WYCENA I EWIDENCJA MATERIAŁÓW

Materiały to nabyte lub wytworzone we własnym zakresie składniki majątku obrotowego przeznaczone do zużycia na potrzeby wszystkich rodzajów prowadzonej działalności .Cechą charakterystyczną materiałów jest jednorazowe ich zużycie oraz przekazywanie w całości swojej wartości produktom , do których wytworzenia zostały zużyte , ,. Zgodnie z ustawą o rachunkowości (art. 3. ust.1 pkt 19) materiały to składniki nabyte w celu zużycia na własne potrzeby w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeśli trwa on dłużej niż 12 miesięcy (art. 3 ust.1 pkt 18).

Przyjmując za kryterium cel zużycia materiały można podzielić na następujące grupy:

• materiały podstawowe - przekazują wyrobom swoją istotę , stanowią część składową produktu lub opakowanie podstawowe ,

• materiały pomocnicze - nadają wyrobom pewne cechy lub ułatwiają i przyspieszają proces produkcji . Ponadto zalicza się tu materiały wykorzystywane do konserwacji , utrzymania czystości , materiały biurowe,

• paliwo - wykorzystywane na cele technologiczne , energetyczne , gospodarcze ,

• części zapasowe maszyn i urządzeń - przeznaczone na wymianę zużytych części w czasie konserwacji i remontów środków trwałych ,

• opakowania - wykorzystywane do „ochrony” wyrobów gotowych ,

• odpadki - materiały niepełnowartościowe , resztki powstające w trakcie produkcji

WYCENA MATERIAŁÓW (ART. 28 UOR)

Cena zakupu - kwota należna sprzedającemu ( bez podlegającego odliczeniu naliczonego podatku od towarów i usługi podatku akcyzowego) , a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym , a pomniejszona o zmniejszenia ceny ( upusty , rabaty).

Cena nabycia - cena zakupu powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika majątku do stanu zdatnego do używania .

Cena sprzedaży netto - możliwa do uzyskania w dniu bilansowym cena sprzedaży bez należnego podatku od towarów i usług i podatku akcyzowego, pomniejszona o rabaty i upusty oraz koszty związane z przystosowaniem składnika majątku do sprzedaży i doprowadzenia jej do skutku , a powiększona o należną dotację przedmiotową . Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika majątku , należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy.

Materiały wykazuje się w księgach rachunkowych wg rzeczywistych cen ich nabycia (art. 28 ust.11 pkt 1).

Materiały można wykazywać w księgach rachunkowych również w rzeczywistych cenach zakupu , jeżeli nie zniekształca to stanu aktywów oraz wyniku finansowego9art. 34 ust.1 pkt 1 uor).

Jeżeli materiały wykazywane są wg cen zakupu , oznacza to , że koszty zakupu są w całości zaliczane do kosztów tego miesiąca , w którym je poniesiono. Taki sposób wyceny jest możliwy wtedy , gdy koszty te są niezmienne , a zapasy utrzymują się z okresu na okres na zbliżonym poziomie .

	WYCENA BILANSOWA MATERIAŁÓW (prezentacja w bilansie)
CENA NABYCIA							CENA ZAKUPU
							o ile nie zniekształca stanu aktywów i wyniku finansowego art.34 ust.1 pkt 1
Koszty zakupu zwiększają wartość materiałów						Koszty zakupu w całości rozliczane w momencie poniesienia - odnoszone do
						kosztu wytworzenia wyrobów, do produkcji których zostały zużyte lub do wyniku finansowego

Na dzień bilansowy ceny nabycia (zakupu) nie mogą być wyższe od cen sprzedaży netto.

Należy dokonać obniżenia wartości materiałów i towarów do ceny sprzedaży netto -utrata wartości-
( o ile jest niższa od ceny zakupu lub nabycia ) jeżeli (art.28 ust 7) :

• składniki zapasów utraciły swoją wartość użytkową na skutek zepsucia , uszkodzenia itp.

• istnieją nadmierne lub zbędne zapasy materiałów przekraczające potrzeby jednostki , a zatem zapasy utraciły swą przydatność ,

• gdy ceny rynkowe zapasów uległy obniżeniu,

Odpadki użytkowe wykazuje się w księgach wg cen sprzedaży netto , a w razie braku takich cen - wg wartości wynikającej z oszacowania uwzględniającego ich przydatność do dalszego wykorzystania.

Różnice z wyceny odnosi się na pozostałe koszty operacyjne

Przykład

Jednostka zakupiła 100 szt. materiału „A” po 20 zł za szt. Materiały przyjęto do magazynu wyceniając je według ceny rzeczywistej. W związku z zakupem poniesiono koszty transportu obcego w kwocie 200 zł. Wydano do produkcji wyrobu „X” połowę zapasu materiałów (50 szt.)

1. Wycena według ceny zakupu (ewidencja kosztów tylko w układzie kalkulacyjnym)

Rozrachunki z dostawcami			Materiały			Produkcja podstawowa
	2 000		2 000	1 000		1 000
		(1)			(3)
						Koszty zakupu
	200					200
			(2)

Po przeprowadzeniu operacji :

Zapas materiałów - 1 000 zł

Koszty bieżącego okresu - 1 000 zł + 200 zł = 1 200zł

2. Wycena według ceny nabycia (ewidencja kosztów tylko w układzie kalkulacyjnym)

Cena nabycia 2 000 zł + 200 zł = 2 200 zł

a) jednostkowa cena nabycia 22 zł

Rozrachunki z dostawcami			Materiały			Produkcja podstawowa
	2 000		2 200	1 100		1 100
	200
		(1)			(3)

Po przeprowadzeniu operacji :

Zapas materiałów - 1 100 zł

Koszty bieżącego okresu - 1 100 zł

b) do ewidencji przychodów i rozchodów materiałów wykorzystuje się cenę zakupu, koszty zakupu księgowane są i rozliczane odrębnie - w proporcji do zużytych materiałów

