FINANSE PUBLICZNE (II semestry, drugi semestr od strony 25)

Dr Małgorzata Wróblewska

7 X 2009

• Ustawa z dnia 26 listopada 1998 finansach publicznych - Dz. U. 03 nr 15, poz. 148 z późniejszymi zmianami (ostatnia zmiana z 1 VIII 2009) - nowa wyjdzie 1 stycznia 2010

• Ustawa o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych

Książki:

- Finanse publiczne i prawo finansowe pod red C. Kosikowskiego i E. Ruśkowskiego, Warszawa 2008 - Zmiany: System budżetowy, fundusze celowe

- C. Kosikowski, Prawo finansowe część ogólna, Warszawa 2003

Egzamin:

Pisemny 2 częściowy:

Pytania wielokrotnego wyboru (4 możliwe odpowiedzi), pytania prawda/fałsz, pytania do uzupełnienia

Zerówka - za ćwiczenia co najmniej 4,0; z każdej grupy może przystąpić maksymalnie 5 osób

Kolokwium z pierwszego semestru wykładów na pierwszych ćwiczeniach (30 pytań)

14 X 2009

konkurs:

10 I - pisemnie

III/IV - ustnie

Finanse od finire (kończyć) -> (skończyć)

• Finatio - orzeczenie kończące postępowanie w sprawie

• Financia pecuniara - obowiązek zapłaty świadczenia pieniężnego które wynikało z finatio

• Finances (fr.)

• Finance (ang.)

• Finanze (wł.)

• Finannzas (hisz.)

• Finanzen (niem.)

Finanse - są to pieniądze, finanse kojarzą się z przepływem pieniądza. Są to zjawiska i procesy pieniężne które nie występują w gospodarce niepieniężnej. Finanse są to zjawiska finansowe - zjawiska w których pieniądz występuje w postaci przepływających strumieni (transferu pieniądza do budżetu państwa, które przekazywane są np. do samorządu terytorialnego w formie subwencji).

Finanse to stosunki społeczne powstające w związku z gromadzeniem i wydatkowaniem środków publicznych - J. Harasiomowicz. Gromadzenie i wydatkowanie środków publicznych to transfer pieniądza.

Wg. E. Ruśkowskiego finanse to zjawiska związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych

Wg L. Kurowskiego nie należy używać pojęcia „finanse”, ale „gospodarka finanse” - rozumie się przez to pojęcie posługiwanie się pieniądzem przez państwo, samorząd terytorialny, podmioty gospodarcze, gospodarstwa domowe i instytucje międzynarodowe.

Finanse publiczne są to:

1. P. M. Gaudeamet - finanse publiczne stanowią gałąź prawa publicznego, której przedmiotem jest badanie norm dotyczących publicznych zasobów pieniężnych oraz operacji tymi zasobami.

2. Finanse publiczne to zjawiska związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych przez podmioty sektora finansów publicznych.

3. E. Ruśkowski - finanse publiczne to operacje finansowe podmiotów publicznoprawnych, polegające na gromadzeniu dochodów i dokonywaniu wydatków

Finanse publiczne to dyscyplina ściśle związane z ekonomią. Wg ekonomistów definicji finansów publicznych nie można ograniczyć wyłącznie do przedmiotu gospodarowania środkami pieniężnymi. Kryterium zaspokajania potrzeb ludzkich, które są uwarunkowane poziomem rozwoju społeczeństwa

System finansowy / gospodarka finansowa - wg. J. Harasimowicza ogół zasad i instytucji finansowych stworzonych przez obowiązujące w danym państwie i w danym czasie prawo finansowe system finansowy państwa, s.f. gminy, s.f., spółdzielni, s.f. spółki akcyjnej

Zasada roczności - budżet uchwalany jest na jeden rok

Instytucja - podatek, budżet państwa

Finanse:

1. publiczne

2. niepubliczne

• finanse prywatne sensu stricto (np. osób fizycznych)

• finanse grupowe (np. partii politycznych, stowarzyszeń, fundacji, kościołów)

• finanse zrównane z prywatnymi (np. przedsiębiorstw spółek prawa handlowego, banków)

Finanse publiczne

Finanse niepubliczne

Przynajmniej jeden z podmiotów uczestniczących w stosunkach finansowych jest tzw. podmiotem prawa publicznego (wyposażonym w atrybut władzy - państwo, województwo, powiat, gmina) Możliwość władczego wiążącego kształtowania sytuacji prawnej jednego podmiotu (podporządkowanie go) przez inny (nadrzędny), w celu zapewnienia dochodów władzy publicznej Związane z realizacją interesu publicznego Koncentracja zasobów publicznych mogą mieć charakter scentralizowany (finanse państwa) jak i zdecentralizowany (finanse województw, powiatów i gmin) Wysoki stopień reglamentacji prawnej (dotyczących źródeł dochodów, sposobu wydatkowania środków pieniężnych oraz organizacji zasobów pieniężnych) - w postaci norm prawnych kształtujących instytucje finansowoprawne jak i norm prawnych wynikających z planów finansowych

Podmioty uczestniczące w stosunkach finansowych są tzw. podmiotami prawa prywatnego Równorzędny charakter stosunków prawnych Zasadniczo związane z realizacją interesu prywatnego, indywidualnego (wyjątek - np. finanse prywatnej fundacji lub niektórych stowarzyszeń) Rozdrobnienie zasobów prywatnych, operacje nie mają decydującego wpływu na kształtowanie się równowagi finansowej państwa Zawsze charakter zdecentralizowany Funkcjonują głównie w ramach uregulowań prawa prywatnego, niektóre ich aspekty w ogóle nie podlegają reglamentacji prawnej (np. sposób przeprowadzania rozliczeń pieniężnych pomiędzy nie-przedsiębiorcami)

21 X 2009

Funkcje finansów publicznych

Funkcje finansów publicznych to zadania, jakie stawia się przed niemi w kształtowaniu stosunków społecznych.

1. Fiskalna (f. Alimentacyjna) - dostarczanie podmiotom publicznym (państwo, jednostki samorządu terytorialnego) środków finansowych na realizację ich zadań.

2. Redystrybucyjna (f. Rozdzielcza) - blisko związana z funkcję fiskalną. Świadome i celowe wykorzystywanie systemu finansowego go gromadzenia i rozdzielania środków finansowych w państwie. Środki mogą być rozdzielane także przez budżety samorządowe.

3. stymulacyjna (f. Bodźcowa, interwencyjna) - oddziaływanie na stosunki społeczne, w szczególności gospodarcze, zachęcanie lub zniechęcanie do określonych rodzajów aktywności. Przejawia się w stosowaniu przez państwo różnego rodzaju ulg - np. aby pobudzić rynek mieszkaniowy państwo wprowadza wówczas ulgi budowlane. Może także zniechęcać do pewnych działań - gdy osiągamy dochód którego nie chcemy ujawnić, to ustawodawca przewiduje stawkę sankcyjną w PIT. Może przybierać formę stworzenia raju podatkowego.

4. Ewidencyjno-kontrolna (f. informacyjna) - wyciąganie pewnych wniosków o stanie gospodarki państwa dzięki rejestracji i analizie zjawisk finansowych, kontrola przebiegu procesów gospodarczych za pomocą analizy kształtowania się przepływów finansowych.

Prawo finansowe łączy się silnie z prawem konstytucyjnym, prawem administracyjnym, prawem cywilnym, prawem karnym. Z tego względu jest to „dyscyplina pogranicza” o charakterze interdyscyplinarnym.

Przedmiotem regulacji jest gospodarka finansowa państwa (działalność finansowa).

Prawo finansowe:

a) materialne - określa prawa i obowiązki podmiotów stosunku prawno-finansowych

b) Ustrojowe - określa kompetencje finansowe podmiotów publicznych oraz obowiązki i uprawnienia podmiotów publicznych

c) Proceduralne -określa normy postępowania w procesie stosowania prawa finansowego.

Działy prawa finansowego:

1. prawo budżetowe - prawo związane z procedurą uchwalania budżetu państwa, związane z prawem długu publicznego, obsługą tego długu, problemy związane z deficytem.

2. Prawo finansowe samorządu terytorialnego

3. Prawo podatkowe

4. Prawo celne (daninowe) - wwóz lub wywóz towaru z obszaru celnego

5. Prawo dewizowe - zespół norm określających obrót dewizowy z zagranicą, obrót wartościami dewizowymi w kraju, działalność gospodarcza w zakresie kupna/sprzedaży wartości dewizowych, działalność kantorowa

6. Prawo rynku finansowego - nowo tworzący się dział prawa finansowego; pieniądz jest traktowany jako towar; obejmuje to prawo swoim zasięgiem: instytucje kredytowe, segmentu ubezpieczeń i firm inwestycyjnych.

7. Międzynarodowe prawo finansowe - prawo organizacji międzynarodowych, umowy międzynarodowe zawierane między państwami np. umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania

Źródła prawa finansowego:

1. Konstytucja

2. ratyfikowane umowy międzynarodowe

3. ustawy

4. akty wykonawcze (rozporządzenia)

5. prawo miejscowe

Regulacje Konstytucji RP z dnia 1.04.1997r. dotyczące finansów publicznych:

1. Bezpośrednio i wyłącznie dotyczące finansów publicznych (art. 84 - każdy jest obowiązany do ponoszenia świadczeń publicznych, 89, 118, 123, 167, 168, 171 ust. 2, 190, 204, 216-227) - znać tylko jakieś przykłady z tego

2. odnoszące się zarówno do finansów publicznych, jak i do innych zjawisk społecznych i gospodarczych (m.in. art. 87-94, 118-124, 125, 173-201, 202-207) - znać tylko jakieś przykłady z tego

3. wywołujące (lub mogące wywołać) określone skutki w dziedzinie finansów publicznych, z uwagi na zakres ich stosowania (m.in. art. 67, 69, 70 ust. 1 i 2, 74 ust. 1, 75 ust. 1, 77 ust. 2, 176 ust. 1) - znać tylko jakieś przykłady z tego

4. dotyczące podstawowych (ogólnych) zasad treści (wartości) prawa, które mogą bezpośrednio wpływać na kształt prawa finansowego i jego wykładnię oraz na finanse publiczne - przez przyjęcie przez TK lub doktrynę (w szczególności art. 2)

28 X 2009

Środki publiczne:

1. dochody publiczne to:

• daniny publiczne

• inne dochody należne budżetowi państwa, jst. Oraz innym jednostkom sektora finansów publicznych

• wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczeniowych przez jednostki sektora finansów publicznych

• dochody z mienia

• inne dochody

⇑⇓

Wydatki publiczne to:

• dotacje i subwencje

• świadczenia na rzecz osób fizycznych

• wydatki bieżące jednostek budżetowych

• wydatki majątkowe

• wydatki na obsługę długu SP

• wpłaty środków własnych UE

1. środki pochodzące z budżetu UE oraz nie podlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowski EFTA

2. Inne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi

3. Przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł

4. Przychody budżetowe oraz przychody innych jednostek sektora finansów publicznych to środki pochodzące:

• ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych

• z prywatyzacji majątku SP oraz majątku jst

• ze spłat pożyczek udzielonych (W.B. - Wielka Brytania) ze środków publicznych

• z otrzymanych pożyczek i kredytów (z W.B)

• i innych operacji finansowych

⇑⇓

Rozchody publiczne to:

• spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów (W.B)

• wykup papierów wartościowych

• udzielone pożyczki (np. W. B.)

• płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku SP oraz majątku jst

• inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością

• płatności związane z udziałami SP w międzynarodowych instytucjach finansowych

Dochody - środki o charakterze stałym bez zwrotnym

Przychody - środki o charakterze zmiennym i takie które podlegają zwrotowi

Ze względu na gospodarkę finansową jednostek sektora finansów publicznych jednostki sektora finansów publicznych dzielimy na:

1. jednostki i formy organizacyjne gospodarki budżetowej działające na podstawie przepisów ustawy i finansach publicznych

2. imiennie wskazane w art. 9 u o f. p. państwowe lub samorządowe osoby prawne (państwowe szkoły wyższe, PAN, instytucje kultury)

3. inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania wyodrębnionych zadań publicznych

Ze względu na gospodarkę finansową jednostek sektora finansów publicznych wymienionych w b) i c) można wyróżnić:

1. jednostki sektora finansów publicznych działające w sferze nauki, edukacji, kultury (PAN i jej instytuty, państwowe szkoły wyższe)

2. jednostki działające w sferze ochrony zdrowia (publiczne zakłady opieki zdrowotnej)

3. jednostki działające w sferze administracji publicznej i gospodarki

Ustawodawca wyróżnia jednostki ze względu na ich powiązanie z budżetem państwowym.

Jednostki mogą mieć charakter:

- Państwowy

- samorządowy

Sposób powiązania z budżetem - „budżetowanie” - 2 sposoby:

• Budżetowanie brutto - dochody i wydatki określane są w budżecie w postaci pełnych kwot; zaletą jest możliwość pokrywania wszelkiego rodzaju wydatków niezależnie od osiągniętych przychodów przez jednostkę; wadą będzie że gospodarka finansowa jednostki będzie prowadzona w sposób mało elastyczny i będzie uzależniona od budżetu.

• Budżetowanie netto - podanie planowanego wyniku działalności finansowej; zaletą jest elastyczność; wadą jest to, że sposób dysponowania środkami finansowymi powinien być poddany ścisłej reglamentacji (kontroli)

Budżetowanie - całkowita zależność podmiotu od budżetu (albo państwowego albo samorządowego)

Rodzaje jednostek:

1. Jednostka budżetowa np. szkoła, sąd, policja, T.K. - takie jednostki sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody zasadniczo odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa lub budżetu JST;

• Osobowość prawna - brak. W obrocie prawnym (post. Cywilnym, administracyjnym) działają jako jednostki organizacyjne Skarbu Państwa lub JST)

• Powiązanie z budżetem - Budżetowanie brutto

• Podstawa gospodarki finansowej - plan dochodów i wydatków

2. Samorządowe zakłady budżetowe - Jednostki sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują zadania. Pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych (mogą otrzymywać dotacje przedmiotowe, celowe na zadania bieżące, celowa na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji, dotację podmiotową, dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe)

Zakres działalności samorządowych zakładów budżetowych został ograniczony do spraw z zakresu:

1. gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami mieszkaniowymi

2. dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego

3. gospodarki wodnej, kanalizacyjnej, urządzeń sanitarnych, wysypisk, unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz

4. lokalnego transportu zbiorowego

5. targowisk i hal targowych

6. zieleni gminnej i zadrzewień

7. kultury fizycznej i sportu

8. utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt

9. cmentarzy

• Osobowość prawna - brak; w obrocie prawnym (post., cywilnym, administracyjnym) działają jako jednostki organizacyjne Skarbu państwa lub JST

• Powiązanie z budżetem - budżetowanie netto

• Podstawa gospodarki finansowej - Roczny plan finansowy obejmujący przychody i wydatki (koszty działalności) oraz rozliczenia z budżetem.

4 XI 2009

3. Gospodarstwo pomocnicze (likwidacja od 1 stycznia 2010)

4. Rachunek dochodów własnych (likwidacja od 1 stycznia 2010)

5. Fundusze motywacyjne (likwidacja od 1 stycznia 2010)

6. Agencja wykonawcza (powołana będzie od 1 stycznia 2010) - nowa forma organizacyjno-prawna dla wykonywania kluczowych zadań państwa, dla odbiurokratyzowania innych urzędów państwa. Państwowa osoba prawna, powoływana na podstawie ustawy w celu realizacji zadań państwa. Będzie to np. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencja Rynku Rolnego

Podstawa gospodarki finansowej - roczny plan finansowy.

Agencja wykonawcza może otrzymywać dotacje z budżetu państwa.

7. Instytucja gospodarki budżetowej (państwowa) - to jednostka sektora finansów publicznych, tworzoną w celu realizacji zadań publicznych, która:

• odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania

• pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów

Posiada osobowość prawną.

Może otrzymywać dotacje z budżetu państwa

Podstawą gospodarki jest roczny plan finansowy

Działa na podstawie statutu i ustawy o finansach publicznych

Na czele stoi dyrektor.

