Architektura baroku.

Barok w sztuce został zapoczątkowany we Włoszech (Rzym) w drugiej poł. XVI w.; trwał do połowy XVIII w.

Główne okresy baroku:

• wczesny,

• dojrzały

• późny.

Architekturę barokową cechuje: monumentalność, dynamika, bogactwo dekoracji i form ornamentalnych; efekty światłocieniowe uzyskiwane przez wygięcie elewacji, przerywanie gzymsów itp.; wnętrza zdobione sztukateriami i malowidłami (często iluzjonistycznymi).

Charakterystyczne dla epoki było łączenie architektury, malarstwa i rzeźby.

W architekturze sakralnej najczęściej spotykamy typ przestrzenny wywodzący się z rzymskiego kościoła Il Gesù, - liczne warianty we wszystkich krajach; różnorodne rozwiązania elewacji i rzutów kościołów (fasady parawanowe, wieże, kopuły na skrzyżowaniu naw, plany podłużne, podłużno-centr., eliptyczne itp.); monumentalne założenia klasztorne zbliżone do pałacowych (Weingarten, Göttweig);

Główne ośrodki architektury barokowej:

• Włochy - Giovanni Lorenzo Bernini, Francesco Borromini oraz Carlo Maderna,

• Hiszpania - churrigueryzm - José Simón jego synowie: Joaquin, Alberto i najwybitniejszy José Benito ,

• Niemcy - Johann Balthasar Neumann, Dominikus Zimmermann, Matthäus Daniel Pöppelmann, bracia Asam,

• Austria - J.B. Fischer von Erlach, J.L. von Hildebrandt).

• Francja - Francois Mansart, Jules Hardouin-Mansart, Claude Perrault

• Anglii - Inigio Jones, Christopher Wren, John Vanbrugh

W Polsce, barok przypada na czas kontrreformacji i długoletnich wojen, były to walki ze Szwecją, Rosją, Turcją oraz powstania kozackie: Kosińskiego, Nalewajki, Chmielnickiego.

2. Etapy baroku w Polsce można podzielić na główne okresy pokrywające się z czasem panowania władców:

• z dynastii Wazów, nazywany stylem Wazów, barok wzorowany na twórczości Berniniego, w tym okresie wczesne formy baroku współistnieją z okresem późnego renesansu (manieryzmem)

• okres panowania Jana III Sobieskiego, w którym barok stał się stylem dominującym; oprócz wzorów włoskich widoczna jest odmiana baroku klasycyzującego

• czas panowania władców saskich, okres późnego baroku, w którym dominują wzory włoskie i rokoko francuskie i drezdeńskie.

• W Polsce architekturę barokową reprezentowali:

• Kacper Bażanka

• Bartłomiej Nataniel Wąsowski

• Krzysztof Mieroszewski

• Jan Koński

• Krzysztof Bonadura Młodszy

• Krzysztof Bonadura Starszy

• Najważniejsze budowle:

Kościół św. Piotra i Pawła w Wilnie

• Kaplica Wazów w Katedrze Wawelskiej

• 
  
  Kościół św. Anny w Krakowie

• Kościół Wizytek w Krakowie

• Kościół Imienia Jezus we Wrocławiu

• Kościół Jezuitów (Poznań)

• Kaplica Królewska w Gdańsku

Kościół pojezuicki pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie.

Rzeźba

• Barokowe rzeźby wpisywały się w poetykę epoki swoim bogactwem i szczegółowością wykonania oraz kontrastem przedstawianych treści. Ich autorzy, poprzez nadawanie swoim wytworom niejednolitych, wyszukanych kształtów usiłowali wywoływać wrażenie ruchu. Rzeźbiarze utrwalali w materii przede wszystkim silne, ekstatyczne przeżycia. Przykładami wybitnych dzieł rzeźbiarskich są Ekstaza Świętej Teresy, której autorem jest Giovanni Lorenzo Bernini czy zdobienie trumny Świętego Stanisława w Katedrze na Wawelu wykonane przez Piotra van der Rennen.

