods (1944 - 73)

Dwie koncepcje powiązanego systemu monetarnego:

1. plan J.M. Keynesa

2. plan H.D. White'a ( ostatecznie ta koncepcja zwyciężyła )

ZASADY FUNKCJONOWANIA SYSTEMU (1944)

System z Breton Woods miał zapewniać stabilność kursów walutowych, miał być pozbawiony głównej wady: niemożliwość prowadzenia przez BC niezależnej polityki pieniężnej, swoboda kształtowania podaży pieniądza.

Podstawowy cel - równowaga wewnętrzna, nie zewnętrzna jak w systemie złotym.

• stałe parytety monetarne walut wyznaczane w złocie lub dolarze USA /parytet dolara 35 dolarów = 1 uncja złota/

• możliwość zmiany parytetów tylko w razie za zgoda MF. Jest to system kursu stałego, ale dostosowywanego

• możliwość wahań kursów rynkowych w granicach +/-1% od kursu centralnego (obowiązek interwencji walutowych)

• dolar USA był jedyną walutą wymienialną na złoto (wg stałe parytetu 35 USD za 1 uncję złota ) pozostałe waluty były wymienialne tylko na inne waluty obce.

• pieniądzem światowym były: złoto i dolar USA

INSTYTUCJE FINANSOWE utworzone w Breton Woods (1944)

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy - stabilizowanie kursów walutowych, zapobieganie dewaluacjom, ustanowienie wielostronnego systemu rozliczeń oraz pomoc kredytowa krajom członkowskim w przywracaniu równowagi bilansów płatniczych.

• Bank Światowy ( Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju) - wspieranie procesu powojennej rekonstrukcji i rozwoju gospodarczego krajów członkowskich

Podstawowe filary systemu z BW:

• wymienialność dolara na złoto wg stałego parytetu

• stałość kursów walutowych

Ocena systemu z BW:

• funkcjonował sprawnie do lat 50-60, zapewniał gospodarce światowej płynność, wystarczającą podaż światowego pieniądza

• system ten umożliwił zlikwidowanie powojennego „głodu dolarowego” w świecie i przywrócenie zewnętrznej wymienialności walut krajów Europy Zachodniej (1958)

• zapewniał stabilność kursów walutowych

Kryzys w systemie z BW

3 przyczyny:

• przyrost rezerw złota nie nadążał za tempem wzrostu światowego handlu pogarszanie płynności międzynarodowej,

• narastanie deficytu w bilansie płatniczego USA wzrost oficjalnych zobowiązań zagranicznych USA przewyższających rezerwy złota w USA spadek wiarygodności dolara jako waluty światowej

• dylemat Triffina: uzależnienie wzrostu płynności międzynarodowej od deficytu BP kraju emitującego walutę rezerwową (USA)

• nadwyżka BP USA niedobór płynności międzynarodowej

• duży deficyt BP USA nadmiar płynności międzynarodowej i spadek zaufania do wartości dolara jako waluty rezerwowej

Działania antykryzysowe:

• 1961 - pool złota (współpraca USA i Europy)

• 1962 - kraje G-10 wstrzymują wymianę rezerw dolarowych na złoto

• 1962 - pożyczka G-10 dla MFW dla podtrzymania kursów zagrożonych walut

• 1967 - utworzenie nowej jednostki rezerwowej (SDR)

• 1968 - likwidacja poolu złota i wprowadzenie podwójnej ceny złota : oficjalnej (35 USD za 1 uncję) i wolnorynkowej

• 15 sierpnia 1971 - zawieszenie wymienialności dolara na złoto

• 18 grudnia 1971:

• dewaluacja dolara o 8,6%

• wzrost oficjalnej ceny złota z 35 USD do 38 USD za uncję.

• rozszerzenie marży wahań kursów +/- 1% do +/- 2.25%

• 19 marca 1973 - wprowadzenie płynnych kursów walutowych przez główne kraje uprzemysłowione

Przyczyny upadku systemu z BW:

• monowalutowość - oparcie międzynarodowe systemu walutowego na jednej walucie rezerwowej o stałym parytecie w złocie

• uzależnienie wzrostu podaży płynności międzynarodowej od deficytu bilansu płatniczego jednego kraju emitującego walutę kluczową (dylemat Triffina)

• niemożność prowadzenia niezależnej polityki kursowej przez kraj emitujący walutę światową

- brak elastyczności w przywracaniu zewnętrznej równowagi płatniczej ze względu na stałość kursów walutowych

- asymetria procesów dostosowawczych - głównie między USA (które były przez pewien czas krajem deficytowym) a innymi krajami deficytowymi, które musiały prowadzić politykę deflacyjną.

Kraje nadwyżkowe prowadziły politykę inflacyjna, jak gdy by import inflacji z USA

- wysoki stopień międzynarodowej mobilności pieniądza i kapitałów krótkoterminowych pochodzących głównie z eurorynku.

Próby ratowania z systemu z BW - powstaje specjalne prawo ciągnienia. SDR miał ten sztuczny pieniądz rozwiązań dylemat Triffina.

Wprowadzenie SDR w 1968 r. (pierwsza poprawka do statutu MFW uchwalona w 1967. w Rio de Janeiro )

Przyczyny utworzenia SDR:

• rosnący popyt na rezerwy międzynarodowe, spowodowany ekspansją międzynarodowych obrotów handlowych i finansowych

• brak stabilnego mechanizmu regulującego przyrost rezerw w systemie z Breton Woods

Pojęcie i zasady funkcjonowania SDR:

• SDR - pieniądz międzynarodowy kreowany przez MFW, służący bankom centralnym krajów członkowskich do wykorzystania sald bilansów płatniczych

• decyzje o kreacji SDR podejmuje Rada Gubernatorów MFW większością 85% głosów , biorąc pod uwagę długookresowe zapotrzebowanie na rezerwy walutowe w świecie (dotychczas wyemitowano 21.4 mld SDR).

• jednostki SDR mają postać zapisów na specjalnych rachunkach krajów członkowskich MFW, obieg SDR opiera się na zasadzie zaufania posiadaczy tego pieniądza

• prawo do przysługiwania się SDR mają wszystkie kraje członkowskie MFW oraz 15 instytucji upoważnionych przez MFW do posiadania SDR

• SDR-y są przydzielane krajom członkowskim nieodpłatnie, bezwarunkowo, proporcjonalnie do kwot udzielonych do MFW, a ich wykorzystanie jest oprocentowane.

• wartość SDR - średnia ważona kursów 4 walut (USD 45%, EURO 29%, JPY 15%, GBI 11%)

Obecna rola SDR

• oficjalny aktyw rezerwowy (udział SDR w oficjalnych rezerwach krajów MFW: 1,25% w 2002r.)