Rozrachunki z dostawcami			Materiały				Produkcja podstawowa
	2 000		2 000		1 000		1 000
		(1)				(3)
			RMK zakupu
	200		200		100		100
		(2)				(4)

Po przeprowadzeniu operacji :

Zapas materiałów - 1 000 zł + 100 zł = 1 100 zł
(Sk. Materiały + Sk. RMKZ)

Koszty bieżącego okresu - 1 100 zł

Ewidencja analityczna materiałów

Kierownik jednostki , uwzględniając rodzaj i wartość poszczególnych grup rzeczowych składników majątku obrotowego posiadanych przez jednostkę , podejmuje decyzję o stosowaniu jednej z następujących metod prowadzenia kont ksiąg pomocniczych ( ewidencji analitycznej) :

• ewidencję ilościowo - wartościową , w której dla każdego składnika ujmuje się obroty i stany w jednostkach naturalnych i pieniężnych ,

• ewidencję ilościową , prowadzoną dla poszczególnych składników lub ich jednorodnych grup wyłącznie w jednostkach naturalnych : wartość stanu wycenia się na koniec miesiąca (okresu sprawozdawczego) według cen nabycia nie wyższych od cen sprzedaży netto,

• odpisywania w ciężar kosztów wartości materiałów w momencie ich zakupu , połączone z ustaleniem nie później niż na dzień bilansowy stanu tych składników majątkowych drogą spisu z natury i jego wyceny oraz korekty kosztów o wartość tego stanu.

Ewidencja materiałów powinna być zorganizowana w oparciu o indeks , stanowiący szczegółowy wykaz zapasów występujących w danym podmiocie . Indeks powinien określać:

• symbol cyfrowy materiału ( w oparciu o PKWiU),

• nazwę ,

• charakterystykę ,

• jednostkę miary,

Dokumenty obrotu materiałowego

Pz ( Przychód zewnętrzny)	dowód przyjęcia materiałów do magazynu
Zw ( Zwrot wewnętrzny)	zwroty materiałów z produkcji
Mm ( Miedzy magazynami)	przesunięcia materiałów między magazynami jednostki
Po ( Przyjęcie odpadów )	przyjęcie do magazynu odpadów użytkowych
Wz (Wydanie na zewnątrz )	rozchód na skutek sprzedaży , wydanie do przerobu obcego
Rw ( Rozchód wewnętrzny)	wydanie materiałów do zużycia w jednostce

Podstawowym dokumentem dotyczącym zakupu materiałów jest faktura od dostawcy.

Podatnicy VAT ujmują otrzymane od kontrahentów faktury w rejestrach zakupów i kosztów

EWIDENCJA ZAKUPU MATERIAŁÓW

Z zakupem materiałów wiążą się dwa podstawowe dokumenty:

Faktura od dostawcy (Fa)

Dowód przyjęcia materiałów do magazynu (Pz)

Rozliczenie zakupu polega na stwierdzeniu, czy faktura otrzymana do dostawcy ma pokrycie w materiałach przyjętych do magazynu

Do ewidencji procesu zakupu wykorzystuje się konto Rozliczenie zakupu materiałów (aktywno - pasywne)

Zobowiązania wobec dostawców			Rozliczenie zakupu			Materiały
		(1)			(2)

Faktura od dostawcy za zakupione materiały lub towary

Przyjęcie do magazynu zakupionych materiałów lub towarów na podstawie dowodu Pz - przyjęcie z zewnątrz

Przyczyny stosowania konta rozliczenie zakupu materiałów:

• rozbieżność w czasie między otrzymaniem faktury i materiałów,

• ujęty w fakturze podatek od towarów i usług,

• ujęte w fakturze koszty związane z zakupem takie jak opakowania bezzwrotne, koszty transportu, ubezpieczenia itp.

• stosowanie do wyceny przychodów materiałów (w dowodach Pz) stałych cen ewidencyjnych,

• różnice w ilości i wartości zafakturowanych i przyjętych materiałów,

• błędy występujące w fakturze.

Konto Rozliczenie zakupu materiałów może na koniec okresu wykazywać równocześnie dwa salda:

Saldo debetowe Materiały w drodze wystąpi w sytuacji , gdy jednostka otrzyma fakturę a materiały nie nadejdą do końca okresu . Saldo to w bilansie zwiększa wartość materiałów .

Sald kredytowe Dostawy niefakturowane wystąpi , jeżeli jednostka otrzyma materiały a nie otrzyma jeszcze faktury. Saldo to zwiększa w bilansie wartość zobowiązań wobec dostawcy.

BIEŻĄCA EWIDENCJA PRZYCHODÓW MATERIAŁÓW

Może być ona oparta na:

• Rzeczywistych cenach zakupu ( nabycia) .

• Stałych cenach ewidencyjnych (art. 34 ust.2 uor).

Ad 1.

Jeżeli za podstawę wyceny materiałów przyjęto ceny rzeczywiste , wartość rozchodu (wydania , zużycia ) ustala się wg jednej z czterech metod (art.34 ust.4):

• wg cen przeciętnych , tj. ustalonych w wysokości średniej ważonej cen danego materiału,

• przyjmując , że rozchód składników majątku wycenia się kolejno po cenach tych składników , które jednostka zakupiła najwcześniej FiFo - first in first out,

• przyjmując , że rozchód składników majątku wycenia się kolejno po cenach tych składników , które jednostka zakupiła najpóźniej LiFo - Last in first out,

• identyfikacji każdej partii , o ile cechy danej dostawy są tak specyficzne , iż możliwe jest przy rozchodzie tej partii wskazanie ceny , po której została ona zakupiona.

Zasada wyceny materiałów musi być opisana w zakładowym planie kont i konsekwentnie stosowana w dłuższym okresie.

Ad 2

Stała cen ewidencyjna stosowana do wyceny przychodów i rozchodów materiałów jest to cena nie zmieniająca się w ciągu pewnego okresu (np. roku ) . Może być ona ustalana na poziomie cen najczęściej występujących , średnich cen z poprzedniego okresu czy też ceny z ostatniego zakupu poprzedniego okresu.

