1.POJĘCIE PRAWA KONSTYTUCYJNEGO

pojęcie to ma dwojakie znaczenie

1) prawo konstytucyjne- z punktu widzenia przedmiotu- to ta gałąź prawa które reguluje ustrój państwa, zasady, strukturę wewnętrzną państwa oraz sam mechanizm sprawowania władzy

2) zespół poglądów na temat gałęzi prawa określonej mianem prawa konstytucyjnego- nauka prawa konstyt. usystematyzowanie pojęć, wyjaśnienie.

Prawo konstytucyjne:
*sensu stricto- to normy prawne, zawarte w konstytucji

*sensu largo- wszystkie normy prawne, które odnoszą się do przedmiotu prawa konst.

Prawo konstytucyjne jest prawem publicznym wewnętrznym.

Prawo konstytucyjne w sensie:

-materialne- określa prawa i obowiązki poszczególnych podmiotów

-formalne( procesowe)- określa procedury realizacji poszczególnych uprawnień, obowiązków, zasad.

Ze względu na swoja specyfikę ta gałąź prawa stanowi fundament norm prawnych w państwie, odgrywa rolę wiodącą wobec innych gałęzi prawa. Formułuje podstawowe zasady innych dziedzin prawa. Określa sposób powstawania norm prawnych obowiązujących w danym systemie prawa i ich wewnętrzną.

W tradycji polskiej prawo konstytucyjne ma charakter prawa stanowionego- jedynym jego źródłem może być pozytywno- prawne unormowanie przyjęte przez powołany do tego organ.

2. MIEJSCE PRAWA KONSTYTUCYJNEGO W SYSTEMIE PRAWA

Normy prawa konstytucyjnego mogą znajdować się we wszystkich aktach normatywnych, składających się na system prawa, a więc w ustawach, uchwałach normatywnych, rozporządzeniach- nie ma przy tym decydującego znaczenia czy dany typ aktu normatywnego jest zaliczany do powszechnie obowiązujących źródeł prawa w rozumieniu art. 87 Konstytucji. Ranga prawna i walor obowiązujący tych norm zależeć będą od charakteru aktu, w którym zostają zawarte, zawsze jednak będą one podporządkowane Konstytucji jako najwyższemu prawu Rzeczypospolitej Polskiej.

3. PROBLEM NAZWY PRAWA KONSTYTUCYJNEGO

Różne nazwy występowały w różnych okresach państwa:

-II Rzeczypospolita, przed wojną- prawo polityczne

-Polska Ludowa- prawo państwowe

-Polska za Gierka i później- prawo konstytucyjne

-najnowsza historia- prawo konstytucyjne, może być również ustrojowe

 

Prawo konstytucyjne nie sprowadza się tylko do norm zawartych w konstytucji, dlatego pojęcie prawa konstytucyjnego jest można uznać że za wąskie. Niektórzy mogą odebrać pojęcie to że chodzi tylko o konstytucję.

Prawo państwowe to pojęcie dość szerokie. Każde prawo w systemie prawa stanowionego jest prawem stanowionym przez organy państwa. W tym sensie każde prawo jest państwowe.

Prawo polityczne też jest określeniem dość szerokim, bo nie ma prawa niepolitycznego. Każde prawo jest polityczne ale w różnym natężeniu.

Prawo ustrojowe błędna nazwa gdyż ustrój może być ustrojem państwa, a także innych jednostek. Prawo to istnieje w każdej dziedzinie prawa.

 

W 1992 r prof. Komarnicki pisał, że pojęcie prawa politycznego jest najbardziej właściwe, ponieważ najlepiej uwydatnia specyficzny charakter przepisów tego działu prawa oraz ze względów historycznych, pochodzenie terminu tego od polityki w znaczeniu całości wiedzy o państwie.

Po wojnie prof. Burda pisał o wyższości określenia prawa państwowego uważał że służy jako określenie całego prawa obowiązującego w danym państwie, np. przeciwstawianego prawu kościelnemu

4. POJĘCIE ŹRÓDEŁ PRAWA KONSTYTUCYJNEGO

Źródła prawa konstytucyjnego to pewne formy egzystencji norm poświęconych temu prawu. Prawo konstytucyjne jest zespołem norm prawnych określających; podmiot władzy najwyższej w państwie formy sprawowania władzy przez podmiot, status prawny podmiotu, organizację i tryb działania aparatu państwowego, źródła prawa, stosowanie prawa i ogólne wiadomości o konstytucji.

Źródłem prawa w znaczeniu podstawowym są fakty tworzące prawo( fakty prawotwórcze) np.: ustanowienie ustawy. Ich wytworem są poszczególne generalne i abstrakcyjne normy prawne lub ich zespoły w postaci aktów prawotwórczych. Główne źródła prawa to:

-konstytucja( ustawa zasadnicza)ma nadrzędną moc i reguluje ustrój państwa

-ustawy konstytucyjne-to węższy zakres reguł, ustrojowej niż konstytucja

-ustawy zwykłe- dzięki nim konstytucja jest rozwijana i konkretyzowana. Czasem jedna ustawa jest źródłem kilku praw( np. ustawa o samorządzie terytorialnym)

-uchwały parlamentu( np. regulamin sejmu czy senatu)

-rozporządzenie( dekrety) z mocą ustaw( np. prezydent w stanie nadzwyczajnym)

-rozporządzenie Rady Ministrów- mają charakter wykonawczy wobec ustawy. Wg różnych artykułów są źródłem prawa administracyjnego. Charakteryzują się względną samoistnością

5. KONSTYTUCJE NOMINALNE, NORMATYWNE I SEMANTYCZNE

Konstytucja normatywna jest ona uchwalana przez suwerena bezpośrednio lub też za pośrednictwem, oraz reguluje ona podstawę ustroju społeczno- gospodarczego i politycznego państwa oraz są w pełni realizowane.

Konstytucja nominalna uchwalana przez suwerena lub przez jego przedstawiciela, regulują pełnie ustroju społeczno- gospodarczego ale nie są w pełni realizowane w praktyce pomimo woli.

Konstytucja semantyczna to taka konstytucja której realizacja prawie się nie odbywa

 

  

6. WPŁYW TEORII UMOWY SPOŁECZNEJ NA POWSTANIE KONSTYTUCJI

Przy formułowaniu konstytucji wpływ na jej treść miały również umowy społeczne. Rolę państwa spostrzegano w kategorii umowy społecznej- jako organizacji powołanej przez ludzi dla ich ochrony i współdziałania, a więc jako strukturę wtórną i służebną wobec woli i interesów tych, którzy owo państwo stworzyli. Tak pojmowane państwo opierać musiało swoją organizację i zakres władzy na koncepcji rządu ograniczonego- przysługiwać mu mogły tylko takie kompetencje, które zostały mu przekazane przez ludzi wychodzących w ten sposób ze stanu natury i które służyć mają ich szczęściu i dobru. Wzorem Locka przyjmowali, że umowa społeczna oznacza tylko częściowe wyzbycie się przez ludzi swych praw,

7. WPŁYW TEORII PODZIAŁU WŁADZY NA POWSTANIE KONSTYTUCJI

Idea rządu ograniczonego dała podstawę do uformułowania się koncepcji podziału władzy( jako reakcji na ustrój monarchii absolutnej i systemu mającego wykluczyć koncentrację władzy) i koncepcji konstytucji pisanej( jako formy wiążącego wszystkich zarejestrowania podstawowych treści umowy społecznej). Koncepcje te do dzisiaj stanowią podstawę ustroju i funkcjonowania państwa demokratycznego. Władza może być wykonywana efektownie, wtedy gdy będą równe uprawnienia dla poszczególnych członów władzy.

8. KONSTYTUCJE PEŁNE I NIEPEŁNE( przykłady)

konstytucja pełna- reguluje ona całokształt podstawowych zasad i instytucji ustrojowych państwa. Mówi ona o wszystkich kwestiach ustrojowych

konstytucja niepełna(zwana małą)- reguluje niektóre instytucje ustrojowe.

9. KONSTYTUCJA W SENSIE MATERIALNYM I FORMALNYM (przykłady)

konstytucja materialna- to konstytucja którą posiada każde państwo, gdyż każde państwo posiada normy regulujące ustrój.

Konstytucja formalna jest to szczególny akt normatywny posiadający: szczególną nazwę, szczególny tryb uchwalania i nanoszenia zmian, szczególną moc prawną i treść. np. nasza konstytucja

10. KONSTYTUCJA SZTYWNA I ELASTYCZNA(przykłady)

konstytucja sztywna to taka, która posiada wyższą moc prawną od ustaw zwykłych( w konsekwencji ustawy te nie mogą zmieniać konstytucji i muszą być z nią zgodne)

konstytucja elastyczna to taka, którą zmienia się w takim samym trybie jak ustawy( w konsekwencji nie jest ona chroniona przez ingerencję ustawodawcy, a samo wyodrębnienie konstytucji opiera się na kryterium materialnym) np. konstytucja Wielkiej Brytanii

11. KONSTYTUCJA PISANA I NIEPISANA( przykłady)

konstytucja pisana jest ona w całości ujęta w ramach aktów normatywnych, np. konstytucja Wielkiej Brytanii

konstytucja niepisana to konstytucja w której oprócz aktów normatywnych oparta jest ona także na prawie zwyczajowym, konwenansach konstytucyjnych i precedensach sądowych)

12. CEHCY MATERIALNE I FORMALNE KONSTYTUCJI

cechy formalne konstytucji:

          szczególna nazwa tylko ta ustawa ma taką nazwę czyli Konstytucja. We Francji szczególna nazwą była karta konstytucyjna

          szczególny tryb uchwalania zmiany najstarszą formą to oktrojowanie( nadanie). Mamy 3 podstawowe modele:

I uchwalanie przez suwerena czy lud

II uchwalanie konstytucji przez konstytuantę, konstytuanta powołana wyłącznie w celu uchwalania konstytcji

III uchwalenie przez parlament nie będący konstytuantą

          szczególna moc prawna

-           jest to akt, który zajmuję I miejsce w hierarchii źródeł prawa

-           odsyła ona do aktów wykonawczych

-           jej najwyższą moc reguluje również wstęp do Konstytucji

-           wskazuje ona jakie organy mogą wydawać inne akty prawne

          szczególna treść Konstytucji

13.GENEZA KONSTYTUCJI WSPÓŁCZESNEJ

W dniu 2 kwietnia 1997 roku Zgromadzenie Narodowe rozpatrzyło poprawki wniesione przez prezydenta i w trzecim czytaniu ustaliło ostateczny tekst Konstytucji. Referendum konstytucyjne wyznaczono na 25 maja 1997 roku. Kampania referendalna miała bardzo ostry charakter, gdyż opozycja pozaparlamentarna nawoływała do głosowania „nie” i odrzucenia Konstytucji. W dniu 16 lipca 1997 roku Konstytucja została ogłoszona w Dzienniku Ustaw i weszła w życie po upływie 3 miesięcy od jej ogłoszenia tj. 17 października 1997r. Konstytucja składa się ze wstępu i 243 artykułów ujętych w 13 rozdziałach

14. SPOSOBY UCHWALANIA KONSTYTUCJI

1)        najstarszy sposób uchwalania- konstytucja oktrojowana-( charakterystyczna dla początku XIX w.- konstytucja Ludwika XVIII, konstytucja Prus i Austrii)

2)        uchwalanie przez parlament- uchwała obydwu izb parlamentu

1921 r. Konstytucja uchwalona przez połączone izby parlamentu

3)        uchwalona przez tzw. Konwencje( jest to przedstawicielstwo, którego wyłącznym zadaniem jest uchwalenie konstytucji- działa obok parlamentu.

Obecnie najczęstszym sposobem uchwalania konstytucji jest uchwalanie przez referendum, przy czym decyzja przez referendum może być poprzedzona przyjęciem projektu przez parlament. Nasza obecna konstytucja była uchwalana w ten sposób. Zgromadzenie Narodowe opracowało projekt, potem go uchwaliło a następnie poddano referendum. 30% uprawnionych zdecydowało o przyjęciu tej konstytucji.

Inne sposoby uchwalania konstytucji to konstytucja RFN uchwalona w sposób szczególny 55 osobowa reprezentacja landów. Najpierw była konstytucja a porem RFN. Konstytucja Prus 1850r. również powstała w porozumieniu króla z parlamentem

16. NORMY NIEZMIENNE W KONSTYTUCJACH EUROPEJSKICH

Normy niezmienne są to normy wprost wskazane w konstytucji, jest to odwołanie się do pewnych norm.

 

17. REWIZJA A ZMIANA KONSTYTUCJI( przykłady)

rewizja to rodzaj zmiany o charakterze zasadniczym, dotyczącym najistotniejszych zmian. Tylko w takiej samej formie jak podczas uchwalania konstytucji

zmiana może być:

-zmiana całkowita formalna- jest to zastąpienie tekstu jednej konstytucji przez inny nowy tekst

-zmiana całkowita materialna- jest to zmiana zasad konstytucji obowiązującej.

Mamy dwa sposoby nanoszenia zmian. Jest to metoda Europejska- zmiany wchodzą do treści konstytucji, i metoda Amerykańska- poprawki są umieszczane zaraz po jego treści pierwotnej. Np. art. 235 konstytucji

18. SPOSOBY UMIESZCZANIA ZMIAN W TEKŚCIE KONSTYTUCJI

Techniczny sposób wprowadzania zmian:

-           dokonując zmian w konstytucji wykreślamy dotychczasowe rozwiązania albo między dotychczasowe dopisujemy coś nowego( metoda powszechnie stosowana w Europie)- inkorporacja( wcielenie, włączenie do jakiejś całości)

-           pierwotnego tekstu konstytucji nie rusza się, zmiany dopisuje się na końcu jako poprawki z określonymi numerami( system amerykański).

Zmiany do konstytucji mogą być w formie:

          poprawek do konstytucji( w USA)

          wprowadzenie nowego tekstu na miejsce starego( w Polsce jeszcze nie było zmiany), który zostaje wymazany( inkorporacja)

          zmian w konstytucji tylko w formie zapisu, że „ zmiana z dnia...” ale nie ma konkretnego tekstu zmiany ( Czechosłowacja)

zmiana konstytucji to art. 235 konstytucji

19. SPOSOBY WEJŚCIA W ŻYCIE KONSTYTUCJI

Wejście w życie( nabranie mocy obowiązującej) jest określone w przepisach końcowych ( art. 243- po 3 miesiącach). Jest to formalne obwiązanie i jest to zwykle dzień ogłoszenia w dzienniku urzędowym( promulgacyjnym), jednak faktycznie termin wchodzenia w życie konstytucji następuje w momencie wydania ustaw zwykłych, które konkretyzuje postanowienie konstytucji. 3 sposoby:

-           wejście w życie regulowane odrębną ustawę konstytucyjną

-           wejście wżycie regulowane jej postanowieniami końcowymi

-           wejście w życie regulowane w sposób ogólny przez samą konstytucję, a ustawa zwykła szczegółowo normuje wprowadzenie nowej ustawy zasadniczej

20. KONSEKWENCJE NAJWYŻSZEJ MOCY PRAWNEJ KONSTYTUCJI

Szczególna moc prawna :

          jest to akt, który zajmuje I miejsce w hierarchii źródeł prawa

          odsyła ona do aktów wykonawczych

          jej najwyższą moc reguluje również wstęp do Konstytucji

          wskazuje ona jakie organy mogą wydawać inne akty prawne

mamy 3 podstawowe konsekwencje szczególnej mocy prawnej:

-           zakaz sprzeczności aktów prawnych z Konstytucją

-           nakaz realizacji norm konstytucyjnych

-           nakaz spójności systemu prawa

21. Z CZEGO WYNIKA SZCZEGÓLNA MOC PRAWNA KONSTYTUCJI

Szczególna moc prawna konstytucji polega na przyznaniu jej najwyższego miejsca w systemie prawa stanowionego. Konstytucja jest aktem najwyższym, to przedmiot jej normowania ma charakter pierwotny i nieograniczony. Konstytucja może normować każdą materię, niezależnie od tego czy była ona już przedmiotem regulacji w aktach niższych rzędów oraz niezależnie od treści nowych regulacji. Po drugie najwyższa moc prawna konstytucji oznacza, że wszystkie inne akty normatywne muszą być z nią zgodne, a więc nie mogą pozostawać z nią w sprzeczności. Po trzecie oznacza, że wszystkie inne akty normatywne muszą być z nią spójne, a więc muszą przyjmować treści w możliwie najpełniejszy sposób pozwalające na urzeczywistnienie postanowień konstytucyjnych. Nasza Konstytucja w różny sposób daje wyraz swej szczególnej mocy prawnej m.in. stanowi, że Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej ( art. 8 ust.1)

22. SZCZEGÓLNA NAZWA KONSTYTUCJI

Jest to jedna z cech konstytucji formalnej. Oznacza ona, że tylko ta ustawa ma tą nazwę czyli Konstytucja i żaden inny akt źródła prawa nie przyjmuje takiej nazwy. We Francji szczególną nazwą była karta konstytucyjna.

23. ZAKRES KONTROLI KONSTYTUCYJNOŚCI PRAWA NA KONTYNENCIE AMERYKAŃSKIM

Podstawowe modele kontroli pozaparlamentarnej to:

          sądy( organy wymiaru sprawiedliwości)- model amerykański

          Trybunały (mają charakter sądowy, nie są sądami powszechnymi)- model europejski

          Ciała o charakterze quasi sądowym( jak gdyby sądowy)- model francuski( rada konstytucyjna we Francji)

Cechy modelu amerykańskiego:

- kontrola zdecentralizowana- zdekoncentrowana- tzn. nie jedno ciało ale wszystkie sądy są uprawnione do kontroli (mają tę kompetencję)

- kontrola konkretna- oznacza, że sądy mają takie uprawnienia ale tylko w „zwykłej” konkretnej sprawie ( np. oskarżenie o kradzież, gwałt, rabunek, oddanie długu), nie może być to sprawa z wnioskiem o stwierdzenie niekonstytucyjności.

- kontrola względna- oznacza, że opinia sądu wiąże ( ma znaczenie) w tej konkretnej sprawie( natomiast nie wiąże się z uchyleniem mocy prawnej zakwestionowanego przepisu czy ustawy)

Sąd nie stosuje w tej konkretnej sprawie jakiegoś artykułu bo jest on sprzeczny z konstytucją- na tej podstawie oddala oskarżenie, ale to nie jest równoznaczne z ogłoszeniem nieważności tego artykułu- uchyla art. tylko w tej konkretnej jednej sprawie. Inne sądy mogą się do tej decyzji stosować jeśli jest ona dobrze uzasadniona ale nie jest ona wiążąca.

Te uprawnienia do kontroli sądy amerykańskie posiadały nie z mocy konstytucji. Dzięki temu USA mogły się doskonale rozwijać. Wojna secesyjna umocniła sąd. Sąd Najwyższy liczył 9 sędziów i każdy Amerykanin zna ich nazwiska.

   

24. ZAKRES KONTROLI KONSTYTUCYJNOŚCI PRAWA W PAŃSTWACH EUROPEJSKICH

cechy modelu europejskiego- trybunały:

- kontrola scentralizowana( skoncentrowana)- od orzeczenia trybunału nie ma odstępstw, nie ma żadnej apelacji, jest to bezwzględne orzeczenie( i dziś Polski trybunał taki jest)

- kontrola abstrakcyjna- oznacza postępowanie o stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu (jest to sąd nad prawem, nie nad jednostką, nie nad czynem ludzkim) rozpatruje sprawy o zgodność przepisów, nie ma pozwu, nie ma aktu oskarżenia, jest wniosek lub odpowiedź na pytania prawne organów wymiaru sprawiedliwości o konstytucyjności przepisu w formie rozprawy.

- kontrola bezwzględna

Pierwszy Trybunał powstał w Austrii w 1920 roku, potem w Czechosłowacji. Po wojnie zainteresowanie trybunałami wzrosło we Francji, we Włoszech oczywiście w Austrii, Europa wschodnia- lata 90. Członkowie trybunału muszą być prawnikami ( kwalifikowani). W państwie jest tylko jedna taka instytucja, która jest uprawniona do kontroli konstytucyjności ustaw.