Malarstwo

• Malarstwo w epoce baroku przeżywało swój bujny rozkwit. Tworzono obrazy zawierające sceny mistyczne, alegoryczne, mitologiczne, pejzaże, portrety i martwe natury. Istotną rolę odgrywał koncept, ważne było zaskakiwanie odbiorcy dzieła sztuki. Malarze, aby silniej oddziaływać na zmysły, stosowali krzywe, powyginanych linie, gry światła i cienia.

• Do malarzy działających w Polsce należeli:

• Tomasz Dolabella

• Franciszek Lekszycki

• Krzysztof Boguszewski

• Andrzej Stech

• Jan Tretko

• Jerzy Szymonowicz-Siemiginowski

Barok

Barok w architekturze, rzeźbie i malarstwie został zapoczątkowany we Włoszech w 2. połowie XVI w., trwał do połowy XVIII w. Główne okresy baroku to barok wczesny, dojrzały i późny.

Architektura baroku

Cechuje ją monumentalność, dynamika, bogactwo dekoracji i form ornamentalnych, hieratyzacja elementów kompozycyjnych kumulująca na osi środkowej. Efekty światłocieniowe uzyskiwane przez wygięcie elewacji, przerywanie gzymsów, wnętrza zdobione sztukateriami i malowidłami (często iluzjonistycznymi). Charakterystyczne dla epoki było organiczne łączenie architektury, malarstwa i rzeźby.

Architektura sakralna

W architekturze sakralnej najczęściej spotykany typ przestrzenny wywodzący się z rzymskiego kościoła Il Gesú. . Budowane są kościoły podłużne, na planie prostokąta (w tym także z nawą poprzeczną na planie krzyża łacińskiego) oraz budowle centralne, na planie koła, wieloboku, krzyża greckiego. Różnorodne rozwiązania elewacji i rzutów kościołów (fasady parawanowe, wieże, kopuły na skrzyżowaniu naw, plany podłużne, podłużno-centralne, eliptyczne). Monumentalne założenia klasztorne, zbliżone do pałacowych.

Architektura świecka

W architekturze świeckiej typ pałacu między dziedzińcem i ogrodem (Wersal, Vaux-le-Vicomte), zazwyczaj na osi głównej, sala i reprezentacyjna klatka schodowa, ogród o układzie osiowo-geometrycznym i promienistym (barokowy styl ogrodowy). Rozkwit urbanistyki - liczne owalne, okrągłe i prostokątne place z zasadą trójramienistego rozgałęzienia arterii (Rzym, Wersal).

Rzeźba barokowa

Barokowe rzeźbiarskie dekoracje architektoniczne (sztukaterie), rzeźby w kamieniu i drewnie (polichromowane), pomniki, nagrobki, posągi i grupy religijne, mitologiczne, alegoryczne (często w ogrodach) cechowała silna dynamika, patos, ruch, teatralność gestu, układy kontrapostowe, ujęcie postaci w zwrotnym momencie akcji, zwłaszcza w tematyce religijnej, dążenie do oddania silnych uczuć i stanów ekstazy.

Malarstwo barokowe

Na uformowanie się malarstwa barokowego na przełomie XVI i XVII w. wywarło wpływ rzymskie środowisko artystyczne - nurt naturalistyczny, reprezentowany przez Caravaggia (caravaggionizm), i nurt klasycystyczny (wywodząca się z Bolonii rodzina Carraccicch, G. Reni, Domenichino) oraz kolorystyczna szkoła wenecka. Prądy te, przeplatając się z tendencjami mistyczno-symbolicznymi i nurtem sztuki dworskiej (zwłaszcza w krajach katolickich), były głównymi kierunkami malarstwa barokowego.

Malarstwo religijne

W malarstwie religijnym dominowała tematyka mistyczno-symboliczna i martyrologiczna, w malarstwie świeckim - sceny mitologiczne, alegoryczne, historyczne i portret, a także pejzaż, martwa natura, tematyka rodzajowa (zwłaszcza w Holandii, Flandrii i Hiszpanii). Kompozycja barokowa opierała się na układach diagonalnych i silnych efektach światłocieniowych. W malarstwie ściennym stosowano iluzjonizm (Guercino, P. da Cortona, A. Pozzo).

---