Jeżeli do ewidencji przyjmuje się stałe ceny ewidencyjne , to każdorazowo w momencie przychodu materiałów należy ustalić różnicę między ceną ewidencyjną a rzeczywistą ceną zakupu , czyli odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów .Odchylenia te ujmuje się na koncie korygującym do konta Materiały „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”.

Jeżeli cena ewidencyjna jest niższa od ceny rzeczywistej to odchylenia mają charakter debetowy - zwiększają wartość materiałów ujętych na koncie Materiały wg cen ewidencyjnych. Jeżeli cena ewidencyjna jest wyższa od ceny rzeczywistej to odchylenia mają charakter kredytowy - zmniejszają wartość materiałów ujętych na koncie Materiały wg cen ewidencyjnych.

	Wycena bieżąca materiałów ( ujęcie na koncie Materiały - wycena dowodów przychodowych i rozchodowych - Pz, Rw, Wz) - wybór ceny ewidencyjnej
Cena stała ewidencyjna (ustalanie i rozliczanie odchyleń)							Cena ewidencyjna rzeczywista - zmienna (wybór metody wyceny
							rozchodu materiałów - FIFO, LIFO, ŚW, SI) - art.34 ust.4
Ceny ewidencyjne - stałe, zmienne - zwykle ustalane na poziomie ceny zakupu Koszty zakupu ujmowane są odrębnie - ewidencja w zależności od wariantu wyceny bilansowej materiałów
			Poziom wyceny bilansowej
Cena nabycia									Cena zakupu
Koszty zakupu ujmowane są na koncie RMKZ i rozliczane w czasie w proporcji do zużycia materiałów (dzielone między zużycie i zapas) W bilansie : Sk Materiały (±Sk Odchylenia) +Sk RMKZ								Koszty zakupu ujmowane na koncie Koszty zakupu i na koniec miesiąca w całości rozliczane na zużycie: między produkty i miejsca powstawania, w kierunku największego rozchodu - metoda istotności)
								W bilansie : Sk Materiały (±Sk Odchylenia)

Ewidencja zakupu materiałów wycenianych wg rzeczywistych cen zakupu lub nabycia

Rozrachunki z dostawcami						Rozliczenie zakupu materiałów						Materiały
					(1)					(2)
												VAT naliczony
										(3)
												Koszty w układzie rodzajowym, np. Usługi obce, Pozostałe koszty
										(4)

Rozliczenie kosztów

Koszty zakupu lub Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu

(5)

Objaśnienia:

1. Faktura za zakupione materiały,

2. Przyjęcie do magazynu materiałów wycenionych wg cen rzeczywistych (zakupu) (Pz),

3. Wyksięgowanie VAT - u ujętego w fakturze,

4. Wyksięgowanie kosztów związanych z zakupem - ujęcie w układzie rodzajowym (np. Usługi obce w przypadku kosztów transportu lub Pozostałe koszty przy księgowaniu ubezpieczania materiałów za okres przewozu),

5. Przeniesienie kosztów zakupu

• na konto układu funkcjonalno - kalkulacyjnego Koszty zakupu w przypadku, gdy materiały wyceniane są według rzeczywistych cen zakupu (koszty zakupu odniesione zostają do kosztów bieżącego okresu)

• na konto Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu, gdy jednostka stosuje wycenę materiałów według rzeczywistych cen nabycia - koszty te staną się kosztem okresu (przeniesionym do układu funkcjonalno - kalkulacyjnego ) w momencie, gdy nastąpi zużycie materiałów)

Ewidencja zakupu materiałów wg stałych cen ewidencyjnych

Rozrachunki z dostawcami						Rozliczenie zakupu materiałów						Materiały
					(1)					(2)
												VAT naliczony
										(3)
												Koszty w układzie rodzajowym np. Usługi obce, Pozostałe koszty
										(4)
												Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów
										(6)
										lub
										(7)

Rozliczenie kosztów

Koszty zakupu lub Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu

(5)

Objaśnienia:

1. Faktura za zakupione materiały,

2. Przyjęcie do magazynu materiałów wycenionych wg stałych cen ewidencyjnych (Pz),

3. Wyksięgowanie VAT - u ujętego w fakturze,

4. Wyksięgowanie kosztów związanych z zakupem - ujecie w układzie rodzajowym,

5. Przeniesienie kosztów zakupu - ewidencja uzależniona od przyjętego wariantu wyceny materiałów

6. Odchylenia debetowe dotyczące przyjętych materiałów

7. Odchylenia kredytowe dotyczące przyjętych materiałów

Zużycie materiałów wg cen rzeczywistych

Materiały			Zużycie materiałów i energii
Sp.
Wg cen		(1)
rzeczywistych

Rozliczenie kosztów			Konta kosztów układu funkcjonalno - kalkulacyjnego np. Produkcja podstawowa, Koszty wydziałowe, Koszty zarządu
		(2)

Objaśnienia:

1. Wydanie materiałów do zużycia na potrzeby związane z podstawową działalnością jednostki. Wycena dokonana w oparciu o jedną z metod: średniej ceny ważonej, FIFO, LIFO lub szczegółowej identyfikacji - ewidencja w układzie rodzajowym.

2. Ujęcie kosztów z tytułu zużycia materiałów w układzie kalkulacyjnym - w zależności od celu zużycia, według rozdzielnika kosztów.

Zużycie materiałów wg stałych cen ewidencyjnych

Materiały			Zużycie materiałów i energii
Sp.
Według		1
stałych cen
ewidencyjnych
Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów
		2
		lub 3

Rozliczenie kosztów			Konta kosztów układu funkcjonalno - kalkulacyjnego np. Produkcja podstawowa, Koszty wydziałowe, Koszty zarządu
		(4)
		(5)
		lub (6)

Objaśnienia:

1. Wydanie materiałów do zużycia na potrzeby związane z podstawową działalnością jednostki. Wycena dokonana w oparciu stałą cenę ewidencyjną - ewidencja w układzie rodzajowym.