Instytucja może posiadać majątek - powstanie fundusz instytucji gospodarki budżetowej który odzwierciedla majątek instytucji

Art. 23 par. 2 art. 139 par. 2

8. Państwowe fundusz celowe (nie posiadające osobowości prawnej)- fundusz powołany ustawowo, którego przychody pochodzą ze środków publicznych, a koszty są ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań państwowych.

Państwowy fundusz celowy nie posiada osobowości prawnej. Stanowi wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje minister wskazany w ustawie tworzącej fundusz albo inny organ wskazany w tej ustawie.

Podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy.

Fundusz celowy będzie stanowił rachunek bankowy.

Likwidacji ulegną samorządowe fundusze celowe.

Skarb państwa - uzyskuje osobowość prawną z mocy ustawy ex lege; nie może upaść; jest to złożona osoba prawna bo może funkcjonować na gruncie prawa cywilnego przy zawieraniu różnego rodzaju umów, ale też może występować jako podmiot zwierzchni w stosunkach prawno-finansowych. Działa poprzez różnego rodzaju podmioty/organy np. państwowe jednostki budżetowe nie posiadające osobowości prawnej; Skarb państwa wyposaża w mienie jednostki które wykonują jego zadania

Skarb państwa:

• Państwo jako podmiot stosunków cywilnoprawnych oraz państwo jako podmiot uprawnień organizacyjnych wobec państwowych osób prawnych

• Złożona szczególna osoba prawna, składająca się z wielu jednostek organizacyjnych, działających na różnych szczeblach zarządzania majątkiem państwowy

• Instytucja dysponująca majątkiem i prowadząca działalność finansową oraz gospodarczą, w szczególności polegającą na dokonywaniu wydatków i gromadzeniu dochodów

• Reprezentowany jest w głównej mierze przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa i ministra właściwego do spraw finansów publicznych (skupiają podstawowe kompetencje finansowe i majątkowe SP)

Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa - Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa ma na celu zastępstwo procesowe, została powołana do życia na podstawie ustawy z 8 lipca 2005r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. PGSP to wyspecjalizowana instytucja, której celem jest ochrona prawna praw i interesów SP

Do zadań PGSP należeć będzie:

• wyłączne zastępstwo procesowe SP przed Sądem Najwyższym i NSA

• zastępstwa procesowe SP przed sądami powszechnymi, wojskowymi, administracyjnymi i polubownymi

• zastępstwo RP przed sądami, trybunałami i innymi organami orzekającymi w stosunkach międzynarodowych

Pytania związane z pojęciem Skarbu państwa - na EGZAMIN!!!

18 listopada 2009

Zasady gospodarowania środkami publicznymi

Zasady jako:

1. Ogólne reguły dotyczące całości finansów publicznych

• legalności - pobieranie podatków i dochodów zgodnie z prawem

• celowości - przede wszystkim wydatkowania środków publicznych

• planowości - dokonywania wydatków/dochodów w sposób planowy np. planowanie wieloletnie (będzie ono obowiązywać od 1 stycznia 2010)

• równowagi - dochodów i wydatków; jedna z zasad budżetowych

• obligatoryjności powiązań finansowych jednostek sektora finansów publicznych z budżetem państwa - sprowadza się do tego aby nie dokonywać żadnych przesunięć finansowych poza budżetem

• jawności i przejrzystości oraz zachowania tajemnicy skarbowej - rozdział IV w ustawie

• rachunkowości, sprawozdawczości i kontroli - kontrola prowadzona np. przez NIK, kontrole prowadzone przez regionalne izby obrachunkowe itp.

• nadrzędności interesu finansowego państwa nad interesami indywidualnymi

• praworządności postępowania organów finansowych

• dyscypliny finansowej - można ją powiązać z kontrolą, albo ją odróżnić jako inną zasadę

• Zasady gospodarki finansowej podmiotów sektora finansów publicznych - generalnie rozdział 5 ustawy

• zasada gromadzenia środków publicznych tylko w sposób określony w ustawie (zasada legalności) - art. 42.1 „Sposób gromadzenia środków publicznych z poszczególnych tytułów określają odrębne ustawy”

• zasada niefunduszowania środków publicznych - art. 42.2 „środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczane na finansowanie imienne wymienionych wydatków, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej.

Za wyjątkiem:

• wydatków finansowanych z kredytów udzielonych przez międzynarodowe instytucje finansowe, o ile umowa tak stanowi;

• wydatków finansowanych ze środków europejskich

• wydatków finansowanych:

1. w ramach programów operacyjnych realizowanych w rmaach celu Europejska Wspólnota Terytorialna

2. w ramach ustanowienia Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa

3. w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowanego

4. w ramach Mechanizmu Finansowego EOG

5. w ramach innych środków

• jednostki prowadzące działalność gospodarczą, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej i inne państwowe osoby prawne gromadzące środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów mogą je przeznaczać na finansowanie imiennie wymienionych wydatków.

• Zasada równości w dostępie do realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych art. 43 „Prawo realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych przysługuje ogółowi podmiotów, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej.”

• Zasada celowości, oszczędności i terminowości wydatków publicznych - art. 44 - nakaz gromadzenia środków publicznych w celu uzyskania określonego celu

• Zasada z której wynika zakaz tworzenia fundacji ze środków publicznych - art. 45 - Skarb państwa ze środków prywatnych (np. z darowizny) może tworzyć fundację, nie może jej tworzyć ze środków publicznych

• Zasada ograniczeń w zaciąganiu zobowiązań - art. 46; zasada dyrektywności wydatków - art. 52

• Zasada ograniczeń w nabywaniu udziałów i akcji oraz lokowania wolnych środków publicznych - art. 49.1 „Jednostki sektora finansów publicznych nie mogą:

• Posiadać, obejmować lub nabywać udziałów i akcji w spółkach

• Nabywać obligacji emitowanych przez podmioty inne niż Skarb Państwa lub jst,

• Nabywać udziałów w spółdzielniach

Powyższe ograniczenie nie dotyczy jst oraz ich związków

• Zasada lokowania wolnych środków - art. 48 „Jednostki sektora finansów publicznych mogą dokonywać lokat wolnych środków, z wyjątkiem środków pochodzących z dotacji budżetu:

• Skarbowych papierach wartościowych

• W obligacjach emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego

• Na rachunkach bankowych w bankach mających siedzibę na terytorium RP

Powyższe uprawnienie nie przysługuje:

• organom władzy publicznej, w tym organom administracji rządowej, organom kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądom i trybunałom

• jednostkom budżetowym

• samorządowym zakładom budżetowym

• Zasada odpowiedzialności autorów projektów aktów prawnych za finansowe skutki ich pomysłów - art. 50

• Zasada pobierania dochodów i ponoszenia wydatków na podstawie odrębnych ustaw art. 51 ust. 1 - pochodna artykułu 41 ust.1 - zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń ani zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób wobec państwa

Ust. 2 przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do:

• jednostek samorządu terytorialnego

• pozostałych jednostek sektora finansów publicznych

• Zasada odpowiedzialności kierownika jednostki za całość jej gospodarki finansowej - art. 53 - na EGZAMIN, czyli pytanie jest takie: Odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej jednostki jest ................... .

• Zasada obowiązkowego zatrudnienia w jednostce głównego księgowego - art. 54

• Zasada egzekwowania niepodatkowych należności budżetowych

• Należności o charakterze cywilnoprawnym - opłaty zawierane na podstawie umów cywilnoprawnych co do których nie stosuje się przepisów z ordynacji podatkowej

• Należności o charakterze publicznoprawnym

Omówiła artykuły do 60go, 62 jest trudny

25 XI 2009

Zasady budżetowe - postulaty nauki pod adresem ustawodawcy i praktyki, dotyczące prawidłowej organizacji i funkcjonowanie gospodarki budżetowe, w celu optymalnej realizacji jej zadań.

Zasada	Treść	Prawo i praktyka
Powszechności (zupełności, budżetowania brutto) - zasada niemożliwa do zrealizowania w praktyce	Postulat, aby budżet obejmował wszystkie dochody i wydatki państwa; wszystkie jednostki sektora finansów publicznych wchodziły do budżetu państwa całością swoich dochodów i wydatków (w pełnych kwotach); określa zakres budżetu w ujęciu podmiotowym	Ograniczona z uwagi na wymogi operatywności i efektywności działania - formy budżetowania netto w publicznej gospodarce budżetowej - np. samorządowe zakłady budżetowe, fundusze celowe

Zasada	Treść	Prawo i praktyka
Jedności formalnej (dotyczy budżetu jako formy)	Postulat, aby jeden budżet ujmowany był w jeden całościowy akt prawny	Odstępstwo poprzez ustalenie kilku różnych budżetów (np. budżety jednostek samorządu terytorialnego)

Zasada	Treść	Prawo i praktyka
Jedności materialnej (niefunduszowania) - nie jest respektowana w pełni	Postulat zorganizowania budżetu na zasadzie jednej puli środków, której całość dochodów przeznaczona jest na całość wydatków; unikanie łączenia - logicznego i finansowego - dochodów budżetowych z konkretnych źródeł z określonymi kierunkami wydatkowania	Alternatywa - przeznaczenie konkretnych dochodów na konkretne wydatki; funduszowanie: środki pochodzące z określonych źródeł, przeznaczone na określone cele (fundusze celowe, wydatki finansowane z kredytów udzielonych przez międzynarodowe instytucje finansowe, o ile umowa tak stanowi, wydatki finansowane ze środków europejskich) Zasada ogólna finansów publicznych

Zasada	Treść	Prawo i praktyka
Szczegółowości (specjalizacji)	Postulat, aby budżet był uchwalany ze szczególnym podziałem dochodów i wydatków; takie usystematyzowanie dochodów i wydatków, aby właściwiej wyrażały działania rządu, pozwalając na ocenę tej działalności przez parlament	Narzędzie - klasyfikacja budżetowa: określone prawnie zasady podziału dochodów i wydatków budżetowych, system jednostek klasyfikacyjnych, mających formę podziałek budżetowych. Wyjątek - prowizorium budżetowe (budżet tymczasowy z ogólnie ustalonymi kwotami dochodów i wydatków)

Zasada	Treść	Prawo i praktyka
Roczności	Postulat planowania budżetowego	Wada - ogranicza pełne i elastyczne wykorzystanie budżetu i realizacji ekonomicznych funkcji budżetu, swobodę prowadzenia sprawnej polityki gospodarczej i społecznej. Wieloletni plan finansowy (WPF) uchwalany i przedstawiany przez RM Sejmowi. Sejm przyjmuje WPF w formie uchwały na 4 lata.

Ustawa budżetowa - podstawa gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym. Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy

Ustawa budżetowa składa się z:

1. budżetu państwa

2. załączników

3. postanowienia, których obowiązek zamieszczenia w ustawie budżetowej wynika z ustawy o finansach publicznych lub odrębnych ustaw

Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy - art. 109 ustawy o finansach publicznych

Zasada	Treść	Prawo i polityka
Równowagi	Postulat ukształtowania wydatków, aby nie przekraczały wysokość dochodów tzn. aby nie wystąpił deficyt budżetowy	W klasycznej wersji w zaniku; zastąpiona teorią systematycznego deficytu

Zasada	Treść	Prawo i polityka
Jawności	Postulat aby budżet był ujawniany obywatelom w fazie planowania, uchwalania i wykonywania oraz poddanie ograniczonej kontroli operacji finansowych objętych tajemnicą państwową. Gospodarka środkami publicznymi jest jawna.	Wyraża się w wielu aspektach (otwartości obrad nad projektem budżetu, publikowaniem ustawy budżetowej itp.) Zasada ogólna finansów publicznych - rozdział IV od art. 39 ustawy o finansach publicznych.

Zasada	Treść	Prawo i polityka
Przejrzystości (jasności)	Postulat uporządkowania dochodów i wydatków budżetowych w odpowiednim systemie podziałek	Narzędzia - jednolite kryteria klasyfikacji; jasne i jednolite zasady rachunkowości i sprawozdawczości budżetu oraz czytelne i logiczne zasady konstrukcji budżetu Zasada ogólna finansów publicznych

2 XII 2009

Kryterium dla długu to 60% PKB - wynika z Konstytucji

Dług ma charakter wieloletni

Deficyt do PKB nie może przekraczać 3% - wynika to z traktatu z Maastricht

Deficyt ma charakter roczny. Skumulowane deficyty tworzą dług.

Dług publiczny

Regulacje Konstytucji RP dotyczące długu publicznego:

1. Obowiązek ustawowy dla problematyki emisji papierów wartościowych przez Skarb Państwa, zaciągania pożyczek oraz udzielania gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo (art. 216 ust. 2 i 4)

2. bezwzględny zakaz zaciągania pożyczek lub udzielania gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto (art. 216 ust. 5)

3. obowiązek ustawowy dla sposobu obliczenia wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego (art. 216 ust. 5)

Produkt Krajowy Brutto (PKB) - jeden z podstawowych mierników dochodów narodowego w rachunkowości narodowej. Opisuje wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu.

4. Zakaz zwiększenia wydatków lub ograniczenia dochodów planowanych przez Radę Ministrów, których skutkiem jest ustalenie przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej (art. 220 ust. 1). RM może zwiększać wydatki o ile nie zwiększy się przez to deficyt budżetowy.

5. obowiązek inicjatywy ustawodawczej w zakresie ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo wyłącznie dla Rady Ministrów (art. 221)

6. zakaz pokrywania deficytu budżetowego przez NBP (art. 220 ust. 2)

Państwowy dług publiczny - wartość nominalna zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań między jednostkami tego sektora (art. 73 ustawy o finansach publicznych)

Państwowy dług publiczny (dług publiczny) = dług Skarbu Państwa + dług sektora samorządowego + dług sektora ubezpieczeń społecznych

Ustawa o f. p. tworzy katalog jednostek zaliczanych do sektora f. p.

Sektor f. p. dzieli się na trzy podsektory:

• rządowy

• samorządowy

• ubezpieczeń społecznych

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

• wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne

• zaciągniętych kredytów i pożyczek

• przyjętych depozytów

• wymagalnych zobowiązań:

• wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych

• uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych, będącą dłużnikiem

(art. 72 ustawy o f. p.)

Rodzaje długu publicznego:

a) ze względu na strukturę władz publicznych:

• dług centralny (państwowy)

• dług lokalny (samorządowy)

• dług sektora ubezpieczeń społecznych

b) ze względu na źródło finansowania

• wewnętrzny

• zewnętrzny

c) ze względu na czas, na który zaciągnięto zobowiązania:

• dług krótkoterminowy

• dług średnioterminowy

• dług długoterminowy

lub

• krótkoterminowy (płynny)

• długoterminowy (fundowany)

d) ze względu na sposób liczenia:

• nominalny (wartość nominalna zobowiązań pożyczek, kredytów)

• realny (wartość nominalna zobowiązań skorygowana o stopień inflacji)

lub

• rzeczywisty (wymagalne zobowiązania)

• potencjalny (udzielone poręczenia i gwarancje)

9 XII 2009

(od Kasi)

1) Deficyt budżetu państwa - dotyczy danego roku budżetowego

Dochody - wydatki i środki nie podlegające zwrotowi + dodatki z UE = deficyt ujemny wynik to deficyt

Suma deficytów z lat ubiegłych i inne zobowiązania które nie były ujęte w planie finansowym

2) Dług SP

jednostki nie posiadające os. Prawnej korzystają z os. Prawnej SP

Zadłużenie jednostki korzystającej z os. Prawnej SP - generują dług SP

Deficyt budżetu państwa

Różnica między dochodami a wydatkami budżetowymi ustalonymi dla okresu rozliczeniowego nazywa się wynikiem (saldem) budżetowym.

Dodatni wynik finansowy stanowi nadwyżkę budżetową, ujemny jest deficytem budżetowym.