25. TEORIE STOSOWANIA KONSTYTUCJI

Stosowanie Konstytucji jest to:

a)        korzystanie z uprawnień przyznanych przez normy prawne, stosowanie konstytucji:

-           bezpośrednie: uchwalanie ustaw (parlament)

-           pośrednie rozporządzenia wykonawcze do ustaw( wydawane przez prezydenta)

b)        ustawienie przez organ państwowy konsekwencji prawnych wynikających z norm konstytucyjnych

Adresatem jest ustawodawca zwykły (parlament), jednostki zwykłe( osoby fizyczne) -mogą złożyć skargę konstytucyjną, art. 79

Art.8

Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

Wcześniej przepisy nie były stosowane wprost i bezpośrednio, racje konstytucyjne były tylko dodatkiem, wcześniej uważano że normy konstytucyjne nie nadają się z reguły do praktycznego stosowania bez rozwinięcia w ustawach zwykłych i aktach normatywnych. Żaden sędzia i żaden sąd nie stosował w PRL-u bezpośrednio konstytucji.

26. PRECEDENS A ZWYCZAJ KONSTYTUYJNY

zwyczaj konstytucyjny to ustabilizowana( tzn. długotrwała i powtarzalna) praktyka postępowania w jakiejś sytuacji, rodząca domniemanie, że gdy sytuacja ta zaistnieje w przyszłości, także postąpi się w niej w taki sam sposób. Istotą zwyczaju konstytucyjnego jest to, że powstaje on tam, gdzie regulacja prawna nie jest wyczerpująca, co jest częstym zjawiskiem w prawie konstytucyjnym. Najwięcej zwyczajów można odnaleźć w praktyce parlamentarnej, w niemałym stopniu na zwyczajach oparte jest np. funkcjonowanie Rady Ministrów. Odrzucenie czy zmiana zwyczaju konstytucyjnego wymaga zmiany przepisu prawnego, gdyż może on powstać i istnieć tylko tam, gdzie regulacje prawne pozostawiają praktyce pewne wolne obszary. Zwyczaj konstytucyjny może powstać spontanicznie i wówczas zauważany jest już po jakimś okresie praktycznego funkcjonowania.

precedens to takie rozstrzygnięcie sprawy, które stanie się postawą przeczenia dla innego organu, jest wiążący dla innych podmiotów. Sąd znając wyrok innego sądu, w podobnej sprawie musi zachować się tak samo. Precedens można rozumieć też w taki sposób, że nie wiąże, ale wpływa na zachowanie innego podmiotu. W systemie prawa stanowionego jest niedopuszczalne orzekanie w procesie stosowania prawa na zasadzie precedensu w powyższym rozumieniu. W Polsce mówi się, że decyzja organu stosującego prawo jest precedensem dla innej decyzji wówczas, gdy ma pewien wyraźny wpływ na podjęcie takiej, a nie innej drugiej decyzji choć formalnie nie była dla niej wiążąca.

Precedens konstytucyjny- zachodzą zachowania nie regulowane przez prawo, ale jeżeli będzie on uwzględniany, powtarzany, to stanie się zwyczajem konstytucyjnym.

Rozstrzygnięcie te musi być: jednorazowe, świadome, związane ze stosowaniem Konstytucji, naczelnego organu państwowego, musi istnieć przeświadczenie o podobnym rozwiązaniu w przyszłości

27. TEORIE WYKŁADNI KONSTYTUCJI

Aby dokonać wykładni konstytucji najpierw trzeba zacząć od wykładni językowej, potem systemowa i funkcjonalna. Szczególne metody wykładni, pierwszorzędne znaczenie ma wykładnia historyczna, a potem kolejne metody czyli językowa, systemowa i funkcjonalna.

Proces wykładni językowej:

-           pytanie czy istnieją definicje legalne

-           jeśli nie ma to szukamy odpowiedzi w języku prawnym

-           sięgamy do języka naturalnego, słownika języka polskiego

-           wykładnia językowa jest zakończona jeśli jest takie samo znaczenie w kilku słownikach

Wykładnia systemowa polega na tym, że dany przepis jest zgodny z pewną zasadą danej gałęzi prawa. Każde takie rozumienie to interpretacja funkcjonalna.

Wykładnia pozajęzykowa czyli funkcjonalna i systemowa może modyfikować, zmienia to, co osiągnęliśmy za pomocą reguł językowych.

28. POJĘCIE ZASAD KONSTYTUCYJNYCH

zasada konstytucyjna- podstawowe decyzje autorytetu ustrojodawczego dotyczące ustroju państwa( tzn. dotyczące formy państwa, system prawa, system ochrony konstytucji, wolności i praw jednostki). Mimo, że wszystkie postanowienia konstytucji mają jednakową moc prawną to zasady wiodą jakby prym. W obowiązującej od 17.10.1997r. nowej konstytucji dają się wyodrębnić zasady: republikańskiej formy państwa, suwerenności narodu, demokratycznego państwa polskiego i reprezentacji politycznej, podziału władzy i równoważności się władz, dwuizbowości parlamentu pięcioprzymiotniokowego prawa wyborczego, pluralizmu politycznego, samorządności terytorialnej i inne. Zasady wyraźnie ustanowione mogą być rozproszone nie tylko w I rozdziale. Funkcjonują też zasady nienazwane np.: zasada wyłączności ustawy, zasada przychylności wobec prawa międzynarodowego, zasada jedności konstytucji.

  

29. KRYTERIA WYRÓŻNIENIA ZASAD KONSTYTUCYJNYCH

Najważniejsze rozstrzygnięcia charakteryzujące ustrój państwa, jego formę, system prawny który odnosi się do ochrony konstytucji, wolności i prawa międzyludzkich jednostki. Zasady te:

-           wyznaczają kierunek działań prawodawczych

-           wskazują sposoby ukształtowania poszczególnych instytucji prawnych np. pojęcie wolności

-           wymierzają istotny wpływ na proces interpretacji

-           wskazują kierunki stosowania prawa, mówią w jaki sposób należy czynić użytek z tzn. luzów decyzyjnych

-           mówią w jaki sposób należy czynić użytek z przysługujących poszczególnych podmiotów praw podmiotowych

Rola zasad:

          zawierają idee przewodnie konstytucji, należy wyjąć je przed nawias i wyodrębnić spośród innych przepisów prawnych

          charakteryzuje je niezmienność albo relatywne zmienności, trwałość pełne lub nawet podwyższone

Zasady ustrojowe najbardziej podstawowe:

1)        zasada suwerenności Narodu

2)        zasada niepodległości i suwerenności Państwa

3)        zasada demokratycznego państwa prawnego

4)        zasada społeczeństwa obywatelskiego

5)        zasada podziału władz

6)        zasada społecznej gospodarki rynkowej

7)        zasada przyrodniczej godności człowieka

30. ZASADY KONSTYTUCYJNE W SENSIE OPISOWYM I W SENSIE DYREKTYWNYM

zasada konstytucyjna wskazuje nie tyle sposób rozwiązania określonej kwestii, ile określając pewne podstawowe rozstrzygnięcia ustrojowe, wyrażają tożsamość ustrojową danego systemu konstytucyjnego. Zasada konstytucyjna ma charakter normatywny, bo ustala ona obowiązek jej przestrzegania i realizowania, co więcej z jej treści możliwe jest wydobywanie dalszych, bardziej konkretnych zasad czy norm konstytucyjnych. Zasady konstytucyjne są podstawową wskazówką dla określenia aksjologicznego konstytucji tzn. wskazania systemu wartości wynikającego z całokształtu postanowień konstytucji i determinującego jej szczegółowe unormowanie. Zasady wyznaczają ogólny kontekst interpretowania i stosowania norm konstytucyjnych o bardziej szczegółowym charakterze.

31. PODZIAŁ NORM KONSTYTUCYJNYCH ZE WZGLĘDU NA ICH TREŚĆ

Normy prawa konstytucyjnego mogą znajdować się we wszystkich aktach normatywnych składających się na system prawa.

Podział ogólny norm konstytucyjnych:

-           normy formalne

-           normy materialne

-           normy organizacyjne

Normy konstytucyjne mają różny charakter:

-           formułują zasady ustrojowe

-           formułują cele

-           nadają kompetencje organów państwa

-           przyznają prawa obywatelskie

32. ZNACZENIE NORMATYWNE I ROLA WSTĘPÓW DO KONSTYTUCJI

Niektóre konstytucje rozpoczynają się od dłuższych lub krótszych wstępów tzw. preambuł. Celem wstępu jest wskazanie historycznych i politycznych podstaw konstytucji, umieszczenie jej w tle tradycji ustrojowej danego państwa i wydarzeń, które towarzyszyły przyjmowaniu Konstytucji. Wstęp wyraża w ten sposób konstytucyjną tożsamość państwa, stanowiąc jedną z podstawowych wskazówek dla odnalezienia systemu wartości, na których ta tożsamość się opiera, a więc określa kierunki i sposoby wykładni dalszych postanowień konstytucyjnych. Taki charakter wstępu powoduje, że nie wszystkim jego sformułowaniom da się przypisać treść normatywna ( i dlatego wstęp nie jest ujmowany w formie kolejnych artykułów, tak jak pozostała treść konstytucji). W tym sensie stanowi wyjątek od zasady normatywności konstytucji, która wymaga, by wszystkie postanowienia zawarte w tekście ustawy zasadniczej miały charakter normatywny tzn. mogły służyć jako budulec dla formułowania norm prawnych.

Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r. zawiera obszerny Wstęp- jego przyjęcie było podstawą kompromisu umożliwiającego uchwalenie konstytucji. Zawiera on treści o różnym charakterze. Niektóre sformułowania odnoszą się do polskiej historii i tradycji. Wstęp wyraźnie wskazuje na rolę konstytucji jako najwyższej ustawy państwa.

33.NORMY PROGRAMOWE W KONSTYTUCJI

normy programowe to takie normy, gdzie nie występuje nacisk na realizację, a jest nacisk na dążenie do realizacji np. norm, która mówi że prawo dąży do pełnego zatrudnienia.

34.TEORIA NIEPISANYCH NORM KONSTYTUCYJNYCH I JEJ ZNACZENIE

normy niepisane konstytucji to normy, które nie są wprost ujęte w Konstytucji, normy te wynikają z jej treści.

35.SYSTEMATYKA KONSTYTUCJI I JEJ ZNACZENIE

cechy szczególne systematyki konstytucji:

          poprzedzenie konstytucji preambułą( wstępem charakterze ideologicznym, religijnym itp.)

          struktura rozdziałów( rozpoczyna się rozdziałami, które są rejestrem zasad naczelnych, rozdział I nasycony jest wartościami o charakterze aksjologicznym)

          eksponowanie praw jednostki( pewne prawa są przyrodzone człowiekowi a konstytucja je tylko przypomina, a nie nadaje- w Polsce II rozdział Konstytucji)

          język konstytucji( nie zawsze jest prawniczy, jest nasycony klauzulami generalnymi) 

37. PRAWNA FUNKCJA KONSTYTUCJI

prawna funkcja konstytucji to zdolność konstytucji do bycia aktem bezpośrednio stosowanym, do uczestnictwa konstytucji we wszystkich procesach wykładni prawa. Są konstytucje, które stwierdzają, że istnieją przepisy( konkretnie wymienione), które w przyszłości nie mogą być zmienione i te są ważniejsze od wszystkich pozostałych. Jeśli konstytucja różnicuje tryb zmian swoich przepisów i ktoś chciałby je zmienić, to musi być szczególny tryb zmian w stosunku do wymienionych przepisów inny niż do pozostałych.

38. ORGANIZATORSKA FUNKCJA KONSTYTUCJI.

Wyznacza formy życia zbiorowego

39. INTEGRACYJNA FUNKCJA KONSTYTUCJI

intensyfikuje więź obywatela

40. PROGRAMOWA FUNKCJA KONSTYTUCJI

kreuje wizje państwa

41. WYCHOWAWCZA FUNKCJA KONSTYTUCJI

upowszechnia wartości do których przywiązany jest ustawodawca konstytucji

42. USTAWA KONSTYTUCYJNA

ustawy konstytucyjne pod względem mocy prawnej są równe z konstytucją. Mogą one:

          zmieniać- interweniować w jej treść( technika inkorporacji)

          uzupełniać( uchwalenie ustawy konstytucyjnej istniejącej obok konstytucji i regulującej pewne kwestie, których nie obejmuje sama konstytucja- ustaw z 23,04,1992 „o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP”)

          zawieszać postanowienia konstytucji w sytuacji, gdy konieczne jest wyjątkowe odstąpienie od regulacji konstytucyjnej, bez potrzeby zmieniania tej regulacji na stałe

          zastępować w sytuacji, gdy nie doszło jeszcze do jej uchwalenia

Uchwalane muszą być w takim samym trybie, jaki jest wymagany dla dokonywania zmian konstytucji. Są to doraźne ustawy, niewielkie, pełnią funkcję tymczasowej regulacji ustroju państwa

43. USTAWA OGRANICZONA

ustawa ograniczona w Polsce nie występuje, ale postulowano w ich wprowadzenie. Pojęcie to pochodzi z XIX w. Francji gdzie były tak nazywane najważniejsze ustawy. Treść decydowała czy były to ustawy ograniczone. W 1958 r. konstytucja francuska wprowadziła tą konstytucję. Określono w jakich sprawach są uchwalane te ustawy.

44. KONCEPCJE KRYTERIÓW WYRÓŻNIENIA USTAWY.

Ustawa jest to:

-           akt parlamentu

-           o charakterze normatywnym

-           zajmujący najwyższe miejsce w systemie źródeł prawa krajowego( podporządkowany jednak konstytucji)

-           o nieograniczonym zakresie przedmiotowym, przy czym niektóre materie mogą być regulowane tylko w drodze ustawy lub z jej wyraźnego upoważnienia

Ustawa zajmuje najwyższe miejsce w systemie prawa krajowego.

Zakres ustawy:

-           jakie sprawy mogą być regulowane przez ustawy (a więc, czy istnieją jakiekolwiek materie, których ustawa regulować nie może)

-           jakie sprawy mogą być regulowane przez ustawy (a więc, w jakich materiach parlament jest wyłącznym prawodawcą)

45. CECHY USTAWY

-           zajmuje najwyższe miejsce w systemie prawa krajowego, bo żaden inny akt nie łączy w sobie cechy szczególnej mocy prawnej i nieograniczonego zakresu przedmiotu.

-           Ustawa musi być zgodna z Konstytucją

-           Może być zmieniona, uchylona lub zawieszona tylko przez inną normę ustawową, a nigdy przez normę niższego rzędu

-           Może zmieniać, uchylać lub zawieszać każdą inną normę prawną prawa krajowego

46. SPOSOBY REGULACJI MATERII USTAWOWYCH.

Regulacja materii ustawowej zależy od dziedziny, której dana regulacja dotyczy, a w szczególności od jej powiązania z sytuacją prawną jednostki.

Materie ustawowe to te sprawy, które nie mogą być regulowane aktami prawnymi o niższej mocy prawnej.

47.AKTY WŁADZY WYKONAWCZEJ Z MOCĄ USTAWY.

rozporządzenia

48.CECHY ROZPORZĄDZENIA

rozporządzenie zajmuje najniższy szczebel w systemie powszechnie obowiązującego prawa. Są one wydawana na podstawie ustaw w celu ich wykonania i nie mogą zmieniać treści ustaw. Powinny regulować tylko te materie, które ściśle wynikają z upoważnienia konstytucyjnego. Organy wydające rozporządzenia to m. In. Rada Ministrów, Prezes rady Ministrów, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Prezes NBP

Wszystkie rozporządzenia ogłaszane są w Dz. U za wyjątkiem prezesa NBP

51. PODZIAŁ MANDATÓW W SYSTEMIE d'HONDTA

Jest to system inaczej proporcjonalny. Metoda ta polega na:

A.  podziale liczby głosów otrzymanych przez poszczególne listy kolejno przez 1,2,3,4 itd..

B.  uszeregowaniu największych otrzymanych w ten sposób ilorazów w szereg malejący, obejmujący tyle ilorazów, ile jest mandatów do podziału

C. najmniejszy iloraz( wspólny dzielnik) zostaje następnie użyty do podziału liczb otrzymanych przez poszczególne listy głosów, a otrzymany stąd iloraz oznacza liczbę mandatów uzyskanych przez poszczególne listy

Odejście od bezwzględnej proporcjonalności stanowi tzw.: klauzula zaporowa. W podziale mandatów w okręgach wyborczych uwzględnia się wyłącznie okręgowe listy kandydatów na posłów tych komitetów wyborczych, których listy otrzymały co najmniej 5% ważnie oddanych głosów w skali kraju( 8% dla utworzonych koalicji). W podziale mandatów pomiędzy ogólnopolskie listy kandydatów na posłów uwzględnia się wyłącznie listy tych komitetów wyborczych, których okręgowe listy kandydatów na posłów otrzymały co najmniej 7% ważnie oddanych głosów w skali kraju.

 

52. PODZIAŁ MANDATÓW W SYSTEMIE ST. LAGUE.

W ordynacji wyborczej do Sejmu w przypadku podziału mandatów z list ogólnopolskich a ponadto w ordynacji wyborczej do rad gmin w przypadku okręgów wielomandatowych w miastach powyżej 40 tyś mieszkańców, otrzymane wyniki przez poszczególne listy dzielimy przez 1 lub 4. Otrzymane przez poszczególne liczby głosy dzieli się przez kolejne liczby naturalne nieparzyste z wyjątkiem 1, gdzie zamiast 1 dzielimy przez 1,4. Otrzymane ilorazy ustawiamy w szereg malejący obejmujący tyle ilorazów ile jest mandatów do podziału w okręgu.

53. CECHY KONSTYTUCJI Z 1997R.

1)  szczególna treść- reguluje całokształt zagadnień ustroju państwowego zarazem reguluje państwowe instytucje tego ustroju, napisana jest językiem specyficznym( patetyczny, podniosły, uroczysty). Treść konstytucji ma charakter prawny

2)  szczególna moc prawna:

-     ustanawia samego ustawodawcę konstytucyjnego, określa jego kompetencje

-     odsyła do ustaw zwykłych, które w relacji do niej pełnią rolę wykonawczych przepisów

-     wyjątki od zasad ogólnych zawartych w konstytucji są dopuszczalne tylko i wyłącznie na drodze ustawy

-     niedopuszczalne jest wydawanie norm prawnych sprzecznych z konstytucją

-     na ustawodawcy konstytucyjnym ciąży realizowanie ustanowień konstytucji

3)  szczególna forma wyraża się w szczególnym trybie jej uchwalania i dokonywania zmian

-     uchwalanie przez konstytuantę

-     konwencje- odrębne ciało, jedno jedyne zadanie to uchwalenie konstytucji

-     monarcha- oktrojowanie

-     przyjmowanie przez naród w drodze referendum

54. ZASADA REPUBLIKAŃSKIEJ FORMY RZĄDÓW W KONSTYTUCJI RP.

Republika forma ustroju państwa oparta na obieralności władz zwierzchnich- głowy państwa i parlamentu- na określony czas. Republika to przeciwieństwo monarchii. W republice istnieje indywidualistyczna koncepcja praw i wolności( są one dobrem powszechnym, nie są przywilejami). Zatem zasada ta mówi że obywatele posiadają powszechnie obowiązujące prawa i wolności obywatelskie, władza należy do ogółu. Głowa państwa( prezydent), parlament pochodzi od narodu.

55. PRZESŁANKI FORMALNE IDEI DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO

Demokratyczne państwo prawa to państwo zarządzane przez prawo tworzone demokratycznie, celem jest zapewnienie jednostce bezpieczeństwa oraz postanowienie praw. Zaletą jego jest to iż daje ono największą gwarancję uwzględnienie w tworzonych prawie podstawowych wartości aprobowanych przez większość społeczeństwa. Ponadto zaletą jest ułatwienie kompromisów.

Formalne przesłanki idei demokratycznego państwa prawnego możemy odnaleźć w zasadzie demokratycznego państwa prawnego. Formalne zrozumienie treści prawa oznacza przestrzeganie bez względu na jego treść. Prawo powinno także spełniać wymogi techniczne:

          zakaz wydawania norm sprzecznych z ustawami i konstytucją

          zakaz wydawania przepisów blankietowych

          zapis że prawo nie działa wstecz

          powinna istnieć kontrola w państwie

          nie ustanawia się żadnych wymogów aksjologicznych

56.PRZESŁANKI MATERIALNE IDEI DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO.