• jednostka rozrachunkowa MFW oraz 15 upoważnionych organizacji (Presckibed holders)

• jednostka rozliczeniowa w oficjalnych transakcjach i operacjach MFW z krajami członkowskimi między ich bankami centralnymi oraz tzw. prescxibed holders

• miernik wartości (waluta referencyjna)

• sposób wykorzystania SDR

• zakup walut swobodnie wymienialnych od krajów członkowskich w celu sfinansowania deficytu w bilansie płatniczym

• finansowanie zobowiązań wobec MFW

• wpłata transzy rezerwowej do MFW i podwyżek kwot udziałowych

zwykłe prawa ciągnienia = udogodnienia finansowe MFW

SDR A UDOGODNIENIA FINANSOWE MFW

kwota udziałowa kraju w MFW składa się z 2 części:

1. 25% kwoty w walutach wymienialnych (do 1978 r. w złocie)

2. 75% kwoty w walucie narodowej

1. ze względu na kryterium przedmiotowe pomoc MFW może być udzielona w formie:

1. specjalnych praw ciągnienia

2. zwykłych praw ciągnienia

Różnice między zwykłymi a specjalnymi udogodnieniami finansowymi:

- Wielkość przydziału:

a. o wielkości kreacji SDR decyduje wielkość globalnego popytu na rezerwy walutowe w świecie (max do 125% kwoty)

b. o wielkości zwykłych ciągnięć decyduje wielkość deficytów bilansów płatniczych krajów członkowskich (max do 300% kwoty)

- Rodzaj uwarunkowania:

a. SDR przyznawane bezwarunkowo

b. zwykłe są uwarunkowane począwszy od pierwszej transzy kredytowej

- Zwrotność:

a. nie podlegają spłacie

b. zwykłe podlegają zwrotowi

Przeznaczenie:

a. SDR-y mogą być wykorzystywane wyłącznie w transakcjach wyrównawczych bilansu płatniczego

b. zwykłe mogą być wydatkowane na równoważenie bilansu płatniczego oraz na zmiany strukturalne w gospodarce

Odstępowalność:

1. SDR są z zasady sprzedawane innemu krajowi członkowskiemu w zamian za jego walutę lub inną walutę

2. zwykłe nie mogą być odsprzedawane innemu krajowi

Użyteczność

1. SDR są formalnie bardziej użyteczne dla krajów deficytowych (nie uwarunkowane) ale rozdzielane proporcjonalnie do kwoty udziałowej

2. zwykłe są formalnie bardziej użyteczne dla krajów deficytowych (przyznawane wg ich potrzeb) ale są uwarunkowane

2. ze względu na zakres pomocy wyróżnia się udogodnienia kredytowe:

a. podstawowe

b. specjalne

c. koncesjonalne

3. ze względu na formy przyznawania pomocy:

a. zgoda (pomoc nieuwarunkowana lub udogodnienie specjalne)

b. promesa kredytowa (pomoc uwarunkowana)

4. ze względu na stopień uwarunkowania:

a. pomoc nieuwarunkowana :

- SDR

- transza rezerwowa

b. pomoc słabo uwarunkowana:

- pierwsza transza kredytowa

- udogodnienia specjalne

c. pomoc silnie uwarunkowana:

- wyższe transze kredytowe (2,3, 4)

- stałe udogodnienia kredytowe ( z wyjątkiem specjalnych)

- czasowe udogodniania kredytowe

KRYTERIA WYKONAWCZE - wybrane elementy programu gospodarczego przyjmujące postac wskaźników makroekonomicznych określonych w sposób ilościowy lub opisowy, których spełnienie jest warunkiem udostępniania kolejnych rat pomocy kredytowej.

Typowe kryteria wykonawcze:

• limity ekspansji kredytowej BC lub całego systemu bankowego (rządu i sektora publicznego)

• limity średnio - i krótkoterminowych pożyczek zagranicznych

• limit deficytu budżetowego

• limit zadłużenia budżetu w systemie bankowym

• minimalny poziom rezerw walutowych netto

• zmniejszenie ograniczeń płatniczych i importowych

POMOC KREDYTOWA MFW

1. ułatwienia podstawowe

2. ułatwienia koncesjonalne

3. ułatwienia specjalne

Podstawowe ułatwienia kredytowe:

• transza rezerwowa - pomoc automatyczna i nieuwarunkowana

• transze kredytowe - pomoc uwarunkowana, do 200% kwoty członkowskiej

• porozumienie standardowe tzw promesa kredytowa

• rozszerzone ułatwienie kredytowe

Ułatwienie koncesjonalne (ulgowe, łagodne warunki spłaty, dla słabszych krajów członkowskich):

• wzmocnione ułatwienie dostosowań strukturalnych (ESAF) przeznaczone dla zmian w gospodarce, np. aby wyjść z jakiegoś kryzysu

• ułatwienie redukcji ubóstwa i wzrostu (PRGF), stymulowanie wzrostu, redukcja zadłużenia zewnętrznego

• inicjatywa oddłużeniowa dla krajów biednych: wysoko zadłużonych (MIPC) - kraje mogą uzyskać do 100% redukcji swoich długów.

Ułatwiania specjalne, zwykłe czasowe, pod wpływem konkretnych warunków są powstrzymane:

• ułatwienie finansowania zapasów buforowych (BDFF), zapasy buforowe - zapasy surowców w celu stabilizowania cen surowców np. gdy spadają ceny uruchamiane są te zapasy,

• ułatwianie finansowe kompensacyjnego i wydatków nieprzewidzialnych (CCFF) - import, eksport, np. drastyczny spadek cen danego surowca, który jest kluczowy w eksporcie.

• ułatwianie transformacji systemowej (głównie dla krajów byłego ZSRR) (STF)

• dodatkowe ułatwienie rezerwowe (SRF) - na kryzysy, na odbudowę rezerw walutowych

• prewencyjna linia kredytowa (CCL) - wygasła

• klęski naturalne - rozszerzona, (konflikty zbrojowe)

System wielodewizowy:

Przesłanki powstania:

1. spadek pozycji $ w gospodarce światowej i oficjalnych rezerwach walutowych ( w 1950 ok. 70%, 1971 - 46%)

2. wzrost znaczenia walut zachodnioeuropejskich oraz jena japońskiego jako walut transakcyjnych i inwestycyjnych

3. potrzeba dywersyfikacji rezerw walutowych wynikające z przyjęcia systemu płynnych kursów walutowych

Zasady systemu wielowalutowego (uzgodnione przez członków MFW w Kingston na Jamajce w 1976r., wdrożone w życie w 1978 w formie II poprawki do statutu MFW):

1. Wielość źródeł pieniądza światowego (rezerwowego). Struktura światowych rezerw (w %)

2005r.