2. Narzut odchyleń debetowych przypadający na materiały zużyte - ewidencja w układzie rodzajowym.

3. Narzut odchyleń kredytowych przypadający na materiały zużyte - ewidencja w układzie rodzajowym.

4. Ujęcie kosztów z tytułu zużycia materiałów w układzie kalkulacyjnym - w zależności od celu zużycia, według rozdzielnika kosztów.

5. Rozliczenie odchyleń debetowych w układzie kalkulacyjnym.

6. Rozliczenie odchyleń kredytowych w układzie kalkulacyjnym.

( stan początkowy odchyleń + przychód odchyleń ) x 100

Wskaźnik narzutu odchyleń =

stan początkowy + przychód materiałów

wskaźnik narzutu odchyleń x rozchód materiałów

Narzut odchyleń =

100

ROZLICZENIE KOSZTÓW PONIESIONYCH W ZWIĄZKU Z ZAKUPEM MATERIAŁÓW

- odbywa się tylko w układzie funkcjonalno - kalkulacyjnym

Wycena materiałów według ceny zakupu

Rozliczenie kosztów			Konta kosztów układu funkcjonalno - kalkulacyjnego np. Produkcja podstawowa, Koszty wydziałowe, Koszty zarządu
	Rozchód materiałów - FIFO, LIFO, ŚW lub stałe ceny ewidencyjne skorygowane o odchylenia
Koszty zakupu
obroty
	Rozliczenie kosztów zakupu

Rozliczenie kosztów zakupu zgodnie z kierunkiem rozchodu zużytych materiałów - rozliczenie odbywa się w proporcji do wartości zużytych materiałów na poszczególnych miejscach powstawania kosztów (w układzie kalkulacyjnym). Rozliczeniu podlegają wszystkie poniesione w danym miesiącu koszty zakupu - na koniec miesiąca konto Koszty zakupu nie wykazuje salda. (wzory str.12)

Wycena materiałów według ceny nabycia

Rozliczenie kosztów			Konta kosztów układu funkcjonalno - kalkulacyjnego np. Produkcja podstawowa, Koszty wydziałowe, Koszty zarządu
	Rozchód materiałów - FIFO, LIFO, ŚW lub stałe ceny ewidencyjne skorygowane o odchylenia
RMKZ
Sp.
	Rozliczenie kosztów zakupu
	Sk.

Rozliczenie kosztów zakupu pomiędzy zapas i zużycie - zgodnie z kierunkiem rozchodu zużytych materiałów - rozliczenie odbywa się w proporcji do wartości zużytych materiałów na poszczególnych miejscach powstawania kosztów (w układzie kalkulacyjnym) oraz tych, które pozostają w zapasie. Saldo końcowe konta RMKZ zwiększa wartość materiałów stanowiących zapas końcowy. (wzory str.14)

Ewidencja materiałów wycenianych według cen zakupu

Rozrachunki z dostawcami						Rozliczenie zakupu materiałów						Materiały						Zużycie materiałów i energii
					(1)					(2)						(8)
												VAT naliczony
										(3)
												Np. Usługi obce, Pozostałe koszty
										(4)
												Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów
										(6)							(10)
										(7)
Rozliczenie kosztów						Koszty zakupu						Konta kosztów w układzie funkcjonalno - kalkulacyjnym, np. Produkcja podstawowa, koszty wydziałowe, koszty zarządu
				(5)						(12)
						(9)
						(11)

Objaśnienia:

1. Faktura za zakupione materiały.

2. Przyjęcie do magazynu materiałów wycenionych wg stałych cen ewidencyjnych.

3. Przeksięgowanie VAT naliczonego ujętego w fakturze.

4. Przeksięgowanie kosztów związanych z zakupem ujętych w fakturze - ujecie w układzie rodzajowym.

5. Ujecie kosztów zakupu w układzie funkcjonalno - kalkulacyjnym.

6. Ustalenie i zaksięgowanie odchyleń debetowych od cen ewidencyjnych materiałów
   ( cena zakupu > cena ewidencyjna ).

7. Ustalenie i zaksięgowanie odchyleń kredytowych od cen ewidencyjnych materiałów
   ( cena zakupu < cena ewidencyjna ).

8. Wydanie do zużycia materiałów wycenionych wg stałych cen ewidencyjnych - ujęcie w układzie rodzajowym.

9. Ujecie kosztów w układzie funkcjonalno - kalkulacyjnym ( rozdzielnik kosztów zużycia materiałów).

10. Narzut odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów ( ujecie w układzie rodzajowym). Zapis dodatni w przypadku odchyleń debetowych , ujemny - kredytowych

11. Rozdzielnik odchyleń ( zapis dodatni lub ujemny na odpowiednich kontach układu funkcjonalno - kalkulacyjnego)

12. Rozliczenie i przeniesienie kosztów zakupu - na konto Produkcja podstawowa lub proporcjonalnie do zużycia . W tym wariancie wyceny wszystkie poniesione w ciągu miesiąca koszty zakupu są na jego koniec rozliczone.

koszty zakupu zgromadzone na koncie Koszty zakupu x 100

Wskaźnik narzutu kosztów zakupu =

wartość rozchodu materiałów w bieżącym miesiącu

Narzut kosztów zakupu =

wskaźnik narzutu kosztów zakupu x rozchód materiałów ( cząstkowy wg rozdzielnika)

100

Ewidencja materiałów wycenianych według cen nabycia

Rozrachunki z dostawcami						Rozliczenie zakupu materiałów						Materiały						Zużycie materiałów i energii
					(1)					(2)						(8)
												VAT naliczony
										(3)
												Np. Usługi obce lub Pozostałe koszty
										(4)
												Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów
										(6)							(10)
										(7)
Rozliczenie kosztów						Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu						Konta kosztów w układzie funkcjonalno - kalkulacyjnym, np. Produkcja podstawowa, koszty wydziałowe, koszty zarządu
				(5)						(12)
						(9)
						(11)

Objaśnienia:

1. Faktura za zakupione materiały.

2. Przyjęcie do magazynu materiałów wycenionych wg stałych cen ewidencyjnych.

3. Przeksięgowanie VAT naliczonego ujętego w fakturze.

4. Przeksięgowanie kosztów związanych z zakupem ujętych w fakturze - zapis w układzie rodzajowym.

5. Przeniesienie kosztów zakupu do rozliczenia w czasie.

6. Ustalenie i zaksięgowanie odchyleń debetowych od cen ewidencyjnych materiałów
   ( cena zakupu > cena ewidencyjna ).

7. Ustalenie i zaksięgowanie odchyleń kredytowych od cen ewidencyjnych materiałów
   ( cena zakupu < cena ewidencyjna ).

8. Wydanie do zużycia materiałów wycenionych wg stałych cen ewidencyjnych - ujęcie w układzie rodzajowym.

9. Ujęcie kosztów w układzie funkcjonalno - kalkulacyjnym ( rozdzielnik kosztów zużycia materiałów).

10. Narzut odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów ( ujęcie w układzie rodzajowym). Zapis dodatni w przypadku odchyleń debetowych , ujemny - kredytowych.

11. Rozdzielnik odchyleń ( zapis dodatni lub ujemny na odpowiednich kontach układu kalkulacyjnego).

12. Rozliczenie i przeniesienie kosztów zakupu - na konta kosztów w układzie kalkulacyjnym proporcjonalnie do zużycia .

koszty zakupu zgromadzone na koncie RMK zakupu x 100

Wskaźnik narzutu kosztów zakupu =

saldo początkowe + przychód materiałów

wskaźnik narzutu kosztów zakupu x rozchód materiałów ( cząstkowy wg rozdzielnika)

Narzut kosztów zakupu =

100

Ewidencja rozchodów materiałów innych niż wykorzystanie w podstawowej działalności operacyjnej

Materiały				Pozostałe koszty operacyjne
Sp.			(1)
				Straty nadzwyczajne
			(2)
				Środki trwałe w budowie
			(3)
				Wartość sprzedanych materiałów w cenie zakupu
			(4)

Objaśnienia:

1. Wydanie materiałów w związku z przekazaniem ich w formie darowizny, wykorzystywanych przy likwidacji środków trwałych , niedobory niezawinione materiałów,

2. Zużycie materiałów do usuwania skutków zdarzeń losowych,

3. Wykorzystanie materiałów do budowy środków trwałych lub ich ulepszenia,

4. Rozchód materiałów w związku z ich sprzedażą

Z wymienionymi operacjami wiąże się również konieczność rozliczenia odchyleń oraz kosztów zakupu

ZAKUP MATERIAŁÓW Z IMPORTU

Rozrachunki z dostawcami zagranicznymi						Rozliczenie zakupu						Materiały
					1					4
Rozrachunki z Urzędem Celnym												Podatki i opłaty
										5
					2
												Odchylenia od cen.................
										6
										7
												VAT naliczony
					3
Rozliczenie kosztów						Koszty zakupu lub RMK zakupu
				5a

Objaśnienia do schematu:

1. Zobowiązanie wobec dostawcy zagranicznego przeliczone wg kursu z dokumentu SAD

2. Należne Urzędowi celnemu cło , akcyza , koszty manipulacyjne

3. Naliczony VAT ( podstawą obliczenia jest cena zakupu obejmująca kwotę należną sprzedającemu powiększona o cło i akcyzę )

4. Przyjęcie do magazynu materiałów wycenionych wg stałych cen ewidencyjnych

5. Wyksięgowanie kosztów manipulacyjnych Urzędu Celnego i przeniesienie ich do rozliczenia

6. Odchylenia debetowe od cen ewidencyjnych przyjętych materiałów

7. Odchylenia kredytowe od cen ewidencyjnych przyjętych materiałów

PRZYKŁAD

Dokumenty dotyczące obrotu materiałowego są następujące :

SAD
zobowiązanie wobec dostawcy zagranicznego w zł	40 000
cło	4 000
akcyza	2 000
VAT	10 120
koszty manipulacyjne Urzędu Celnego	1 000
Pz wg stałych cen ewidencyjnych	40 000

Należy obliczyć:

cenę zakupu	40 000 + 4 000 + 2 000 = 46 000
cenę nabycia	46 000 + 1 000 = 47 000
odchylenia od cen ew. materiałów	46 000 - 40 000 = 6 000 Dt

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów - ewidencja według rzeczywistej cenie zakupu

Rozrachunki z dostawcami wewnątzwspólnotowymi				Rozliczenie wewnątzwspólnotowego nabycia towarów			Materiały Towary
	(1)						(4)
Rozrachunki z tyt.VAT - VAT należny od wewnątzwspólnotowego nabycia							Rozrachunki z tyt.VAT - VAT naliczony od wewnątzwspólnotowego nabycia
		(3)					(5)

1. Faktura VAT WE (oryginał) od dostawcy z państwa członkowskiego - wartość dostawy przeliczona na złoty polskie według średniego kursu NBP z dnia dokonania wewnątrzwspólnotowego nabycia

2. Faktura wewnętrzna VAT (kopia) - podatek VAT należny od wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (materiałów /towarów (według stawki stosowanej do nabycia towarów w kraju )

3. Pz: przyjęcie towarów do magazynu według cen zakupu

4. Faktura wewnętrzna VAT (oryginał) - podatek VAT naliczony przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów

Wewnątrz wspólnotowe nabycie towarów - ewidencja według rzeczywistej cenie zakupu

Rozrachunki z dostawcami wewnątzwspólnotowymi			Rozliczenie wewnątzwspólnotowego nabycia materiałów/ towarów			Materiały Towary
		(1)			(3)
Rozliczenie VAT należnego			Rozliczenie VAT z tyt. wewnątzwspólnotowego nabycia materiałów/ towarów			Rozliczenie VAT naliczonego
		(2)			(4)

1. Faktura VAT WE (oryginał) od dostawcy z państwa członkowskiego - wartość dostawy przeliczona na złoty polskie według średniego kursu NBP z dnia dokonania wewnątrzwspólnotowego nabycia

2. Faktura wewnętrzna VAT (kopia) - podatek VAT należny od wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (według stawki stosowanej do nabycia towarów w kraju )

3. Pz: przyjęcie towarów do magazynu według cen zakupu

4. Faktura wewnętrzna VAT (oryginał) - podatek VAT naliczony przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów

WYCENA MATERIAŁÓW DO BILANSU

• opiera się o cenę nabycia lub cenę zakupu,

• nie wyższą niż możliwa do uzyskania cena sprzedaży netto.