Materialne przesłanki idei demokratycznego państwa prawnego możemy odnaleźć w zasadzie demokratycznego państwa prawnego. Znaczenie materialne to pojęcie prawo rządu opiera się na założeniu, że przestrzegania prawa nie można oderwać od treści norm, które mają być stosowane- normy te mają odpowiadać postulatom dobrego prawa. Materialne przesłanki obejmują:

-           powinno odpowiadać określonym treściom

-           organy państwowe powinny działać na podstawie prawa

-           organy państwowe powinny działać zgodnie z prawem

57. ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO W ORZECZNICTWIE TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO.

Zasada demokratycznego państwa prawnego zwana zasadą praworządności- posiada ścisły związek z zasadą demokracji można ją ująć rożnie np. jako zasada prawno- ustrojowa która oznacza realizację pewnego stanu faktycznego.

W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego z lat 1989-1997 koncepcje demokratycznego państwa prawnego realizują konkretne instytucje polityczno- prawne a zwłaszcza organy państwowe. Do zasad stanowienia prawa, które w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego muszą być przestrzegane, zaliczamy do nich:

    zakaz działania prawa wstecz, to znaczy zakaz stanowienia przepisów prawnych, które obowiązywałyby z mocą wsteczną, z wyjątkiem tych przepisów prawnych które polepszają sytuacje obywatela

    zasada przestrzegania Vacatio legis- 14 dni dla ustawy lub dłuższe jeżeli ustawa określa swoje wejście w życie

    zasada ochrony praw nabytych- zwłaszcza praw nabytych słusznie

    zasada określoności prawa- przepisy prawne muszą być formułowane jasno, powinny być jednoznaczne

    zasada proporcjonalności- zakaz nadmiernej ingerencji państwa zwłaszcza w przypadkach ograniczenia praw i wolności obywateli

58. ZASADA AUTONOMII I WZAJEMNEJ NIEZALEŻNOŚCI ORAZ WSPÓŁDZIAŁANIA W STOSUNKACH MIĘDZY PAŃSTWEM A KOŚCIOŁAMI W KONSTYTUCJI RP.

Zasada autonomii parlamentarnej nie tylko stanowi prawo, ale również sam w sobie ustala struktury organizacyjne, bez udziału innych podmiotów, nie w postaci ustaw( konieczny byłby wtedy udział prezydenta z jego prawem veta).posiada również autonomię finansową o jurysdykcyjną- posłowie są chronieni immunitetem.

60. ZAŁOŻENIE ZASADY SPOŁECZNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ W KONSTYTUCJI RP.

Zasada ta dokonuje ogólnej charakterystyki ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej. Pojęcie społeczna gospodarka rynkowa zostało przejęte z doktryny niemieckiej. Istotą tej koncepcji jest oparcie ustroju gospodarczego na powiązaniu dwóch podstawowych idei: gospodarki rynkowej i państwa socjalnego. Art. 20 wskazuje 3 podstawy społecznej gospodarki rynkowej. Po pierwsze jest to wolność działalności gospodarczej. Oznacza ona swobodę jej prowadzenia przez wszelkie podmioty. Po drugie jest to własność prywatna, którą rozumieć należy jako wszelką własność należącą do podmiotu autonomicznych w stosunku do państwa i sektora jego własności gospodarczej. Po trzecie są to solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych. Ogólna zasada społecznej gospodarki rynkowej odnosi się do wszystkich sektorów i branż gospodarki, a więc także do ustroju rolnictwa.

61. KONSTYTUCYJNE ZASADY SUWERENNOŚCI NARODU I REPREZENTACJI.

Zasada suwerenności narodu określa suwerena, a więc wskazuje tego, do kogo należy władza w państwie. Pojęcie Naród należy odnosić do wspólnoty wszystkich obywateli Rzeczypospolitej.

Zasada suwerenności narodu może być:

-           zewnętrzna- suwerenność państwa i niepodległości

-           wewnętrzna- suwerenność narodu, oznacza ona władzę najwyższą w państwie.

4 cechy władzy suwerennej:

          niezależność zewnętrzna( samowładztwo)

          niezależność wewnętrzna- państwo ma swobodę kształtowania praw na własnym terenie

          pierwotny charakter

          nieograniczoność władzy suwerennej- ma swobodę regulacji takich jakie uznano za stosowne

Podmiotem suwerenności w Polsce jest suweren- cały naród Polski. Sposób wykonywania władzy suwerennej to:

          bezpośrednio

          pośrednio

          inne formy demokracji

Demokracja bezpośrednia rozwój to XIX w., kiedy to instytucje demokracji bezpośredniej rozpoczęły swoją działalność. Demokracja bezpośrednia to sposób sprawowania władzy, w którym decyzje podejmowane są bezpośrednio przez ogół wyborców, bez pośrednictwa jakichkolwiek organów państwowych. Podstawową formą demokracji bezpośredniej to: ogólne zgromadzenie wyborców oraz referendum( głosowanie ogółu wyborców, przedmiotem którego jest podjęcie decyzji w określonej sprawie lub sprawach). Wymienić też należy inicjatywę ludową( uprawnienie określonej grupy wyborców do wniesienia projektu ustawy do parlamentu lub też do podania określonej sprawy pod referendum) oraz weto ludowe( uprawnienie określonej grupy wyborców do poddania pod referendum ustawy parlamentu, która budzi ich sprzeciw)

Demokracja pośrednia( przedstawicielska) to sposób sprawowania władzy, w którym decyzje są w imieniu suwerena podejmowane przez organ przedstawicielski( parlament) pochodzący z wyborów. Istotą demokracji pośredniej jest podejmowanie decyzji w imieniu suwerena przez organ przedstawicielski pochodzący z wyborów.

Zasada reprezentacji( przedstawicielstwa)

Pojęcie zaczęło się kształtować w starożytnej Grecji. Klasyczna teoria reprezentacji zakłada, że wola wyposażona przez przedstawicieli narodu ma cechy nie ich własnej woli ale że jest to wola narodu. Istotą przedstawicielstwa jest przekazanie woli narodu przez przedstawicieli, ale dopiero po jej sformułowaniu wola ta pojawia się gdy jakiś akt przedstawicielstwa da wyraz istnienia tej woli. Przedstawicielstwo polega nie na wyrażaniu faktycznie istniejącej woli narodu ale na upoważnieniu organów przedstawicielskich do orzekania czego pragnie naród. Przedstawicielstwo polega na byciu głosem narodu i tworzeniu jego woli. Konsekwencją takiego reprezentowania była identyfikacja narodu z jego przedstawicielami. Inne teorie reprezentacji:

-teoria pełnomocnictwa- mówiła, że reprezentactwo polityczne jest pełnomocnictwem o szczególnym charakterze

-teoria przeniesienia- mówiła, że istotą reprezentacji jest przeniesienie przez suwerena jego prawa na reprezentantów

-teoria marksistowska- taka koncepcja przedmiotów suwerenności upatrywała w klasie społecznej

 

 62. DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA A DEMOKRACJA POŚREDNIA W RP. FORMY DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ W POLSKIM PORZĄDKU USTROJOWYM.

Demokracja bezpośrednia rozwój to XIX w., kiedy to instytucje demokracji bezpośredniej rozpoczęły swoją działalność. Demokracja bezpośrednia to sposób sprawowania władzy, w którym decyzje podejmowane są bezpośrednio przez ogół wyborców, bez pośrednictwa jakichkolwiek organów państwowych. Podstawową formą demokracji bezpośredniej to: ogólne zgromadzenie wyborców oraz referendum( głosowanie ogółu wyborców, przedmiotem którego jest podjęcie decyzji w określonej sprawie lub sprawach). Wymienić też należy inicjatywę ludową( uprawnienie określonej grupy wyborców do wniesienia projektu ustawy do parlamentu lub też do podania określonej sprawy pod referendum) oraz weto ludowe( uprawnienie określonej grupy wyborców do poddania pod referendum ustawy parlamentu, która budzi ich sprzeciw).Demokracja pośrednia( przedstawicielska) to sposób sprawowania władzy, w którym decyzje są w imieniu suwerena podejmowane przez organ przedstawicielski( parlament) pochodzący z wyborów. Istotą demokracji pośredniej jest podejmowanie decyzji w imieniu suwerena przez organ przedstawicielski pochodzący z wyborów. Dla rzeczywistego istnienia demokracji pośredniej nie wystarczy samo istnienie parlamentu. Konieczne jest spełnienie szeregu wymagań. Jednym z nich jest oparcie sposobu wyłaniania parlamentu na demokratycznej procedurze wyborczej. Konieczne jest też by wyboru odbywały się regularnie. Po drugie konieczne jest oparcie systemu politycznego na zasadach pluralizmu, czego podstawowym przejawem jest zagwarantowanie wolności tworzenia i działania partii politycznych. Po trzecie ważnym jest by parlamentowi jako organowi reprezentującemu naród przysługiwała odpowiednio silna pozycja i kompetencje. Charakter organów przedstawicielskich można też przypisać radom gmin, radom powiatowym, i sejmikom województw, jako też one pochodzą z wyborów. Formy demokracji bezpośredniej:

    referendum stanowiące- przeprowadzone na szczeblu ogólnokrajowym lokalnym jako bezpośrednie głosowanie przez obywateli w różnych sprawach

    plebiscyt- kwalifikowana szczególna forma referendum jej przedmiotem jest wyrażenie zaufania dla określonej osoby np. głowy państwa przynależności terytorium do danego państwa

    ogólne zebranie mieszkańców osiedla lub wiejskie

    inicjatywa ludowa- prawo pewnej liczby obywateli do żądania załatwienia określonej sprawy,, różna od referendum

    wybory do organów państwowych

    decyzje wyborców w sprawie odwołania reprezentantów, nie realizowana w Polsce istnieje wolny mandat obywatelski

63. MOZLIWOŚĆ INICJOWANIA I ZARZĄDZANIA REFERENDUM W POLSCE.

Klasyfikacja referendum:

1.        ze względu na zasięg terytorialny:

          referendum ogólnokrajowe

          referendum lokalne

2.        ze względu na przedmiot:

          konstytucyjne

          ustawodawcze

          w sprawach międzynarodowych

          administracyjne

3.        ze względu na konieczność przeprowadzenia referendum:

          obligatoryjne- dana decyzja musi być poddana pod głosowanie przez obywateli i przyjęta w wyniku głosowania

          fakultatywne- ma miejsce wtedy gdy dana decyzja może ale nie musi być poddana pod głosowanie wyborców

Referendum może zarządzić:

-     sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

-     prezydent za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów

Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, to wynik referendum jest wiążący. Ważność referendum stwierdza Sąd Najwyższy.

64. TRYB WYKONANIA LUDOWEJ INICJATYWY W SPRAWIE REFERENDUM

ustawa o referendum z dn. 29,06,1995r.Inicjatywa ludowa:

ze względu na przedmiot:

    dotyczy prawotwórstwa

    w innych sprawach rozstrzyganych przez organy państwowe lub samorządowe

ze względu na formę wniosku, który jest przedmiotem inicjatywy:

    sformułowana- gdy pomysłodawca opracowuje projekt ustawy zgłoszony do Sejmu

    nie sformułowana- gdy projekt ma być sformułowany a oni dopuszczają jedynie idee

Ustawa o referendum z dnia 29.06.1995r. precyzuje kto może inicjować w sejmie przeprowadzenie referendum, potrzeba 500 tys podpisów( nie mylić z inicjatywą obywatelską)art. 5.

65. WAŻNOŚĆ REFERENDUM I JEJ KONSEKWENCJE

referendum to forma demokracji bezpośredniej, polegająca na wypowiadaniu się wyborców, w formie głosowania, na tematy będące przedmiotem tego głosowania, a dotyczące spraw całego państwa lub jego określonej części. Istotą referendum jest nadanie mu formy głosowania, które przebiega w oparciu o podstawowe zasady prawa wyborczego.Należy rozróżnić pojęcie ważności referendum i wyniku referendum. Referendum jest ważne, jeżeli przy jego przeprowadzeniu nie doszło do takich naruszeń prawa, które mogły mieć wpływ na wynik głosowania. Wynik referendum jest wiążący, jeżeli w referendum wzięła udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Aby w referendum zapadło rozstrzygnięcie, konieczne jest aby większość biorących udział w głosowaniu odpowiedziała się za jednym z dwóch przedstawionych rozwiązań, tzn. aby liczba głosów oddanych na „tak” była większa od liczby głosów pozostałych. Jeżeli w referendum nastąpiło rozstrzygnięcie, to musi być ono zrealizowane.

66. KAMPANIA REFERENDALNA I FINANSOWANIE REFERENDUM.

Kampanią referendalną jest prezentowanie swojego stanowiska przez obywateli, partie polityczne, stowarzyszenia, fundacje oraz inne pomioty w sprawie poddanej pod referendum.

Kampania referendalna rozpoczyna się z dniem ogłoszenia odpowiednio uchwały Sejmu, postanowienia Prezydenta RP lub postanowienia Marszałka Sejmu o zarządzeniu referendum i ulega zakończeniu na 24 h przed dniem głosowania. Od zakończenia kampanii aż do zakończenia głosowania zabronione jest zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestów. Zabronione jest prowadzenie kampanii referendalnej na terenie zakładów pracy w sposób i w formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie. Zabronione jest prowadzenie kampanii referendalnej na terenie:
- urzędów administracji rządowej i administracji samorządu terytorialnego oraz sądów

- Jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej i oddziałów obrony cywilnej

od zakończenia kampanii do zakończenia głosowania zabronione jest podawanie do wiadomości publicznej wyników badań opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań głosujących w referendum i wyników referendum.

Wydatki ponoszone przez podmioty biorące udział w kampanii referendalnej pokrywane są z ich źródeł własnych zgodnie z przepisami określającymi ich działalność finansową. Do finansowania kampanii referendalnej nie mają zastosowania przepisy ustawy- Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i do Senatu RP. Podmiotami uprawnionymi do udziału w kampanii są:

-           partia polityczna, która w ostatnich przed referendum wyborach do Sejmu:

          samodzielnie tworząc komitet wyborczy, otrzymała w skali kraju, co najmniej 3% ważnie oddanych głosów na jej okręgowe listy kandydatów na posłów

          wchodziła w skład koalicji wyborczej, której okręgowe listy kandydatów na posłów otrzymały, w skali kraju, co najmniej 6 ważnie oddanych głosów

-           klub poselski, klub senatorski oraz kluby parlamentarne

-           stowarzyszenia lub inna organizacja społeczna

-           fundacja

podmioty uprawnione mają prawo prowadzenia kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych nadawców publicznych, zgodnie z przepisami ustawy, w formie audycji referendalnych

finansowanie referendum

wydatki związane z organizacją przygotowań i przeprowadzenie referendum pokrywane są z budżetu państwa części rezerwy celowej. Dysponentem środków finansowych jest Kierownik Krajowego Biura Wyborczego.

Z budżetu państwa pokrywane są wydatki związane z:

-           zadaniami Państwowej Komisji Wyborczej oraz Krajowego Biura Wyborczego przewidzianymi w ustawie

-           zadaniami komisarzy wyborczych i komisji obwodowych oraz zapewnieniem ich obsługi przez wyznaczone od tych celów organy i jednostki organizacyjne

-           zadaniami organów administracji rządowej oraz podległych im urzędów centralnych i jednostek organizacyjnych, a także innych organów państwowych

-           zadaniami zleconymi do wykonania przez jednostki samorządu terytorialnego

67. ZASADA BIKAMERALIZMU W RP ORAZ JEJ ZNACZENIE PRAWNE

bikameralizm reguła, że parlament w danym kraju jest dwuizbowy. Dwuizbowość parlamentu jest w Polsce tradycją. W 1989r. senat został wprowadzony do reform projektowania przy Okrągłym Stole na zasadzie kompromisu politycznego. Parlament dwuizbowy to nie to samo co Zgromadzenie Narodowe. Parlament jest organem przedstawicielskim pochodzi z wyboru. Parlament jest dwuizbowy, ale o zróżnicowanej ważności i liczbie członków nazywamy bikameralizmem niezrównoważonym.

68. ZASADA PODZIAŁU WŁADZY W POLSKIEJ KONSTYTUCJI

zasada podziału władzy jest to najstarsza zasada, która towarzyszyła rozwojowi myśli ustrojowych już w czasach Arystotelesa. Art. 10 Konstytucji z 1997r wskazuje podstawę przedmiotowego rozgraniczenia władz( ust.1), potem wskazuje podmioty- organy konstytucyjne, którym powierzone jest wykonywanie władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej( ust.2)

Zasada podziału władz nie ma charakteru absolutnego. Jej podstawową treścią jest odrzucenie możliwości skumulowania całej władzy w rękach jednego podmiotu. Zasada ta zakłada oparcie stosunków między poszczególnymi władzami na systemie wzajemnych hamulców, które gwarantować mają współdziałanie i równowagę tych władz. Ukształtowały się 2 modele stosunków między władzą ustawodawczą i wykonawczą, określane mianem systemu parlamentarnego i prezydenckiego.

Istotą systemu parlamentarnego jest dualizm egzekutywny, to znaczy wyodrębnienie głowy państwa oraz rządu z premierem na czele. Władza głowy państwa ma charakter ograniczony. Rzeczywiste kierowanie sprawami państwowymi należą do rządu, w którym w sposób szczególny wyeksponowana jest pozycja premiera. Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną wobec parlamentu i może zostać zmuszony do dymisji, jeśli znajdzie się w konflikcie z większością parlamentu.

System prezydencki przykładem są USA, jego podstawową cechą jest tzw. jednolitość egzekutywy: prezydent jest zarazem głową państwa, jak i szefem( głową) rządu, nie ma wyodrębnionego urzędu premiera. Prezydent ponosi odpowiedzialność tylko za naruszenie prawa- wówczas Kongres może go w procedurze tzw. impechmentu- usunąć ze stanowiska. Egzekutywa i legislatywa zostają w pewnym stopniu odseparowane.

 69. USTROJOWA POZYCJA RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH

RPO powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek marszałka Sejmu lub 35 posłów. Odwołany tylko w określonych przypadkach. Składa coroczne sprawozdania ze swej działalności( dla Sejmu i Senatu). Jest on organem samodzielnym i nie jest organem Sejmu. RPO ma zadanie ochronę praw i wolności obywateli. Posiada status organu niezależnego od innych organów państwowych. Organ niezawisły w swej działalności. Rzecznik po zapoznaniu się ze sprawą może: podjąć sprawę, poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania, przekazać sprawę wg właściwości, nie podejmować sprawy.

70. SPOSOBY POWOŁANIA Rz.Pr.Ob.

RPO jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 letnią kadencję, prawo zgłoszenia kandydatury przysługuje Marszałkowi Sejmu oraz grupom co najmniej 35 posłów. Do uchwalenia przez Sejm kandydatury konieczne jest uzyskanie bezwzględnej większości głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Uchwała Sejmu jest następnie przekazywana Senatowi, który w terminie miesiąca podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na powołanie RPO. Niepodjęcie uchwały w tym terminie rozumie się jako wyrażenie zgody.

RPO musi posiadać obywatelstwo polskie i wyróżniać się wiedzą prawniczą, przysługuje mu immunitet i nietykalność, wyjątkowo może być zatrzymany w razie ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa. RPO nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych, nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu. RPO może być odwołany przed upływem kadencji tylko w sytuacjach szczególnych, takich jak zrzeszenie się funkcji, trwała niezdolność do pełnienia obowiązków na skutek choroby, sprzeniewierzenie się złożonemu ślubowaniu. O jego odwołaniu decyduje Sejm. PRO nie ponosi odpowiedzialności przed TS. Jest on w swojej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem.

71. ZAKRES ZADAŃ Rz.Pr.Ob.

Podstawowym zadaniem RPO ( art. 208) jest stanie na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. Jego działalność ma być zorientowana na ochronę jednostki, dlatego art.80 Konstytucji gwarantuje każdemu dostęp do ochrony RPO i wystąpienia do niego z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej. Działalność RPO dotyczy zarówno obywateli jak i bezpaństwowców oraz cudzoziemców. Ochrona ta nie ogranicza się tylko do wolności i praw konstytucyjnych, ale wszystkich jeśli były określone w akcie normatywnym tzn. w jakimkolwiek akcie wydanym przez organ władzy publicznej i formułującym normy prawne. Zajmuje się badaniem działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji obowiązanych do przestrzegania i realizacji praw i wolności obywateli. Realizacja zadań RPO następuje w 2 podstawowych formach:

-           poprzez wystąpienie i interwencje w sprawach indywidualnych

-           poprzez wystąpienia, inicjatywy i wnioski dotyczące ogólnych problemów ochrony praw i wolności obywateli.