W ujęciu ekonomicznym rozróżnia się dwa rodzaje salda:

• deficyt pierwotny (wyjściowy) - ukazuje jak kształtowałoby się saldo budżetowe, gdyby nie zachodziła konieczność sfinansowania kosztów związanych z istniejącym długiem publicznym. Występowanie ujemnego salda pierwotnego (deficytu pierwotnego) świadczy zarazem o rzeczywistej nierównowadze budżetowej i przekroczeniu granicy bezpieczeństwa w zakresie długu publicznego.

• Deficyt konwencjonalny (oficjalny)

Źródła przychodów pokrywających deficyt budżetowy	Deficyt budżetu państwa	Deficyt budżetu JST
Sprzedaż papierów wartościowych - 70% za 2005r.	Skarbowych	Obligacji komunalnych
Kredyt zaciągany w banku	Krajowych i zagranicznych	Krajowych i zagranicznych
Pożyczki	-	-
Prywatyzacja majątku	SP	JST

Państwowe papiery wartościowe - dokument zawierający prawa majątkowe. Papiery zdematerializowane - jedynie zapisy

Cel emisji:

Pokrycie deficytu budżetu państwa

w celu pokrycia potrzeb pożyczkowych - szersze ujęcie niż deficyt (ust. o fin. Publicznych)

Charakter prawny papierów wartościowych

Papiery wartościowe mogą być z mocy prawa przedmiotem

Skarbowe papiery wartościowe

- papier wartościowy, w którym SP stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny

Skarbowe papiery wartościowe opiewające na:

• świadczenia pieniężne mogą być emitowane lub wystawiane przez MF

• świadczenia niepieniężne emituje MSP w porozumieniu z MF

Obligacja skarbowe 0 jest emitowana na okres dłuższy niż na 1 rok, różne sposoby oprocentowania: m.in. dyskont( w dniu emisji kupił instrument finansowy za 80zł - sprzedał za 100zł - zarobił 20 zł = dyskont)

Skarbowe papiery wartościowe opiewające na wierzytelności pieniężne:

I Obligacje skarbowe - os. Prawne i os. fizyczne

II Bon skarbowy - os. Prawne i os. fizyczne

III Skarbowe papiery oszczędnościowe - os. Fizyczne krajowe i zagraniczne

Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane jako papiery wartościowe o pierwotnym terminie wykupu

• krótszy niż 1 rok

• nie krótszy

Obligacja a bon

Bon - papier emitowany do 1 roku, oprocentowanie tylko dyskont, państwo korzysta z tego środka dla zaspokojenia przejściowych (pewnie) wierzytelności, czy potrzeb;-) ale jakie ma to znaczenie jak i tak nic z tego nie rozumiem

Skarbowy papier wartościowy

Stowarzyszenia, inne organizacje, fundacje o ile warunki emitowania tak stanowią

Obrót pierwotny (emitent oferuje dla 1 inwestora), a wtórny (wszyscy pozostali którzy nie są emitentami sprzedają dla innych inwestorów)

Łatwość przenoszenia praw w papierach wartościowych

Dług krajowy i zagraniczny

Klasyfikacja obligacji:

• obligacja krajowa - emisja na rynku krajowym(także podmioty zagraniczne na rynku krajowym)

• obligacja zagraniczna - państwo zapożycza się na rynkach zagranicznych

• obligacja globalna - powinny być przeznaczone na co najmniej 2 rynki

• Euroobligacje - obligacja emitowana w innej walucie niż waluta emitenta i na inny rynek niż emitenta i inny niż waluta - w dolarach na rynek japoński

Rodzaje emisji skarbowych papierów wartościowych:

• emisja indywidualna - dla konkretnych podmiotów

• emisja otwarta - nie do konkretnego adresata

• przetargi

! Z instrumentów można korzystać gdy są potrzeby pożyczkowe deficyt

! podmiot który emituje obligacje

3) Dług publiczny

4) niedobór

16 XII 2009

Wieloletni plan finansowy państwa

Od 30 VI 2010 - obowiązek wprowadzenia wieloletniego planu finansowego państwa

1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa to plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa sporządzany na 4 lata budżetowe.

2. Wieloletni Plan Finansowy Państwa jest sporządzany w układzie obejmującym funkcje państwa wraz z celami i miernikami stopnia wykonania danej funkcji i uwzględnia:

1. Cele średniookresowej strategii rozwoju kraju, o której mowa w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju;

2. Kierunki polityki społeczno-gospodarczej Rady Ministrów

Funkcje dzielą się na:

• zadania

• podzadania

Określane z poziomu celu (jaki jest cel wydatkowania środków na np. wyjazdu Polski wojsk do Afganistanu) i mierników (czy cel został osiągnięty, czy bezpieczeństwo kraju zostało zapewnione, jeśli tak to w ilu procentach)

Wieloletni Plan Finansowy Państwa, w podziale na poszczególne lata budżetowe, określa:

• podstawowe wielkości makroekonomiczne - prognozowane wartości eksportu - rozpisane na każdy rok

• kierunki polityki fiskalnej - prowadzenie polityki wydatkowej, obejmuje prognozowane źródła wpływów budżetowych i planowane wydatki budżetowe

• prognozy dochodów oraz wydatków budżetu państwa

• kwotę deficytu i potrzeby pożyczkowych budżetu państwa oraz źródła ich sfinansowania

• prognozy dochodów i wydatków budżetu środków europejskich

• wynik budżetu środków europejskich - czyli czy będzie deficyt czy będzie nadwyżka środków europejskich

• skonsolidowaną prognozę bilansu sektora finansów publicznych

• kwotę państwowego długu publicznego

Wieloletni plan finansowy państwa stanowi podstawę przygotowywania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy

W projekcie ustawy budżetowej na dany rok budżetowy, przedstawianym przez RM Sejmowi, poziom deficytu nie może być większy niż poziom deficytu ustalony na ten rok budżetowy w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwe jest uwzględnienie wyższego poziomu deficytu. W tym przypadku RM jest obowiązana przedstawić Sejmowi szczegółowe wyjaśnienie.

1. Projekt WPFP przygotowuje Minister Finansów i przedstawia RM

2. Rada Ministrów uchwala WPFP i ogłasza do w Monitorze Polskim oraz w BIP

3. WPFP jest aktualizowany przez RM, w drodze uchwały, corocznie, w terminie 2 msc od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej, i uwzględnia prognozę na kolejne trzy lata.

Sprawozdawczość z realizacji WPFP

1. Ministrowie, w terminie do 15 kwietnia, przedkładają MF informacje o realizacji WPFP, w tym realizacji celów

2. MF łącznie ze sprawozdaniem z wykonania ustawy budżetowej przedkłada RM informacje o przebiegu wykonania WPFP

Informacje RM ogłasza w Monitorze Polskim oraz w BIP

BUDŻET ZADANIOWY

Definicja OECD (ang.) - Budżetowanie zadaniowe - metoda budżetowania, w której wykorzystuje się informacje o wynikach realizacji zadań publicznych czyli planowanie budżetowe które opiera się o mierniki wykonania zadania - bada się w jaki sposób dane zadanie zostało wykonane i czy zostało wykonane w 100%.

Jest faktyczną realizacją zapisów art. 44 ust. 3 pkt 1 ustawy o finansach publicznych, zgodnie z którą:

Wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:

• uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów

• optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów

Art. 2 pkt 3 - układ zadaniowy

Budżet zadaniowy - instytucja polegająca na planowaniu wydatków publicznych przez odniesienie ich do odpowiednich zadań i podzadań oraz celów i mierników.

Funkcje państwa - tworzą główną jednostkę klasyfikacji zadaniowej i grupują wydatki jednego obszaru i działalności państwa. Ich celem jest osiągnięcie określonego długoterminowego rezultatu

Zadania - tworzą drugi szczebel klasyfikacji zadaniowej i grupują wydatki wg celów strategicznych

Podzadania - tworzą trzeci szczebel klasyfikacji zadaniowej i grupują działania. Dysponent określa od jednego do pięciu podzadań w ramach każdego realizowanego przez siebie zadania. Podzadania nie powinny być zbyt szczegółowe i rozdrobnione

Działania - tworzą najniższy szczebel klasyfikacji zadaniowej, obejmują wszystkie najważniejsze elementy procesu osiągania celów podzadania oraz celów szczegółowych zadania (nie będą ujmowane w budżecie państwa)

Przykład dot. resortu obrony narodowej

Funkcje - określają obszary działalności państwa

Zadania - wynikające ze strategii i celów działalności dysponenta części (do każdego zadania określone jest cel i miernik odzwierciedlając

działania

Mierniki skuteczności - wskaźniki odnoszące się do oceny stopnia osiągnięcia zamierzonych celów (np. długość zbudowanej drogi) - ten będzie na pewno stosowany

Mierniki rezultatu - wskaźniki odpowiadające bezpośrednim efektom; dostarczają informacji o zmianach, mogą przybierać formę wskaźników materialnych (np. skrócenie czasu podróży) lub finansowych (np. zmniejszenie kosztów transportu) - być może będzie stosowany

Miernik jakości - wskaźniki poprawy lub pogorszenia (np. odsetek zadowolonych) - być może będzie stosowany

Nr	Nazwa funkcji
3	Działalność edukacyjna, wychowawcza i opiekuńcza państwa
9	Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego
11	Działalność na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego i nienaruszalności granic
13	Zabezpieczenie społeczne i wspieranie rodziny
18	Działalność państwa na rzecz zapewnienia zasady sprawiedliwości

6 I 2010

Budżet środków europejskich

Jest rocznym planem dochodów i podlegających refundacji wydatków przeznaczonych na realizację programów finansowych z udziałem środków europejskich, z wyłączeniem środków przeznaczonych na realizację projektów pomocy technicznej.

W budżecie środków europejskich ujmuje się:

1. dochody z tytułu realizacji programów finansowych z udziałem środków europejskich

2. wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich w części podlegającej refundacji

Różnica pomiędzy dochodami a wydatkami budżetu środków europejskich stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu środków europejskich albo deficyt budżetu środków europejskich.

Deficyt budżetu środków europejskich jest finansowany w tamach potrzeb pożyczkowych budżetu państwa

Nadwyżka budżetu środków europejskich jest źródłem spłaty zobowiązań budżetu państwa zaciągniętych na pokrycie deficytu budżetu środków europejskich.

Tworzy się rezerwę celową, która jest przeznaczana na wydatki związane z realizacją środków pochodzących ze źródeł zagranicznych nie podlegających zwrotowi w zakresie w jakim wydatki te podlegają refundacji.

1. Mister Finansów

Przedstawia założenia budżetu państwa na rok następny

Uwzględniające ustalenia przyjęte w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa oraz w programie Konwergencji

Radzie Ministrów

2. Minister Finansów

Przedstawia projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem

Radzie Ministrów

3. Rada Ministrów

uchwala projekt ustawy budżetowej

Sejm

RM rozstrzyga sprawy sporne, a następnie uchwala projekt ustawy budżetowej. Zgodnie z art. 222 Konstytucji RP Rada ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego (do 30 września), a w wyjątkowych sytuacjach później projekt ustawy budżetowej na rok następny. W przypadku późniejszego przedstawienia projektu RM musi przedstawić prowizorium budżetowe, które jest podstawą działania gospodarki państwa.

Prowizorium budżetowe - kwartalny plan, który może stanowić podstawę gospodarowania państwa, charakteryzuje się mniejszą szczegółowością niż ustawa budżetowa, nie ma mowy o rozchodach i przychodach

W przypadku przedstawieniu Sejmowi projektu ustawy o prowizorium budżetowym, RM przedstawia Sejmowi projekt ustawy budżetowej nie później niż na 3 msc przed zakończeniem okresu obowiązywania ustawy o prowizorium.

4. Marszałek Sejmu

przesyła niezwłocznie tekst uchwalonej przez Sejm ustawy budżetowej

Marszałkowi Senatu

Uchwałę w sprawie ustawy budżetowej Senat podejmuje w ciągu 20 dni od jej otrzymania.

5. Marszałek Sejmu

przedstawia przyjętą przez Sejm i Senat ustawę

Prezydentowi do podpisu

- Prezydent podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową, albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez marszałka sejmu.

- Prezydent nie ma uprawnień do zawetowania ustawy budżetowej. Przed podpisaniem ustawy budżetowej Prezydent może jednak zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. TK orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale. Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy budżetowej, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją.

- Prezydent odmawia podpisania ustawy, którą TK uznał za niezgodną z Konstytucją.

- Po podpisaniu ustawy budżetowej Prezydent zarządza ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

WYKONYWANIE BUDŻETU PAŃŚTWA

Dysponenci części budżetu w terminie 21 dni od ogłoszenia ustawy budżetowej przekazują jednostkom podległym informacje o kwotach dochodów i wydatków, w tym wynagrodzeń.

Minister Finansów w porozumieniu z dysponentami części budżetowych opracowuje harmonogram realizacji budżetu państwa.

Dysponenci części budżetu (główni)

(m.in. ministerstwa, urzędy centralne, urzędy wojewódzkie, urzędy naczelnych organów państwa niepodlegające RM, sądy)

↓

Dysponenci drugiego stopnia

(państwowe jednostki budżetowe bezpośrednio podległe dysponentom głównym)

↓

Dysponenci trzeciego stopnia

(państwowe jednostki budżetowe bezpośrednio podległe dysponentom drugiego stopnia albo głównym, dokonują wydatków ze środków z budżetu, ale bez prawa ich przekazywania)

Wykonywaniem budżetu państwa kieruje Rada Ministrów

Zasady gospodarki finansowej, które obowiązują w trakcie wykonywania budżetu

1. terminowości art. 162 pkt 1

2. planowości art. 162 pkt 2

3. celowości, oszczędności i efektywności art. 162 pkt 3

4. wyboru najkorzystniejszej oferty art. 162 pkt 4

Blokowanie wydatków budżetu (art. 177 ust. 2)

To okresowy lub obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków

I Przesłanki blokowania wydatków budżetu - w przypadku stwierdzenia:

1. niegospodarności w określonych jednostkach

2. opóźnień w realizacji zadań

3. nadmiaru posiadanych środków

4. naruszenia zasad gospodarki finansowej

może być podjęta decyzja o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych

Decyzje o blokowaniu planowanych wydatków budżetu państwa podejmują:

1. MF w zakresie całego budżetu państwa, z wyłączeniem wydatków, o których mowa w art. 139 ust 2 FinPublU

2. Dysponencie części budżetowych - w zakresie ich części budżetu państwa

II

W przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej może nastąpić blokowanie na czas oznaczony planowanych wydatków budżetu państwa; blokowanie to oznacza wstrzymanie przekazywania środków na realizację zadań finansowych z budżetu państwa lub okresowy albo obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków. Decyzję o blokowaniu wydatków podejmuje RM, w drodze rozporządzenia, po uzyskaniu w tej sprawie pozytywnej opinii Komisji Finansów.

Zmiany w budżecie w trakcie jego wykonywania

1. Przenoszenie wydatków (virement) - polega na zwiększeniu wydatków budżetowych w określonej przedziałce klasyfikacji budżetowej, przy jednoczesnym zmniejszeniu w zamian o tę samą kwotę wysokości wydatków w innej przedziałce. Przenoszenie wydatków nie powoduje zmian w saldzie budżetowym.

Przenosić wydatki może Rada Ministrów, dysponenci części budżetowych.

2. Dysponowanie rezerwą

Jakie rezerwy tworzy się w budżecie państwa? (art. 140 ustawy o fin. Publicznych)

• rezerwę ogólną (nie wyższą niż 0,2% wydatków budżetu). Rezerwą ogólną dysponuje RM

• rezerwy celowe (ich suma nie może przekroczyć 3% wydatków budżetu)

Czy można dokonać zmiany przeznaczenia rezerwy celowej?

Minister Finansów może dokonać zmiany przeznaczenia rezerwy celowej, pod warunkiem uzyskania pozytywnej opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu.

Kontrola wykonania budżetu

Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli Sejmu

1. Minister Finansów przedstawia komisji sejmowej właściwej ds. budżetu i NIK informację o przebiegu wykonania budżetu państwa za I półrocze w terminie do dnia 10 września tego roku.

2. RM przedstawia Sejmowi i NIK do 31 V roku następującego po upływnie roku budżetowego coroczne sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z wykazem informacji wg ustawy o finansach publicznych.

Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią NIK podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub odmowie udzielenia RM absolutorium.

13 stycznia 2009

Budżet jednostek samorządu terytorialnego

Wieloletnia prognoza finansowa Jednostek samorządu terytorialnego - to metoda zarządzania finansami publicznymi;

WPF obejmuje okres roku budżetowego oraz co najmniej trzech kolejnych lat. Minimalny okres sporządzenia prognozy podlega obowiązkowemu wydłużeniu na okres, na jaki przewiduje się limity wydatków wieloletnich (prognoza krocząca, albo uzupełniana_)

Uchwała w sprawie WPF składa się z 3 zasadniczych elementów:

a) prognozy finansowej

b) limitów wydatków i zobowiązań

c) upoważnień do zaciągania zobowiązań

art. 243 dokończyć - BEŁKOT Organ stanowiący JST nie może uchwalić budżetu który spowoduje że relacja; chodzi o zobowiązania ciążące na JST do planowanych dochodów - nie może przekroczyć średniej arytmetycznej z ostatnich trzech lat KONIEC BEŁKOTU

1. Inicjatywa w sprawie sporządzania projektu uchwały WPF lub jej zmiany należy do zarządu JST. Zarząd JST przedstawia projekt uchwały WPF (wraz z projektem uchwały budżetowej):

a) RIO - celem zaopiniowania

b) organowi stanowiącemu JST

2. Po przedstawieniu opinii RIO, organ stanowiący przyjmuje uchwałę w sprawie WPF lub jej zmiany, przy czym uchwałę taką należy podjąć nie później niż uchwałę budżetową.

3. Na podstawie WPF oraz uchwały budżetowej RIO przedstawia opinię o prawidłowości prognozy kwoty długu JST. W przypadku negatywnej opinii RIO, JST dokonuje takich zmian uchwał, aby została zachowana relacja dotycząca łącznej kwoty spłaty zobowiązań.

4. Organ stanowiący JST nie może uchylić obowiązującej uchwały w sprawie WPF, jednocześnie nie podejmując nowej uchwały w tej sprawie.

5. Zmian w WPF, z wyłączeniem zmian limitów zobowiązań i kwot wydatków na przedsięwzięcia dokonuje zarząd. Ogólnie rzecz biorąc zmiany w WPF dokonuje zarząd.

6. Wartości przyjęte w WPF i budżecie JST powinny być zgodne, co najmniej w zakresie wyniku budżetu i związanych z nim kwot przychodów i rozchodów oraz długu JST.

Budżet JST

- co to jest budżet JST?

Budżet JST - roczny

Plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki (art. 211 ustawy o fin. Publ.)

Uchwalany w formie uchwały budżetowej na rok budżetowy.

I etap Opracowywanie i uchwalanie budżetu JST

1. Wyłączna inicjatywa przygotowania projektu uchwały:

• budżetowej

• o prowizorium budżetowym

• o zmianie uchwały budżetowej

Przysługuje zarządowi danej jednostki samorządu terytorialnego

2. Zarząd

Sporządza i przedkłada projekt uchwały budżetowej

a) organowi stanowiącemu jst

b) RIO - celem zaopiniowania

najpóźniej do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy (termin bezwzględny, ale nie ma sankcji)

Opinię Rio zarząd JST jest obowiązany przedstawić przed uchwaleniem budżetu organowi stanowiącemu JST.

3. Uchwałę budżetową organ stanowiący JST podejmuje przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach - nie później niż do dnia 31 stycznia roku budżetowego.

4. Do czasu podjęcia uchwały budżetowej, jednak nie później niż do dnia 31 stycznia roku budżetowego, podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony organowi stanowiącemu JST. Bez zgody zarządu JST organ stanowiący JST nie może wprowadzić w projekcie uchwały budżetowej JST zmian powodujących zmniejszenie dochodów lub zwiększenie wydatków i jednocześnie zwiększenie deficytu budżetu JST.

5. W przypadku nie podjęcia uchwały budżetowej w terminie - do dnia 31.01. roku budżetowego, RIO do końca lutego roku budżetowego ustala budżet JST w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań zleconych. Do czasu ustalenia budżetu przez RIO podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony organowi stanowiącemu.

6. W przypadku gdy Rada Ministrów uchwali projekt ustawy o prowizorium budżetowym, organ stanowiący JST na wniosek zarządu, może podjąć uchwałę o prowizorium budżetowym JST na okres objęty prowizorium budżetu państwa.

II etap Wykonywanie budżetu JST

Budżet JST wykonuje zarząd

W budżecie JST:

a) tworzy się rezerwę ogólną w wysokości nie niższej niż 0,1% i nie wyższej niż 1%

wydatków budżetu.

b) mogą być tworzone rezerwy celowe

Z budżetu JST mogą być udzielane dotacje, pomoc finansowa.

Dotacja - podlegają szczególnym zasadom rozliczania wydatki z budżetu państwa lub JST

Dotacje mogą być podmiotowe, przedmiotowe.

Subwencje - to transfer pieniędzy z budżetu państwa na rzecz budżetu samorządowego. Mogą je otrzymywać tylko JST chyba że mówimy o subwencjach na rzecz partii politycznych.

Zarząd może podjąć decyzję o blokowaniu wydatków budżetowych w przypadku:

• niegospodarności w określonych jednostkach

• opóźnień w realizacji zadań

• nadmiaru posiadanych środków

• naruszania zasad gospodarki finansowej

8. Kontrola wykonania budżetu

A Wykonanie budżetu za pierwsze półrocze

Zarząd JST przedstawia do dnia 31 sierpnia, przedstawia:

I etap:

1. Organowi stanowiącemu i RIO:

• informacje o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze

• informacje o kształtowaniu się wieloletniej prognozy finansowej

• informację o przebiegu wykonania planu finansowego (dotyczy niektórych samorządowych jednostek sektora finansów publicznych)

II etap (kontrola następna):

2. zarząd, do 31 marca roku następującego po roku budżetowym, przedstawia organowi stanowiącemu:

• (też rio) sprawozdanie roczne z wykonania budżetu

• sprawozdania roczne z wykonania planu finansowego (dotyczy niektórych samorządowych jednostek sektora finansów publicznych)

• informację o stanie mienia

Zarząd, do 31 maja roku następującego po roku budżetowym przekazuje organowi stanowiącemu JST sprawozdanie finansowe JST.

3. Organ stanowiący JST nie później niż do dnia 30 VI roku następującego po roku budżetowym podejmuje uchwałę w sprawie absolutorium.

20 stycznia 2009

Wpływy budżetu UE

Budżet UE ma zawsze charakter zrównoważony (nie jest ani z nadwyżką ani z deficytem). Jak zabraknie kasy w trakcie roku, wprowadza się budżety korygujące i ściąga się do takiego budżetu pieniądze z tytułu bezpośredniej wpłaty państw członkowskich.

Budżet UE - roczny plan finansowy który jest sporządzany jako nieokreślony akt prawny; pieniądze na wydatki są przyznawane w poszczególnych państwach w różnych wysokościach;

Budżet ogólny jest finansowany całkowicie z zasobów własnych (art. 125 ust 2)

Zasoby własne:

1. Cła rolne i cukrowe oraz cła pobierane na podstawie Wspólnej Taryfy Celnej

2. Wpłaty oparte na przychodach z tytułu podatku VAT

3. Bezpośrednie wpłaty państw członkowskich

4. Wpływy z innych źródeł (podatki od wynagrodzeń, kary pieniężne, darowizny, dochody ze sprzedaży lub najmu itd.)

Ad. 1

Cła rolne - nakładane są na produkty rolne importowane z państwa spoza UE. Cel: wyrównanie różnic pomiędzy niższą ceną towarów importowanych, a ceną występującą na terytorium Wspólnoty.

Opłaty cukrowe - są przeznaczane na dofinansowanie systemu organizacji rynku cukrowego

Cła pobierane w ramach Wspólnej Polityki Celnej - ich znaczenie ulega stopniowemu zmniejszaniu

Ad. 2

Wpłaty oparte na przychodach z tytułu podatku VAT

Reguły ustalania tego podatku na rzecz budżetu ogólnego odmienne od reguł ustalania VAT-u na rzecz budżetów narodowych.

Ad. 3

Bezpośrednie wpłaty państw członkowskich

Obliczane na podstawie różnicy pomiędzy wydatkami z unijnego budżetu a zaplanowanymi dochodami z pozostałych źródeł mają charakter uzupełniający, a jednocześnie równoważący budżet przekazywane są w sposób automatyczny.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych - ustawa z 17 grudnia 2004 o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

- to przestrzeganie prawnie wyznaczonych reguł w zakresie ustalania, realizacji i kontroli zadań finansowych.

Charakter prawny odpowiedzialności:

• brak określenia w jasny sposób charakteru prawnego odpowiedzialności

• m.in. poprzez konstrukcję systemu organów orzekających i możliwość zaskarżania ostatecznych rozstrzygnięć w sprawach o naruszenie dyscypliny wskazuje się iż jest to odpowiedzialność o charakterze administracyjnym, ale zasady ponoszenia odpowiedzialności są prawie „przeniesione” z postępowań o charakterze karnym.

Wyłączenie stosowania art. 3

Przepisów ustawy nie stosuje się do należności celnych i należności podatkowych stanowiących dochody budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

Zakres podmiotowy:

1. Osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych albo jednostki nie zaliczanej do sektora finansów publicznych otrzymującej środki publiczne lub zarządzającej mieniem tych jednostek

2. Kierownicy jednostek sektora finansów publicznych np. dyrektor szkoły

3. pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej lub czynności przewidziane w przepisach o zamówieniach publicznych.

4. Osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom nie zaliczanym do sektora finansów publicznych.

Zakres przedmiotowy. Zamknięty katalog naruszeń.

Ustawa szczegółowo definiuje poszczególne rodzajowe przypadki naruszeń, wyliczając kazuistycznie w. Art. 5-18, na czym naruszenia te dokładnie polegają.

Zakres przedmiotowy ustawy:

Obejmuje naruszenie norm:

1. prawa finansowego

2. prawa zamówień publicznych

3. ustawy i rachunkowości

oraz aktów wykonawczych do tych ustaw

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi osoba, która popełniła czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych określony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Odpowiedzialność podlegają jedynie osoby, którym można przypisać winę w czasie popełnienia czynu.

Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Główna Komisja

Orzekająca przy MF

↑

Komisja Orzekająca

I instancji

↑

Rzecznik dyscyplinarny Obwiniony

Finansów publicznych -

oskarżyciel

(o tym kto może złożyć

wniosek decyduje ustawa)

Katalog kar (art. 31-41)

• upomnienie

• nagana

• kara pieniężna

• zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi (Karę zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wymierza się na okres od roku do 5 lat.)

II semestr

24 lutego 2010

10 marca - konkurs pisemny, z pierwszego semestru

A. Buczek, Dzwonkowski - prawo podatkowe, CH Beck 2006

C. Kosikowski, e. Ruśkowski, Finanse publiczne i prawo finansowe, ABC, 2006

A Gomulowicz, J. Malecki, podatki i prawo podatkowe, LexisNexis, 2004

Podatki 2010 - dochodowe od osób prawnych i fizycznych, podatki od towarów i usług, ordynacja podatkowa

System a polityka podatkowa

Jaką treść niesie ze sobą stwierdzenie, że polityka podatkowa jest „racjonalna” albo że polityka podatkowa jest „dobra”?

Cele opodatkowania:

• fiskalne - uzyskanie środków pieniężnych niezbędnych dla pokrycia potrzeb publicznych

• gospodarcze - wizje skutków gospodarczych jakie towarzyszą opodatkowaniu (celowe wykorzystywanie podatków do oddziaływania na gospodarkę)

• społeczne - racjonalne dopasowanie interesów publicznych i interesów prywatnych

Neutralność podatkowa

• nie dyskryminowanie przez podatek

• nie wpływanie na decyzje podatnika

System podatkowy pozostaje neutralny gdy nie ingeruje w rynkowe mechanizmy rozmieszczenia środków produkcji

(makro- mikroekonomiczna neutralność)

Granice opodatkowania:

• Ekonomiczne:

1. Absolutne (PKB) i względne:

1. Naruszenia źródła podatku

2. Efekt Laffera

• psychologiczne

Postawy wobec podatków:

• mentalność podatkowa

• moralność podatkowa

• opór podatkowy

1. przerzucanie podatku

2. unikania opodatkowania (jest to dozwolone)

3. uchylanie się od podatku

Mentalność podatkowa

• podatnika: postawa lub nastawienie wobec podatków i opodatkowania reprezentowana przez określoną grupę społeczną (północna i południowa)

• Organów podatkowych: opiera się o imperatyw przysporzenia dochodów budżetowi.

Moralność podatkowa

Istnieje wówczas gdy postawa i zachowania podatnika wynikają wyłącznie z jego wewnętrznego przekonania o słuszność spełnienia obowiązku podatkowego

(koncepcja praw natury - moralność i prawo przenikają się / pozytywistyczna)

System podatkowy

• wzajemnie ze sobą powiązane normy, które regulują stosunki społeczne pomiędzy państwem a jednostką, które to stosunki związane są z nie ekwiwalentnym przesuwaniem środków pieniężnych pomiędzy tymi podmiotami

• ogół podatków obowiązujących jednocześnie w danym państwie, powiązany myślą przewodnią tak, aby tworzył całość organizacyjną zarówno pod względem prawnym jak i ekonomicznym

System podatkowy - założenia

• polityka podatkowa czy fiskalna?

• Koncepcja ekwiwalencji czy zdolności płatniczej?

• Jaki model podatkowy?

• Jakie zasady i gwarancje konstytucyjne?

• Jaki jest wpływ norm międzynarodowych?

System: trwałość a efektywność

• uzależniony od panujących stosunków gospodarczych

• uzależniony od aktualnej linii polityki

• reformy kompleksowe a fragmentaryczne

• zasada trwałej wydajności podatku

• zasada sprawiedliwości opodatkowania

Zasady podatkowe wg Smitha:

• dogodności opodatkowania

• pewności opodatkowania

• taniości opodatkowania

• równomierności opodatkowania

Koncepcja przerzucalności wg. A. Smitha i wg D. Ricardo

Tzw. Reguła edynburska D. Ricardo (leave them as you find them) - po opodatkowaniu podatnika jego sytuacja nie ma być gorsza niż przed opodatkowaniem

Myśl podatkowa A. Wagnera

Funkcje podatków:

• dochodowa

• interwencyjna:

1. gospodarcza

2. społeczna

3. polityczna

Zasady podatkowe F. Neumarka

• fiskalno-budżetowe

• etyczno-społeczne

• ekonomiczne

• techniki podatkowej

217 konstytucji - nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy

3 marzec 2010

Interpretacja i stosowanie prawa podatkowego

Interpretacja prawa podatkowego:

• prywatna / urzędowa

• statyczna / dynamiczna

• Twórcza / odtwórcza

• Klaryfikacyjna ma zastosowanie od momentu kiedy czytam przepis / derywacyjna -

• Zawężająca / rozszerzająca

• Operacyjna

Interpretacja a wykładnia

Dyrektywy interpretacyjne

Reguły interpretacyjne:

• językowa

• systemowa - wskazówki

• celowościowa

• gospodarcza

Wykładnia językowa:

- Znaczenie Konwencji Wiedeńskiej

- Założenie: in dubio pro tributario

- Domniemania interpretacyjne

- Bezwzględny prymat

Interpretacja systemowa:

• historyczna

• wewnętrzna - danego aktu prawnego / zewnętrzna -

• reguły kolizyjna

• „struktura głęboka”

• stosowanie analogii w prawie podatkowym (analogia iuris/analogia legis)

Interpretacje urzędowe

Wydawane przez MF

• ogólne - dla zapewnienia jednolitego stosowania prawa, przy uwzględnianiu orzecznictwa sądów i trybunałów (w tym ETS)

• Indywidualne - zawierają pisemną ocenę stanowiska przedstawionego przez wnioskującego

Minister Finansów (w praktyce delegacja na 4 Izby skarbowe)

Interpretacje indywidualne:

• na wniosek zainteresowanego (nie tylko podatnika, ale też osób trzecich, inkasentów itc)

• co do stanu istniejącego lub przyszłego

• nie będącego przedmiotem postępowania i nie rozstrzygniętej

• wydawane bez zbędnej zwłoki

• o treści ustalonej ustawowo

• wraz z uzasadnieniem prawnym i pouczeniem (gdy negatywna)

10 III 2010

Prawo podatkowe

• Wyodrębnione z uwagi na kilka kryteriów normy prawa stanowiące odrębną jego gałąź

• Kryteria: przedmiotu, podmiotu, zasad wiodących, metody i funkcji regulacji

• Pozwalają na podanie cech charakterystycznych prawa podatkowego

Rodzaje podatków ¼

Bezpośrednie

Pośrednie, według kryterium -

1. przerzucalności świadczenia podatkowego

2. związku przedmiotu ze źródłem

Rodzaje podatków 2/4

Kryterium - przedmiot opodatkowania, związane z ekonomicznym procesem powstawania i użytkowania dochodu:

- przychodowe

- dochodowe

- majątkowe

- konsumpcyjne

Rodzaje podatków ¾

Kryterium - rodzaj obciążonego (w pierwszym rzędzie) elementu konstrukcyjnego podatku

• osobowe

• rzeczowe

Kryterium - podział wpływów:

...