89 waluty rezerwowe

9,5 złoto

0,5 SDR-y

1 pozycja rezerwowa w MFW

Struktura walut rezerwowych

1999	2005
66	66,5	$
12,5	24,5	€
5	3,6	¥
4	3,7	£
0,7	0,1	CHF

2. Swoboda wyboru systemu kursu walutowego (tzw „nie - system”)

3. ograniczanie roli złota w systemie (zabroniono ustalania parytetów walutowych w złocie , zmieniono oficjalną cenę złota. I obowiązek wpłaty transzy rezerwowej do MFW w złocie)

4. wzrost znaczenia SDR( składnik oficjalnych rezerw walutowych, podstawa ustalania parytetów walutowych, poszerzanie stosowania SDR w transakcjach z MFW)

5. Rozszerzenie uprawnień MFW - nadzór nad światowym systemem walutowym o zmiennych kursach walutowych

Zalety obecnego „nie - systemu”

1. Elastyczność (kursy płynne ułatwiają przywracanie równowagi wewnętrznej , zniesienie kontroli przepływów)

2. Wielość źródeł płynności międzynarodowej - rozluźnienie związku między wzrostem podaży waluty międzynarodowej a deficytem bilansu płatniczego jej emitenta

3. rozłożenie korzyści z emisji waluty międzynarodowej na kilka krajów (seniorów)

Cechy współczesnego „nie - systemu”

1. mozaika reżimów kursowych z dominującym systemem kursów płynnych

2. znaczny stopień fluktuacji kursów walutowych (nominalnych i realnych)

3. częste interwencje władz monetarnych na globalnym rynku walut

4. duża rola rynków kapitałowych i prywatnych przepływów kapitału w procesach dostosowawczych kształtowaniu płynności międzynarodowej i określaniu poziomu kursów walutowych.

Wady obecnego „nie - systemu”

1. duża zmienność kursów walutowych

2. znaczne i długotrwałe odchylenia kursów rynkowych od poziomu długookresowej równowagi

3. Brak mechanizmów dostosowawczych umożliwiających szybkie …. nierównowagi w skali globalnej

4. nieskuteczność przeciwdziałania kryzysom finansowym i łagodzenia ich negatywnych następstw.

ZABURZENIA NA RYNKACH FINANSOWYCH

Kryzys finansowy - zaburzenie na rynku finansowym, gwałtowna zmiana związana albo z niedoborem płynności i/lub wypłacalnością uczestników rynku oraz związane z interwencjami władz publicznych (rządy, BC)

Rodzaje kryzysów:

• walutowe

• bankowe

• zadłużenia zagraniczne

• systemu finansowego

Często te kryzysy przeplatają się wzajemnie.

KRYZYS WALUTOWY - głównie na międzynarodowym rynku walutowym, wywołany bezpośrednio spekulacyjnymi atakami krótkoterminowego kapitału zagranicznego, objawiające się głębokimi spadkami kursów walutowych, dużymi spadkami rezerw walutowych i dużym wzrostem stóp procentowych.

Podłoże do tego kryzysu może być głębsze.

Mechanizm kryzysu walutowego:

• spekulacyjny atak kapitału zagranicznego zaufanie rynków do danej waluty, rodzą się oczekiwania dewaluacyjne tej waluty, to powoduje:

• odpływ kapitału zagranicznego

• ucieczka rezydentów od waluty krajowej

• gwałtowna deprecjacja waluty

• interwencja BC

• Wyczerpanie rezerw waluty

• dewaluacja waluty i/lub upłynnienie kursu

Metodą ataku spekulacyjnego jest sprzedaż słabnącej waluty na rynku kasowym (pożyczki duże zaciągane w walucie krajowej, sprzedaż na rynku kasowym, deprecjacja waluty odkupywanie po niższym kursie tej waluty, zarobek na różnicy kursów, po pokryciu kosztów związanych z pożyczką)

Najczęściej przedmiotem tych ataków są waluty krajów o stałych kursach walutowych, tam BC interweniuje, to biorą pod uwagę spekulanci, rezerwy walut BC w końcu się skończą więc dojdzie do deprecjacji.

KRYZYS BANKOWY - znaczne obniżenie poziomu kapitału w systemie bankowym, co grozi niebezpieczeństwem utraty płynności lub nawet wypłacalności przez bank, to zmusi do zawieszanie wypłaty zobowiązań i/lub udzielenia wsparcia finansowego dla banku przez rząd by temu zapobiec.

Przyczyny:

• run na banki - zmasowana akcja klientów domagających się wypłaty swych depozytów,

• spadek wartości aktywów banku pogorszenie się jakości tych aktywów bank nie prowadził zbyt dużo stałych kredytów (takie, których klienci nie obsługują (nie płacą odsetek)); spadek kursów akcji, cen obligacji czy nieruchomości.

Kryzysy walutowe są łatwe do rozpoznania. Kryzysy bankowe trudno jest rozpoznać (chodzi głównie o jakość aktywów bankowych, trudno dostępne informacje), zwykle rozpoznaje się zbyt późno ten kryzys by mu zapobiec.

KRYZYS ZADŁUŻENIA ZAGRANICZNEGO - kraj nie jest w stanie obsługiwać swojego zadłużenia zagranicznego, dotyczy to rządu i podmiotów prywatnych. Trudności mogą mieć charakter braku płynności lub niewypłacalności.

Charakter braku płynności - w tym przypadku wystarczy odroczenie wpłaty, udzielenie wsparcia, by kraj się dostosował

Charakter niewypłacalności - trudna do rozwiązania, zwykle konieczne jest umorzenie części długu, wsparcie jest niewystarczalne.

KRYZYS SYSTEMU FINANSOWEGO - kompletne załamanie tego systemu jako całości - niemożność realizacji przez system podstawowych zadań - alokacji oszczędności do najbardziej korzystnych zastosowań, niekorzystny wpływ na całą gospodarkę.

Kryzys ten może wywodzić się np. z kryzysu walutowego lub bankowego.

Kryzysy finansowe:

• XIX w. - Ameryka Łacińska

• lata 30 XX w. - kraje rozwijające się

• lata 80 XX w. - Międzynarodowy kryzys Zadłużeniowy

• lata 90 XX.

• przełom XXI

Głównie dotykają kraje wschodzących rynków. Głównie Ameryka Łacińska, Azja, Afryka, Europa Wschodnia.

Modele kryzysów walutowych

Typy:

1. generacji (pierwszej generacji)

2. generacji (drugiej generacji)

3. generacji (trzeciej generacji)

Ad. 1 - opracowany przez P. Krugmana. Powstał w latach 70. Na podstawie obserwacji w Am. Łacińskiej. Model zakłada, że główną przyczyną jest niespójność między ekspansywną polityką fiskalną/pieniężną a stałym kursem walutowym.

Ekspansywna polityka fiskalna prowadzi do deficytu budżetowego, które są pokrywane emisją krajowego pieniądza, rośnie inflacja, pogorszenie konkurencyjności cenowej importu, rośnie import, spada eksport. To prowadzi do deficytu handlowego, który jest pokrywany przy stałym kursie z rezerw BC. Gdy tych rezerw jest niewiele dewaluacja jest nieunikniona, więc atak spekulacyjny i przyspieszenie dewaluacji.