Należy dokonać obniżenia wartości materiałów do ceny sprzedaży netto ( o ile jest niższa od ceny zakupu lub nabycia ) jeżeli:

• składniki zapasów utraciły swoją wartość użytkową na skutek zepsucia , uszkodzenia itp.

• istnieją nadmierne lub zbędne zapasy materiałów przekraczające potrzeby jednostki, a zatem zapasy utraciły swą przydatność ,

• gdy ceny rynkowe zapasów uległy obniżeniu.

Różnice z wyceny odnosi się na pozostałe koszty operacyjne.

Do ewidencji odpisów stosuje się konto korygujące do konta Materiały - Odpisy aktualizujące wartość materiałów.

Prezentacja materiałów w bilansie

1. W przypadku wyceny opartej na cenie nabycia:

WARTOŚĆ BILANSOWA MATERIAŁÓW =

Saldo końcowe konta Materiały (na składzie i w przerobie)

± Saldo końcowe konta Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów

+ Saldo końcowe konta Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu

+ Saldo końcowe debetowe konta Rozliczenie zakupu materiałów (materiały w drodze)

- Saldo końcowe konta Odpisy aktualizujące wartość materiałów

2. W przypadku wyceny bazującej na cenie zakupu:

WARTOŚĆ BILANSOWA MATERIAŁÓW =

Saldo końcowe konta Materiały (na składzie i w przerobie)

± Saldo końcowe konta Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów

+ Saldo końcowe debetowe konta Rozliczenie zakupu materiałów (materiały w drodze)

- Saldo końcowe konta Odpisy aktualizujące wartość materiałów

Zadanie 1

W przedsiębiorstwie X w związku z realizacją procesu zakupu materiałów wystąpiły podane operacje gospodarcze:

	Otrzymano od dostawcy A rachunek za materiały	5 000
	Przyjęto do magazynu dostawę materiałów od dostawcy B , wystawiono dowód Pz	12 000
	Otrzymano fakturę od dostawcy B za zakupione materiały: wartość w cenie zakupu VAT 22% suma faktury	12 000 2 640 14 640
	Otrzymano fakturę od dostawcy C za zakupione materiały wartość w cenie zakupu VAT 22% suma faktury	10 000 2 200 12 200
	Przyjęto do magazynu dostawę materiałów od dostawcy D , wystawiono dowód Pz	80 000

Należy zaksięgować podane operacje i zamknąć konto Rozliczenie zakupu materiałów.

Zadanie 2

Spółka otrzymała fakturę za 2 000 szt. materiału „C” objętego 7% stawką VAT. Cena rzeczywista wynosi 7,49 zł/szt. W fakturze ujęto również koszt opakowań jednorazowych 420 zł. + VAT 22%. Materiały przyjęto do magazynu w ilości zgodnej z fakturą stosując cenę ewidencyjną 7,00 zł./szt.

W bieżącym miesiącu wydano następujące ilości materiałów „C”:

a) do produkcji wyrobu „G” 500 szt.

b) na rzecz wydziału produkcji podstawowej 100 szt.

c) na rzecz działu sprzedaży 50 szt.

Należy zaksięgować wszystkie operacje dotyczące zakupu i zużycia materiałów przyjmując kolejno dwa warianty wyceny materiałów:

• cenę zakupu ,

• cenę nabycia.

Określić w każdym przypadku wartość bilansową materiałów w magazynie na koniec miesiąca.

Zadanie 3

W jednostce gospodarczej Wilga wycena materiałów odbywa się na poziomie cen nabycia.

Stany wybranych kont są następujące:

Materiały	210 000
Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów	10 000
Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu	3 800

W danym okresie wystąpiły następujące operacje:

Otrzymano fakturę od dostawcy B wartość materiałów w cenie zakupu VAT naliczony od zakupów materiałów 22% koszty transportu zewnętrznego VAT naliczony od usługi zewnętrznej 22% razem	85 000 18 700 11 200 2 464 117 364
Przyjęto do magazynu materiały od dostawcy Z wg stałej ceny ewidencyjnej (2 000 szt. po 50 zł./szt.)	100 000
Pz - przyjęto do magazynu materiały od dostawcy B wg stałej ceny ewidencyjnej	90 000
Ustalono odchylenia dotyczące materiałów B	............
Otrzymano fakturę za materiały od dostawcy Z cena zakupu materiałów VAT naliczony od zakupów materiałów 7% Koszty prac załadunkowych ( usługa obca) VAT naliczony od usług zewnętrznych 22% razem	120 000 ............ 5 000 ............ ............
Ustalono odchylenia dotyczące materiałów od dostawcy Z	............
Zgodnie z dowodami Rw wydano do zużycia materiały o wartości	300 000
Rozdzielnik zużycia: materiały wykorzystane w produkcji wyrobu X materiały zużyte na cele ogólne wydziałów podstawowych materiały wykorzystane przez działalność pomocniczą materiały zużyte w administracji opakowania sprzedanych wyrobów gotowych	150 000 50 000 70 000 20 000 10 000
Obliczono narzut odchyleń przypadający na zużyte materiały	............
Obliczono narzut kosztów zakupu przypadających na zużyte materiały	............