....

....

Rodzaje podatków 4/4

Kryterium- forma zapłaty

• periodyczne

• jednorazowe

Kryterium - przeznaczenie

• celowe

• ogólne

Kryterium - forma wprowadzania

-zwyczajowe

- nadzwyczajne

Podatek to (art. 6):

Świadczenie

• publiczno prawne

• nieodpłatne

• przymusowe

• bezzwrotne

• pieniężne na rzecz Skarbu państwa i JST

• wynikające z ustawy podatkowej

podatek a opłata

opłata jest „za coś” np. zaświadczenie a podatek wiąże się ze świadczeniem wzajemnym ale nie koniecznie ekwiwalentnym. Niekoniecznie odzwierciedla wartość świadczenia. Odpłatność jest niekoniecznie ekwiwalentna.

Ustawy podatkowe wg ordynacji to:

- przepisy ustaw podatkowych, czyli dotyczące podatków, opłat, nieopodatkowanych należności budżetowych

określające:

• podmiot

• przedmiot opodatkowania

• powstanie obowiązku podatkowego

• podstawę opodatkowania

• stawki podatkowe

• prawa i obowiązki organów i strony

Prawo podatkowe to

Wewnętrzne

• ustawy podatkowe

• postanowienie ratyfikowanych przez RP umów o unikaniu podwójnego opodatkowania

• ratyfikowanych przez RP innych umów międzynarodowych dotyczących problematyki podatkowej

• przepisy które wykonawczych wydanych na podstawie ustaw podatkowych oraz regulujące prawa i obowiązki organów podatkowych, podatników, płatników i inkasentów, także ich następców prawnych oraz osób trzecich; (rozp. RM, MF, uchwałty r.g.)

Zewnętrzne

• prawo wtórne Unii Europejskiej, postanowienia WTO itd.

Przepisy OP stosuje się do:

Podatków w tym:

• zaliczek i rat,

• Opłat (np. opłata za usunięcie drze, za zezwolenie na używanie broni palnej, za zezwolenie na sprzedaż alkoholu)

• Niepodatkowanych należności budżetowych do ustalania których uprawnione są organy podatkowe

Niepodatkowane należności budżetowe to:

• nie będące podatkami i opłatami

• należności stanowiące dochodów budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego

• wynikające ze stosunków publicznoprawnych; np. wpłaty z zysku spółek SP, od NBP

Ustawę OP stosuje się też do:

• opłaty skarbowej

• opłat lokalnych

• spraw należących do właściwości organów podatkowych

• innych należności budżetu państwa do których ustalania właściwe są inne podmioty

Ordynacja podatkowa (art. 1) reguluje:

• zobowiązania podatkowe

• informacje podatkowe

• postępowanie podatkowe, kontrolę podatkową i czynności sprawdzające;

• tajemnicę skarbową

Ale

Reguluje też

• organy podatkowe i ich właściwość

• przepisy karne

• (urzędowe) interpretacje podatkowe

• porozumienie dot. cen transakcyjnych

• zasady wymiany informacji podatkowych zwłaszcza w odniesieniu do organów innych państw

• rodzaje i wydawania zaświadczeń

Obowiązek podatkowy (art. 4)

• wynikające z ustaw podatkowych

• nieskonkretyzowana powinność

• przymusowego świadczenia pieniężnego

• w związku z zaistnienie zdarzenia

• określonego w tych ustawach

Zobowiązanie podatkowe (art. 5)

• wynikające z obowiązku podatkowego

• zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz: Skarbu Państwa, województwa, powiatu, gminy

• podatku

• w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego

Powstanie zobowiązania

• z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa wiąże powstanie zobowiązania - powstaje w chwili wprowadzenia do obrotu ustawy, podatnik sam konkretyzuje normę

• na mocy decyzji administracyjnej (decyzja ustalająca), z dniem jej doręczenia - urzędnik dokonuje subsumcji przepisów i na ich podstawie wydaje decyzję

Decyzje określające

• jeżeli istnieje obowiązek podatnika do złożenia deklaracji, kwota z niej wynikająca jest podatkiem do zapłaty

• Jeżeli organ stwierdzi, że podatnik nie złożył deklaracji, że kwota zadeklarowana jest inna niż wysokość zobowiązania albo, że podatnik nie zapłacił podatku w całości wydaje decyzję określającą rzeczywiste zobowiązanie podatkowe

Konkretyzuje się tzw. elementy zmienne:

• przedmiot opodatkowania

• podmiot opodatkowania

• stawka/skala podatku

• ulgi i zwolnienie podatkowe

• termin i miejsce zapłaty

Podmioty stosunku prawnopodatkowego

• czynny/uprawniony

• bierny/zobowiązany - co do zasady podatnik

Podatnik

• osoba fizyczna

• osoba prawna

• jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej

podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu

Ustawy mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty (np. tzw. zbiorowe podmioty podatkowe) - podatkowe grupy kapitałowe; ale nie małżonkowie

Płatnik - działa we własnym imieniu ale z konsekwencjami dla podatnika

• osoba fizyczna

• osoba prawna

• jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej

zobowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego

• do obliczenia

• pobrania od podatnika podatku

• wpłacenia go we właściwym terminie i miejscu organowi podatkowemu

Inkasent

• osoba fizyczna

• osoba prawna

• jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej

obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do:

• pobrania od podatnika podatku

• wpłacenia go we właściwym terminie i miejscu organowi podatkowemu

• np. podatek rolny

Zakres odpowiedzialności

Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki

Płatnik, który nie wykonał swoich obowiązków, odpowiada z podatek niepobrany lub podatek pobrany a niewypłacony całym swoim majątkiem.

Inkasent, który nie wykonał określonych jemu obowiązków, odpowiada za podatek pobrany a niewypłacony, całym swoim majątkiem.

Podstawa opodatkowania

Ujęcie ilościowe lub wartościowe przedmiotu opodatkowania, sprecyzowanie obszaru zjawisk społecznych w granicach określonych przez przedmiot opodatkowania

Oszacowanie podstawy

• organ podatkowy może oszacować wysokość podstawy, gdy:

1. brak jest ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do jej określenia

2. dane wynikające z ksiąg są niewystarczające

3. podatnik naruszył warunki ryczałtu podatkowego

Stawki podatkowe

Współczynnik określający wysokość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania

Ze względu na formę wyróżniamy:

• stawki kwotowe

• procentowe

• mieszane

ze względu na stosunek stawki do podstawy opodatkowania:

• proporcjonalne

• zmienne (progresywne-globalne i szczeblowane, degresywne, regresywne)

24 III 2010

Postępowanie podatkowe ma na celu ustalenie istnienia i zakresu roszczeń pieniężnych państwa oraz samorządu terytorialnego w stosunku do podmiotów, które znajdują się w sytuacji określonej przez materialne prawo podatkowe

Podejmowane w postępowaniu czynności organów podatkowych, stron i innych uczestników postępowania zmierzają do rozstrzygnięcia sprawy podatkowej (np. wymiaru podatku, zwolnienia podatnika od podatku, przyznania ulgi podatkowej, umorzenia zaległości podatkowej czy też obliczenia, poboru oraz wpłacenia podatku albo zaliczki na podatek)

Modele postępowania podatkowego

Jako rodzaju postępowania administracyjnego:

• rozłączny (do i po 1934)

• inkorporacyjny (1981-1997) - wszelkie przepisy proceduralne były zawarte w KPA, odrębne przepisy do stosowania w postępowaniu podatkowym także były zamieszczone w KPA (było ich niewiele)

• mieszany - wszelkie przepisy proceduralne były zawarte w KPA, odrębne przepisy do stosowania w postępowaniu podatkowym znajdują się w odrębnych przepisach

Tryby postępowania:

• dot. wymiaru podatku w decyzji i jej korekt

• zasady samowymiaru zobowiązań

• w sprawie zaniechania poboru zobowiązań

• w sprawie ulg podatkowych

• w sprawie szacowania podstaw opodatkowania

• w sprawie zabezpieczenia zobowiązań podatkowego

• postępowania kontrolne (i czynności sprawdzające)

• w oparciu o ustawę o kontroli skarbowej

• w oparciu o ustawy szczegółowe (np. Sankcja vat)

rodzaje

• wstępne np. o interpretacje, stosowania cen transakcyjnych

• wymiarowe wg selektywnego systemu wydawania decyzji

• rozstrzygające

Organ podatkowy

Znajdujące się w strukturze organizacyjnej państwa lub JST człowiek (organ monkratyczny) lub grupa ludzi (.....)

Struktura organów podatkowych

Minister finansów wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy minister finansów

Organy samorządowe

SKO Wójt / burmistrz/prezydent

Zażalenie to

Dyrektor Izby Skarbowej Naczelnik Urzędu Skarbowego

Odwołanie

Dyrektor Izby Celnej Naczelnik Urzędu Celnego

Właściwość

• właściwość funkcjonalna, instancyjna (rodzaj właściwości rzeczowej) wskazuje, który z organów właściwy jest do załatwienia sprawy w pierwszej instancji, który zaś do jest organem wyższego stopnia (odwoławczym, drugiej instancji)

• Właściwość rzeczowa to kompetencja organu podatkowego, do załatwienia określonego rodzaju sprawy, pozwala na ustalenie który z organów w danej instancji właściwy jest do wymierzenia i poboru określonego podatku oraz do załatwienia innych spraw

• Właściwość miejscowa to kompetencja do załatwienia spraw na danym terytorium wskazuje, który z równorzędnych organów podatkowych jest właściwy z uwagi na terytorialny zakres jego działania

Postępowanie podatkowe

Rodzaje techniki postępowania podatkowego

1. Ustalenie zobowiązań podatkowych w formie decyzji konstytutywnej organu podatkowego

2. ustalenie zobowiązania przez płatnika - obliczenie podatku, lub podatnika - samoobliczenie podatkowe (do organu podatkowego należy wymiar kontrolny)

Storna postępowania

Podmioty, które z uwagi na swój interes prawny żądają czynności organu podatkowego, do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy.

1. podatnik, płatnik, inkasent lub ich następca prawny

2. osoby trzecie

3. inne podmioty

4. organizacja społeczna (?)

Członek zarządu wnosi o dopuszczenie go do udziału w charakterze strony, w postępowaniu kontrolnym, jakie toczy się wobec spółki w zakresie ustalania należności podatkowych. Argumentuje, że ma interes prawny w takim udziale albowiem wynik tego postępowania może mieć wpłaty na jego ewentualną odpowiedzialność, jako członka zarządu (w charakterze ...)

Czy członek zarządu....?

Odmowa wszczęcia postępowania podatkowego

Podstawy do odmowy wszczęcia postępowania:

1. Gdy żądanie wszczęcia postępowania zostało wniesione przez osobę nie będącą stroną

2. jeżeli z jakichkolwiek innych przyczyn postępowania nie może być wszczęte

Przyczyny uniemożliwiające wszczęcia postępowania podatkowego mogą dotyczyć:

1. braku w przepisach ustaw podatkowych podstawy do rozpatrzenia tej treści zobowiązania w trybie postępowania podatkowego

2. sytuacji, gdy w danej sprawie toczy się postępowania podatkowego

3. przypadków, gdy w sprawie zapadła już decyzja

Postępowanie podatkowe

Zasady ogólne postępowania podatkowego - przepisy prawne wspólne dla całości postępowania: stanowią wytyczne odnośnie interpretacji materialnego prawa podatkowego

Określone w konstytucji:

• zasada demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji)

• zasada równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji)

ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI

Art. 120 o.p) - obowiązek działania przez organy podatkowe na podstawie prawa i zgodnie z prawem

ZASADA INFORMOWANIA

Dawniej - obowiązek należytego i wyczerpującego informowania przez organy podatkowe, na wniosek strony, teraz niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach

ZASADA PRAWDY OBIEKTYWNEJ

Art. 122 o.p - obowiązek podejmowania przez organy podatkowe wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy

ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW

Art. 1919 o.p. (....)

ZASADA CZYNNEGO UDZIAŁU STRON

Art. 123 o.p. - obowiązuje ona we wszystkich instancjach, możliwość wglądu do zebranego materiału dowodowego, uczestnictwo w oględzinach itp

Wyjątki:

• w postępowaniu wszczętym na wniosek strony przewiduje się, że ma być wydana decyzja w całości uwzględniająca jej wniosek

• w sprawach związanych z zabezpieczeniem zobowiązań podatkowych i ustanowieniem zastawu skarbowego

ZASADA PRZEKONYWANIA STRON

Art. 124 o.p

ZASADA PISEMNOŚCI

Art. 126 o.p.

ZASADA DWUINSTANCYJNOŚCI

Art. 127 o.p.

ZASADA SZYBKOŚCI I PROSTOTY POSĘPOWANIA

Art. 125 o.p.