Powodem kryzysu nie jest więc sam atak spekulacyjny, on przyspiesza dewaluację.

Ad. 2 Stworzony przez M. Obstfelda powstały w reakcji na modele I generacji. Kraj prowadzi rozsądną politykę, ma dużo rezerw, a do kryzysu może dojść mimo tego. Kryzys spowodowany jest atakiem spekulacyjnym na walutę. Kryzys tutaj nie jest nieuchronny.

Decyzje o ataku zależy od oczekiwań co do możliwych zachowań BC:

• podejmują atak, gdy inwestorzy zagraniczni oczekują, że BC nie będzie bronił stałego kursu, bo uzna, że obrona taka jest zbyt kosztowna dla gospodarki.

• podejmują ataki gdy stwierdzą, że dla BC najważniejszy jest stały kurs.

Ad. 3 tzw. modele eklektyczne - łączą elementy I i II generacji

Przyczyny:

1. nieefektywność rynku finansowego - i asymetria informacji, która stanowi podłoże dla zjawisk:

• negatywnej selekcji

• pokusa nadużycia

• stadne zachowanie inwestorów

• epidemie finansowe

2. słabości instytucjonalno - strukturalne na szczeblu mikroekonomicznym. Te słabości wywołują pokusę nadużycia,

• niska efektywność inwestycji

• niska jakość nadzoru bankowego

• niewłaściwe reputacje ostrożnościowe

• nadmierne zadłużenie zagraniczne przedsiębiorstw

• polityka powiązana pomiędzy przedsiębiorstwami, rządem, bankami

• formalne lub nieformalne gwarancje rządu dotyczące niedopuszczenia do powstania strat lub pokrycia tych strat

• tradycje niedopuszczania do bankructwa dużych banków i przedsiębiorstw

• wszechobecna korupcja utrudniająca nadzór nad instytucjami finansowymi

3. czynniki psychologiczne - zmienność nastrojów inwestorów.

Modele III gena u eracji. Główna przyczyna to asymetria informacji, która prowadzi do negatywnej selekcji, pokusa nadużywania, podejmowania działań zbyt ryzykownych, np. gdy banki udzielają kredytów firmom mało wiarygodnym.

Stadne zachowanie inwestorów - mniejsi inwestorzy mechanicznie naśladują dużych uważając ich za lepiej poinformowanych.

Skutkiem zachowań stadnych są:

• Bąbie spekulacyjne - masowa wyprzedaż aktywów

• epidemii finansowe - rozprzestrzenianie zjawisk kryzysowych w skali globalnej (międzynarodowej)

Egzamin: Pisemny, test wielokrotnego wyboru, 20 pytań

21.06.2007

MSG semestr II

20.02.2007 (1)

XIX/XX wiek - czas kiedy wyodrębniły się MSG z ekonometrii.

Powód:

- stale wzrastająca rola handlu międzynarodowego w gospodarce.

- różnice pomiędzy gospodarowaniem w jednym kraju a w skali gospodarki światowej ( różne waluty w różnych krajach.)

W ramach MSG zajmujemy się tym czym zajmuje jest ekonomia pomiędzy podmiotami w dwóch różnych krajach.

MSG łączy różne dyscypliny. Migracja w skali międzynarodowej.

Jako samodzielna dyscyplina naukowa - lata 60-te.(rewolucja naukowo- techniczna, przemysłowa)

W Polsce początek lata 60-te XX wieku. Międzynarodowe stosunki gospodarcze = międzynarodowe stosunki ekonomiczne.

2 podstawowe składniki MSG:

1. teorie międzynarodowych stosunków gospodarczych

2. zagraniczna/ międzynarodowa polityka ekonomiczna

Ad.1 badanie praw ekonomicznych rządzących procesami gospodarczymi zachodzącymi w gospodarce światowej.

Ad.2 metody i środki osiągania przez państwo wyznaczonych celów różnych krajów. Zawieranie międzynarodowych porozumień gospodarczych jak też tworzenie wspólnych międzynarodowych instytucji i organizacji gospodarczych.

6.03.2007 (2)

Międzynarodowy podział pracy - występuje w gospodarce, zmienia się zbiegiem czasu

Gospodarka światowa - system dosyc skomplikowany, zmieniający się w czasie na pierwszym wykładzie było to podejście funkcjonalne.

Podejście funkcjonalne do gospodarki światowej.

Definicja: Podejście podmiotowe gospodarka światowa - to zbiorowośc różnorodnych organizmów i instytucji, funkcjonujących zarówno na poziomie krajowym, jak i na szczeblu międzynarodowym bezpośrednio lub pośrednio zajmujących się działalnością gospodarczą oraz powiązanych ze sobą w pewien całościowy system poprzez siec międzynarodowych stosunków ekonomicznych.

Podmioty gospodarki światowej:

• przedsiębiorstwa krajowe (narodowe, te które mają wpływ na gospodarkę światową)

• przedsiębiorstwa międzynarodowe (korporacje)

• państwa

• międzynarodowe (regionalne) ugrupowania integracje

• międzynarodowe organizacje gospodarcze

Podmiotem w gospodarce światowej jest takie przedsiębiorstwo międzynarodowe, które nawiązuje i utrzymuje w związku ze swoją działalnością gospodarczą znaczące pod względem zakresu i charakteru dla swojego funkcjonowania MSG z innymi podmiotami w gospodarce światowej.

Przedsiębiorstwo międzynarodowe - to przedsiębiorstwo prowadzące działalność gospodarczą w przynajmniej dwóch krajach i mające w przynajmniej w 2 krajach swoje filie lub odziały.

Przedsiębiorstwo krajowe - nie wszystkie są podmiotami gosp. światowej. Podmiotem

GŚ jest takie przedsiębiorstwo narodowe, które nawiązuje i utrzymuje znaczące pod względem zakresu, charakteru i znaczenia dla swego funkcjonowania MSG z innymi podmiotami w GŚ.

Pierwszoplanowy podmiot w gospodarce światowej

Pierwszoplanowośc korporacji - polega na tym, że poprzez swoją potęgę spychają państwa i ugrupowania na dalszy plan.

Wall Street Stories - tanie, duże, złe traktowanie swych pracowników. 21 miejsce wśród największych potęg gospodarczych świata

Państwa - tradycyjny podmiot gosp. światowej, spychane są na dalszy plan przez korporacje i zaczynają być przez ugrupowania. Państwo:

1. gospodarka narodowa - cześć gospodarki kraju działalność wszystkich przedsiębiorstw krajowych w danym kraju i działalność przedsiębiorstw międzynarodowych w danym sektorze

2. instytucja państwa - centralny ośrodek regulacyjny, prowadzenie polityki tzw. polityki państw np. handlowa, podatkowa. Państwo ma funkcję nadrzędną a stosunku do przedsiębiorstw; nadzoruje działalność przedsiębiorstw.

Pewex - przedsiębiorstwo eksportu wewnętrznego.