72. TRYB DZIAŁANIA RPO I FORMY.

Zadania RPO:

    rozpatruje indywidualne skargi obywateli i podejmuje stosowne czynności mające na celu likwidowanie zauważonych naruszeń w konkretnych przypadkach

    może występować z inicjatywami mającymi na celu usuwanie hierarchicznych niezgodności występujących między aktami prawnymi

    może kierować do odpowiednich organów wnioski mające na celu podjęcie inicjatywy ustawodawczej

    wywiera wpływ na kształtowanie kierunków wykładni prawa dotyczących praw i wolności obywateli

    ma obowiązek informowania Sejmu i Senatu o stanie przestrzegania wolności o praw obywateli.

RPO ma swobodę w podejmowaniu decyzji, jeżeli podejmie jakąś sprawę musi wszcząć kroki pozwalające stwierdzić, że w danym przypadku istotnie naruszone jest prawo. RPO może wystąpić do Sejmu z wnioskiem o zbadanie danej sprawy przez NIK. Po zbadaniu sprawy RPO występuje z wnioskiem do organu gdzie znalazł naruszenie. Wniosek może zawierać sugestie co do sposobu postępowania, lub może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub innych sankcji w stosunku do urzędników winnych błędów. W ciągu 30 dni badany podmiot informuje RPO o podjętych działaniach. Jeżeli jest brak informacji to wniosek kierowany jest do organy nadrzędnego.

73.INSTYTUCJA RZECZNIKA PRAW DZIECKA W POLSCE NA GRUNCIE DOŚWIADCZEŃ EUROPEJSKICH

Konstytucja przewidziała powołanie Rzecznika Praw Dziecka (art. 72 ust.4 Konstytucji) jako szczególnego rodzaju ombudsmana(to szczególny organ powiązany z parlamentem i czuwający nad prawidłowością postępowania administracji publicznej wobec obywateli), mającego status niezależnego organu konstytucyjnego. Nie oznacza to oczywiście zakazu podejmowania spraw dzieci przez Rzecznika Praw Obywatelskich.

74.SKARGA KONSTYTUCYJNA W POLSCE

Skarga konstytucyjna jest to szczególny środek prawny pozwalający jednostce na zwrócenie się do sądu konstytucyjnego o zweryfikowanie ostatecznych rozstrzygnięć władz publicznych, o ile rozstrzygnięcia te naruszają konstytucyjnie zagwarantowane prawa bądź wolności skarżącego.

Prawo do skargi przysługuje każdemu podmiotowi prawa i wolności konstytucyjnej, a więc osobie fizycznej i prawnej. Podstawą skargi jest zarzut naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego, mogą to być wszystkie prawa i wolności pod warunkiem, że są sformułowane w Konstytucji, a skarga musi w sposób konkretny wskazywać, które prawo lub wolności zostały naruszone. Przedmiotem skargi może być tylko konkretnie określona ustawa lub inny akt normatywny i to tylko taki, który był podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, na tle której wniesiono skargę. Wniesienie skargi dopuszczalne jest tylko w terminie 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.

76. SYSTEM ŹRÓDEŁ PRAWA STWORZONY PRZEZ KONSTYTUCJE RP

System źródeł prawa ma charakter dualistyczny. Jednym z najbardziej istotnych dokonań nowej Konstytucji było wprowadzenie rozróżnienia przepisów prawa powszechnie obowiązującego oraz przepisów o charakterze wewnętrznym.

Przepisy prawa powszechnie obowiązującego zostały ujęte w „zamknięty” system prawa. Zamknięcie systemu źródeł prawa nastąpiło w 2 aspektach:

W aspekcie przedmiotowym oznacza to, że Konstytucja wyczerpująco wymieniła formę aktów, w jakich mogą być zawierane normy o powszechnie obowiązującym charakterze. Podstawowe wyliczenie zostało zawarte w art. 87. art. ten zalicza do źródeł powszechnie obowiązującego prawa:

-           Konstytucję

-           Ustawy

-           Ratyfikowane umowy międzynarodowe

-           Rozporządzenia

-           Akty prawa miejscowego

Konstytucja i ustawy mają charakter aktów samoistnych.

W aspekcie podmiotowym zamknięcie systemu źródeł powszechnie obowiązującego prawa oznacza, że Konstytucja wymieniła w sposób wyczerpujący katalog organów upoważnionych- na szczeblu centralnym- do stanowienia powszechnie obowiązującego prawa.

77. ROLA USTAWY W SYSTEMIE ŹRÓDEŁ PRAWA RP.

Ustawa ma charakter aktów samoistnych. Zajmuje kolejne miejsce w systemie źródeł prawa po Konstytucji. Ustawa jako akt parlamentu zajmuje ona pozycję szczególną, bo zakres i ranga ustawy jest wyznacznikiem ogólnej, ustrojowej roli parlamentu, a tym samym wyznacznikiem roli, jaką przedstawicielstwo Narodu pełni w procesie stanowienia prawa. Ustawa jest to:

          akt parlamentu

          o charakterze normatywnym

          zajmujący najwyższe miejsce w systemie źródeł prawa krajowego

          o nieograniczonym zakresie przedmiotowym, przy czym niektóre materie mogą być regulowane tylko w drodze ustawy lub jej wyraźnego upoważnienia

          dochodzący do skutku w szczególnej procedurze, która w swych zasadniczych zrębach znajduje unormowanie konstytucyjne

Charakter ustawy jako aktu parlamentu oznacza, że żaden inny organ państwowy nie może stanowić „ustaw”.

Charakter ustawy jako aktu normatywnego oznacza, że wszystkie postanowienia ustawy muszą być sformułowane w sposób pozwalający im stać się budulcem dla norm prawnych.

Ustawa zajmuje najwyższe miejsce w systemie prawa krajowego, bo żaden inny akt normatywny nie łączy w sobie cechy szczególnej mocy prawnej i nieograniczonego zakresu przedmiotowego. Ustawa musi być jednak zgodna z Konstytucją, ale pamiętamy że konstytucja też jest ustawą, tyle że szczególnego rodzaju.

78. UMOWY MIĘDZYNARODOWE W SYSTEMIE ŹRÓDEŁ PRAWA RP, RODZAJE, PROCEDURY RATYFIKACYJNE.

Umowy międzynarodowe to:

1)        umowy międzynarodowe ratyfikowane na ratyfikowanie, których uprzednią zgodę wyraził parlament. Są źródłami powszechnie obowiązującego prawa i mają pierwszeństwo przed ustawą. Art. 89 Konstytucji precyzuje, że uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie wymagają sprawy: pokoju, sojuszu, układów politycznych lub wojskowych, wolności, praw lub obowiązków określonych w Konstytucji. Ratyfikacja jest ostatecznym potwierdzeniem woli państwa, dokonywanym przez głowę państwa, na związanie się tą umową.

2)        Umowy międzynarodowe ratyfikowane bez uprzedniej zgody Sejmu, konstytucja nie wyraża czy taka umowa ma pierwszeństwo przed ustawą, należy przyjąć, że nie ma ona mocy wyższej nić ustawa, a nawet mocy jej równej

3)        Umowy międzynarodowe ratyfikowane nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego, tzn. że postanowienia w nich zawarte mogą działać tylko w sferze prawa wewnętrznego, czyli wiązać tylko jednostki organizacyjne podporządkowane organowi, który zawarł umowę międzynarodową

79. MIEJSCE ROZPORZĄDZENIA W SYSTEMIE PRAWA RP- KOMPETENCJE DO WYDAWANIA, ZNACZENIE.

Rozporządzenia wydawane są na podstawie ustaw w celu ich wykonania, nie mogą zmieniać one treści ustaw. Zajmują one najniższy szczebel w systemie powszechnie obowiązującego prawa. Konstytucyjną podstawą do wydawania rozporządzeń jest art. 92, który określa charakter rozporządzenia i przesłanki jego wydania. Wskazuje on m.in., że rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji. Oznacza to, że zawsze konieczne jest wskazanie wyraźnego przepisu konstytucyjnego, który powierza danemu organowi prawo wydawania rozporządzeń. Przepisami tymi są:

-           art. 142 ust.1( rozporządzenia Prezydenta RP)

-           art. 146 ust.4 pkt 2( rozporządzenia Rady Ministrów)

-           art. 148 pkt 3( rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów)

-           art. 149 ust.2 i 3( rozporządzenia ministrów kierujących działami administracji rządowej i rozporządzenia przewodniczących komitetów)

-           art. 231 ust.2( rozporządzenia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji)

rozporządzenia są prawem powszechnie obowiązującym, mogą więc także dotykać sytuacji prawnej obywateli, osób prawnych czy samorządów, mogą rodzić obowiązek wykonywania i mogą stanowić podstawę prawną dla wydawania aktów i decyzji administracyjnych o indywidualnym charakterze. Zarazem rozporządzenia mają charakter podustawowych aktów wykonawczych. 

80. GENEZA TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO.

Jesienią 1981r. zostały podjęte prace ekspertów nad ustanowieniem Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, a 26 marca 1982r. nowela konstytucyjna przewidziała wprowadzenie tych dwóch instytucji. Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym została uchwalona dopiero 29 kwietnia 1985r. Polski Trybunał Konstytucyjny powstał jako wynik kompromisu, którego efektem było wprowadzenie szeregu rozmaitych ograniczeń kompetencji i właściwości tego organu. Najistotniejszym ograniczeniem było odebranie przymiotu ostateczności orzeczeniom Trybunału o niekonstytucyjności ustaw: orzeczenia takie podlegały rozpatrzeniu przez Sejm, który mógł je odrzucić większością 2/3 głosów. Mimo ograniczeń, Trybunałowi udało się od początku rozwinąć samodzielne i interesujące orzecznictwo, nawiązujące do dorobku rozstrzygnięć NSA powołanego jesienią 1980r. Orzecznictwo Trybunału rozwinęło takie klauzule konstytucyjne, jak zasada państwa prawnego i zasada równości. Orzecznictwo usunęło też niektóre ograniczenia jego właściwości i pozycji. Wraz z wejściem w życie Konstytucji zaczęła obowiązywać nowa ustawa z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym.

81. POZYCJA USTROJOWA TK

TK -instytucjonalizacja kontroli konstytucyjnej prawa. Są 2 rodzaje:

-     kontrola parlamentarna- sprawowana przez sam parlament i jego organy wewnętrzne

-     kontrola pozaparlamentarna- sprawowana przez organy zewnętrzne wobec parlamentu, działające na zasadzie niezależności od parlamentu lub też wprost przez sądy powszechne.

TK orzeka o zgodności z konstytucją ustaw i innych aktów normatywnych oraz rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Członkowie TK są niezawiśli, orzeczenia są wydawane po przeprowadzeniu rozprawy i w imieniu RP, sędziowie podlegają ustawom, nie działa w sferze stosowania prawa ale orzeka jaka norma obowiązuje a jaka nie. Funkcja orzecznicza dotyczy oceny:

a)        zgodności z konstytucją ustaw i umów międzynarodowych

b)        zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi

c)        skarga konstytucyjna

d)        spory kompetencyjne

Badania konstytucyjności prawa dotyczą:

-           treści aktu

-           kompetencji do jego wydania

-           dochodzenia ustawowego trybu dojścia aktu do skutku

orzeczenie TK mają moc powszechnie obowiązującą i ostateczną.

82. SPOSOBY KREACJI CZŁONKÓW POLSKIEGO TK

W skład TK wchodzi 15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9 letnią kadencję. Sędziowie wybierani są przez Sejm, kandydatów na to stanowisko przedstawić może Prezydium Sejmu lub grupa co najmniej 50 posłów. Wybór następuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby posłów. Prezesa i wiceprezesa powołuje Prezydent RP spośród kandydatów( po 2 na każde stanowisko) przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Trybunału.

83. STATUS PRAWNY CZŁONKÓW TK.

W skład TK wchodzi 15 sędziów, wybieranych przez Sejm na 9 letnią kadencję. Konstytucja wymaga by stanowiska sędziów obejmowały osoby wyróżniające się wiedzą prawniczą. Sędzią może zostać osoba, która posiada kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub sędziego NSA. Konstytucja stanowi, że ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny. Ustawa o TK stwarza zaś byłemu sędziemu prawo do powrotu na poprzednio zajmowane stanowisko, otrzymania stanowiska równorzędnego lub przejścia w stan spoczynku. W okresie kadencji sędziowie są nieusuwalni, chyba że sędzia zostanie skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub też sąd dyscyplinarny złożony z sędziów TK. Mandat sędziego wygasa też w razie śmierci, zrzeczenia się, orzeczenia komisji lekarskiej o trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków. Wygaśnięcie mandatu musi zostać stwierdzona uchwałą Zgromadzenia Ogólnego TK. Sędziom przysługuje immunitet. Sędziowie nie mogą łączyć swego urzędu z innymi stanowiskami w aparacie państwowym, obowiązuje ich też zasada apolityczności co m.in. oznacza zakaz przynależności do partii politycznych, związków zawodowych.

84. ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA TK.

Skład- 15 sędziów. Wybierani są indywidualnie przez sejm na 9 lat, spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą i posiadających kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego SN i NSA. Kandydatów przedstawia 50 posłów, Prezydium Sejmu. Głosowanie- bezwzględna większość głosów.

Organy TK:

-     Zgromadzenie Ogólne( tworzą go sędziowie)- omawia ono co najmniej raz w roku, działalność Trybunału i problemy wynikające z jego orzecznictwa, podejmuje najważniejsze rozstrzygnięcia dotyczące organizacji pracy Trybunału tj. uchwalanie regulaminu Trybunału, wybór kandydatów na prezesa i wiceprezesa, uchwalenie projektu dochodów i wydatków Trybunału

-     Prezes ( organ monokratyczny) reprezentuje Trybunał na zewnątrz i wykonuje czynności związane z bieżącym organizowaniem pracy Trybunału oraz kierowaniem aparatem wykonawczym

-     Wiceprezes -zastępuje prezesa w razie jego nieobecności i wykonuje obowiązki wynikające z podziału czynności

85. POSTĘPOWANIE PRZED TK

Trybunał rozpatruje sprawy o kontrolę norm w składach 5 osobowych gdy chodzi o kontrolę ustawy lub umowy międzynarodowej, lub 3 osobowych, gdy chodzi o kontrolę aktu podustawowego. Składy orzekające są wyznaczane przez Prezesa Trybunału Konstytucyjnego odpowiednio do kolejności wpływu spraw. Każda sprawa może być rozpatrzona w pełnym składzie, jeżeli wynika to ze szczególnej zawiłości sprawy. Uczestnikami postępowania są: wnioskodawca tj. podmiot, który złożył pytanie prawne, organ, który wydał zakwestionowany akt normatywny oraz Prokurator Generalny. Sprawy z wniosków lub pytań prawnych muszą być rozpoznawane na rozprawie. Jawności rozprawy może być wyłączona tylko ze względu na bezpieczeństwo państwa. Po zamknięciu rozprawy skład orzekający udaje się na naradę i wydaje orzeczenie. Orzeczenie musi zapaść większością głosów. Orzeczenie składa się z sentencji wskazującej rozważane przepisy i określającej, czy są one wzajemnie zgodne lub niezgodne i w jakim zakresie oraz z uzasadnieniem.

86. WŁAŚCIWOŚCI TK

właściwości Trybunału:

-           kontrola norm tzn. orzekanie o zgodności aktów normatywnych z aktami wyższego rzędu, czyli zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, zgodności przepisów prawa, wydanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją

-           rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa

-           orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych

-           orzekanie o skargach konstytucyjnych

-           rozstrzyganie o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP

87. ZAKRES KONTROLI KONSTYTUCYJNOŚCI PRAW WYKONYWANEJ PRZEZ TK

kontrola- badanie, ocena cudzej działalności z określonego punktu widzenia. Obejmuje więc: ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostki kontrolowanej, porównanie stanu faktycznego z obowiązującymi wzorcami działania, ustalenie przyczyn występujących niezgodności, wyciąganie wniosków mających na celu zapewnienie pełnej zgodności działania kontrolowanej jednostki z obowiązującymi założeniami i wzorcami. Kontrolę państwową łączy się z NIK.

88. ORZECZENIA TK- SPOSÓB PODJĘCIA, OBOWIĄZYWANIE I SKUTKI PRAWNE

orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie konstytucji orzeczenia TK o niezgodności z konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić to orzeczenie 2/3 głosów. Orzeczenia TK które nie zostały rozpatrzone przez Sejm w terminie 6 miesięcy od dnia przedłożenia sejmowi lub rozpatrzone zostały ale Sejm nie zmienił lub nie uchylił przepisów z konstytucją niezgodnych jest ostateczne i powoduje uchylenie ustawy lub tych przepisów z dniem ogłoszenia w Dz. U. Jeżeli TK uznał za niezgodną z konstytucją ustawę której Prezydent odmówił podpisania wtedy zamyka się postępowanie ustawodawcze. Jeżeli niezgodność dotyczy poszczególnych przepisów. Prezydent może podpisać ustawę z pominięciem tych przepisów albo zwraca do ponownego rozpatrzenia. Orzeczenia nie mają retroaktywnego charakteru chyba, że wchodzą w życie w dzień ogłoszenia ale TK może ustalić inny termin( ustaw do 18 miesięcy, inny akt do 12). W przypadku orzeczeń które wiążą się z finansami nieprzewidzianymi w budżecie to termin po opinii RM.

89. ZASADA POWSZECHNOŚCI W POLSKIM PRAWIE WYBORCZYM I JEJ GWARANCJE.

Zasada ta przyznaje prawa wyboru wszystkim dorosłym obywatelom. Trzeba mieć odpowiedni wiek i nie można być pozbawionym praw publicznych. Czynne prawo wyborcze posiada osoba, która ukończył 18 rok życia, bierne prawo wyborcze wymaga:

-           wybranym do Sejmu może być obywatel polski, któremu przysługuje prawo wybierania, jeżeli w dniu wyborów ma ukończone 21 lat i stałe zamieszkanie co najmniej 5 lat

-           wybranym do Senatu 30 lat

-           prezydent 35 lat

-           radny 18 lat

-           wójt, burmistrz 25 lat

wyjątki w prawie wyborczym zabraniające prawa wyboru:

          pozbawienie praw publicznych

          pozbawienie praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu

          ubezwłasnowolnienie całkowite lub częściowe z powodu choroby psychicznej lub nie dorozwoju umysłowego.

Gwarancje zasady powszechności:

          wybory w dniu wolnym od pracy

          rejestr wyborców i spis prowadzony z urzędu

          prawo reklamacji osoby pominiętej w spisie i prawo złożenia skargi odwołującej się od decyzji np.: wójta czy prezydenta

          zaświadczenie o prawie do głosowania jeżeli zostało zmienione miejsce pobytu ( 10dni przed wyborami)

          możliwość dopisania się w dniu wyborów

          głosowanie poza granicami kraju, tworzone są specjalne obwody do głosowania

90. ZASADA RÓWNOŚCI W POLSKIM PRAWIE WYBORCZYM I JEJ GWARANCE.

Dwa znaczenia równości prawa wyborczego:

-           równość formalna- każdy wyborca ma jeden głos

-           równość materialna- jednakowa siła każdego głosu, taki sam wpływ każdego z nich na wynik wyborów

w wyborach do Senaty nie ma równości zaś w wyborach do Sejmu jest równość wyborców. Jednolita norma przedstawicielska obliczona przez podzielenie liczby mieszkańców kraju przez liczbę posłów wybieranych w okręgach wyborczych. W okręgach wyborczych wybiera się od 3-17 posłów ( senatu nie dotyczy zasada równości)

91. ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI W POLSKIM PRAWIE WYBORCZYM.

Oznacza wybory jednostopniowe- wyborcy głosują wprost na kandydatów deputowanych. Oznaczenie nazwiska wskazuje na jego pierwszeństwo w wyborach. Może być głosowanie osobiste- bezpośrednie głosowanie przez obywatela( w lokalu), lub głosowanie bezpośrednio na kandydata w przyszłości głosowanie bezpośrednio na przedstawiciela.