Załatwienie sprawy przez organ podatkowy winno mieć miejsce:

• bez zbędnej zwłoki, jednokże nie później niż w ciągu miesiąca od dnia wszczęcia postępowania

• w sprawach skomplikowanych termin przedłuża się do dwóch miesięcy

• w postępowaniu odwoławczym w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania

ZASADA ZAUFANIA DO ORGANÓW PODATKOWYCH

Art. 121 par. 1 o.p.- postępowanie prowadzone w sposób bezstronny

ZASADA TRWAŁOŚCI DECYZJI OSTATECZNYCH

Art. 128 o.p. -

ZASADA JAWNOŚCI DLA STRON

Art. 129 o.p. - ograniczenie uczestnictwa w postępowaniu jedynie dla stron

31 marca 2010

Rodzaje kontroli:

• czynności sprawdzające (art. 272-280 op)

• kontrola podatkowa (art. 281-292 op)

• kontrola skarbowa (ustawa z 28.09.1991)

• szczególny nadzór podatkowy (ustawa z 24.07.1999 o Służbie Celnej)

Czynności sprawdzające

• pojawiły się wraz z tzw. samowymiarem i mają odformalizować postępowanie podatkowe w sytuacjach gdy prawa wierzyciela nie są zagrożone

• Dokonywane przez organy podatkowe I instancji

• Mają na celu:

1. Sprawdzenie terminowości: składania deklaracji wpłacania zadeklarowanych podatków, w tym również pobieranych przez płatników oraz inkasentów

2. Stwierdzenie formalnej poprawności deklaracji

3. Ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami

Czynności sprawdzające nie są tylko czynnościami technicznymi, zawierają elementy jurysdykcyjne i obejmują:

• żądanie wyjaśnień co do przyczyn niezłożenia deklaracji

• wezwanie do złożenia deklaracji lub ich uzupełnienia/poprawienia przez podatnika

• wezwanie podatnika, banków, funduszy inwestycyjnych i zakładów ubezpieczeń etc do okazania dokumentów w zakresie uprawnień do skorzystania przez podatnika ulg

• za zgodą podatnika można dokonać oględzin lokalu celem zweryfikowania wydatków na cele mieszkaniowe (zanika, narusza art.. 50 Konstytucji)

są to art. 272, 275

Charakter czynności sprawdzających

• 272 pkt 1, 2 i 274 (korekta pod nadzorem), tylko te są w istocie czynnościami sprawdzającym

• 272 pkt 3, 274c, 275-277 (postępowanie dowodowe, tzw. kontrola krzyżowa)

• 274a (korekta samowymiaru, etap pośredni pomiędzy czynnościami sprawdzającymi a kontrolą)

• 278 (wyłącznie organu)

• 280 (relacje czynności sprawdzających i postępowania podatkowego)

Korekta organu (art. 274 OP)

• błędów rachunkowych

• oczywistych omyłek

• braków w wymaganych wypełnieniach deklaracji lub załączników do deklaracji (np. podpisów na PIT 36)

• składania przez podatnika, płatnika lub inkasenta

Korekta organu:

• gdy zmiana wysokości zobowiązania, nadpłaty, zwrotu lub straty w wyniku korekty nie jest wyższa niż 1000zł

• uwierzytelnia się kopię deklaracji

• doręcza podatnikowi wraz z informacją o zmianie wysokości zobowiązania, nadpłaty zwrotu czy straty

• podatnik ma prawo sprzeciwu w 14 dni od doręczenia, i anulowania korekty

• korekta niekwestionowana ma skutek jakby była złożona przez podatnika

Konsekwencje korekty

Zastosowanie się wezwanego do wykonania czynności określonych w wezwaniu przez organ podatkowy:

• zapewnia traktowania skorygowanej deklaracji podatkowej jako sporządzonej prawidłowo pod względem formalnym

• nie chroni przed postanowieniem ewentualnych zarzutów materialnych (np. o zaniżeniu podstawy opodatkowania itp.) w toku wykonywania kontroli podatkowej lub kontroli skarbowej

• nie zwalnia też od obowiązku uiszczenia odsetek za zwłokę

• uwalnia od odpowiedzialności przewidzianej w kodeksie karnym skarbowym

art. 274c

• zakres czynności -pojęcie „dokumentów”

• rzetelność i prawidłowość

• charakter czynności

• obowiązki kontrahenta

Zakres art. 275

• w zasadzie nieskrępowane organy co do zakresy czynności

• tylko w zakresie ulg podatkowych

• informacje od banków już przed postępowaniem podatkowym (!)

• strona nie korzysta z ochrony swych praw, bo .....

Zakres art. 276 op

• środek dowodowy

• za zgodą podatnika

• w sprawach dotyczących wydatków na cele mieszkaniowe i ulg inwestycyjnych

• sporządza się protokół z oględzin

Istota postępowania kontrolnego

• w kontekście postępowania dowodowego ustawy ordynacja podatkowa (węższy zakres, inne zasady, rola „służebna”)

Kontrola podatkowa a postępowanie podatkowe

• art. 292 OP - odsyła do:

1. art., 102 par 2 i 3

2. art. 135 -138

3. art. 139 par 4,

Wszczęcie kontroli:

• z urzędu

• za pisemnym powiadomieniem nie krótszym niż 7 dni (ewentualnie zgoda), nie dłuższym niż 30 dnia (ponowne wszczęcie)

• elementy niezbędne: przede wszystkim zakres kontroli i pouczenia o prawie do złożenia korekty

• zakaz ponownego wszczynania w sprawie uprzednio rozstrzygniętej

Skutki wszczęcia kontroli:

• strona nie może wystąpić o interpretacje

• strona nie może dokonać korekty deklaracji podatkowych

• strona nie może dokonywać korekty zapisów w księdze przychodów i rozchodów, ewidencji środków trwałych etc

Wszczęcie czynności kontrolnych

• tylko na podstawie upoważnienia, i w zakresie jego treści (przedmiot, okres kontroli, podstawa prawna, określenie osoby kontrolującej etc. (wyjątek tzw. kontrola ad hoc)

• upoważnienie wydawane jest przez naczelnika US (lub zastępcę), naczelnika UC (lub zastępcę), burmistrza (etc), MF

• Treści upoważnienie określona ustawowo (zakres kontroli)

• W obecnie kontrolowanego, jego pełnomocnika lub osoby zastępującej (taka nie jest pełnomocnikiem „procesowym”), z zastrzeżeniem kontroli ad hoc)

Przesłanki kontroli ad hoc (art. 284a):

• istnieje ryzyka utraty materiału dowodowego

• uzasadnione prawdopodobieństwo popełnienie przestępstwa lub wykroczenia skarbowego

Organy kontroli

• organu podatkowy pierwszej instancji (lub osoba zastępująca) art. 283 op

• min. Finansów (w przypadku uprzedniego ustalenia cen transakcyjnych)

• ...................

Celem kontroli podatkowej jest:

Stwierdzenie wypełniania obowiązków wynikających z prawa podatkowego (nie obowiązków podatkowych), czyli np.

• dokonanie i aktualizacja zgłoszenia rejestracyjnego

• prowadzenie ksiąg podatkowych i prawidłowego ich przechowywania

• wystawiania rachunków i faktur

• terminowego regulowania zobowiązań podatkowych

Przedmiot kontroli:

• obowiązki materialne i instrumentalne (proceduralne)

• czynności faktyczne oraz prawne

• stosowanie uznanej przez MF metody ustalania ceny transakcyjnej między podmiotami powiązanymi

• prawidłowości korzystania z uprawnień podatkowych (np. prowadzenia uproszczonej formy dokumentacji, spełniania warunków do ulg)

Czynności kontrolne polegają na:

• ustaleniu stanu obowiązującego (wzorców)

• ustalenie stanu faktycznego (wykonań)

• porównaniu stanu faktycznego z wyznaczonym wzorcem postępowania i ustalenie ewentualnych niezgodności)

• wyjaśnieniu przyczyn stwierdzonych niezgodności (patrz art. 122, 187 op)

Kontrola w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej

• zasady szczególne dotyczą wszelkich kontroli administracji pub licznej wobec przedsiębiorców

• maksymalny czas trwania tych kontroli na 4 (MSP) lub 8 tygodni w roku łącznie (z wyjątkami np. o szczególnym nadzorze podatkowym, na podstawie ustawy o Służbie Celnej)

• Zakaz prowadzenia dwóch kontroli jednocześnie

• Przedsiębiorca prowadzi i przechowuje w swojej siedzibie książkę kontroli oraz upoważnienia i protokoły kontroli, a także udostępnia je na żądanie organu kontroli.

Ponowne wszczęcie (art. 282a)

W zakresie spraw rozstrzygniętych decyzją ostateczną k.p. nie może być ponownie wszczęta, chyba że jest niezbędna dla przeprowadzenia postępowania w:

1. sprawie stwierdzenia nieważności, stwierdzenia wygaśnięcia, uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej lub wznowienia postępowania ........

2. ......

Miejsce kontroli:

• siedziba kontrolowanego

• miejsce przechowywania ksiąg

• lokale mieszkalne, gdy (tam są przechowywane księgi, tam jest siedziab przedsiębiorcy, dotyczy uprawnień do korzystania z ulg mieszkaniowych)

• lokale osób trzecich

Czas kontroli

• w godzinach urzędowania (kontrolowanego!)

• 8 godzin dziennie

• zakończona bez zbędnej zwłoki

• nie dłużej niż przez okres podany w upoważnieniu

• przedłużenie kontroli tylko na podstawie nowego upoważnienia

• możliwości zawieszenia lub umorzenia zawieszonej kontroli

Uprawnieni kontrolujących :

1. do wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń kontrolowanego (bez konieczności posiadania przepustki do wstępu oraz poruszania się po tym terenie przy czym nie podlegają rewizji osobistej przewidzianej w regulaminie wewnętrznym tej jednostki)

2. zbierania innych niezbędnych materiałów w zakresie objętym kontrolą

Uprawnienie kontrolowanego:

1. powiadamiania o czynnościach co najmniej na 3 dni przed ich planowym dokonaniem (oględzin bezpośrednio przed dokonaniem)

2. pouczenie o prawach i obowiązkach

3. otrzymania egzemplarza protokołu kontroli

4. wniesienia zastrzeżeń lub wyjaśnień do protokołu, wskazując wnioski dowodowe

Oświadczenie o stanie majątkowych (art. 285 a par. 3)

• dotyczy tylko osób fizycznych

• gdy zachodzi uzasadnione (pojęcie niedookreślone!) przypuszczenie, że kontrolowany będący osobą fizyczną nie ujawnił wszystkich obrotów lub przychodów mających znaczenie dla określenia lub ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego

• treść oświadczenia obejmuje także wydatki

• brak formalnego rygoru za nieujawnienie

14 kwietnia 2010

Zabezpieczenia zobowiązań i zaległości podatkowych

Podstawy zabezpieczenia:

• Służy zagwarantowaniu wykonania w przyszłości nie zaś bezpośrednio zaspokojeniu roszczenia wierzyciela

• Zabezpieczenie może nastąpić zarówno przed terminem płatności jak i po jego upływie

Zabezpieczenie zobowiązania podatkowego

• Na podstawie przepisów 33-33g o.p. podlega zabezpieczeniu:

1. Zobowiązanie podatkowe, co do którego toczy się postępowanie podatkowe lub kontrola podatkowa, przed wydaniem decyzji:

1. ustalającej wysokość ZP

2. określającej wysokość ZP

3. określającej wysokość zwrotu podatku

2. po wydaniu decyzji ale jeszcze przed terminem płatności

Przesłanki zabezpieczenia:

• Zabezpieczeniu podlegają zarówno zobowiązania powstające:

1. z mocy samego prawa (po złożeniu deklaracji a przed terminem płatności)

2. na skutek doręczenia decyzji (przed lub po jej wydaniu ale przed upływem 14-dniowego terminu płatności)

• Zobowiązanie podatkowe może być zabezpieczone, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono dobrowolnie wykonane, a w szczególności gdy:

1. Podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub

2. Dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję

Zabezpieczenie

• na podstawie przepisów 34-46 o.p. dochodzi do zabezpieczenia:

1. powstałych z mocy doręczenia decyzji ustalającej oraz

2. z tytuły zaległości podatkowych oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości

• W obu przypadkach ustawodawca przewiduje różne formy i tryb zabezpieczenia

Zabezpieczenie zobowiązań przed wydaniem decyzji wymiarowej

• zabezpieczenia można dokonać w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, przed wydaniem decyzji:

1. ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego

2. określającej wysokość zobowiązania podatkowego

3. określającej wysokość zwrotu podatku

• organ podatkowy na postawie posiadanych danych co do wysokości podstawy opodatkowania określa w decyzji o zabezpieczeniu:

1. przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego, jeżeli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji ustalającej

2. przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego oraz kwotę odsetek za zwłokę należnych od tego zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu, jeżeli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji określającej

Przedmiot i tryb zabezpieczenia zobowiązań z art. 33 o.p.

• zobowiązanie podatkowe może być zabezpieczone na:

1. majątku podatnika

2. w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim także na majątku wspólnym

• zabezpieczenie odbywa się w drodze wydania decyzji podatkowej, której wykonanie następuje:

1. poprzez przyjęcie zabezpieczenia na wniosek podatnika albo

2. w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

• pierwszeństwo ma zabezpieczenie na wniosek podatnika. Organ podatkowy nie jest nim jednak związany. Może bowiem wydać postanowienie o odmowie przyjęcia zabezpieczenia, w szczególności, gdy przedstawione zabezpieczenie jest niewystarczające.

Zabezpieczenia na wniosek - Podatnik jest uprawniony do wskazania we wniosku formy i przedmiotu zabezpieczenie. Jego wybór ograniczony jest jednak do form cywilnoprawnych wskazanych w art. 33d o.p.

• gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej

• poręczenia banku

• weksla z poręczeniem wekslowym banku

• czeka potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku

• zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez SP lub NBP

• uznania kwoty na rachunku depozytowym organu

• upoważnienia do dysponowania ....

Przyjęcie zabezpieczenia następuje w postanowieniu, na które przysługuje zażalenie

Formy zabezpieczenia stosowane w trybie art. 154-166b u.p.e.a

• Organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia należności pieniężnej w drodze zarządzenia poprzez:

1. Zajęcie pieniędzy, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunków bankowych, innych wierzytelności i praw majątkowych lub ruchomości

2. Obciążenia nieruchomości zobowiązanego hipoteką przymusową

3. Obciążenie statku morskiego zastawem wpisanym do rejestru okrętowego

4. Ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości, która nie ma księgi wieczystej

5. Ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, do lokalu użytkowego lub domu jednorodzinnego

Wygaśnięcie decyzji o zabezpieczeniu:

• Decyzja o zabezpieczeniu wygasa:

1. Po upływie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość ZP

2. Z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość ZP

3. Z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zwrotu podatku

• wygaśnięcie decyzji o zabezpieczeniu nie narusza zarządzenia zabezpieczenia wydanego na podstawie przepisów u.p.e.a

1. z dniem wygaśnięcia decyzji zajęcie zabezpieczające przekształca się w zajęcie egzekucyjne, pod warunkiem, że organ ten wystawi tytuł wykonawczy w terminie 14 dni od dnia wygaśnięcia decyzji;

2. jeżeli organ ten nie wystawi tytułu egzekucyjnego w tym terminie zabezpieczenie trwa do czasu jego uchylenia na wniosek zobowiązanego w trybie art. 159 par. 1 u.p.e.a.

Pozostałe formy zabezpieczeń

• zobowiązania powstałe na skutek doręczenia decyzji ustającej

• zaległości podatkowe (niezależnie od sposobu powstania zobowiązania)

• odsetki za zwłokę od tych zaległości mogą być zabezpieczenie w formie:

1. hipoteki przymusowej, lub

2. zastawu skarbowego

Istota hipoteki

• Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym na nieruchomości ustanawianym w celu zabezpieczenia określonej wierzytelności pieniężnej.

• Istotą zabezpieczenia hipotecznego jest to, że:

1. Nieruchomość, na której zabezpieczono wierzytelność może być przedmiotem obrotu

2. Wierzyciel może uzyskać zaspokojenie z nieruchomości niezależnie od tego czyją własność aktualnie stanowi

3. Przysługuje mu pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości

HP - zakres podmiotowy

• HP może być ustanowiona na zabezpieczenie zobowiązań podatkowych przysługujących:

1. Skarbowi państwa

2. Jednostce samorządu terytorialnego (gminie)

• na mocy odrębnych przepisów HP przysługuje także:

1. ZUS na zabezpieczenie należności ze składek na ubezpiecznia społeczne (art. 26 u.s.u.s.)

2. PFRON na zabezpieczenie należności z obowiązkowych wpłat (art. 49a u.r.z.s.o.n)

• Podmiotem zobowiązanym (dostarczającym zabezpieczenia) może być:

1. podatnik

2. płatnik

3. inkasent

4. następca prawny

5. osoba trzecia

HP może być ustanowiona na należących do zobowiązanego:

Przykłady z art. 34 o.p. wypisać

-

-

-

Powstanie hipoteki

• hipoteka ma charakter przymusowy, tj. powstaje bez potrzeby uzyskania zgody właściciela nieruchomości

• HP powstaje z chwilą dokonania wpisu w księdze wieczystej

• Podstawą wpisu HP jest wniosek organu podatkowego, w którym wykazane zostało dosręcznie stronie:

1. Decyzji podatkowej m.in.

1. ustalającej wysokość ZP

2. określającej wysokość ZP

3. o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta

4. o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej

5. o odpowiedzialności spadkobiercy

2. tytułu wykonawczego z klauzulą organy egzekucyjnego o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjno prawnej

3. kwota zobowiązania

Pierwszeństwo zaspokajania

HP nie korzysta już z uprzywilejowania, naruszającego ogólną zasadę zabezpieczenia hipotecznego, a więc o pierwszeństwie decyduje kolejność wpisów

Istota zastawu skarbowego

Samemu zrobić

Istota i zasady odpowiedzialnośc podatkowej

• odpowiedzialność podatkowa jest konsekwencją oboiwązków ciążących na podmiotach biernych (dłużnikach p.) i jednocześnie korelatem roszczeń podmiotu czynnego (wierzyciela p.) dotyczących w szczególności zapłaty podatku w określonej kwocie, terminie i miejscu

• odpowiedzialność podatkowa może przybrać postać:

1. odpowiedzialności za własny dług podatkowy - odp. Podatnika

2. odpowiedzialności za cudzą należność podatkową ponoszoną przez:

1. osób trzecie - odpowiadają obok podatnika, solidarnie z nim

2. następców prawnych - sukcesorów uniwersalnych odpowiadający w miejsce (zmarłego podatnika)

• Odpowiedzialność osobista podmiotu biernego rozciąga się na cały jego majątek, co oznacza, iż: napisać z art. 29 i 26 o.p.