Międzynarodowe (regionalne) ugrupowania integracyjne - względnie jednolity nowy organizm gospodarki obejmujący 2 lub więcej krajów. Dzielimy na:

• Formalne - może przybrać postać międzynarodowego porozumienia, organizacji integracyjnej bądź gospodarki, która wraz z strukturą organizacyjną oraz organami ma za zadanie w sp. instytucjonalny inicjować i sprzyjać procesom integracyjnym.

• Nieformalne - formalnie niezorganizowana grupa państw; silnie jednak powiązana ze sobą stosunkami międzynarodowymi gospodarczymi; pomiędzy państwami tymi zachodzą rzeczywiste procesy integracyjne. Ugrupowania:

• UE, CEFTA, NAFTA, EFTA, MERCOSUR, ASEAN, APEC.

• USA + CAN do 01.01.1989 - te kraje oparły swe kontynenty na systemie GATT. 01.01.1989 CUSFTA - strefa wolnego handlu m/y USA i Kanadą. Układ przetrwał kilka lat; potem dołączono Meksyk i funkcjonuje pod nazwą NAFTA.

• CARICOM

• OECS - Wspólnota państw wschodnich Karaibów

• SACU - Unia Celna - najstarsza na świecie w Afryce

Międzynarodowe organizacje gospodarcze - spełniają w gospodarce światowej przede wszystkim funkcję regulacyjne. Funkcje te polegają głównie na ustanowieniu pewnych wzorców i norm postępowania. Niekiedy ogrom. praw. bezpośredniej działalności polegającą np. na udzieleniu krajom członkowskim różnego rodzaju pomocy.

• WTO - 1994 powstała; 1995 - rozpoczęła działalność (pytanie na egz.!!). Przed tym był GATT 1948 - 1994

• MFW (IMF)

• MBOIR = (BŚ) = (IBRD) Breton Woods w USA.

• 1944 - decyzja o utworzeniu.

• 1947 - MFW rozpoczęła dział.

• 1946 - BŚ --------II---------

Gospodarka światowa to system dynamiczny zmienia się w czasie; początki kapitalizmu to początki tradycyjnej gospodarki światowej i tradycyjnego podziału pracy kraje podzielone na centra i peryferię. Centra rozwinęły się i produkują artykuły przemysłowe. Peryferia - zaplecze surowcowo-rolnicze i stanowiły rynku zbytu. Był to okres, kiedy państwa pełniły tradycyjną funkcję podmiotową.

Po II WS - 1.1989 - dezintegracja tradycyjnej gospodarki światowej; trad.podziału pracy; upadek kolonializmu; powstanie bloku państw socjalistycznych; 2-ga rewolucja naukowo-techniczna w latach 60ych powoduje rozwój współczesnej gospodarki światowej (współczesne teorie HM).

Cechy współczesnej gospodarki światowej:

1. wymiana wewnątrzgałęziowa (wymiana towarów w danej gałęzi)

2. zmiana struktury towarowej wymiany handel bazami danych w Internecie ma coraz większe znaczenie w HM.

20.03.2007 (3)

Cena - wartość towaru wyrażona w pieniądzu.

Cena światowa - to wyrażona w pieniądzu wartość międzynarodowych towarów biorących udział w wymianie międzynarodowej.

1. Towary biorące udział w wymianie międzynarodowej (Tradable)

2. Towary niebiorące udziału w wymianie międzynarodowej (Non tradable)

Ad.1 TRADABLE

• Cena będzie się kształtował tak jak na rynku doskonałym; powinna odzwierciedlać warunki tego towaru

Ad.2 NON TRADABLE

• Budynki, drogi, mosty - infrastruktura transportowa. Lokalizacja wskazuje na to, jaką cenę będzie miał dany budynek.

Czynniki, które zakłócają doskonałą konkurencję na rynku międzynarodowym:

1. Działalność przedsiębiorstw międzynarodowych - korporacji w celu maksymalizacji zysków; posługują się ceną transferową - to cena ustalona i stosowana w wymianie produktów i części zamiennych pomiędzy filiami oraz filiami a oddziałem macierzystym. Dla filii eksport. towary wyznaczona cena transferowa wpływa na podatki od sprzedaży; dla filii importującej na koszty.

2. Protekcjonalistyczna polityka handlowa państw mająca na celu ochronę własnej produkcji; ochronę krajowego zatrudnienia oraz utrzymanie równowagi bilansu płatniczego.

Środki polityki handlowej stosowane są tylko na zewnątrz kraju. Kraje chcą utrzymać równowagę BP, ochronić własną produkcje.

Towary będące przedmiotem wymiany międzynarodowej z punktu widzenia sposobu kształtowania się ich cen na rynkach światowych można podzielić je na 2 grupy:

Towary wystandaryzowane - towary masowe posiadające jednolity charakter. Artykuły rolne i surowce naturalne, artykuły żywnościowe oraz niektóre półfabrykaty przemysłowe. Są to towary o identycznych walorach użytkowych (są doskonałymi substytutami).

Są one łatwe do jednoznacznej klasyfikacji, bez względu na miejsce ich wytworzenia.

Elastyczność podaży jest prawie sztywna. Podaż bardzo słabo elastycznie reaguje na zmiany rynkowe. Coraz mniej się magazynuje np. zboża w silosach, bo to jest bardzo kosztowne. Rolnicy w Polsce są rozproszeni i małorolni.

Protekcjonizm rolny - chroni się produkty rolne w UE.

Popyt też nie jest elastyczny, - bo jak cena rośnie to nie kupujemy ani więcej jedzenia ani więcej; analogicznymi w przypadku spadku cen.

Ceny artykułów wystandaryzowanych w krótkim okresie czasu są niestabilne, charakteryzują się dużą zmiennością, wahają się.

Towary zindywidualizowane - to towary przemysłowe, zarówno gotowe jak i części oraz podzespoły, niektóre półfabrykaty; niektóre półprodukty chemiczne, a także luksusowe, towary konsumpcyjne. (niektóre gatunki tytoniu, win, koniaków). Ich cechą zasadniczą jest duże zróżnicowanie np. różna jakość, sposób wykończenia, trwałości, opakowanie, technologia. Towary te charakteryzują się walorami użytkowymi, określonymi przez potrzeby indywidualnych nabywców lub poszczególnych segmentów rynku. Nie są one doskonałymi substytutami! Łatwo jest je doprodukować, a jak dochody wzrastają, to popyt znacznie na nie rośnie. Kiedy dochody wzrastają, to jest większy popyt na takie towary. Wtedy kupujemy więcej towarów luksusowych - ceny na towary zindywidualizowane w krótkim okresie czasu charakteryzują się dużą stabilnością np. ceny brylantów nigdy nie spadają.

Okres krótki do 1 roku

Okres średni 3-5 lat

Okres długipowyżej 3-5 lat.

W BP stosuje się tylko okres krótki i długi.