92. ZASADA TAJNOŚCI W POLSKIM PRAWIE WYBORCZYM

Dotyczy aktu głosowania. Jest prawem a nie obowiązkiem. Istotę tajności stanowi zapewnienie głosującemu tajemnicy wyboru, bo głosowanie jest tak przeprowadzone, aby uniemożliwić ustalenie kto i jak głosował. Gwarancje: miejsce zapewniające tajność głosowania, wyborca wrzuca do urny kartkę do głosowania tak, aby strona zadrukowana nie była widoczna. 

93. SYSTEMY WYBORCZE W WYBORACH DO SENATU I SEJMU RP.

System wyborczy to całokształt prawnych i pozaprawnych reguł określających sposób przygotowania, przeprowadzania i ustalenia wyniku wyborów.

System większościowy dotyczy wyboru do Senatu- decyduje tutaj zwykła większość głosów.

System proporcjonalny dotyczy wyboru do Sejmu, gdzie warunkiem utworzenie wielomandatowych okręgów wyborczych a podział mandatów między poszczególne listy zależy odpowiednio od uzyskanych głosów. Do Sejmu RP wybiera się posłów wg zasady proporcjonalności:

a)        391 posłów z okręgowych list kandydatów na posłów w wielomandatowych okręgach wyborczych

b)        69 posłów z ogólnopolskich list

94. PROCEDURA ZGŁASZANIA KANDYDATÓW W WYBORACH DO SEJMU I SENATU

prawo zgłoszenia mają tylko partie wyborcze i wyborcy, którzy czynią to w ich imieniu

warunki zgłaszania kandydatów na posłów:

-           każda lista musi osiągać poparcie 5 tys. głosów

-           listy zgłasza się co najmniej 40 dni prze wyborami

-           lista kandydatów umieszcza się wg kolejności określonej przez komisje

-           na listach znajduje się imię, nazwisko, zawód i rodzaj partii. Okręgowa Komisja wyborcza losuje numery dla poszczególnych list w jednym okręgu. PKW losuje nr dla list, które zostały zarejestrowane w więcej niż jednym okręgu

warunki zgłaszania kandydatów do Senatu:

-           komitety wyborcze tworzą się odrębnie

-           zgłoszenie kandydata na senatora powinno zawierać co najmniej 3 tys. głosów poparci

-           komitety wyborcze może zgłosić tyle kandydatów ile jest mandatów w okręgu

-           wyborca dysponuje 2 lub 3,4 głosami.

95. ORGANIZACJA ADMINISTRACJI WYBORCZEJ W RP- ORGANY WYBORCZE

Do organów wyborczych zaliczymy:

          PKW- Państwowa Komisja Wyborcza

          OKW- Obwodowa Komisja Wyborcza

          Obwodowa Komisja Wyborcza

PKW- Państwowa Komisja Wyborcza

a)        pełni funkcję nadzorczą:

-           sprawuje nadzór nad przestrzeganiem prawa wyborczego

-           rozpatruje skargi na działalność okręgowych komisji wyborczych

-           nadzór nad rejestrem i spisem wyborców

b)        f. regulacyjna

-           ustalanie zbiorczych wyników głosowań na okręgowe listy kandydatów

-           ogłaszania wyników wyborów

-           wydawanie zaświadczeń o wyborze

-           ustalanie wyników wyborów na posłów z ogólnopolskich list kandydatów

c)        powołuje okręgowe komisje wyborcze oraz rozwiązuje okręgowe i obwodowe komisje wyborcze po ustawowych zadaniach

d)        w jej skład wchodzi 9 sędziów: 3 sędziów Trybunału Konstytucyjnego wskazanych przez Prezesa TK, 3 sędziów Sądu Najwyższego( też przez Prezesa SN), 3 sędziów NSA( prezes NSA wybiera). Prezydent ma charakter nominacyjny.

OKW- Okręgowa Komisja Wyborcza

-           nadzór nad przestrzeganiem prawa wyborczego przez obwodowe komisje wyborcze

-           rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych komisji wyborczych, rejestrowanie okręgowych list kandydatów na posłów w okręgu wyborczym (też senatorów)

-           ustalanie wyników głosowania wyborów

-           w skład wchodzi od 7-11 sędziów zgłoszonych przez Ministra Sprawiedliwość a wybieranych przez PKW, przewodniczącym jest sędzia, który pełni funkcję Wojewódzkiego Komisarza Wyborczego, wybierany na 5 lat.

Obwodowa Komisja Wyborcza

-           przeprowadzenie głosowania w obwodzie

-           nadzór nad przestrzeganiem prawa wyborczego- w miejscu i czasie głosowani

-           ustalanie wyników głosowania w obwodzie i ogłoszenie

-           skład: 6-10 osób powołanych przez zarządy gminy, a kandydatów zgłaszają pełnomocnicy komitetów wyborczych.

96. SPOSÓB ORGANIZACJI GŁOSOWANIA W RP.

Wybory do Sejmu i Senatu zawsze odbywają się łącznie. Zarządza je Prezydent nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji izb, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji izb. Głosuje się w godzinach od 6,00-20,00. głosujący musi mieć dokument tożsamości. Wyborca otrzymuje kartę do głosowania, i stawia znak X w lewej stronie. Znak X oznacza wybór listy i kandydata.

Wybory prezydenckie natomiast zarządza Marszałek Sejmu. Muszą się odbyć pomiędzy 100 a 75 dniem przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta. Okręg wyborczy to jednostka terytorialna w ramach której dokonywane jest obsadzanie określonej liczby mandatów. Jeśli chodzi o wybory do Sejmu, to okręgi wyborcze są wielomandatowe- zgodnie z zasadą proporcjonalności. W wyborach prezydenckich natomiast- skoro jest tylko jeden mandat do obsadzenia, to jeden okręg wyborczy obejmuje całe terytorium kraju.

 97. PROCEDURA USTALANIA WYNIKÓW WYBORÓW W RP.

Ustalanie wyników wyborów do Senatu

Dwóch( trzech) kandydatów, którzy otrzymali kolejno najwięcej ważnie oddanych głosów( system większości względnej). Jeżeli 2 lub więcej kandydatów otrzymało równą liczbę głosów i kandydatów tych jest więcej niż mandatów do uzyskania, to o pierwszeństwie decyduje większa liczba obwodów głosowania, w których jeden z kandydatów otrzymał więcej głosów. Jeżeli liczba byłaby równa, to przewodniczący okręgowej komisji losuje.

Ustalanie wyników wyborów do Sejmu

a)        PKW ustala, które listy okręgowe przekroczyły 5%( koalicje 8%) zawiadamia o tym okręgowe komisje wyborcze. Jeżeli żadna nie przekroczyła lub tylko 1 to 3%( koalicje 5%)

b)        Podział mandatów przez okręgowe komisje wyborcze( według d'Hondta):

-           podział liczby głosów otrzymanych prze poszczególne listy kolejno przez 1,2,3,4 itd. Uporządkować te ilorazy od największych. Uwzględnić tyle ile przypada mandatów.

-           Każdej liście przyznaje się tyle mandatów ile spośród ustalonego powyżej sposobu szeregu przypada jej liczb kolejno największych.

-           Jeżeli w okręgu wyborczym pozostają mandaty nie obsadzone to dostają listy ogólnopolskie. Listy ogólnopolskie otrzymują mandaty, gdy okręgowe listy ich komitetów wyborczych otrzymały co najmniej 1 % głosów.

98. PROBLEMATYKA WAŻNOŚCI WYBORÓW. WAŻNOŚĆ WYBORÓW A WAŻNOŚĆ GŁOSÓW.

Weryfikacja czynności wyborczych odbywa się przy pomocy:

-           postępowania reklamacyjnego

-           skargi

-           odwołania di Sądu lub PKW

-           protestu przeciw ważności wyborów

Moment głosowania: początek możliwości protestu. Wybory są ważne jeżeli w ciągu 7 dni od ogłoszenia nie zostanie wniesiony protest do Sądu Najwyższego. Frekwencja wyborcza jest bez znaczenia dla ważności wyborów. SN wydaje opinię co di zasadności protestu i ocenę czy przestępstwo przeciw wyborom czy naruszenie przepisów ordynacji mogło mieć wpływ, bądź miało na wynik. SN ( w składzie 3 sędziów) podejmuje rozstrzygnięcie w formie uchwały w terminie 90 dni od dnia wyborów. Przestępstwo przeciw wyborom to ich fałszowanie, przeszkadzanie np.: tajności, naruszenie przepisów ordynacji dotyczących głosowania, ustalanie jego wyników lub wyników wyborów. Prawo wniesienia protestu ma pełnomocnik komitetu wyborczego. Gdy uznano nieważność wyborów Prezydent zarządza wybory ponownie lub jedynie wskazane uchwałą czynności wyborcze. Od ważności wyborów należy odróżnić ważność głosu np.: mieli więcej X. Wyborca otrzymuje kartę do głosowania, i stawia znak X w lewej stronie. Znak X oznacza wybór listy i kandydata

99. SPOSOBY UZUPEŁNIANIA SKŁADU SEJMU I SENATU.

Gdy wygasa mandat posła Marszałek Sejmu postanawia o wstąpieniu na jego miejsce kolejnego kandydata z tej samej listy wg najwyższej liczby głosów( jest to decyzja czysto formalna). Jeżeli obsadzenie mandatu do końca byłoby niemożliwe z powodu braku kandydatów to mandat do końca nie obsadzony. W przypadku wygaśnięcia mandatu senatora muszą być przeprowadzone wybory uzupełniające, nie może wejść następny z listy, ponieważ zajmujący wolne stanowisko może być z innej partii niż ten, kto zwolnił miejsce. Wybory uzupełniające powinny się odbywać w ciągu 6 miesięcy, ale nie w ostatnim półroczu kadencji Sejmu.

100. KAMPANIA WYBORCZA W WYBORACH PARLAMENTARNYCH.

Jest to w potocznym języku akcja zmierzająca do określonego celu, zespół działań objętych jakimś wspólnym celem i jednym okresem, jej celem jest propagowanie przez dany komitet wyborczy jego programu, kandydatów oraz agitowanie za ich wyborem. Kampania wyborcza jest określona czasem- od dnia ogłoszenia zarządzenia Prezydenta o wyborach do 24 h przed dniem głosowania. Od 12 dnia przed wyborami aż do ich zakończenia zabrania się podawani do wiadomości publicznej wyników sondażu. Zakazy podczas kampanii: prowadzenie jej w zakładach pracy lub instytucji publicznej w sposób i formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie, zakaz na terenie jednostek wojskowych, zakaz wieszania plakatów haseł wyborczych na zewnątrz i wewnątrz budynków administracji rządowej i samorządowej oraz sądów. Ważnym elementem kampanii wyborczej są audycje radiowe i TV. Od 15 dnia przed wyborami do 24 h przed wyborami TVP i PR rozpowszechniają nieodpłatne audycje wyborcze a ich czas jest szczegółowo określony.

101. FINANSOWANIE WYBORÓW PARLAMENTARNYCH, A FINANSOWANIE PARTII POLITYCZNYCH.

Finansowanie wyborów.

Finansowanie wyborów jest uregulowane ordynacją wyborczą. Podstawowe źródło finansowania to budżet państwa, który opłaca: wydatki związane z zadaniami wyborczymi komisji i biur wyborczych, wydatki związane z zadaniami wyborczymi administracji rządowej i samorządowej, nieodpłatne audycje radiowe i TV. Wydatki ponoszone przez komitety wyborcze pokrywa się z ich własnych źródeł. Zakaz finansowania wydatków komitetów wyborczych z budżetu państwa, państwowe jednostki organizacyjne, budżet terytorialny, dotacje skarbu państwa, od osób zagranicznych w rozumieniu przepisów prawa dewizowego. Można przeprowadzać zbiórki publiczne. Podstawowa zasada finansowania to jawność( trzeba sporządzić sprawozdanie finansowe o źródłach pozyskanych funduszy)

Finansowanie partii politycznych

Wg ordynacji wyborczej, partii politycznej, której komitet wyborczy uczestniczył w wyborach, partii politycznej wchodzącej w skład koalicji wyborczej, a także komitetowi wyborczemu wyborców przysługuje prawo do dotacji z budżetu państwa, za każdy uzyskany mandat posła i senatora. Wydatki związane z dotacją podmiotową pokrywane są z budżetu państwa w części Budżet, finanse publiczne i instytucje finansowe. Dotacja podmiotowa przysługuje wyłącznie do wysokości wydatków uwidocznionej w sprawozdaniu wyborczym.

 105. NABYCIE I UTRATA MANDATU POSŁA I SENATORA

Warunkiem uzyskania mandatu jest ważność wyborów. Status posła lub senatora otrzymuje się z chwilą wyborów. PKW wydaje zaświadczenie wybranym w wyborze. Mandat wygasa:

-           z chwilą odmówienia przyjęcia ślubowania

-           w skutek utraty prawa wybieralności, może wynikać z orzeczenia kary pozbawienia praw publicznych lub decyzji sądu o ubezwłasnowolnieniu

-           w skutek orzeczenia kary wybierania przez Trybunał Stanu

-           zasada inkompilibitas

          w sensie przedmiotowym- że poseł ani senator nie mogą prowadzić działalności gospodarczej

          w sensie podmiotowym- wynika z zatrudnienia, że poseł nie może być np.: pracownikiem NIK-u, sędzią, urzędnikiem służby cywilnej

-           z chwilą złożenia niezgodnego z prawem orzeczenia lustracyjnego

-           w momencie śmierci

106. ISTOTA I CHARAKTER MANDATU PARLAMENTARNEGO W RP.

Status członków parlamentu jest wyznaczony na płaszczyźnie generalnej pozycją tego organu w aparacie państwowym i koncepcja stosunku przedstawicieli do wyborców, a na płaszczyźnie szczegółowej- przez konstytucję i realizujące ją ustawodawstwo zwykłe. Dla określenia tego statusu określa się ogólnego pojęcia: mandat parlamentarny. Pojęcie to ma charakter wieloznaczny i używa się go przynajmniej w 3 znaczeniach:

1)        jako wynikające z wyborów pełnomocnictwo udzielone członkowi parlamentu przez wyborców,

2)        jako całokształt praw i obowiązków parlamentarzysty

3)        jako określenie funkcji członka parlamentu

Mandat nabywa się w dniu ogłoszenia wyborów. Dla określenia charakteru mandatu możemy wyróżnić:

mandat imperatywny sytuuje posła na pozycji reprezentanta( przedstawiciele) tych( i tylko tych), którzy go wybrali, a więc swojego okręgu wyborczego. Poseł jest prawnie związany wolą swych wyborców oraz ponosi przed nimi odpowiedzialność, za swe działanie

mandat wolny opiera się na założeniu, że poseł reprezentuje cały zbiorowy podmiot suwerenności( korpus wyborczy, naród), nie jest natomiast przedstawicielem tylko tych, którzy go wybrali. Nie istnieje tym samym prawna zależność posła od swoich wyborców, niedopuszczalne są nakazy czy instrukcje wyborców nie ma też możliwości odwołania posła przez wyborców.

107. KONCEPCJA MANDATU PARLAMENTARNEGO.

Cechą mandatu jest:

- uniwersalność- poseł reprezentuje cały Naród

- niezależność- ani wyborca, ani ich organizacje nie maja prawnej możliwości narzucenia posłowi sposobu działania, zwłaszcza głosowania w izbie

- nieodwołalność- ani wyborcy, ani ich organizacje nie mogą doprowadzić do przedterminowego wygaśnięcia mandatu posła

108. MANDAT WOLNY A PARTIE POLITYCZNE

mandat wolny opiera się na założeniu, że poseł reprezentuje cały zbiorowy podmiot suwerenności( korpus wyborczy, naród), nie jest natomiast przedstawicielem tylko tych, którzy go wybrali. Nie istnieje tym samym prawna zależność posła od swoich wyborców, niedopuszczalne są nakazy czy instrukcje wyborców nie ma też możliwości odwołania posła przez wyborców.

We współczesnym państwie znaczenie podstawowe mandatu wolnego jest na płaszczyźnie politycznej. Mandat wolny jest związany z partią polityczną. Po pierwsze deputowany może pozostawać niezależny pod względem prawnym id swoich wyborców, ale chce przecież zostać ponownie przez nich wybrany. Po drugie, poseł jest zawsze powiązany z jakimś ugrupowaniem politycznym, które wysunęło jego kandydaturę w wyborach i w ramach którego poseł działa w parlamencie.

109. NIEPOŁĄCZALNOŚĆ MATERIALNA MANDATU PARLAMENTARZYSTY.

Oznacza ona zakaz podejmowania pewnych typów działalności w okresie sprawowania mandatu. Art. 107 Konstytucji wymienia tu zakaz prowadzenia działalności gospodarczej w ramach której osiągane są korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego. Zakaz ten opiera się na założeniu, że przyjęcie mandatu poleskiego oznacza dobrowolne poddanie się dodatkowym ograniczeniom i obowiązkom, które nie ciążą na innych obywatelach.

110. NIEPOŁĄCZALNOŚĆ FORMALNA MANDATU PARLAMENTARZYSTY.

Oznacza wykluczenie możliwości równoczesnego piastowania mandatu posła i sprawowania innego urzędu, zajmowania stanowiska i innego zatrudnienia. Mówi o tym art. 103 Konstytucji

111. IMMUNITET PARLAMENTARZYSTY RP.

Immunitet stanowi jedną z najstarszych instytucji parlamentarnych. Rozumiany jako wykluczenie bądź ograniczenie odpowiedzialności deputowanego za naruszenie prawa, pełni 2 funkcje:

-           ochrony niezależności członków parlamentu i zagwarantowania im swobody wykonywania mandatu

-           ochrony niezależności i autonomii parlamentu

nie można zrzec się immunitetu parlamentarnego( jeżeli parlamentarzysta został złapany na gorącym uczynku- został zatrzymany to Marszałek może go zwolnić)

Prawo konstytucyjne wyróżnia 2 postacie immunitetu:

Immunitet materialny- wyłączenie karalności określonych czynów, co oznacza wyłączenie piastuna immunitetu spod działania materialnego prawa karnego

Immunitet formalny- ograniczenie dopuszczalności ściągania za czyny, będące przestępstwem lub inny czynem karalnym, co oznacza wyłącznie piastuna immunitetu ze zwykłego toku procedury karnej; innymi słowy czyn popełniony przez posła czy senatora jest przestępstwem, ale ograniczeniu lub wyłączeniu ulega możliwości prowadzenia postępowania karnego

 

112.IMMUNITET FORMALNY PARLAMENTARZYSTY RP.

Immunitet formalny uzależnia pociągnięcie posła do odpowiedzialności za zgodą Sejmu. istotą immunitetu formalnego jest wyłączenie możliwości prowadzenia postępowania karnego przeciwko posłowi. Jeżeli natomiast postępowania karne zostało przeciwko danej osobie wszczęte przed dniem jej wyboru na posła, to może się ono toczyć dalej, chyba że Sejm zażąda( w formie uchwały), zawieszenie tego postępowania. Immunitet formalny nie dotyczy odpowiedzialności cywilnej, pracowniczej, zawodowej itp. Immunitet formalny ma charakter:

-           względny- tzn. może zostać uchylony

-           nietrwały- gdyż wygasa on wraz z wygaśnięciem mandatu

-           zupełny- odnosi się do wszelkich czynów, które mogłyby podlegać odpowiedzialności karnej, popełnionych przez posła, niezależnie od ich związku z wykonywaniem mandatu

113. PROCEDURA UCHYLANIA IMMUNITETU FORMALNEGO.

-           wniosek o pociągnięcie posła do odpowiedzialności i jego aresztowanie składa się do Prezydium Sejmu

-           Prezydium Sejmu przekazuje wniosek do rozpatrzenia Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich

-           Opracowuje sprawozdanie po przesłuchaniu posła

-           Nad sprawozdaniem głosuje sejm i podejmuje decyzję

-           Większość kwalifikowana 2/3 głosów przy forum ½ aby uchylić wniosek o uchylenie immunitetu

114.INSTYTUCJE NIETYKALNOŚCI PARLAMENTARZYSTY.

Nietykalność oznacza zakaz zatrzymania lub aresztowania posła( senatora) bez zgody Sejmu( Senatu).