• Istotą odpowiedzialności nieograniczonej jest to, że obejmuje ona zarówno majątek obecny jak i przyszły.

Zakres regulacji:

Na regulację prawną odpowiedzialności osób trzecich składając się:

• przepisy ogólne (art. 107-109 i 118 o.p.) określające

1. istotę tej odpowiedzialności

2. tryb ustalenia

• przepisy szczegółowe (art. 110 -117a i 119 o.p.) określają

1. zakres podmiotowy odpowiedzialności

Przepisy o odpowiedzialności osób trzecich pełnią funkcję:

• fiskalną

• stymulacyjną (funkcję prewencji ogólnej i indywidualnej)

Wynika wyłącznie z istnienia związku z podatnikiem w postaci stosunków faktycznych lub prawnych, w ramach których osoby te czerpały lub przynajmniej mogły czerpać korzyści z dochodu lub majątku podatnika z pokrzywdzeniem interesów wierzyciela publicznego

Odpowiedzialność ta nie jest oparta na zasadzie winy

Cechy odpowiedzialności osób trzecich

Ma charakter:

• Akcesoryjny - odpowiedzialność osoby trzeciej istniej tylko gdy istnieje odpowiedzialność głównego zobowiązania czyli podatnika (względnie płatnika, inkasenta); wygaśnięcie tego zobowiązania znosi odpowiedzialność osoby trzeciej, gdyż odpada jej przyczyna; może przedawnić się przed przedawnieniem zobowiązania podatnika (płatnika, inkasenta)

• Solidarny - może powstać ex lege np. odpowiedzialność małżonków rozliczających się wspólnie lub na skutek doręczenia decyzji podatkowej (art. 92 par 1 o.p.); wierzyciel podatkowy może realizować swoje prawo wyboru dłużnika na etapie postępowania egzekucyjnego, nie zaś wymiaru podatku

• Subsydiarny (posiłkowy) - podmiotem pierwotnie zobowiązanym jest podatnika, płatnik i inkasent; wierzyciel podatkowy powinien w pierwszej kolejności dochodzić zaspokojenia z jego majątku. Dopiero, gdy nie będzie to możliwe, aktualizuje się odpowiedzialność osób trzecich.

21 kwietnia 2010

Przesłanki odpowiedzialności

Wśród przesłanek dot. odp. Osób trzecich wyróżniamy:

a) formalne - określone w przepisach ogólnych, warunkujące dopuszczenie

• wszczęcia postępowania podatkowego

• wydania decyzji o odpowiedzialności os. 3

• wszczęcia egzekucji

b) materialne - dostarczające podstaw odpowiedzialności, określające jej warunki (zawarte w przepisach dot. odp. Poszczególnych kategorii osób)

Zakres przedmiotowy tej odpowiedzialności obejmuje art. 107 o.p.:

• zaległości podatkowe oraz

• podatki nie pobrane oraz pobrane, a nie wpłacone przez płatników lub inkasentów

• odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych

• nie zwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek

koszty postępowania egzekucyjnego

Przedawnienie

- Przedawnienie uprawnienia do wydania decyzji o odpowiedzialności os. Trzeciej

Art. 118 par 1 Nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzecie, jeżeli od końca roku kalendarzowego w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat

- Przedawnienia zobowiązania osoby trzeciej

Art. 118 par. 2 Przedawnienie zobowiązania wynikającego z decyzji, o której mowa w par. 1, następuje po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym została doręczona decyzja o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej

Tryb ustalenia odpowiedzialności

• organ podatkowy orzeka w drodze odrębnej decyzji

• o charakterze konstytutywnym - tworzy zobowiązanie podatkowe, określając zakres przedmiotowy odpowiedzialności

• organ podatkowy jest związany ustaleniami dokonanymi podczas postępowania, musi wydać stosowną decyzję

• wysokość zaległości podatkowej, za którą obciąża się odpowiedzialnością osoby trzeciej nie może być:

1. ustalona

2. określona

3. zweryfikowana, w skierowanym do niej decyzji

• nie może też w toczącym się postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności osoby trzeciej być przedmiotem sporu pomiędzy organem podatkowym a tą osobą.

Właściwość organów podatkowych do wydania decyzji wobec osoby trzeciej:

a) właściwość miejscowa

art. 17a - Organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawie orzeczenia o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej jest organ podatkowy właściwy dla podatnika, płatnika lub inkasenta

b) właściwość rzeczowa

W sprawie dot. odpowiedzialności osób trzecich właściwe rzeczowo są państwowe lub samorządowe organy podatkowe w zakresie tych należności, których pobór należy do ich właściwości

Odpowiedzialność małżonka

Należy wyróżnić 5 sytuacji, które różnią się podstawą i zakresem odpowiedzialności małżonka:

1. małżonek pozostaje w związku małżeńskim, w którym obowiązuje ustrój wspólności majątkowej

Małżonek podatnika, płatnika lub inkasenta nie jest podatnikiem i nie odpowiada za zobowiązania podatkowe podatnika, jednakże, jeżeli w małżeństwie obowiązuje ustrój wspólności podatkowej, musi się godzić z tym, że organ podatkowy będzie prowadzić egzekucję z majątku objętego wspólnotą majątkową (art. 29 OP):

- ustawową

- umowną

Odpowiedzialność ta:

Nie rozciąga się na składniki majątku odrębnego małżonka podatnika

Dot. zarówno zobowiązań, które powstały przed zawarciem związku małżeńskiego jak i po jego zawarciu

Powstaje z mocy ustawy z chwilą powstania zobowiązania podatnika nie ma zatem potrzeby wydawania odrębnej decyzji ją ustalającą

Nie jest odpowiedzialność osoby trzeciej i nie stosuje się do niej przepisów art. 107 i nast. OP

Nie jest również odpowiedzialnością solidarną z podatnikiem, a zatem nie stosuje się także przepisów rozdziału 13 działu ...

2. małżonek pozostaje w związku małżeńskim, w którym w dniu powstania zobowiązania obowiązywał ustrój rozdzielności majątkowej

Brak podstaw odpowiedzialności

3. małżonek pozostaje w związku małżeńskim, w którym:

1. wyłączono lub ograniczona wspólność majątkową z mocy umowy stron

2. ustanowiono na wniosek strony rozdzielność majątkową prawomocnym orzeczeniem sądu

3. powstała rozdzielność majątkowa z mocy prawa: na skutek orzeczenia separacji, ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków

Wariant 3) 1 - zobowiązanie podatkowe powstało przed wyłączeniem/ograniczeniem ustawowej wspólności majątkowej lub ustawieniem/powstaniem rozdzielności

Wariant 3) 2 - zobowiązanie podatkowe powstało po wyłączeniu/ograniczeniu ustawowej wspólności majątkowej lub ustawieniu/powstanie rozdzielności - co do zasady małżonek nie odpowiada za takie zobowiązania, chyba, że stale współdziałał z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą w jej wykonywaniu, osiągając z tego źródła korzyści

4. małżonek jest rozwiedziony, albo sąd unieważnił małżeństwo

Wariant 4 a) - zobowiązanie podatkowe powstało przed rozwiązanie lub unieważnieniem małżeństwa - art. 110 par 1, par 3

Wariant 4 b) - zobowiązanie podatkowe powstało po dniu rozwiązania lub unieważnienia małżeństwa - małżonek rozwiedziony oraz małżonek, które małżeństwo zostało unieważnione nie odpowiada za takie zobowiązania

5. małżonek pozostaje w separacji

Odpowiedzialność członka rodziny

Zakres podmiotowy - art. 11 par 3 - za członków rodziny uważa się zstępnych, wstęp ych, rodzeństwo, małżonków zstępnych, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu.

Rozszerzenie odpowiedzialności: przepisy o odpowiedzialności członków rodziny stosuje się również do małżonków, którzy zawarli umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, których wspólność majątkowa została zniesiona przez sąd, oraz małżonków pozostających w separacji

Wyłączenia podmiotowe: nie odpowiadają osoby, wobec których na podatniku ciążył obowiązek alimentacyjny - w zakresie wynikającym z obowiązku alimentacyjnego

Zakres przedmiotowy - odpowiedzialność cały majątkiem za zaległości podatkowe podatnika prowadzącego działalność gospodarczą (rozumianą szeroko zgodnie z art. 3 pkt 9 OP) wynikające z tej działalności.

Ograniczenia przedmiotowe odpowiedzialności:

• do wysokości uzyskanych korzyści

• - nie obejmuje należności niepobranych przez płatników i inkasentów chyba że nie zostały pobrane od członków rodziny lub małżonków

Wygasanie zobowiązań podatkowych:

Oznacza kres stosunku prawno-podatkowego łączącego podatnika ze związkiem publicznoprawnym

Może mieć charakter

- efektywny (zapłata)/nieefektywny (nie zapłacono - przedawnienie)

- całkowity/częściowy

Wygaśnięcie zobowiązania, a wygaśnięcie obowiązku podatkowego - istnieje między tymi sprawami różnica, bo może wygasną zobowiązania ujawnione, wymierzone i wymagalne, ale nie wygaśnie nieujawniony i niewymagalny obowiązek. Podobnie nie ma tożsamości tych pojęć w przypadku nadpłaty, korekty, częściowego umorzenia zobowiązania podatkowego.

Wygaśnięcie efektywne - poprzez zaspokojenie roszczenia wierzyciela podatkowego w drodze:

• zapłaty

• pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta

• potrącenia

• zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku

• przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych

• przejścia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym

Wygaśnięcia nieefektywne - bez spełnienia świadczenia na rzecz związku publiczno-prawnego poprzez:

• zaniechanie poboru

• umorzenie zaległości

• przedawnienia

• zwolnienia z obowiązku zapłaty w związku z zastosowaniem się podatnika do interpretacji indywidualnej (art. 14 m OP)

Zapłata

Zapłata podatku w formie:

• gotówkowej

• bezgotówkowej:

1. polecenie przelewu

2. przekaz pieniężny

3. kartą płatniczą (lokalne, po stosownej uchwale rady)

4. zaliczenia na poczet zobowiązania udzielonego zabezpieczenia w postaci dyspozycji do rachunku lub kaucji bankowej

Zapłata przed przedsiębiorców - wyłącznie w formie polecenia przelewu; nie dotyczy to zapłaty:

• opłaty skarbowej (wybór podatnika)

• podatków niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą

• dokonywanej papierami wartościowymi lub znakami akcyzy

• dokonywanej za pośrednictwem płatnika lub inkasenta

Zaliczenie wpłaty - podatnik uprawniony jest do wskazania w sposób wiążący dla organu podatkowe, na poczet którego zobowiązania dokonuje wpłaty.

Jeżeli podatnik, nie dokona takiego wskazania, a ciążą na nim zobowiązania z równych tytułów, wpłatę zalicza się na poczet podatku, począwszy od zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności.

Analogiczne zasady stosuje się do:

• zaliczek na podatki

• rat podatku lub rat, na jakie organ podatkowy rozłożył zaległość podatkową

Jeżeli dokonana wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim, w dniu wpłaty, pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek

Podatnik uprawniony jest do wskazania w sposób wiążący dla organu podatkowego, na poczet którego zobowiązania dokonuje wpłaty.

Jeżeli podatnik tego nie zrobi organ podatkowy wydaje postanowienie, na które służy zażalenie

Potrącenie z wierzytelnością

Zobowiązania podatkowe oraz zaległości podatkowe wraz z odsetkami za zwłokę w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa podlegają potrąceniu z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności podatnika.

Przesłanki:

Przesłanka wzajemności

Jest spełniona gdy:

• podatnik jest dłużnikiem z tytułu podatku zasilającego budżet państwa, a jednocześnie...

• a

• a

Przesłanka bezsporności - wierzytelność jest bezsporna jeżeli wszystkie strony stosunku zobowiązania są zgodne:

• że wierzytelność istnieje

• co do jej przedmiotu i wysokości

• co do terminu wykonania

Tryb potrącenia:

Potrącenie:

• odbywa się na wniosek podatnika (organ podatkowy jest związany ustaleniami w zakresie stanu faktycznego)

• z urzędu (wszczęcie postępowania zależy od uznania organu podatkowego)

Potrącenie następuje w drodze postanowienie, na które służy zażalenie, zaś odmowa potrącenia w drodze decyzji.

Potrącenie następuje z dniem:

• złożenia wniosku, który został uwzględniony

• wydania z urzędu postanowienia o potrąceniu

Zaliczenie nadpłaty

Nadpłata może mieć następującą postać:

• nadpłacony podatek

• nienależnie zapłacony podatek

• kwoty pobrane przez płatnika nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej

Przyczyny powstania nadpłaty

• związane z błędnymi działaniami organu podatkowe, podatnika, płatnika, inkasenta

1. wadliwie skonstruowane przepisy prawne

2. na skutek uchylenia przepisu przez TK

3. nieprawidłowe samoobliczenie podatku

4. działania płatnika

• działania lege artis

Oprocentowanie nadpłaty

• nadpłaty podlegają oprocentowaniu w ściśle określonych przypadkach, począwszy od następnego dnia od okresu kiedy powinna być zwrócona.

• Wysokość oprocentowania odpowiada wysokości odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych (200% stopy oprocentowania kredytu lombardowego)

Przejęcie własności rzeczy lub praw

• na rzecz Skarbu Państwa lub JST

• w zamian za zaległości

• na wniosek podatnika

• na podstawie pisemnej umowy pomiędzy

1. starostą a podatnikiem

2. wójtem/starostą lub marszałkiem województwa a podatnikiem

• z dniem doręczeni decyzji I instancji stwierdzającej wygaśnięcie zobowiązania

28 kwietnia 2010

Podatek dochodowy od osób fizycznych

Charakter podatku dochodowego od osób fizycznych:

• charakter osobisty - uwzględnia sytuacją osobistą podatnika, uwzględnia jego zdolność płatniczą;

• podatek progresywny - wraz z podstawą opodatkowania rośnie stawka podatku

• realizacja zasady sprawiedliwości

• realizacja celów społecznych

Zakres podmiotowy

• osoba fizyczna (brak definicji w prawie podatkowym)

• Dlatego też w zdefiniowaniu tej nazwy należy kierować się wykładnią systemową, a w szczególności postanowieniami art. 8 KC, iż osobą fizyczną jest każdy człowiek od chwili narodzenia aż do śmierci

• Mimo braku wyraźnej podstawy normatywnej, dziecko poczęte (nasciturus) trzeba traktować tak, jakby było osobą fizyczną

Zdolność podatkowa

• dochody małoletnich dzieci własnych i przysposobionych, z wyjątkiem dochodów z ich pracy, stypendiów oraz dochodów z przedmiotów oddanych im do swobodnego użytku, dolicza się do dochodów rodziców, chyba że rodzicom nie przysługuje prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów dzieci.

• Kumulacja podmiotowa - wspólne opodatkowanie małżonków; osoby samotnie wychowujące dzieci

Opodatkowanie małżonków:

• zasada odrębnego opodatkowania dochodów małżonków

• opodatkowanie wspólne po spełnieniu łącznie następujących warunków:

1. nieograniczony obowiązek podatkowy (co najmniej w odniesieniu do 75% przychodów)

2. pozostające przez cały rok kalendarzowy w związku małżeńskim

3. pozostawanie we wspólności majątkowej małżeńskiej

4. złożenie wniosku o łączne opodatkowanie

5. żaden z małżonków nie korzysta jednocześnie z opodatkowania na zasadach określonych w ustawie z 20 listopada 1998r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (z wyjątkami dotyczącymi dochodów z najmu opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym) czy ustawy z 24 sierpnia 2006r. o podatku tonażowym.