Zadanie 4

W jednostce gospodarczej ewidencja bieżąca materiałów prowadzona jest według stałych cen ewidencyjnych a ich wycena bilansowa oparta jest o cenę zakupu. Należy zaksięgować następujące operacje gospodarcze i obliczyć wartość zapasu materiałowego:

	Otrzymano fakturę od dostawcy za materiały: wartość w cenie zakupu koszty transportu VAT 22% suma faktury	27 000 2 250 ............ ............
	Przyjęto do magazynu dostawę materiałów . Wystawiono dowód Pz wg stałych cen ewidencyjnych	30 000
	Obliczono i zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów	............
	Wydano do zużycia wyrobu X materiały o wartości wg cen ewidencyjnych , w tym: do produkcji wyrobu X do zużycia w administracji	15 000 10 000 5 000
	Rozliczono odchylenia przypadające na zużyte materiały	...............
R	Rozliczono koszty zakupu	...................

Stany początkowe wybranych kont przedstawiają się następująco:

Materiały	70 000
Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów (Dt)	8 000

Zadanie 5

W spółce „M” bieżąca ewidencja przychodów i rozchodów materiałów odbywa się w oparciu o stałe ceny ewidencyjne ustalane na poziomie cen zakupu a wycena bilansowa dokonywana jest na poziomie cen nabycia.

W bieżącym miesiącu spółka otrzymała od dostawcy fakturę za materiał „X” (100 szt.) po cenie zakupu 210 zł za szt. W fakturze dostawca policzył dodatkowo koszty opakowań bezzwrotnych jednorazowych 100 zł oraz koszty transporty 500 zł. Materiały, opakowania i transport objęte są 22% stawką VAT. Materiały przyjęto do magazynu w ilości zgodnej z fakturą. Do zużycia wydano 35 szt. materiału „X” z czego 25 szt. do produkcji wyrobu „D” a pozostałe do zużycia w administracji.

Należy zaksięgować wszystkie operacje gospodarcze wynikające z treści zadania wiedząc, że stała cena ewidencyjna dla materiału „X” wynosi 200 zł za szt. Ustalić wartość zapasu materiałów według zasad wyceny bilansowej przyjętej przez jednostkę.

Zadanie 6

Stany początkowe wybranych kont są następujące:

Materiały 60 000

Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu 6 000

Bieżąca ewidencja przychodów i rozchodów materiałów prowadzona jest w oparciu o rzeczywiste ceny ich zakupu.

W bieżącym miesiącu przedsiębiorstwo otrzymało fakturę za 1 000 szt. materiału „A”. Cena rzeczywista materiału wynosi 5 zł/szt. W fakturze ujęto również koszty transportu 500 zł. Materiał „A” i usługi transportowe objęte są 22% stawką VAT. Zakupione materiały przyjęto do magazynu w ilości zgodnej z fakturą stosując ceną równą rzeczywistej cenie zakupu.

W bieżącym miesiącu wydano do zużycia materiały wycenione następująco:

a) do produkcji wyrobu „K” - 25 000 zł

b) na rzecz wydziału produkcji podstawowej - 10 000 zł

c) na rzecz administracji i zarządu - 2 000 zł

Należy zaksięgować wszystkie operacje dotyczące zakupu i zużycia materiałów Określić wartość bilansową materiałów w magazynie na koniec miesiąca.

Zadanie 7

Stan konta Materiały wynosi 27 500 (10 000 kg po 2.75 za kg)

Bieżąca ewidencja przychodów i rozchodów materiałów oraz ich wycena bilansowa prowadzona jest w oparciu o rzeczywiste ceny zakupu

W bieżącym miesiącu przedsiębiorstwo otrzymało fakturę za 5 000 kg materiału „X”. Cena rzeczywista materiału wynosi 3,20 zł/kg. W fakturze ujęto również koszty transportu 1 200 zł. Materiał „X” i usługi transportowe objęte są 22% stawką VAT. Zakupione materiały przyjęto do magazynu w ilości zgodnej z fakturą stosując cenę równą rzeczywistej cenie zakupu.

W bieżącym miesiącu wydano do zużycia materiały w następujących ilościach:

a) do produkcji wyrobu „Z” - 2 500 kg

b) na rzecz wydziału produkcji pomocniczej - 2 000 kg

c) jako dodatkowe opakowania sprzedanych wyrobów gotowych -500 kg

Należy zaksięgować wszystkie operacje dotyczące zakupu i zużycia materiałów zakładając, że koszty ujmowane są w dwóch układach ewidencyjnych równocześnie. Określić wartość bilansową materiałów w magazynie na koniec miesiąca.

Zadanie 8

Spółka „Polco” prowadzi działalność w zakresie produkcji wyrobów futrzarskich ze skór jagnięcych astrachańskich. Spółka szyje kożuchy i futra. .Zakup tych skór obciążony jest 20% cłem , podatkiem akcyzowym w wysokości 30 zł za szt. surowca i 22% stawką VAT. Ewidencja skór prowadzona jest wg stałych cen ewidencyjnych , a ich wycena bilansowa wg cen nabycia .

W danym okresie otrzymano dostawę 500 szt. skór astrachańskich od dostawcy rosyjskiego „Mir” . Z dokumentów odprawy celnej wynika zobowiązanie wobec dostawcy równe 2 000 RUB za skórę.

Średni kurs NBP na dzień odprawy celnej wynosił 1 RUB = 0.11 zł. Kurs wykazany w dokumencie odprawy celnej SAD wynosił 1 RUB = 0.15 zł.

Koszty manipulacyjne Urzędu Celnego wyniosły 600 zł. Koszty transportu skór według faktury przewoźnika krajowego wynoszą 7 400 zł + 22% VAT. Zakupione skóry przyjęto do magazynu według stałej ceny ewidencyjnej 400 zł za szt. W tym samym miesiącu do produkcji wydano 300 szt. Surowca, z czego do produkcji kożuchów 100szt. a pozostałe do szycia futer.

Ostatniego dnia miesiąca spółka spłaciła przelewem z rachunku zobowiązanie wobec dostawcy z tytułu zakupionych skór. Kursy waluty (RUB) obowiązujące w tym dniu przedstawiają się następująco:

Średni NBP	Kurs kupna banku	Kurs sprzedaży banku
0.17	0.16	0.18

Należy ustalić treść operacji gospodarczych wynikających z przedstawionych założeń i zaksięgować je na właściwych kontach. Jednostka ujmuje koszty w dwóch układach ewidencyjnych.