Zakaz zatrzymania obejmuje wszelkie formy pozbawienia lub ograniczenia wolności osobistej posła lub senatora przez organy stosujące przymus. Wniosek o wyrażenie zgody na zatrzymanie lub aresztowanie posła lub senatora składa się za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości- Prokuratora Generalnego. Sejmu lub Senat wyraża zgodę na zatrzymanie lub aresztowanie posła lub senatora w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów ustawowej liczby posłów lub senatorów. Nieuzyskanie wymaganej większości głosów oznacza podjęcie uchwały o niewyrażeniu zgody na zatrzymanie lub aresztowanie posła czy senatora.

115. ZASADY I TRYB ODPOWIEDZIALNOŚCI REGULAMINOWEJ POSŁA I SENATORA.

Wg regulaminu Sejmu- poseł

Za naruszenie lub niedopełnienie obowiązków przez posła Prezydium Sejmu, w drodze uchwały podjętej po rozpatrzeniu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich, może:

-           zwrócić posłowi uwagę

-           udzielić posłowi upomnienia

-           udzielić posłowi nagany

od uchwały Prezydium Sejmu przysługuje posłowi, w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia, odwołanie do Sejmu. Sejm po rozpatrzeniu odwołania, może w drodze uchwały, uchylić uchwałę Prezydium Sejmu lub utrzymać ją w mocy. Za niewykonanie obowiązków poselskich Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich może w drodze uchwały:

-           zwrócić posłowi uwagę

-           udzielić posłowi upomnienia

-           udzielić posłowi nagany

od uchwały Komisji przysługuje posłowi w terminie 14 dni od dnia doręczenia, odwołanie do Prezydium Sejmu. Prezydium Sejmu może w drodze uchwały:

-           uchylić uchwałę Komisji

-           utrzymać uchwałę Komisji w mocy

w przypadku uniemożliwienia przez posła pracy Sejmu lub jego organów, Prezydium Sejmu może podjąć uchwałę o obniżeniu uposażenia lub diety parlamentarnej posła, w wysokości nieprzekraczającej ½ uposażenia poselskiego lub pełnej diety parlamentarnej miesięcznie na okres nie dłuższy niż 3 m-ce.

Wg regulaminu Senatu- senator

Sprawy senatorów, którym zarzuca się naruszenie lub niedopełnienie obowiązków, rozpatruje Prezydium Senatu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich. Prezydium Senatu po rozpatrzeniu sprawy, może w drodze uchwały:

-           zwrócić senatorowi uwagę i zobowiązać go do właściwego postępowania,

-           udzielić senatorowi upomnienie,

-           udzielić senatorowi nagany

od uchwały Prezydium Senatu senatorowi przysługuje odwołanie do Senatu w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia. Senat rozpatruje odwołanie, wysłuchując przedstawiciela Prezydium Senatu i zainteresowanego senatora, na jego wniosek, nad odwołaniem nie przeprowadza się dyskusji. Senat po rozpatrzeniu odwołania może w drodze uchwały uchylić uchwałę Prezydium Senatu lub utrzymać ją w mocy. Sprawy senatorów, którzy nie wykonują obowiązków senatorskich, jak również senatorów, którzy zachowują się w sposób nieodpowiedzialny godności senatora, podlegają na wniosek Prezydium Senatu rozpatrzeniu przez Komisję Regulaminową, Etyki i Spraw Senackich. Komisja Regulaminowa, Etyki i Spraw Senatorskich w wyniku rozpatrzenia sprawy o których mowa wyżej może w drodze uchwały:

-           zwrócić senatorowi uwagę,

-           udzielić senatorowi upomnienie,

-           udzielić senatorowi nagany

od uchwały komisji senatorowi przysługuje odwołanie do Prezydium Senatu w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia. Odwołanie wnosi się na ręce Marszałka Senatu, który przedstawia je na posiedzeniu Prezydium Senatu. Decyzja Prezydium Senatu jest ostateczna.

 116. UPRAWNIENIA I OBOWIĄZKI PARLAMENTARZYSTÓW W IZBIE.

Obowiązki posła

-           obowiązuje go obecność i czynny udział w posiedzeniach Sejmu oraz organów Sejmu, do których został wybrany

-           udział w głosowaniu podczas posiedzeń Sejmu w komisjach sejmowych

-           stosowanie się do wynikających z regulaminu Sejmu poleceń Marszałka Sejmu

-           w razie niemożności wzięcia udziału w posiedzeniu Sejmu lub komisji, poseł w miarę możliwości zawiadamia przed terminem posiedzenia odpowiednio Marszałka Sejmu lub przewodniczącego komisji, a następnie jest zobowiązany w ciągu 7 dni usprawiedliwić w formie pisemnej swoją nieobecność odpowiednio przed Marszałkiem Sejmu lub przewodniczącym komisji

-           poseł jest zobowiązany do złożenia pisemnego zobowiązania zachowania tajemnicy w zakresie wiadomości stanowiących tajemnice państwową i służbową, z którymi zapoznaje się w trakcie wykonywania mandatu

-           obowiązek informowania wyborców o swej pracy w Izbie oraz o działalności izby, do której poseł został wybrany

uprawnienia posła

-           poseł może z ważnych przyczyn zwrócić się do Marszałka Sejmu o udzielenie urlopu od wykonywania obowiązków poselskich

-           poseł ma prawo do wiadomości stanowiących tajemnicę państwową i służbową

-           posłowie mogą tworzyć w Sejmie kluby poselskie( co najmniej 15 posłów) lub koła poselskie( co najmniej 3 posłów) oparte na zasadzie politycznej

-           posłowie mogą tworzyć w Sejmie zespoły zorganizowane na innych zasadach politycznych np.: Parlamentarna Frakcja Kobiet

-           ma prawo do wybierania i bycia wybieranym do organów wewnątrz Sejmu

-           uczestniczyć w podejmowaniu inicjatywy ustawodawczej

-           uczestniczyć w dyskusjach na posiedzeniach Sejmu i komisji sejmowych

-           może wnosić interpelacje i zapytania

obowiązki senatora

-           obowiązuje go obecność oraz czynny udział w posiedzeniu Senatu lub Zgromadzenia Narodowego, a także ich organów, do których zostali wybrani

-           obowiązek informowania wyborców o swej pracy w Izbie oraz o działalności izby, do której senator został wybrany

uprawnienia senatora

-           wyrażać swoje stanowisko oraz zgłaszać wnioski w sprawach rozpatrywanych na posiedzeniach Senatu i jego organów

-           wybierać i być wybieranym do organów Senatu

-           zwracać się do Prezydium Senatu o rozpatrzenie określonej sprawy przez Senat lub komisję senacką

-           zwracać się do komisji senackiej o rozpatrzenie określonej sprawy

-           uczestniczyć w podejmowaniu inicjatywy ustawodawczej i uchwałodawczej Senatu

-           uczestniczyć w dyskusji nad sprawami rozpatrywanymi przez Senat lub komisje senackie

117. UPRAWNIENIA I OBOWIĄZKI PARLAMENTARZYSTÓW POZA IZBĄ.

-           prawo do diety parlamentarnej: przysługuje każdemu posłowi i senatorowi traktowana jest jako szczególnego rodzaju wyrównanie kosztów ponoszonych przy wykonywaniu mandatu

-           prawo do bezpłatnych przejazdów środkami transportu publicznego na terenie kraju

-           prawo do bezpłatnego otrzymywania dzienników urzędowych

-           prawo do korzystania z funduszu świadczeń socjalnych i szereg szczegółowych uprawnień z tego wynikających

-           obowiązek składania oświadczeń o stanie majątkowym

119. FORMY ZRZESZANIA SIĘ PARLAMENTARZYSTÓW.

Formami zrzeszenia politycznej organizacji posłów i senatorów są kluby, koła lub zespoły poselskie bądź senatorskie, dopuszczalne jest też tworzenie zespołów, klubów lub kół wspólnych. Kluby i koła muszą być zorganizowane na zasadzie politycznej. Oznacza to że klub bądź koło muszą grupować członków prezentujących określoną orientacje polityczną. Poseł lub senator może należeć tylko do jednego klubu czy koła. Dla zorganizowania klubu wymagana jest liczba co najmniej 15 posłów bądź 7 senatorów. Koło mogą tworzyć co najmniej 3 posłów lub senatorów. Klubom jest przyznane uprzywilejowane stanowisko w izbie: są one z mocy prawa reprezentowane w Konwencie Seniorów, a z mocy zwyczaju parlamentarnego - w składzie Prezydium Izby. Rola klubów i kół jest stworzenie politycznych przesłanek funkcjonowania izby i podejmowania przez nią aktów i rozstrzygnięć. Ogólna struktura klubów i kół wyznacza przede wszystkim podział na obóz rządzący i opozycję. W ramach klubów, kół, formułowane są polityczne stanowiska poszczególnych partii i ugrupowań wobec kwestii, które są rozpatrywane przez parlament.

Gwarantem jednolitości klubu jest tzw. dyscyplina klubowa, której istota, polega na założeniu, że stanowisko wypracowane w ramach klubu będzie reprezentowane przez jego członków w debatach i głosowaniach.

 120. INSTYTUCJE INTERPELACJI, ZAPYTAŃ I PYTAŃ W SPRAWACH BIEŻĄCYCH.

Funkcja kontrolna Sejmu jest realizowana w 3 aspektach, m.in. poprzez uprawnienie kontrolne przysługujące różnym posłom. Posłowie wykonują tę funkcje poprzez kierowanie do prezesa Rady Ministrów i członków interpelacje, zapytania i pytania w sprawach bieżących..

Komisje kierują do Prezesa Rady Ministrów i członków interpelacje, zapytania i pytania w sprawach bieżących. Interpelacje i zapytania składa się na piśmie do członków rady ministrów. Odpowiedź na nie jest również na pisemna. Adresaci ich zobligowani są do udzielenia odpowiedzi w ciągu 21 dni. Pytania w sprawach bieżących składa się ustnie. Odpowiedź na pytania jest też ustna i udzielana jest na posiedzeniu Sejmu. Posłowie musza na 12 h przed posiedzeniem poinformować prezydium Sejmu kogo będą pytali i o co. Interpelacje i pytania rozpatrywane są na posiedzeniu Sejmu, zapytania poselskie załatwiane są wyłącznie w formie pisemnej. W sprawie interpelacji i odpowiedzi na nie przeprowadza się debatę sejmową- inni posłowie mogą włączyć się do dyskusji. W odpowiedzi w sprawach bieżących debaty się nie przewiduje. Interpelacje różnią się od zapytań tym, że są składane w sprawach o bardziej zasadniczym znaczeniu.

121. PROCEDURA ZWOŁANIA PIERWSZEGO POSIEDZENIA IZB PARLAMENTU.

Punktem wyjścia nowej kadencji Sejmu i Senatu jest pierwsze posiedzenie Sejmu. Zwołuje je prezydent na dzień przypadający w okresie 30 dni od dnia wyborów, a jeżeli wybory były rezultatem skrócenia kadencji Sejmu- w okresie 15 dni od dnia wyborów. Zwołanie pierwszego posiedzenia jest konstytucyjnym obowiązkiem prezydenta. Okres 30 dni( lub 15) jest przeznaczony nie tylko na ostateczne ustalenie wyników wyborów, ale przede wszystkim na polityczne uformowanie się układu sił w nowym parlamencie. W tym czasie powinna się w Sejmie zawiązać koalicja większości, by Sejm był politycznie gotowy do wyłonienia swych organów wewnętrznych oraz do udzielenia poparcia nowemu gabinetowi. Treścią pierwszego posiedzenia jest ukonstytuowanie się nowo wybranego Sejmu lub Senatu. Tzn. uzyskanie przez izbę zdolności do samodzielnego działania, a w szczególności do odbywania dalszych posiedzeń.

122.PRZEBIEG PIERWSZEGO POSIEDZENIA SEJMU I SENATU RP.

Pierwszemu posiedzeniu Sejmu przewodniczy Marszałek Senior powołany przez Prezydenta spośród najstarszych wiekiem posłów. Rozpoczyna się ono przez złożenie ślubowania przez posłów. Następnie przeprowadzany jest wybór Marszałka Sejmu bezwzględną większością głosów, a następnie pod przewodnictwem Marszałka wybór wicemarszałków i 20 sekretarzy Sejmu. Składana jest także dymisja urzędującej Rady Ministrów, co oznacza, że nie później niż w ciągu miesiąca nowy premier przedstawi Sejmowi wniosek o udzielenie wotum zaufania nowemu gabinetowi.

Pierwsze posiedzenie Senatu zwołuje Prezydent w terminie określonym w Konstytucji. Pierwsze posiedzenie Senatu otwiera Prezydent i powołuje na przewodniczącego najstarszego wiekiem senatora( Marszałek Senior). Marszałek Senior składa ślubowanie oraz powołuje spośród najmłodszych wiekiem senatorów, 3 sekretarzy pierwszego posiedzenia. Marszałek Senior przy pomocy sekretarzy pierwszego posiedzenia odbiera ślubowanie senatorskie i przeprowadza wybór Marszałka Senatu. Senatorowie składają ślubowanie. Marszałek Senatu przeprowadza przy pomocy sekretarzy pierwszego posiedzenia wybór wicemarszałków Senatu oraz sekretarzy Senatu.

123. POZYCJA USTROJOWA, TRYB WYBORU I KOMPETENCJE MARSZAŁKA SEJMU I SENATU.

Marszałek Sejmu

Jest wybierany przez Sejm z grona posłów, a wybór ten dokonywany jest na pierwszym posiedzeniu Sejmu. Kandydatury może zgłaszać grupa co najmniej 15 posłów, a wyboru dokonuje się bezwzględną większością głosów. Marszałek powinien zajmować stanowisko neutralnego arbitra i organizatora prac parlamentarnych. Marszałek Sejmu jest jednoosobowym organem kierowniczym izby. Przysługuje mu wiele kompetencji m.in.:

1)        reprezentowanie Sejmu

2)        zwoływanie posiedzeń Sejmu, z czym wiąże się wstępne ustalanie porządku dziennego posiedzenia oraz przewodniczenie obradom Sejmu podczas posiedzenia

3)        kierowanie pracami Prezydium Sejmu, przewodniczenie posiedzeniom Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów

4)        czuwanie nad tokiem i terminowością prac Sejmu, nadawanie biegu inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym

5)        udzielenie posłom niezbędnej pomocy w ich pracy

6)        administrowanie Sejmem tj. sprawowanie pieczy nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Sejmu, powoływanie i odwoływanie Szefa Kancelarii Sejmu

Marszałek jest przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego, sprawuje zastępstwo Prezydenta RP, gdy ten nie jest w stanie sprawować urzędu lub w razie opróżnienia urzędu prezydenta, zarządza wybory prezydenckie

Marszałek Senatu

Senat wybiera Marszałka spośród kandydatów zgłoszonych prze co najmniej 10 senatorów, w głosowaniu tajnym, podejmując uchwałę bezwzględną większością głosów. Odwołanie Marszałka odbywa się na wniosek co najmniej 34 senatorów, w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów ustawowej liczby senatorów. Marszałek Senatu :

1)        stoi na straży praw i godności Senatu,

2)        reprezentuje Senat,

3)        prowadzi sprawy z zakresu stosunków z Sejmem

4)        ustala plan pracy Senatu, po zaciągnięciu opinii Konwentu Seniorów

5)        zwołuje posiedzenia Senatu

6)        przewodniczy obradom Senatu i czuwa nad ich przebiegiem

7)        sprawuje nadzór nad terminowością prac Senatu i jego organów

8)        powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Senatu

9)        i inne

marszałek Senatu podpisuje w imieniu Senatu pisma do adresatów zewnętrznych. Marszałek Senatu może upoważnić senatora lub grupę senatorów do wykonywania określonych czynności. 

124. POZYCJA USTROJOWA, TRYB WYBORU I KOMPETENCJE WICEMARSZAŁKÓW IZB PARLAMENTARNYCH W RP.

Wicemarszałkowie Sejmu są członkami Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów, oraz zastępcami Marszałka w zakresie jego wewnątrzsejmowych zadaniach.

Wicemarszałkowie Senatu przewodniczą w zastępstwie Marszałka obradom Senatu, sprawują w zastępstwie Marszałka powierzone przez niego funkcje. Podczas zastępowania Marszałka na wicemarszałkach ciążą obowiązki oraz przysługują im prawa Marszałka wynikające z regulaminu Senatu.

125. POZYCJA USTROJOWA, SKŁAD I KOMPETENCJE PREZYDIUM SEJMU.

Prezydium Sejmu tworzą Marszałek i wicemarszałkowie, a tym samym jest organem kolegialnym, reprezentującym najważniejsze ugrupowania polityczne sejmu. Prezydium Sejmu:

1)        ustala plan prac Sejmu, po zaciągnięciu opinii Konwentu Seniorów

2)        ustala tzw. tygodniowe posiedzenia z wyprzedzeniem co najmniej 3- miesięcznym

3)        dokonuje wykładni Regulaminu Sejmu, po zaciągnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich

4)        organizuje współpracę pomiędzy komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania

5)        podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Sejmu

porządek dzienny i termin posiedzenia Prezydium Sejmu ustala Marszałek Sejmu. W posiedzeniu Prezydium bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu. Z posiedzenia Prezydium Sejmu sporządza się protokół, który podpisuje Marszałek Sejmu. Prezydium Sejmu podejmuje uchwały większością głosów. W wypadku równej liczby głosów decyduje głos Marszałka Sejmu.

126. POZYCJA USTROJOWA, SKŁAD ORAZ KOMPETENCJE KONWENTU SENIORÓW

Konwent Seniorów jest organem zapewniającym współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu. W skład Konwentu Seniorów wchodzą: Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień liczących co najmniej 15 posłów, przedstawiciele kół parlamentarnych, które w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu reprezentowały osobną listę wyborców. W posiedzeniach Konwentu bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu. Konwent Seniorów opiniuje w szczególności:

1)        projekty planów prac Sejmu

2)        projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy

3)        wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu

4)        wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów

5)        zadania i przebieg prac Kancelarii Sejmu

6)        inne sprawy przekazane przez Marszałka lub Prezydium Sejmu

Konwent Seniorów zwołuje Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy, z inicjatywy Prezydium Sejmu, na wniosek klubu reprezentowanego w Konwencie Seniorów lub grupy co najmniej 15 posłów. Z posiedzeń Konwentu sporządza się zapis ustaleń.

127. KOMISJE JAKO ORGANY IZBY I ICH KWALIFIKACJE.

Komisje sejmowe są wyspecjalizowanymi organami wewnętrznymi sejmu, zajmującymi się rozpatrywaniem, opiniowaniem i przygotowywaniem spraw stanowiących przedmiot obrad Sejmu, a w szczególności wyrażaniem opinii o sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, jego Marszałka lub jego Prezydium. Komisje są organami pomocniczymi Sejmu w tym znaczeniu, że przygotowują one tylko akty i rozstrzygnięcia, które są następnie podejmowane przez Sejm, a same nie dysponują możliwością ich podejmowania. Art. 110 ust.3 Konstytucji rozróżnia komisje stałe i komisje nadzwyczajne. Komisje stałe to komisje, których utworzenie przewiduje regulamin Sejmu. Obecnie jest 28 komisji stałych, posługujących się 2 kryteriami dla określenia zakresu ich działania. Pierwsze kryterium ma charakter resortowy( problemowy). Komisje resortowe to zakres działań odpowiedniej komisji jest podporządkowane odpowiedniemu ministrowi. Drugie kryterium mam charakter funkcjonalny- zakres działania komisji wiąże się z realizowanymi przez Sejm jego poszczególnymi funkcjami czy kompetencjami. Komisje nadzwyczajne to komisje, które tworzone są przez Sejm doraźnie dla zajęcia się określona sprawą lub sprawami. Sejm określa cel, zasady i tryb działania komisji nadzwyczajnych; zasadą jest że komisja nadzwyczajna zostaje rozwiązana po wykonaniu swojej misji. Komisje sejmowe mogą składać się wyłącznie z posłów. Skład osobowy poszczególnych komisji jest wybierany przez Sejm, na wniosek Prezydium Sejmu, po zaciągnięciu opinii Konwentu Seniorów. Pracami komisji kieruje jej prezydium, wybierane przez sama komisję. Komisje sejmowe obradują na posiedzeniach.