Zsumowanie dochodów obu małżonków, dzielimy kwotę na dwa, do połowy naliczamy podatek wg stawki podatkowej, i otrzymaną kwotę mnożymy razy dwa.

Opodatkowanie małżonków

Można złożyć wniosek o wspólne opodatkowanie małżonków, jeżeli podatnik:

1. zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie oku podatkowego

2. pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego

Opodatkowanie samotnie wychowujących dzieci:

Osoba samotnie wychowująca dzieci będzie uprawniona do skorzystania z art. 6 uat. 4, jeżeli dzieci spełnią następujące warunki:

• dzieci małoletnie

• dzieci pobierające zasiłek pielęgnacyjny (bez względu na wiek)

• dzieci uczące się (jeżeli nie ukończyły 25 roku życia; jeżeli uczą się w szkołach; jeżeli nie uzyskały żadnych dochodów, z wyjątkiem dochodów wolnych od podatku dochodowego, renty rodzinnej oraz dochodów w wysokości nie powodującej obowiązku zapłaty podatku.

Osoba samotnie wychowująca dzieci

Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację)

Nieograniczony obowiązek

Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium RP, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).

Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium RP uważa się osobę fizyczną, która:

1. posiada na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub

2. przebywa na terytorium RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym

Ograniczony obowiązek podatkowy

Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium RP miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium RP

• za dochody (przychody) osiągane na terytorium RP uważa się w szczególności dochody (przychody) z:

1. pracy wykonywanej na terytorium RP na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, i podobnych bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia

2. działalności wykonywanej osobiście na terytorium RP, bez względy na miejsce wypłaty wynagrodzenia

3. działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium RP

4. położonej na terytorium RP nieruchomości, w tym ze sprzedaży takiej nieruchomości

Przychód - pieniądz, wartość pieniężna

Przychodem są nie tylko otrzymane, ale również pozostawione do dyspozycji podatnika pieniądze i wartości pieniężne oraz wartości w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Opodatkowanie dochodu osób fizycznych

• dochodem ze źródła przychodów jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskana osiągnięta w roku podatkowym

• Kosztami uzyskania przychodów z poszczególnych źródeł są wszelkie koszty poniesione w celu uzyskania przychodów, z wyjątkiem kosztów enumeratywnie wymienionych w ustawie.

Zasada kasowa a zasada memoriałowa

• Generalną zasadą jest, że przychód powstaje w momencie faktycznego uzyskania przez podatnika określonych kwot - jest to tzw. zasada kasowa

• Zasada memoriałowa oznacza, że przychód oblicza się wg kwot należnych podatników, z dniem wymagalności, nawet jeśli ich faktycznie nie otrzymał

Przychód ze stosunku pracy:

Przychodami ze stosunku pracy lub stosunków pokrewnych są w szczególności:

1. wynagrodzenia zasadnicze (uposażenie)

2. wynagrodzenia za godziny nadliczbowe

3. różnego rodzaju dodatki (stażowe, funkcyjne)

4. Nagrody (np. jubileuszowe)

5. Ekwiwalenty za niewykorzystany urlop

6. Wynagrodzenie z tytułu korzystania przez pracowników z praw autorskich i praw pokrewnych

7. Świadczenia w naturze lub inne nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia

Moment powstania przychodu

Regulacje art. 14 ustawy o PIT stanowią odstępstwo od zasady, że za przychody należy uważać wartości rzeczywiście przez podatnika osiągnięte, czyli otrzymane lub postawione do jego dyspozycji.

W przypadku działalności gospodarczej nawet brak zapłaty w przewidzianym przez strony terminie rodzi obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe w zakresie sumy należnej za wykonane świadczenie.

Podstawa opodatkowania

• suma dochodów, tj. nadwyżki przychodów nad kosztami ich uzyskania

• przy pominięciu dochodów nie podlegających opodatkowaniu oraz dochodów wolnych od podatku

Stawka podatku PIT

• Skala podatkowa progresywna - 18%, 32%

• 20% od przychodów z tyt. Prawa autorskich i pokrewnych, projektów wynalazczych, znaków towarowych, należności licencyjnych, receptur, usług doradczych, prawnych, księgowych, zarządzania, rekrutacji personelu

Odliczenia od podstawy

• Składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe) - także w państwach UE, w części ponoszonej przez podatnika

• Cele rehabilitacyjne

• Internet (760zł rocznie)

• Darowizny na cele uprzywilejowane (pożytku publicznego, kultu religijnego, honorowego krwiodawstwa) - do 6% dochodu

• Nabycie nowej technologii (do 50% wydatków)

Odliczenia od podatku

• składki na ubezpieczenia zdrowotne do 7,75% podstawy obliczenia (płacone przez płatnika lub samego podatnika)

• tzw. ulga prorodzinna, tj. odliczenie za każdy miesiąc sprawowania władzy rodzicielskiej nad małoletnim (odpowiednia będącym na utrzymaniu pełnoletnim) dzieckiem

5 maja 2010

CIT

5 grup podmiotów które mieszczą się w zakresie podatników od podatku dochodowego od osób prawnych:

- Spółki kapitałowe w organizacji

- Jednostki które nie są jednostkami osobowymi

- Spółki osobowe zagraniczne

- Skarb państwa oraz inne jednostki, które posiadają osobowość prawną na podstawie ustaw szczególnych (KSH, ustawa o stowarzyszeniach itd.) - są to osoby które podlegają wpisowi do KRS

- Podatkowe grupy kapitałowe - co najmniej 2 spółki kapitałowe z siedzibą w Polsce pomiędzy którymi spółkami istnieją powiązania natury kapitałowej (polegają na tym, że istnieje pomiędzy nimi stosunek dominacji/zależności polegające na tym, że jedna ze spółek posiada - ta dominująca - co najmniej 95% udziałów w spółce zależnej i w odniesieniu do tego udziału są dwa obostrzenia: a) udział bezpośredni b) większość w kapitale).

Spółki te muszą wykazać co najmniej 1 mln zł kapitału, przy czym średni kapitał wpłacony oznacza że na każdą spółkę musi przypadać 1 mln zł kapitału wpłaconego.

12 maj 2010

Międzynarodowe prawo podatkowe - termin umowny na określenie coraz liczniejszych przepisów UE, orzecznictwa ETS, zwiększającego się naczenia konwencji modelowej OECD w sprawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (wzorzec dla państw).

Ma zastosowanie gdy sytuacja podatnika jest przedmiotem zainteresowania przepisów obowiązujących w 2 lub kilku państwach z uwagi na związki osobiste lub ekonomiczne w danym kraju.

Podatki - podstawowy dochód budżetowy

Opór Podatkowy

Może przyjmować postać legalnego i nielegalnego unikania podatków poprzez:

• optymalizację podatkową (co nie jest zakazane, jest dozwolone) - wykorzystanie istniejących legalnych instrumentów np. zwolnienia

• unikanie (podwójnego) opodatkowania - legalne

• obejście prawa podatkowego (ryzykowane; może być legalne lub nielegalne) / uchylanie się - nielegalne np. nie rejestrowanie działalności gospodarczej, nie ujawnianie dochodów, zawyżanie kosztów uzyskanych przychodów)

Optymalizacja opodatkowania i opór podatkowy

• w zakresie prawa krajowego

• w zakresie prawa międzynarodowego

Podstawy prawne:

• PIT i CIT

• Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (RP i kraj trzecie, ponad 80 - umowy bilaternalne)

• Konwencja modelowa OECD, ONZ

• Ewentualnie przepisy prawa europejskiego (TWE i dyrektywy)

Umowy multilateralne - kraje nordyckie

Umowy dotyczą:

• dochodów - nadwyżka sumy przychodu nad kosztami ich uzyskania

• majątku

• dochodów i majątku (w 1 umowie)

Dochód: zasada rezydencji i zasada źródła (opodatkowanie zależy od źródła przychodu)

Miejsce zamieszkania PIT:

Status rezydenta - rezydencja podatkowa wskazuje na to, że ma się miejsce zamieszkania stałego, a więc i obowiązek podatkowy w danym kraju, co nie jest równoznaczne z brakiem obowiązku podatkowego w Polsce

Samo uzyskanie certyfikatu rezydenta podatkowego za granicą nie ma bezpośredniego wpływu na sytuację podatkową w Polsce

Kto wydaje certyfikat rezydenta?

US i jego odpowiednicy za granicą

Zasady rozliczeniowe w umowach:

a) wyłączenie z progresją (dochody zwolnione z podatku w PL)

oblicza się podatek od całości dochodów, określa się procentowo ile wynosi kwota podatku i ten procent stosuje się do dochodu w Polsce.

Od dochodu łącznego oblicz się podatek wg właściwej skali podatkowej, mnoży przez 100 oraz dzieli przez sumę dochodów (z obu państw); stopa ta będzie stosowane do dochodu w Polsce) np. Chiny, Austria, Francja, Irlandia, Włochy

b) odliczenia proporcjonalne - tu też kredyt podatkowy (dochody opodatkowane w PL)

tzw. kredyt podatkowy, zwany też metodą odliczenia proporcjonalnego

- oblicza się podatek od całości dochodu i od tego odlicza się podatek zapłacony zagranicą np. Belgia, Holandia, USA, UK, Dania

Abolicja podatkowa - ustawowe umorzenie zaległości podatkowych

Przesłanki - zasada równości, dokładne określenie grupy

Rozwiązanie nadzwyczajne - dokładny zakres czasowy i przedmiotowy

Konstytucyjność abolicji

Opodatkowaniu podlegają:

• wszelkiego rodzaju dochodu (bez zwolnień) oraz inne przysporzenia majątkowe

• są to np. wynagrodzenia za pracę, um. Zlecenia, um. O dzieło, honoraria autorskie, dochody z najmu lub dzierżawy, zyski z kapitału, lokat, spadki

TREATY SHOPPING:

• podmiot nieuprawniony do korzystania z przepisów umów o unikaniu podwójnego opodatkowania „używa” innego podmiotu w celu skorzystania z umów o u.p.o. (w sposób niezgodny z jej kontekstem)

• prowadzi to do nadużyć w optymalizacji podatkowej oraz zachwiania równowagi podatkowej pomiędzy państwami

19 maj 2010

Podatek od towarów i usług - Cechy podatku od wartości dodanej:

• Powszechność opodatkowania

• Proporcjonalność - ustalenie kwoty podatku w sposób proporcjonalny do ceny otrzymanej podatnika jako świadczenie wzajemne za dostarczone towary lub usługi

• Pobór podatku na każdym etapie procesu produkcji i dystrybucji, w tym na etapie sprzedaży detalicznej, niezależnie od ilości wcześniejszych transakcji

• Odliczenie od podatku VAT należnego od podatnika kwot zapłaconych na poprzednich etapach procesu produkcji i dystrybucji, które oznacza, że podatek na danym etapie stosuje się wyłącznie do wartości dodanej na tym etapie oraz że końcowe obciążenie podatkowe ponosi ostatecznie konsument

• Przerzucalność

Fundamentalne zasady funkcjonowania VAT-u

• powszechność opodatkowania

1. unikanie brak opodatkowania

2. unikanie podwójnego opodatkowania

3. jednakowe traktowanie podatkowe legalnego, jak i nielegalne obrotu takimi samymi towarami i usługami

• Unikanie pogorszenia warunków konkurencji

• Neutralność VAT-u dla podatnika

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług

Niektóre wady tej ustawy:

• oparcie implementacji na błędnych oraz nieprecyzyjnych tłumaczeniach dyrektyw

• rozbieżności z regulacjami unijnymi

• niewykorzystywanie lub niewłaściwe wykorzystanie wszystkich możliwości przewidzianych we Wspólnym Systemie Podatku od Wartości Dodanej

• brak przepisów przejściowych w wielu podstawowych kwestiach lub brak precyzyjnych tych przepisów.

Wspólny System Podatku od Wartości Dodanej

Dyrektywa 112

Stanowi podstawowy dokument regulujący strukturę wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, w tym m.in. takie elementy jak: przedmiot, podmiot i podstawę opodatkowania, definicję miejsca i momentu powstania obowiązku podatkowego, stawki podatku, zwolnienia, zakres prawa do odliczenia podatku naliczonego, zastosowanie specjalnych zasad opodatkowania

W sprawie wspólnego podatku od wartości dodanej:

• cel - jasne i możliwe kompletne przedstawienie przepisów w zakresie podatku od wartości dodanej

Łączy przepisy I i VI Dyrektywy oraz Dyrektyw je zmieniających

Dyrektywa 112

Preambuła pkt 4:

„Realizacja celu zakładającego ustanowienie rynku wewnętrznego zakłada zastosowanie w państwach członkowskich ustawodawca

Definicja podatku od Wartości dodanej

Podatek od wartości dodanej, obliczony od ceny towaru lub usług wg stawki, która ma zastosowanie do takiego towaru lub usługi, jest wymagalny od każdej transakcji, po odjęciu kwoty podatku poniesionego bezpośrednio w różnych składnikach kosztów.

Wspólny system VAT stosuje się aż do etapu sprzedaży detalicznej włącznie.

Pojęcia zdefiniowane w ustawie:

Art. 2 ustawy - słowniczek np.: terytorium kraju, towar, podatek od wartości dodanej, pierwsze zasiedlenie, rolnik ryczałtowy, mały podatnik, usługi elektroniczne, wartość rynkowa

W treści ustawy np. prezent małej wartości, próbka, działalność gospodarcze, obrót, usługi transportu międzynarodowego, towary używane.

Podatnikami są:

• osoby prawne

• jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej

• oraz osoby fizyczne

wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względy na cel lub rezultat takiej działalności

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność:

• producentów

• handlowców

• usługodawców

• podmiotów pozyskujących zasoby naturalne

• rolników

• osób wykonujących wolne zawody

art. 15-17 ustawy

również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy.

Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności:

• z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych tj. przychody za stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy.

• Z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ww. ustawy tj. przychody z działalności wykonywanej samodzielnie, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Działalność wykonywana osobiście nie stanowiąca samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej obejmuj również:

Usług twórców i artystów wykonawców w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzanych w formie honorariów za przekazane lub udzielenie licencji do praw autorskich lub prawa artystycznego wykonania albo ich wykonanie, w tym również wynagradzanych za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Wykonywanie wolnego zawodu (wg ETS)

Określenie zakresu czynności zaliczanych do wolnych zawodów należy do państw członkowskich, przy czym w przedmiocie tym należy uwzględniać że zawody te wymagają najczęściej wysokich kwalifikacji, odgrywa w nich dużą rolę czynnik ludzki, z uwagi na ich umysły charakter, a cechy te decydują o wysokim stopniu niezależności przy ich wykonywaniu

Definicja wolnego zawodu

Krajowy ustawodawca został zobligowany przez ETS do jednoznacznego określenia w ramach ustawy definicji wolnego zawodu.

Wyłączono możliwość posiłkowania się przez ustawodawcę w tym zakresie definicjami z innych aktów prawnych

Podatnikami mogą być również

a) jednostki organizacyjne organizacji pożytku publicznego prowadzące działalność gospodarczą

b) osoby fizyczne prowadzące np. wyłącznie działalność rolniczą, które złożą zgłoszenie rejestracyjne

Nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa

Podatnicy wykonujący samodzielnie dział. gosp. nie posiadający siedziby, stałego miejsca prowadzenia działalności lub stałego miejsca zamieszkania na terytorium kraju, podlegający obowiązkowi zarejestrowania się jako podatnicy VAT czynni, są obowiązani ustanowić przedstawiciela podatkowego]

Przedmiot opodatkowania:

1. import towarów

2. eksport towarów

3. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju

4. wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów

5. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju

Czynności te podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Opracować:

Podstawa opodatkowania - art. 29

Moment powstania obowiązku podatkowego

1

---