Termin Terms of Trade - stosowany jest do określenia warunków wymiany między krajami, relacji cenowych i tendencji kształtowania się cen w eksporcie i imporcie między krajami, jak też do określenia warunków i relacji wymiany jednej grupy towarów na inną grupę towarów.

W długim okresie, jak też do określenia warunków i relacji wymiany jednej grupy towarów na inną grupę towarów.

Cenowe terms of trade (nominalne) - relacja względnych zmian cen towarów eksportowych do względnych zmian cen towarów eksportowych do względnych zmian cen towarów importowanych przez poszczególne kraje w określonym czasie. Jest to wskaźnik handlu zagranicznego (wzór z podręcznika ona nie wymaga)

(WZÓR)

Rodzaje terms of trade

Szczególna odmiana cenowych terms of trade

Towarowe terms of trade - relacja zmiany cen jednej grupy lub kilku grup towarowych do pozostałych grup. Np. relacja cen artykułów surowcowo-rolnych do cen artykułów przemysłowych (kraje wysoko rozwinięte). Dla krajów słabo-rozwiniętych te relacje są niekorzystne.

Realne (ilościowe) terms of trade - zmiany ilości towarów (przy niezmienionej ich strukturze), jakie musi eksportować dany kraj, aby móc importować określone ilości innych towarów. Współczynnik ten lepiej odzwierciedla rzeczywiste zmiany korzyści z wymiany międzynarodowej. Liczy się je bardzo rzadko, bo bardzo trudno się je liczy, zaś powszechnie liczone są cenowe towarowe term sof trade, ale jest to wskaźnik gorszy, bo jest wiele czynników, które zakłócają relacje cenowe. Współczynnik ten lepiej odzwierciedla rzeczywiste zmiany korzyści z wymiany międzynarodowej.

Czynnikowe terms of trade (faktorialne) -zmiany relacji wymienionych czynników produkcji zawartych w towarach eksportowych wywożonych przez dany kraj do czynników produkcji w towarach przywożonych przez dany kraj(np. praca, kapitał)

Często terms of trade pogarsza się gdy ceny w eksporcie wzrastają.

23.04.2007 (4)

Polityka handlowa - jest częścią państwowej polityki ekonomicznej (gospodarczej). Jest ona zbiorem celów działania i środków służących do realizacji tych celów. Głównym celem polityki handlowej jest optymalne - z punktu widzenia interesów danego kraju - ukształtowanie stosunków tego kraju z zagranicą.

2 skrajne typy polityki handlowej:

Wolny handel - państwo powstrzymujące się od ingerencji w sferę stosunków gospodarczym z zagranicą, zakładają że działanie sił rynkowych ukształtował te stosunki w sposób gwarantujący maksymalizację korzyści z wymiany.

­Protekcjonizm - państwo aktywne często bezpośrednio wpływa na wymianę gospodarczą z zagranicą posługując w tym celu z całą gamą instrumentów ekonomicznych i decyzji administracyjnych. Najlepszą formą protekcjonizmu jest polityka AUTARKII GOSPODARCZEJ:

• Samowystarczalność; synonim gospodarki zamkniętej, ale nie w sensie modelowym; wymiana na poziomie niezbędnym; import niezbędny o tyle, żeby wystarczyło, żeby ta gospodarka funkcjonowała, eksport niezbędny to taki, by pokryć import niezbędny = Autarkia gospodarcza.

Środki (instrumenty, narzędzia) polityki handlowej:

1. Środki taryfowe - cła - element uczciwej konkurencji; odchodzi się od stosunku innych elementów

2. Środki parotaryfowe - regulacje ilościowe

3. Środki pozataryfowe

Cła - opłata pobierana od towaru, który przekracza granicę celną danego kraju.

Kryterium sposobu naliczania lub ustalania wysokości cła:

Od wartości(ad walorem): ustalany w % od wartości towaru przekraczającego granice celną danego kraju.

Od ilości(specyficzne): ustalona wysokość od jednostki fizycznej towaru np.10 zł. od sztuki/tory/baryłki ( w Szwajcarii praktycznie wszystkie towary są specyficzne.

Kombinowane(od wartości i ilości): jakiś % od wartości + dodatkowo od jednostki fizycznej.

Istotą cła jest to, że jest stałe w okresie, w którym obowiązuje. STAŁOŚC CŁA

1 szt. - 10 zł.

10% - 10 zł.

10 zł. - 10 zł.

Cena↑: 200 zł. 10% - 20 zł. 10 zł. = 10 zł dobrze

Cena↓: 50 zł. 10% - 5 zł. 10 zł. = 10 zł. złe

Spełniamy funkcje tradycyjne, fiskalne zanikły od lat 20 XX wieku, bo państwa na tranzycie innego towaru czerpią zyski (np. teraz płatne są autostrady)

Kryterium w kierunku ruchu towarów:

Importowe: od towaru wwożonego. Powyżej 90% to cła importowe.

Eksportowe: od towaru wywożonego. Jest to działanie rzadkie.

1. W stosunku do towarów deficytowych - chcemy go dla siebie zatrzymać, bo jest ich mało i podwyższamy cła. Charakteryzują się elastycznością cen po nałożeniu cła. Jeżeli się posiada deficytowy towar na rynku światowym to chce się nałożyć cło po to, żeby były wpływy do budżetu(w ten sp. załatać dziurę budżetową)

2. Element polityki gospodarczej krajów słabo rozwiniętych w celu zachęcania podmiotów gospodarczych niższego szczebla do przerabiania ich na miejscu i eksportowania do innych krajów w postaci…

3. Mogą być stosowane w stosunku do dóbr kultury narodowej (rękodzieło ludowe) kraje monokulturowe, które specjalizują się nawytwarzaniu jednego lub 2 dóbr na nich jedynie można uzyskac wpływy do budżetu.

Transportowe: od towarów przewożonych (stosowane rzadko). Takie opłaty zostały zastąpione innymi opłatami, takimi jak płatne autostrady, hotele, restauracje, bazy

Ekonomiczny mechanizm działania cła importowego w kraju małym - mały importer danego dobra, które nie ma wpływu na ceny światowe (większość krajów świata, to kraje małe; duży importer to USA, Chiny, Rosja) jak zmniejszą import to ma to wpływ na sytuację na rynku światowym.)







Model ten łączy analizę zmian produkcyjno-handlowych ze zmianami dobrobytu.

NADWYŻKA PRODUCENTA - to różnica pomiędzy najmniejszą sumą, za jaką producent jest skłonny sprzedać swój towar na rynku. Na wykresie to pole poniżej krzywej popytu i powyżej linii przedstawiającej cenę.

NADWYŻKAK KONSUMENTA - to różnica między najwyższą sumą, za jaką konsument jest skłonny kupić dany towar a ceną, która rzeczywiście kształtuje się na rynku. Na wykresie to pole poniżej krzywej popytu i powyżej linii przedstawiającej cenę.

a - korzyść producenta, wzrost jego nadwyżki

b - straty wynikające z deformacji produkcji, czyli z tego, że cło skłania producentów krajowych do wytwarzania produktu w nadmiarze

c - korzyść rządu; dochody budżetowe z ceł

d - straty wynikające z deformacji konsumpcji, czyli z tego, że cło skłania konsumentów krajowych do spożywania produktu w niedostatecznym wymiarze.