128. SKŁAD, KOMPETENCJE I TRYB DZIAŁANIA KOMISJI ETYKI POSELSKIEJ.

W skład Komisji etyki Poselskiej wchodzą posłowie reprezentujący wszystkie kluby poselskie po jednym członku z każdego klubu. Kandydatów na członków Komisji zgłasza przewodniczący klubu. Na kandydata na członka Komisji proponuje się osobę o nieposzlakowanej opinii i wysokim autorytecie moralnym. Komisja orzeka w sprawach posłów, którzy zachowują się w sposób nie odpowiadający godności posła; sprawami posłów, którzy nie wykonują swoich obowiązków. Komisja orzeka na podstawie zasad etyki poselskiej uchwalonych przez Sejm. Uchwala ona sprawozdania sejmowe. Zasady etyki poselskiej podlegają zatwierdzeniu przez Sejm. Pracami komisji kieruje przewodniczący, a w czasie jego nieobecności zastępca przewodniczącego. Funkcje przewodniczącego i jego zastępcy pełnią kolejno, po 3 miesiące, członkowie Komisji. Komisja po rozpatrzeniu sprawy i stwierdzeniu naruszenia przez posła” zasad etyki poselskiej” może w drodze uchwały:

1)        zwrócić posłowi uwagę

2)        udzielić posłowi upomnienia

3)        udzielić posłowi naganę

uchwałę Komisja podejmuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy jej członków.

129. SKŁAD, KOMPETENCJE I TRYB DZIAŁANIA KOMISJI DS. SŁUŻB SPECJALNYCH W skład Komisji do spraw Służb Specjalnych wchodzi nie więcej niż 9 posłów. Sejm na wniosek Prezydium Sejmu, w drodze uchwały, ustala liczbę członków komisji ds. Służb Specjalnych. Zgłoszenie kandydatów na członków Komisji dokonują przewodniczący klubów poselskich lub grupy co najmniej 35 posłów. Zgłoszenie składa się Marszałkowi Sejmu. Pierwsze posiedzenie Komisji zwołuje i prowadzi Marszałek Sejmu. Na posiedzeniu tym Komisja wybiera ze swego grona prezydium komisji w składzie: przewodniczący i 2 zastępców. Uchwały Komisji zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby członków komisji. Komisja ustala szczegółowo tryb swojej pracy i podejmowania rozstrzygnięć. Posiedzenia Komisji są zamknięte. Komisja uczestniczy w sprawach dotyczących służb specjalnych, w postępowaniu z projektami ustaw bieżących i innymi planami finansowymi państwa oraz w rozpatrywaniu sprawozdań z ich wykonania, przedstawiając opinię właściwym komisjom. Służbami specjalnymi w rozumieniu regulaminu są: Urząd Ochrony Państwa oraz Wojskowe Służby Informacyjne.

130. SKŁAD, KOMPETENCJE I TRYB DZIAŁANIA KOMISJI ODPOWIEDZIALNOŚCI KONSTYTUCYJNEJ.

Do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej Marszałek Sejmu kieruje wstępne wnioski w sprawach pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących określone ustawą najwyższe stanowiska państwowe. W postępowaniu przed tą Komisja stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania karnego. Osoba objęta wnioskiem oraz jej obrońca mogą brać udział w posiedzeniach Komisji, na których przeprowadza się postępowanie dowodowe. Wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej powinien zawierać wszystkie dane wymagane przez przepisy Kodeksu postępowania karnego w stosunku do aktu oskarżenia. Uchwały o pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej lub o umorzeniu postępowania w sprawie Sejm podejmuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.

131. POZYCJA USTROJOWA, KOMPETENCJE I FUNKCJONOWANIE SEJMOWEJ KOMISJI ŚLEDCZEJ.

Komisję powołuje się do zbadania określonej sprawy. Komisję powołuje Sejm w drodze uchwały bezwzględną większością głosów. W skład komisji może wchodzić do 11 członków. Skład komisji powinien odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów i kół poselskich mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności. Poseł nie może wchodzić w skład komisji jeżeli:

-     sprawa dotyczy go bezpośrednio

-     brał albo bierze udział, występując w jakiejkolwiek roli procesowej, w sprawie przed organem władzy publicznej

przedmiotem działania komisji nie może być ocena zgodności z prawem orzeczeń sądowych. Komisja, za zgodą Marszałka Sejmu, może zawiesić swoją działalność do czasu zakończenia określonego etapu lub całości postępowania toczącego się przed innym organem władzy publicznej. Pracami komisji kieruje jej prezydium. Na zewnątrz komisję reprezentuje oraz działa w jej imieniu przewodniczący komisji lub, z jego upoważnienia, zastępca przewodniczącego. Każda osoba wezwana przez komisję ma obowiązek stawić się przed nią i złożyć zeznanie. Komisja może zwrócić się do Prokuratora Generalnego o przeprowadzenie określonych czynności. Komisja ze swojej działalności sporządza sprawozdanie, które przekazuje Marszałkowi Sejmu. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie i doręczenie posłom sprawozdania.

132. TRYB POWOŁANIA CZŁONKÓW KOMISJI SEJMOWYCH I SENACKICH ICH ORGANÓW.

Komisje senackie wewnętrzne pomocnicze organy Senatu, rozważają i opracowują sprawy z własnej inicjatywy oraz przekazane im przez Senat, Marszałka, Prezydium, są powoływane i rozwiązywane przez Senat, mają charakter stały( ciągłe rozpatrywanie spraw określonego rodzaju) i nadzwyczajny( realizacja ściśle określonych zadań). Senat wybiera i odwołuje przewodniczących komisji i ich członków. Posiedzenia przewodniczących komisji senackich zwołuje Marszałek z własnej inicjatywy, na wniosek Prezydium, przewodniczących 4 komisji. Jest 14 komisji stałych.Sekretarze nie są organami izb, prowadzą oni listy mówców i protokołów posiedzeń senatu, dokonują obliczeń wyników głosowania i inne czynności od Marszałka.

Komisje sejmowe mogą składać się wyłącznie z posłów. Skład osobowy poszczególnych komisji jest wybierany przez Sejm, na wniosek Prezydium Sejmu, po zaciągnięciu opinii Konwentu Seniorów. Pracami komisji kieruje jej prezydium, wybierany przez samą komisję. Kandydatów na członków komisji mogą zgłaszać przewodniczący klubów poselskich lub grupy 35 posłów.

133. PROCEDURA DZIAŁANIA KOMISJI SEJMOWYCH I SENACKICH.

Komisja sejmowa. Jej zadaniem jest:

-     rozpatrywanie i przygotowywanie spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu.

-     Wyrażanie opinii w sprawach przekazanych im przez plenum Sejmu, Marszałka lub Prezydium Sejmu

-     Pomaganie Sejmowi w jego działalności kontrolnej w zakresie określonym przez Konstytucję i ustawy

Sejm powołuje na okres swojej kadencji 28 komisji stałych i może powoływać komisje nadzwyczajne i tzw. komisje śledcze do zbadania określonej sprawy. Stałe komisje to np.: Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Pierwsze posiedzenie komisji zwołuje i prowadzi Marszałek. Posiedzenia są zamknięte. Komisje mogą zapraszać na swoje posiedzenia innych uczestników. Komisje obradują na posiedzeniach w których mają obowiązek uczestniczyć osoby, których działania związane są z rozpatrywanymi sprawami. Komisja może uchwalać dezyderaty, opinie, sprawozdania, projekty uchwał, rezolucji, apeli.

Komisje senackie

Posiedzenia przewodniczących komisji senatu zwołuje Marszałek z własnej inicjatywy, na wniosek Prezydium. Służą one koordynowaniu współpracy między komisjami, wskazaniu potrzebnych inicjatyw ustawodawczych, rozpatrywaniu innych spraw. We wszystkich posiedzeniach komisji mogą brać udział senator, nie będący ich członkami, mogą też posłowie i administracja rządowa( bez głosowania). Komisja może utajnić posiedzenie lub zamknąć na wniosek Marszałka, przewodniczącego komisji. Wszystkie komisje w ramach swych kompetencji rozpatrują i przedstawiają Senatowi stanowisko dotyczące ustaw uchwalonych przez Sejm.

 

134. UPRAWNIENIA KONTROLNE KOMISJI SEJMOWYCH.

Każda komisja sejmowa ma prawo żądania informacji i gromadzenia wiadomości o działalności organów rządowych. W sprawach związanych z wprowadzeniem w życie i wykonywaniem ustaw i uchwał Sejmu właściwe komisje przeprowadzają kontrole. W wypadkach gdy problematyka zamierzonej kontroli wiąże się z przedmiotowym zakresem działania także innej komisji, kontrola taka powinna być podjęta we współdziałaniu z zainteresowaną komisją jako kontrola wspólna bądź przy udziale przedstawicieli takiej komisji. Prezydium sejmu określa ogólne zasady przeprowadzenia kontroli. Komisja przeprowadzająca kontrolę określa zakres oraz sposób jej przeprowadzenia. Wyniki kontroli ujmuje się w sprawozdaniach, które przekazuje się Marszałkowi Sejmu. Komisje mogą przeprowadzać w wyznaczonym przez siebie składzie wizytacje oraz badania działalności poszczególnych zakładów i spółek z udziałem Skarbu Państwa, przedsiębiorstw i innych instytucji państwowych.

135. ZASADY DOTYCZĄCE POSIEDZEŃ IZB PARLAMENTARNYCH.

Posiedzenia sejmu jest to zgromadzenie pełnego składu izby w celu obradowania nad sprawami objętymi porządkiem dziennym. Przedmiotem obrad na posiedzeniach Sejmu są w szczególności:

-           wybór Marszałka, wicemarszałków i sekretarzy Sejmu

-           powoływanie i odwoływanie Prezesa NIK, RPO, Prezesa NBP

-           wybór sędziów TK

-           orędzia Prezydenta

-           projekty ustaw i uchwał

-           i inne

Prezydent uczestniczy w posiedzeniu Sejmu, gdy uzna to za celowe. W posiedzeniach uczestniczą członkowie Rady Ministrów oraz Prezes NIK-u. Mogą uczestniczyć Marszałek Senatu, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes NSA, Prezes TK. Posiedzenia Sejmu są jawne. Sejm na wniosek Prezydium Sejmu lub co najmniej 30 posłów, może uchwalić tajność obrad. Posiedzenia odbywają się w terminach ustalonych przez Prezydium Sejmu i uchwałę Sejmu. Porządek dzienny posiedzenia Sejmu uchwala Marszałek Sejmu, po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów. Obradami Sejmu kieruje Marszałek lub w zastępstwie wicemarszałek przy pomocy 2 sekretarzy Sejmu. Z przebiegu posiedzenia Sejmu sporządza się protokół i sprawozdanie stenograficzne. Sprawozdanie obejmuje zredagowany stylistycznie pełny zapis przebiegu obrad oraz załączniki

Posiedzenia senatu

Prawo udziału w posiedzeniach Senatu mają Prezydent, Marszałek Sejmu, prezes Rady Ministrów, członkowie Prezydium Sejmu, członkowie Rady Ministrów, Prezes TK, RPO i Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. Posiedzenia odbywają się w terminach ustalonych uchwałą Senatu lub przez Marszałka Senatu. Posiedzenia Senatu są jawne. Senat na wniosek Marszałka Senatu lub co najmniej 10 senatorów może uchwalić tajność obrad. Z przebiegu posiedzenia Senatu sporządza się protokół i sprawozdanie stenograficzne. Protokół i sprawozdanie wraz z załącznikami, udostępniane są senatorom w terminie 30 dni po posiedzeniu Senatu.

136. OBRADY SEJMU I SENATU.

Obrady sejmu

Obradami Sejmu kieruje Marszałek lub w jego zastępstwie wicemarszałek, przy pomocy 2 sekretarzy. Marszałek Sejmu udziela głosu w sprawach objętych porządkiem dziennym posiedzenia. Marszałek udziela głosu posłom wg kolejności zapisu. Przemówienie posłów w dyskusji nie mogą trwać dłużej niż 10 minut, z wyjątkiem wystąpień klubowych, które nie mogą przekroczyć 20 minut. W debacie nad daną sprawą poseł może zabierać głos tylko 2 razy. Powtórne przemówienie posła w tej sprawie nie może trwać dłużej niż 5 minut. Marszałek Sejmu może udzielić głosu Prezydentowi na jego życzenie. Obrady Sejmu kończą się głosowaniem.

Obrady senatu

Obradami Senatu kieruje Marszałek Senatu przy pomocy 2 wyznaczonych przez Marszałka Sekretarzy Stanu. Marszałek Senatu przedstawia Senatowi do zatwierdzenia projekt porządku obrad. Marszałek udziela głosu w sprawach objętych porządkiem obrad. Senatorowie, którzy zamierzają wziąć udział w dyskusji nad określonym punktem porządku obrad, zapisują się do głosu u prowadzącego listę mówców sekretarza Senatu. Marszałek udziela głosu wg kolejności zapisu. Przedmiotem obrad są w szczególności:]

-           ustawy uchwalone przez Sejm

-           inicjatywa ustawodawcza Senatu i inne uchwały

przemówienie sprawozdawcy komisji nie może trwać dłużej niż 20 minut, a przemówienie senatora w dyskusji nie dłużej niż 10 minut. Obrady senatu kończą się głosowaniem.

137. POLICJA SESYJNA I TRYB JEJ WYKONANIA policja sesyjna- to ogół uprawnień Marszałka Sejmu, związane z zapewnieniem porządku na obradach. Po podwójnym upomnieniu posła, Marszałek Sejmu może wyłączyć mikrofon.

138. ZASADY GŁOSOWANIA W SEJMIE I SEANCIE.

Głosowanie w Sejmie

Po zamknięciu dyskusji Marszałek Sejmu oznajmia, że Sejm przystępuje do głosowania. Od tej chwili można zabierać głos tylko dla zgłoszenia lub uzasadnienia wniosku formalnego. Głosowanie jest jawne i odbywa się przez:

1)  podniesienie ręki przy równoczesnym wykorzystaniu urządzenia do liczenia głosów

2)  użycie kart do głosowania podpisanych imieniem i nazwiskiem posła( głosowanie imienne)

w razie niemożności przeprowadzeni głosowania przy pomocy urządzenia do liczenia głosów Marszałek Sejmu może zarządzić głosowanie przez podniesienie ręki i zliczenie głosów przez sekretarzy. O przeprowadzeniu głosowania imiennego decyduje Sejm większością głosów na wniosek Marszałka Sejmu lub na pisemny wniosek poparty przez co najmniej 30 posłów. Wyniki głosowania ogłasza Marszałek Sejmu.

Głosowanie Senatu

Po zamknięciu dyskusji Marszałek Senatu oznajmia, że Senat przystępuje do głosowania. Od tej chwili można zabierać głos tylko dla zgłoszenia lub uzasadnienia wniosku formalnego. Głosowanie odbywa się przy użyciu aparatury elektronicznej rejestrującej indywidualne stanowiska głosujących senatorów i polega na naciśnięciu przycisku aparatury i podniesieniu ręki( głosowanie jawne). Na wniosek Marszałka Senatu lub na wniosek co najmniej 20 senatorów oraz w przypadku aparatury elektronicznej głosowanie odbywa się bez użycia tej aparatury i polega na:

1)        podniesieniu ręki przy jednoczesnym zarządzeniu Marszałka obliczenia głosów przez sekretarzy Senatu( głosowanie jawne)

2)        użyciu kart do głosowania podpisanych imieniem i nazwiskiem senatora( głosowanie imienne)

wyniki głosowania ogłasza Marszałek Senatu. Wyniki głosowania są ostateczne i nie mogą być przedmiotem dyskusji. Porządek głosowania jest następujący:

1)        głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie ustawy

2)        głosowanie nad wnioskiem o przyjęcie ustawy bez poprawek

3)        głosowanie nad poprawkami do poszczególnych art. lub ustępów

139. TRYB REASUMPCJI GŁOSOWAŃ W PARLAMENCIE RP.

Reasumpcja to powtórzenie głosowania.

W razie gdy wynik głosowania budzi uzasadnione wątpliwości, Sejm może dokonać reasumpcji głosowania. Wniosek może być zgłoszony wyłącznie na posiedzeniu, na którym odbyło się głosowanie. Sejm rozstrzyga o reasumpcji głosowania na pisemny wniosek co najmniej 30 posłów. Reasumpcji głosowania nie podlegają wyniki głosowania imiennego. Sejm uchwala ustawy większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

140. POZYCJA USTROJOWA I KOMPETENCJE ZGROMADZENIA NARODOWEGO.

Zgromadzenie Narodowe to odrębny organ konstytucyjny o własnych kompetencjach, złożonego z obradujących wspólnie izb parlamentu, a więc Sejmu i Senatu. W swej istocie Zgromadzenie Narodowe składa się nie tyle z Sejmu i Senatu, co z posłów i senatorów, którzy obradują i głosują wspólnie. Zgromadzeniu przewodniczy Marszałek Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałek Senatu. Formą działania Zgromadzenia są wspólne obrady pełnego składu obu izb. Określenie kompetencji Zgromadzenia opiera się o zasadę enumeracji: wszystkie przypadki, w których może działać Zgromadzenie muszą być w sposób wyraźny określone w przepisach konstytucyjnych. Konstytucja pozostawiła Zgromadzeniu kompetencje związane jedynie z osobą Prezydenta RP, a mianowicie:

1)        przyjmowanie przysięgi od nowo wybranego prezydenta

2)        stwierdzenie trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia

3)        stawianie prezydenta w stan oskarżenia przez Trybunał Stanu

4)        wysłuchiwanie orędzia prezydenta

Zgromadzenie nie ma obecnie żadnych kompetencji związanych z procedurą dokonywania zmian Konstytucji.

141. FUNKCJE SEJMU I SENATU

FUNKCJE SEJMU:

-     f. ustrojodawcza określa podstawy ustroju w państwie- uchwala Konstytucje i zmiany konstytucji( art. 235 konstytucji). W Sejmie inicjatywa musi być przegłosowana 2/3 głosów , a w Senacie bezwzględną większością.

-     F. prawodawcza związana jest z pojęciem trybu ustawodawczego tzn.: zespołu procedur mających na celu doprowadzenie do powstania ustawy. Składa się z 5 etapów, szczegółowo określonych przez Konstytucję, Sejm w ten sposób( razem z Senatem) wyznacza status prawny, jednostki w państwie, reguluje stosunki społeczne w państwie

-     F. ustalania polityki państwa przez Sejm RP - Sejm ma prawo do podejmowania uchwał określających podstawowe kierunki działalności państwa, bo wynika to z zasady że Sejm jest wyrazicielem suwerennej woli narodu.

-     F. kreacyjna Sejmu RP dotyczy przede wszystkim kreacji rządu tzn.: sposobu powołania i odwoływania. Przejawia się w 2 aspektach:

          poprzez powołanie i regulacje trybu działania organów państwowych i to się odbywa w drodze uchwały ustawy

          dokonywanie obsady personalnej stanowisk, Sejm działa podejmując uchwałę bezwzględną większością głosów przy kworum ½.]

-           f. kontrolna jest realizowana przez Sejm w 3 aspektach:

          na posiedzeniu plenarnym Sejmu

          poprzez działalność Komisji Sejmowych

          poprzez uprawnienie kontrolne przysługujące różnym posłom( interpelacje, zapytania, pytania w sprawach bieżących)

-           f. wewnątrz organizacyjna określenie szczegółowej organizacji i trybu działania Sejmu poprzez uchwałę, regulamin, który ma postać uchwały normatywnej.

 FUNKCJE SENATU

-     f. ustrojodawcza określa podstawy ustroju w państwie- uchwala Konstytucje i zmiany konstytucji( art. 235 konstytucji). W Sejmie inicjatywa musi być przegłosowana 2/3 głosów , a w Senacie bezwzględną większością

-     f. prawodawcza związana jest z pojęciem trybu ustawodawczego tzn.: zespołu procedur mających na celu doprowadzenie do powstania ustawy. Składa się z 5 etapów, szczegółowo określonych przez Konstytucję, Sejm w ten sposób( razem z Senatem) wyznacza status prawny, jednostki w państwie, reguluje stosunki społeczne w państwie

-     f. kreacyjna

142. UDZIAŁ PARLAMENTU W PROCEDURZE RATYFIKACJI UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH

ratyfikacja umowy międzynarodowej to akt z reguły -dokonywany przez głowę państwa- ostatecznego potwierdzenia woli państwa związania się tą umową międzynarodową. Konstytucja stanowi, że Rada Ministrów zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe. W myśl Konstytucji ratyfikacja najważniejszych umów międzynarodowych może jednak nastąpić tylko na podstawie uprzednio uchwalonej ustawy, wyrażającej zgodę na dokonanie ratyfikacji. Tą drogą zapewniony zostaje udział parlamentu w decydowaniu o zakresie międzynarodowych zobowiązać państwa.