Zadanie 9

Przedsiębiorstwo otrzymało fakturę za 1 000 szt. materiału „A”. Cena rzeczywista materiału wynosi 29.75 zł/szt. W fakturze ujęto również koszty transportu 1 050 zł. Materiał „A” i usługi transportowe objęte są 22% stawką VAT. Zakupione materiały przyjęto do magazynu w ilości zgodnej z fakturą stosując ceną ewidencyjną 35.00 zł/szt.

W bieżącym miesiącu wydano:

a) do produkcji wyrobu „X” 250 szt. materiału „A”

b) na rzecz wydziału produkcji pomocniczej 150 szt. materiału „A”

c) na rzecz administracji 100 szt. materiału „A”

Należy zaksięgować wszystkie operacje dotyczące zakupu i zużycia materiałów przyjmując kolejno dwa warianty wyceny bilansowej materiałów:

• cenę zakupu ,

• cenę nabycia.

Określić w każdym przypadku wartość bilansową materiałów w magazynie na koniec miesiąca.

	Faktura od dostawcy za zakupione materiały Cena zakupu materiałów Koszty transportu VAT naliczony 22% Suma faktury	29 750 1 050 6 776 37 576
	Przyjęcie do magazynu materiałów - dowód Pz wyceniony według stałej ceny ewidencyjnej (1 000 szt. po 35 zł./szt.	35 000
	Wyksięgowanie VAT- u naliczonego- PK	6 776
	Wyksięgowanie kosztów transportu - PK Ujęcie w układzie rodzajowym Przeniesienie do rozliczenia (ewidencja w zależności od wariantu wyceny)	1 050 1 050
	Ustalenie i wyksięgowanie odchyleń od stałych cen ewidencyjnych - PK , (35 000 - 29 750)	5 250
	Wydanie materiałów do zużycia - dowód Rw wyceniony wg stałych cen ewidencyjnych (500 szt. po 35 zł/szt.) Rozdzielnik zużycia materiałów: Do produkcji wyrobu „X” (250 szt. po 35 zł/szt.) Dla wydziału pomocniczego (150 szt. po 35 zł./szt.) Dla administracji (100 szt. po 35 zł./szt.)	17 500 8 750 5 250 3 500
	Ustalenie i zaksięgowanie odchyleń przypadających na zużyte materiały- PK Rozdzielnik odchyleń: Odchylenia przypadające na materiały zużyte do produkcji wyrobu „X” Odchylenia przypadające na materiały zużyte w wydziale produkcji pomocniczej Odchylenia przypadające na materiały zużyte przez administrację	2 625 1 312,50 787,50 525
	Rozliczenie kosztów zakupu - PK - wartości zależne od poziomu wyceny bilansowej materiałów

Ustalenie odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów:

Rozdzielnik narzutów odchyleń:

1. Rozliczenie kosztów zakupu - wycena materiałów według ceny zakupu

2. Rozliczenie kosztów zakupu - wycena materiałów według ceny nabycia

Przypadek 1

Do bilansu materiały wyceniane są według ceny zakupu, ewidencja bieżąca prowadzona jest według cen stałych ewidencyjnych ustalonych na poziomie ceny zakupu

Rozrachunki z dostawcami			Rozliczenie zakupu materiałów			Materiały
	37 576 (1)		(1) 37 576	35 000 (2)		(2) 35 000	17 500 (6)
			(5) 5 250	6 776 (3)
				1 050 (4a)
VAT naliczony			Usługi obce			Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów
(3) 6 776			(4a) 1 050				5 250 (5)
							2 625 (7)
Zużycie materiałów i energii			Rozliczenie kosztów			Koszty zakupu
(6) 17 500				1 050 (4b)		(4b) 1 050	1 050 (8)
(7) 2 625				17 500 (6)
				2 625 (7)
Produkcja podstawowa			Produkcja pomocnicza			Koszty ogólnego zarządu
(6a) 8 750			(6b) 5 250			(6c) 3 500
(7a)1 312,50			(7b) 787,50			(7c) 525
(8a) 525			(8a) 315			(8c) 210

Na wartość bilansową materiałów złoży się w tym wypadku saldo końcowe konta Materiały (Dt) i saldo końcowe konta Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów (Ct)

Wartość bilansowa materiałów w cenie zakupu = 17 500,- - 2 625,- = 14 875,-

Przypadek 2

Do bilansu materiały wyceniane są według ceny nabycia, ewidencja bieżąca prowadzona jest według cen stałych ewidencyjnych ustalonych na poziomie ceny zakupu

Rozrachunki z dostawcami			Rozliczenie zakupu materiałów			Materiały
	37 576 (1)		(1) 37 576	35 000 (2)		(2) 35 000	17 500 (6)
			(5) 5 250	6 776 (3)
				1 050 (4a)
VAT naliczony			Usługi obce			Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów
(3) 6 776			(4a) 1 050				5 250 (5)
							2 625 (7)
Zużycie materiałów i energii			Rozliczenie kosztów			Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu
(6) 17 500				1 050 (4b)		(4b) 1 050	525 (8)
(7) 2 625				17 500 (6)
				2 625 (7)
Produkcja podstawowa			Produkcja pomocnicza			Koszty ogólnego zarządu
(6a) 8 750			(6b) 5 250			(6c) 3 500
(7a)1 312,50			(7b) 787,50			(7c) 525
(8a) 262,50			(8a)157,50			(8c) 105

Wartość bilansowa materiałów obejmuje salda kont: Materiały (Dt) , Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów (Ct) i Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu (Dt)

Wartość bilansowa materiałów w cenie nabycia = 17 500,- - 2 625,- + 525,- = 15 400,-

Rachunkowość finansowa , Praca zbiorowa pod redakcją K. Sawickiego , PWE , Warszawa 1999 r.

J.Gierusz Plan kont z komentarzem , ODDK , Gdańsk 1999 r.

B. Gierusz „Podręcznik samodzielnej nauki księgowania” , ODDK , Gdańsk 1995 r.

7

14

---