Odcinek Q4 i Q2 - konsumenci rezygnują z dobra, bo jest za drogi, bo rząd wprowadził cła.




.

Stawka celna zaporowa - dobrobyt spadnie do poziomu niższego niż początkowy przed wprowadzeniem cła.

Argument ten jest prawdziwy tylko dla krajów dużych pełna Unia Celna - współczesna polityka handlowa + współczesna zew. taryfa celna. Kraje, które wchodz
ą w skład Unii Celnej mogą nadawać jej charakter kraju dużego, tak będzie to ugrupowanie działać. Zysk dla jednego kraju oznacza stratę dla innych krajów stąd wojny celne.

Zakładamy, że w modelach wszystko jest idealnie elastyczne. Strata konsumentów jest większa niż wpływy do budżetu.

Kryterium ekonomicznego charakteru ceł:

CŁA importowe:

Ochronne chroni BP i produkcje krajową

Fiskalne dostosowane do budżetu państwa odpowiednich wpływów (tradycyjna f.cła). Wypukła f.fiskalna. Zadanie: jak najw.wpływów do budżetu … mogą wchodzić do 300%.

a) produkty luksusowej konsumpcji stanowią podatek od tej kons.obciążający osoby o wyższych dochodach.

b) produkty niebędące produktami własnej potrzeby o nie produkowane. W danym kraju - np. owoce niebędące owocami danej strefy klimatycznej.

GCC - Rada Współpracy Państw Zatoki Perskiej - eksport ropy naftowej.

NARZĘDZIA PARATARYFOWE - będą one działały bezpośrednio z pomocą mechanizmu cenowego. Mogą służyć też pobudzeniu eksportu przez obniżenie ceny dobra krajowego. Mogą działać tak jak cła, ale nimi nie są.

Podatek importowy = graniczny, najlepiej pokazuje jak działają narzędzia parotaryfowe; opłata w % wysokości od wartości towarów importowanych może mieć charakter powszechny lub wybiorczy np.5% cła lub 5% podatku - różnica żadna, ale cło jest cłem a podatek podatkiem. Współczesna swoboda państw w ustalaniu ceł. Oprócz cła można nałożyć jeszcze podatek. Nigdy tak nie jest, że jak się nałoży podatek na towar importowany to cena towaru krajowego wcale nie spadnie a może nawet dużo wzrosnąć. Podatek importowy, np. w stosunku do państw. Opłata wyrównawcza - pokrywa różnicę m/y niższą ceną dobra importowanego na rynku krajowym. Ma ona na celu ochronę producentów krajowych. Przed tańszą produkcją zagraniczną. Może być stosowana łącznie z celem jako jego uzupełnienie lub zamiast cła.




Pg - cena gwarantowana. Musi być na rynku krajowym zagwarantowana cena minimalna, żeby było do czego wyrównywać. Minimalna cena gwarantowana w czasie stała, co przedstawia wykres.

Ps - cena światowa jest niższa niż cena gwarantowana i jest zmienna i ma wyrównać lukę pomiędzy wyższą ceną gwarantowaną a niższą ceną światową i są bardziej sprawą historyczną.

Istotą cła jest stałość w danym czasie - wysokość cła w danym czasie jest stała, dlatego wykorzystuje się opłaty wyrównawcze, które uzupełniają stawki celne

SUBSYDIUM EKSPORTOWE (SUBWENCJA EKSPORTOWA)

Subsydia produkcyjne mogą stać się środkiem polityki handlowej.

Subwencja eksportowa - wszelka pomóc państwa przedsiębiorstwom krajowym mająca na celu zwiększenie eksportu poprzez poprawę konkurencyjności towarów krajowych na rynku zagranicznym.

Subwencje:

1. bezpośrednie

2. pośrednie

ad.1 gdy jest efektywna i bezpośrednia płatność rządu efektywnie wypłacona eksporterowi

ad.2 każde inne działanie, które powoduje korzyści dla eksportera, czyli wszelkie ulgi i ułatwienia, obniżające koszty produkcji eksportera lub stwarzające mu możliwość osiągnięcia zysków w innej niż eksport dziedzinie, a tym samym obniżenia ceny eksportowej.

Nasz kraj jest eksporterem - ma komparatywną przewagę.




b - deformacja konsumpcji

d - deformacja produkcji

a+b - nadwyżka konsumenta - strata konsumenta

a+b+c - korzyść producenta (rząd dopłaca do każdej szt. Wyeksportowanego dobra

b+c+d - strata budżetu państwa.

Wpływ netto subsydium eksportowego na stan dobrobytu (mały eksporter)




FORMUŁA

e + f + g - straty z tytułu pogorszenia się terms of trade (dodatkowe)

Wpływ netto subsydium eksportowego na stan dobrobytu (duży eksporter)




Cła wyrównawcze - efekt neutralizacji ekonomicznego efektu subsydium

Subsydia stosuje się:

- dla utrzymania istniejących miejsc pracy

- dla stworzenia nowych miejsc pracy

Subsydia:

1. czerwone - zabronione (art. przemysłowe,

2. żółte - podlegające sankcjom

3. zielone - niepodlegające sankcjom (art. rolne)

DUMPING - praktyka cenowo-eksportowa, polegająca na sprzedaży za granicę towarów po cenach niższych od cen sprzedaży na rynku krajowym. W skrajnym przypadku dumping może oznaczać sprzedaż po cenach niższych od kosztów produkcji.

3 rodzaje dumpingu:

1. dumping sporadyczny - w celu pozbycia się nadwyżek

2. dumping wyniszczający - do momentu, kiedy staje się monopolistą

3. dumping trwały - gdy jesteśmy monopolistą na rynku krajowym polityka cenowa systematycznie realizuje się przez producentów, dysponujących pewnym zasobem wiedzy monopolowej i możliwością zróżnicowanych cen krajowych i zagranicznych. Warunkiem trwałości tego typu polityki jest silniejsza pozycja przedsiębiorstwa w kraju niż za granicą oraz odseparowanie zysków np. za pomocom ceł eksportowych.

Dumping - narzędzie podobne do subsydium, nie obciąża rządu; finansowany przez przedsiębiorstwa.

05.06.2007

DUMPING:

Najb. znany przypadek dumpingu:

Lat 70-te XX-go wieku Polska a Stany Zjednoczone. Polska lata 70-te - znaczący eksporter i producent wózków golfowych.

Procedura postępowania została wycofana, bo okazało się, że ceny są (ole?...)

Kontyngent Taryfowy - (narzędzie pozataryfowe) zastosowanie obniżki stawki celnej, ale tylko do pewnego poziomu importu, po jego przekroczeniu stosowania, jest normalna wyższa stawka celna.

Stosujemy stawkę niższą niż tą zapisaną w kontyngencie.

NARZĘDZIA POZATARYFOWE: takie, kt. regulują wolumen i strukturę obrotów. Natomiast na cenę działają w sp. pośrednio.

Wolumen - ilość - jak się zmieni ilość, to się zmieni cena. Wchodzą tu ograniczenia ilościowe (koszty ilościowe). Ilość towaru, który w danym czasie może zostać zaimportowany. Można importować towar powyżej kontyngentu taryfowego, tylko wtedy zapłacimy wyższą stawkę w kontyngencie importowym.

Podstawowe narzędzie kontyngent importowy (kwota importowa), wszystkie inne są jego pochodnymi.

Ustalony kontyngent importowy mówi o tym, ile można towaru legalnie importować, przekroczenie limitu jest zabronione i traktowane jako import nielegalny.

Obok kontyngentu ilościowego mogą występować kontyngenty wartościowe.

Obok kontyngenty importowego - eksportowe.

Najsilniejszą formą kontyngentów jest embargo. Technicznym środkiem egzekwowania postępowania kontyngentu są koncesje.

Mogą one występować też jako samodzielne środki polityki handlowej i dotyczyć towarów strategicznych lub niebezpiecznych.

Koncesja bardziej związana z obrotem wewnętrznym.

Licencje to proces korupcjogenny.




Kontyngent: administracyjne, zmniejszające ilości.

C - renta kontynentowa. To ta cześć ceny, którą ściągnie z … posiadacz licencji. To dochód powstały w wyniku sztucznego podwyższenia ceny światowej przez zastosowanie kontyngentu importowego. Trafia ona do posiadaczy licencji. Tu nie ma wpływu do budżetu państwa, a w cle są.

Towary strategiczne:

• licencjuje się je, żeby zapewnić im odpowiednią cenę, te towary są kluczowe dla danego państwa

Towary niebezpieczne:

• odpowiednie pozwolenie do obrotu takimi towarami

Ograniczenie wartościowe:

• określa się wartość np.: za 800 zł

Kontyngent importowo - eksportowy:

• są bardzo restrykcyjne. Stosowany rzadko, zastosowanie takie jak przy cle eksportowym. Ale w cle w cle można eksportować ile się chce, jeśli się zapłaci wyższe cło.

EMBARGO = KONTYNGENT równy „0”

KONTYNGENTY IMPORTOWE stosuje się w trzech przypadkach:

1. chroniczne (przewlekłe, długotrwałe) niezrównoważenie BP

2. w wypadku zagrożenia publicznego

3. zagrożenia życia i zdrowia obywateli, np. embargo na handel bronią z Irakiem

DOBROWOLNE OGRANICZENIE IMPORTU(VEN):

• eksporter na żądanie importera „dobrowolnie” ogranicza swój eksport do kraju importera

• dobrowolność w tym wypadku jest selektywna gdyż negocjowane ograniczenie jest z reguły alternatywą wprowadzenia przez kraj importujący restrykcji importowanych. „Jak nie ograniczysz, to zobaczysz co będzie….”

• Najbardziej znane samoograniczenie, to samoograniczenie Japończyków na rynek amerykański

'73, '74 i '78, '79 - szoki naftowe

'81 - '84 - ograniczenie eksportu samochodów japońskich na rynek amerykański.




Lata 70-te i początki 80-ych - to apogeum stosowania VEN-ów

Lata 90-te - fala stosowania neoprotekcjonizmu (ochrona własnych gospodarek, pomoce środków pozataryfowych, szczególnie VEN-ów, ponieważ wtedy GATT nie mówił, że nie wolno stosować VEN-ów.

VRA - dobrowolne ograniczenie.

Tego typu porozumień nie wolno stosować (VEN, VRA) - ostatnie porozumienia Rundy Urugwajskiej, a te które zostały zawarte mają wygasnąć. Duża cześć została zastąpiona przez środki taryfowe na zasadzie taryfikacji, szczególnie w handlu.

Taryfikacja - zamiana środków nie taryfowych (szczególnie pozataryfowych) na cła.

12

Rolnictwo

Przemysł

1,33

Francja

0,9

Polska

1/1

dochodzi w tym obszarze do wymiany

Waluty międzynarodowe

pieniądz narodowy

waluty regionalne

waluta światowa

złoto

pieniądz światowy

pieniądz międzynarodowy

pieniądz regionalny

pieniądz międzynarodowy o zasięgu światowym

Deficyt BH

Eksport złota

spadek podaży pieniądza w kraju

Wzrost stóp procentowych

spadek cen

spadek aktywności gospodarczej

Napływ kapitału obcego

poprawa konkurencyjności kraju

wzrost eksportu, spadek importu

Nadwyżka w BOK finansująca deficyt BH

Poprawa Bilansu handlowego

Kurs płynny

Unia walutowa

Pełna kontrola przepływu kapitału

1. Pełna integracja rynków finansowych

Zwiększona mobilność kapitału

2. Niezależna polityka monetarna

3. Stabilność Kursu walutowego

Sprzeda i wyprodukuje ten, kto posiada licencje

S

D

C - dochód

licencjonowanego

eksportera

VEN

Q1 Q2

P

Pt

Ps -

S

D

C

Kontyngent

importowy

Q1 Q2

Rozmiary importu

P

Pt -

cena kontyngentowa

Ps -

cena światowa

Suma strat straty z tytułu

pogorszenia terms

of trade

Strata konsumenta

a + b - (a + b +c) - ( - b - c - d - e - f- g) = b + d + e + f + g

Strata Korzyśc Korzyśc

konsumenta producenta rządu

(a + b) - (a + b + c) - (- b - c + d) = b + d

(Suma strat,

straty puste)

wzrasta produkcja

Eksport ↑

Wzrost ceny krajowej po zastosowaniu subsydium

D S

a b c d

e f g

Q3 Q1 Eksport Q2 Q4 Q

P2

P1

P3

P

P2

P1

P3

t czas

P

cena

Pg

Ps+1

Ps

t czas

P

cena

Pg

Ps

t*-

stawka celna optymalna

spowodowana max. największe

obniżenie ceny zagr. jakiegoś

dobra i to da największy dobrobyt

w danym kraju

. to odpowiedni punkt równowagi

t** stawka celna zaporowa

t - stawka celna

w - poziom dobrobytu

w2

w1

Tyle wzrosła nadwyżka

Q

P

cena

MODEL POLITYKI HANDLOWEJ

Q1

-produkcja - konsumpcja krajowa spada, bo spożywają

krajowa w niedostatecznym wymiarze i cena

dobra jest wysoką spadek rozmiaru IMPORTU

Tę różnicę importujemy

Tyle chcą dostać producenci krajowi Tyle chcieliby konsumować

Q2




Q4

Q3

d

c

b

a


S

D

---