143. INSTYTUCJE USTROJOWE REALIZUJĄCE FUNKCJĘ KONTROLNĄ SEJMU

Realizacja ogólnych instrumentów kontroli sejmowej przebiega w oparciu o plany prac komisji sejmowej i przy stałym współdziałaniu z odpowiednimi jednostkami organizacyjnymi Najwyższej Izby Kontroli. Do szczególnych procedur kontrolnych należy zaliczyć:

a)        tworzenie komisji śledczych

b)        procedury interpelacyjne

c)        kontrolę wykonania budżetu państwa

NIK obejmuje:

-           kontrolę działalności organów administracji rządowej

-           kontrolę działalności organów samorządu terytorialnego

-           kontrolę działalności innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych

144. FUNKCJA KREACYJNA SEJMU I SENATU.

Polega ona na bezpośrednim powołaniu i odwołaniu innych organów konstytucyjnych państwa oraz osób wchodzących w skład tych organów. Rola podstawowa należy do Sejmu, a kompetencje Senatu mają znacznie bardziej ograniczony charakter. I tak:

a)        Prezydent- prawo jego kreowania należy bezpośrednio do Narodu, natomiast izby działając jako Zgromadzenie Narodowe, mogą uznać trwałą niezdolność Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia

b)        Rada Ministrów- jest powoływana w skomplikowanej procedurze wymagającej współdziałania prezydenta i większości sejmowej

c)        Trybunał Konstytucyjny- wszyscy jego członkowie są wybierani przez Sejm

d)        Trybunał Stanu- wszyscy członkowie wybierani są przez Sejm, z wyjątkiem przewodniczącego

e)        NIK- jej prezes jest wybierany przez Sejm za zgoda Senatu

f)         RPO- jest on wybierany przez Sejm za zgoda Senatu

145. UKSZTAŁTOWANIE INICJATYWY USTAWODAWCZEJ W POLSKIEJ KONSTYTUCJI

Inicjatywa ustawodawcza to prawo konstytucyjnie określonych podmiotów do wnoszenia projektów ustaw do Sejmu, które skutkuje obowiązkiem rozpatrzenia przez Sejm wniesionych projektów w szczególnej procedurze. Podmiotami prawa inicjatywy ustawodawczej są:

-           grupa co najmniej 15 posłów

-           Senat

-           Prezydent

-           Rada Ministrów

-           Grupa 100 tys. obywateli

Podmiotowe ograniczenia prawa inicjatywy ustawodawczej występują w odniesieniu do:

1)        projektu ustaw budżetowych- inicjatywę ma tu tylko Rada Ministrów

2)        projektu ustawy o zmianie Konstytucji- inicjatywa przysługuje grupie obejmującej co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, senatowi i prezydentowi

146. TRYB WYKONANIA INICJATYWY USTAWODAWCZEJ PRZEZ ORGANY WŁADZY WYKONAWCZEJ.

Organami władzy wykonawczej jest prezydent i rada ministrów.

Tryb wykonywania inicjatywy ustawodawczej przez Radę Ministrów

O zamiarze podjęcia inicjatywy opracowania indywidualnie określonego dokumentu rządowego organy wnioskujące zawiadamiają Prezesa Rady Ministrów za pośrednictwem Szefa kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Prezes może, w każdym czasie postanowić o opracowaniu, uzgodnieniu i wniesieniu projektu każdego dokumentu rządowego w odrębnym trybie. Organ wnioskujący dokonuje oceny przewidywanych skutków( kosztów i korzyści) społeczno- gospodarczych regulacji przed opracowaniem projektu aktu normatywnego. Oceny dokonuje się zgodnie z określonymi odrębnie przez Radę Ministrów zasadami dokonywania oceny przewidywanych skutków projektów rządowych aktów normatywnych.

Tryb wykonywania inicjatywy ustawodawczej przez Prezydenta

Wykonywanie inicjatywy ustawodawczej jest oficjalne złożenie przez Prezydenta gotowego projektu ustawy w formie pisemnej do tzw. „laski marszałkowskiej”. Jeżeli jest to projekt rządu to musi zawierać projekty podstawowych aktów wykonawczych.  

147. TRYB WYKONANIA INICJATYWY USTAWODAWCZEJ „Z WNĘTRZA” PARLAMENTU.

Poselskie projekty ustawy mogą być wnoszone przez komisje sejmowe lub co najmniej 15 posłów podpisujących projekt. Projekty ustaw i uchwał składa się w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu, wnosząc projekt wnioskodawca wskazuje swego przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania go w pracach nad tym projektem. Marszałek Sejmu może zwrócić wnioskodawcy projekt ustawy lub uchwały, jeżeli uzasadnienie dołączone do projektu nie odpowiada wymogom. Projekty usta i uchwał co do których istnieje wątpliwość, czy nie są sprzeczne z prawem, Marszałek Sejmu po zaciągnięciu opinii Prezydium Sejmu, może skierować celem wyrażenia opinii do Komisji Ustawodawczej, która może większością 3/5 głosów zaopiniować projekt jako niedopuszczalny. Rozpatrywanie projektu ustaw odbywa się w 3 czytaniach, a uchwał w 2 czytaniach.

Senat podejmuje postępowanie w sprawie inicjatywy ustawodawczej na wniosek komisji lub co najmniej 10 senatorów. O podjęciu postępowania w sprawie inicjatywy ustawodawczej Marszałek Senatu zawiadamia Marszałka Sejmu i Prezesa Rady Ministrów. Wniosek o podjęciu inicjatywy ustawodawczej wraz z projektem ustawy składa się w formie pisemnej do Marszałka Senatu. Rozpatrywanie projektów ustaw odbywa się w 3 czytaniach. Wnioskodawca do czasu zakończenia 2 czytania może wycofać wniesiony przez siebie projekt. Marszałek Senatu kieruje projekt ustawy do właściwych komisji, w tym do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. Uchwałę o wniesieniu inicjatywy ustawodawczej Marszałek Senatu przekazuje Marszałkowi Sejmu. O wniesieniu do Sejmu inicjatywy ustawodawczej Marszałek Senatu zawiadamia Prezesa Rady Ministrów.

148. ZASADY WYKONYWANIA INICJATYWY USTAWODAWCZEJ PRZEZ OBYWATELI.

Grupa obywateli polskich, licząca co najmniej 100 tys. osób, mająca prawo wybierania do Sejmu, może wystąpić z inicjatywą ustawodawczą przez złożenie podpisów pod projektem ustawy. Projekt ustawy nie może dotyczyć spraw dla których konstytucja zastrzega wyłączną właściwość innych podmiotów. Komitet może utworzyć grupa co najmniej 15 obywateli polskich, którzy maja prawo wybierania do sejmu i złożyli pisemne oświadczenie o przystąpieniu do komitetu, ze wskazaniem imienia i nazwiska, adresu zamieszkania oraz nr ewidencyjnego PESEL. Po zebraniu 1000 podpisów obywateli popierających projekt, pełnomocnik komitetu zawiadamia Marszałka Sejmu o utworzeniu komitetu. Podpisy stanowią część wymaganej liczby 100 tys. podpisów osób popierających projekt. W zawiadomieniu podaje się:

1)        pełną nazwę komitetu oraz dokładny adres jego siedziby,

2)        dane, tj. imię nazwisko i PESEL

3)        imię, nazwisko, adres zamieszkania i nr ewidencyjny PESEL pełnomocnika komitetu oraz jego zastępcy.

Do zawiadomienia dołącza się projekt ustawy, wraz z załączonym wykazem 1000 podpisów obywateli popierających projekt. Jeżeli zawiadomienie odpowiada warunkom Marszałek Sejmu, w terminie 14 dni od dnia doręczenia, postanawia o przyjęciu zawiadomienia. W wypadku stwierdzenia braków formalnych zawiadomienia, Marszałek Sejmu, nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia, wzywa pełnomocnika komitetu do ich usunięcia w terminie 14 dni. W wypadku uzasadnionych wątpliwości co do prawidłowości złożenia wymaganej liczby podpisów obywateli, Marszałek Sejmu nie później niż w terminie 14 dni od dnia wniesienia projektu zwraca się do Państwowej Komisji Wyborczej o stwierdzenie czy jest złożona wymagana liczba podpisów.

150. OBYWATELSKA INICJATYWA USTAWODAWCZA W PARLAMENCIE.

Pełnomocnik komitetu wnosi do Marszałka Sejmu projekt ustawy wraz z załączonym wykazem podpisów obywateli popierających projekt. Jeżeli projekt ustawy został wniesiony, Marszałek Sejmu kieruje projekt ustawy do pierwszego czytania w Sejmie o zawiadamia o tym pełnomocnika komitetu. I czytanie projektu ustawy na posiedzeniu Sejmu przeprowadza się w terminie 3 miesięcy od daty wniesienia projektu ustawy do Marszałka Sejmu lub postanowieni Sądu Najwyższego stwierdzającego prawidłowo złożoną liczbę podpisów popierających projekt ustawy. Przedstawiciel jest uprawniony do udziału w pracach Sejmu i Senatu w trybie i na zasadach określonych odpowiednio w regulaminie Sejmu i Senatu.

151. FORMALNE WYMOGI W STOSUNKU DO ZGŁOSZONEGO PROJEKTU USTAWY.

Projekt ustawy musi być zaopatrzony w uzasadnienie, które m.in. przedstawia skutki finansowe wykonania ustawy. Musi także zawierać:

1)        potrzebę i cel wydania ustawy

2)        stan rzeczy w dziedzinie, która ma być unormowana

3)        różnice między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym

4)        przewidywane skutki społeczne, gospodarcze i prawne

5)        założenie podstawowych aktów wykonawczych

6)        wskazanie źródeł finansowania

7)        oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem UE lub o stopniu i powodach niezgodności z tym prawem

152. POSTĘPOWANIE WSTĘPNE Z WNIESIONYM PROJEKTEM USTAWY.

Projekt ustawy składa się Marszałkowi Sejmu. Marszałek może zwrócić projekt ustawy, jeżeli uzasadnienie nie odpowiada wymaganiom. Jeżeli natomiast powstaje wątpliwość, czy projekt nie jest sprzeczny z prawem to regulamin Sejmu stwarza Marszałkowi- po zaciągnięciu opinii Prezydium Sejmu- możliwość zwrócenia się do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, która może( większością 3/5 głosów) zaopiniować projekt jako niedopuszczalny. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. 

153. PRZEBIEG I CZYTANIA PROJEKTU USTAWY.

Pierwsze czytanie może się odbyć na posiedzeniu plenarnym Sejmu lub od razu na posiedzeniu komisji sejmowej. Muszą być poddane pierwszemu czytaniu na posiedzeniu plenarnym ustawy budżetowe i podatkowe, ustawy dotyczące praw, wolności i obowiązków obywateli , zmiana konstytucji, ustawy dotyczące wyborów, ustroju organów państwa i samorządu terytorialnego, kodeksy. Marszałek może też skierować do I czytania na posiedzeniu Sejmu każdy inny projekt, jeżeli przemawiają za tym ważne względy. Pierwsze czytanie obejmuje:

1)        uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę

2)        pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy

3)        debatę nad ogólnymi zasadami projektu

jeżeli przeprowadzane jest na posiedzeniu Sejmu, to kończy się podjęciem uchwały o skierowaniu projektu do komisji lub o odrzuceniu go w całości. Prace nad projektem toczą się następnie w komisjach sejmowych. Komisje, do których skierowany został do rozpatrzenia projekt, obradują nad nim wspólnie; komisje te mogą zwrócić się do innych komisji sejmowych o wyrażenie opinii o projekcie lub jego części. Komisje na wniosek Prezydium ustalają tok prac nad projektem. Do szczegółowego rozpatrzenia projektu komisje mogą powołać podkomisję. Podkomisja przedstawia komisjom sprawozdanie o rozpatrzonym projekcie. Podkomisja, a potem komisja zamykają swe prace przyjęciem sprawozdania o projekcie, w którym mogą zaproponować:

1)        przyjęcie projektu bez poprawek

2)        przyjęcie projektu z poprawkami

3)        odrzucenie projektu

na żądanie wnioskodawców w sprawozdaniu zamieszcza się też wnioski i propozycje poprawek odrzucone przez komisję.

154. PRZEBIEG II CZYTANIA PROJEKTU USTAWY.

Po opracowaniu przez komisje sprawozdania odbywa się drugie czytanie, zawsze przeprowadzane na posiedzeniu Sejmu. II czytanie obejmuje:

1)        przedstawienie sprawozdania o projekcie

2)        przeprowadzenie debaty oraz zgłoszenie poprawek i wniosków, prawo zgłaszania poprawek przysługuje każdemu posłowi, a także wnioskodawcy projektu i Radzie Ministrów. W razie wniesienia poprawek i wniosków, projekt kieruje się znowu do komisji.

II czytanie może się odbyć nie wcześniej niż 7 dnia od doręczenia posłom sprawozdania komisji, chyba że Sejm postanowił inaczej. Jeżeli projektu nie skierowano ponownie do komisji, to bezpośrednio po zakończeniu II czytania, przeprowadza się III czytanie.

155. PRZEBIEG III CZYTANIA PROJEKTU USTAWY.

Obejmuje ono:

1)        przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub- jeżeli projekt nie został ponownie skierowany do komisji- przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas II czytania

2)        głosowanie

Porządek głosowania jest następujący:

1)        głosowanie wniosku o odrzucenie projektu w całości

2)        głosowanie poprawek do poszczególnych art., przy czym w pierwszej kolejności głosuje się poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach.

3)        Głosowanie projektu w całości brzmieniu zaproponowanym przez komisje, ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek.

Dla uchwalenia projektu konieczna jest zwykła większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Ustawę uchwaloną przez Sejm jego Marszałek przekazuje Senatowi.

156. POSTĘPOWANIE Z USTAWĄ W SENACIE.

Rozpatrzenie ustawy przez Senat jest etapem koniecznym postępowania ustawodawczego.. w odniesieniu do ustaw zwykłych termin dla zajęcia stanowiska przez Senat wynosi 30 dni od przekazania mu ustawy uchwalonej przez Sejm, nieco inne terminy odnoszą się do ustawy budżetowej 20dni. Jeżeli w tym terminie Senat nie podejmie żadnej uchwały, to ustawę uznaje się za przyjętą w brzmieniu uchwalonym przez Sejm, a Marszałek Sejmu przekazuje ją do podpisu Prezydentowi. Procedura rozpatrywania ustawy

Marszałek Senatu kieruje tekst ustawy do właściwej komisji senackiej. Komisja powinna w terminie 2 tygodni zaproponować sposób ustosunkowania się Senatu do ustawy, następnie odbywa się posiedzenie Senatu, debata i głosowanie. Senat może podjąć uchwałę o:

1)        przyjęciu ustawy bez poprawek

2)        odrzuceniu ustawy

3)        wprowadzeniu poprawek do tekstu ustawy

Senat podejmuje swoją uchwałę zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Uchwała jest przekazywana Marszałkowi Sejmu.

157.ROZPATRZENIE PROPOZYCJI SENATU W STOSUNKU DO USTAWY PRZEZ SEJM

Rozpatrzenie przez Sejm uchwały Senatu ma miejsce, jeżeli Senat zaproponował odrzucenie ustawy lub też uchwalił do ustawy poprawki. Uchwałę Senatu kieruje się do komisji, która rozpatrywała projekt danej ustawy, i do której należy teraz rozważanie wniosków Senatu i przedstawienie Sejmowi sprawozdania. W sprawozdaniu tym komisje wnioskują o uchwalenie proponowanych przez Senat zmian w całości lub części bądź też o odrzucenie propozycji Senatu. Sejm może odrzucić zarówno poszczególne poprawki Senatu, jak i wniosek o odrzucenie ustawy. Taka uchwała Sejmu musi być podjęta bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów- jeżeli większości takiej zabraknie to propozycję Senatu uznaje się za przyjętą. Po zakończeniu postępowania w Senacie Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi.

   

158. ODRĘBNOŚCI PROCEDURY USTAWODAWCZEJ W STOSUNKU DO PROJEKTÓW PLINYCH.

Procedura ustawodawcza może ulec przyspieszeniu, jeżeli projekt ustawy zostanie uznany za pilny. Istotą trybu pilnego jest uprzywilejowanie danego projektu ustawy, polegające na priorytetowym traktowaniu go w porównaniu z innymi projektami, a także na znacznym przyspieszeniu całego trybu ustawodawczego. Konstytucja dopuszcza nadanie pilnego charakteru tylko projektom ustaw wniesionym przez Radę Ministrów. Pewne projekty, ze względu na wagę materii, nie mogą być poddane trybowi pilnemu. Odnosi się to do :ustaw podatkowych, ustaw dotyczących prawa wyborczego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych,

kodeksów.pilność projektu oznacza obowiązek Sejmu do jego rozpatrzenia w możliwie krótkim terminie, ale sama Konstytucja żadnego takiego terminu nie ustanawia, a tylko nakazuje, by odrębność postępowania z projektami pilnymi określono w regulaminie Sejmu. Komisja rozpatrująca projekt pilny powinna zakończyć prace w terminie nie dłuższym niż 30 dni.

159. ODRĘBNOŚCI PROCEDURY USTAWODAWCZEJ W STOSUNKU DO PROJEKTU BUDŻETU I USTAW OKOŁO BUDŻETOWYCH

Szczególną postać procedura ustawodawcza przybiera w odniesieniu do ustaw budżetowych, co wynika z kluczowej roli budżetu dla funkcjonowania państwa, jak i z konieczności terminowego uchwalania tego aktu. Treścią ustawy budżetowej jest ustalenie dochodów i wydatków państwa na okres roku budżetowego. Jeśli chodzi o procedurę rozpatrywania projektu przez Sejm, to przebiega ona w 3 czytaniach. Nie ma możliwości zastosowania trybu pilnego. Jeśli chodzi o procedurę rozpatrywania projektu ustawy budżetowej przez Senat to skrócenie do 20 dni ulega terminu, w którym może on zając stanowisko. Senat nie mam możliwości zaproponowania odrzucenia ustawy, może tylko uchwalać do niej poprawki, które w ogólnym trybie, podlegają rozpatrzeniu przez Sejm. Prezydent ma 7 dni na podpisanie ustawy budżetowej nie może skierować przeciw niej weta ustawodawczego, może ją natomiast skierować do Trybunału Konstytucyjnego w trybie kontroli prewencyjnej i wówczas Trybunał obowiązany jest do wydania orzeczenia nie później niż w terminie 2 miesięcy.

160. ODRĘBNOŚCI PROCEDURY USTAWODAWCZEJ W STOSUNKU DO PROJEKTÓW DOSTOSOWAWCZYCH DO PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ.

W lipcu 2000r. wprowadzono szczególny porządek rozpatrywania projektów tzw. ustaw dostosowawczych( tzn. ustaw dostosowujących prawo polskie do prawa Unii Europejskiej). Powołano w tym celu komisję nadzwyczajną- Komisję Prawa Europejskiego, która rozpatruje te projekty w zasadzie z pominięciem pozostałych komisji, skrócono termin dla poszczególnych etapów postępowania sejmowego i podniesiono wymagania dla zgłaszania poprawek poselskich.

161. PROCEDURA POLEGAJĄCA NA DOSTOSOWANIU USTAWY DO ORZECZENIA TK O JEJ CZĘŚCIOWEJ NIEKONSTYTUCYJNOŚCI.

Przed podpisaniem ustawy prezydent może wystąpić do TK z wnioskiem o zbadanie tej ustawy z konstytucją- dochodzi wówczas do tzw. prewencyjnej kontroli konstytucyjności. Prezydent może zakwestionować przed TK każdą ustawę, a więc wszelkie ustawy zwykłe, a także ustawy wyrażające zgodę na ratyfikowanie umowy międzynarodowej. Orzeczenie TK ma charakter wiążący. Jeżeli TK uzna ustawę za zgodną z konstytucją, po stronie Prezydenta pojawi się bezwzględny obowiązek jej podpisania. Jeżeli natomiast TK uzna ustawę za niezgodną z konstytucją, to po stronie Prezydenta pojawia się bezwzględny obowiązek odmowy podpisania ustawy.. konstytucja przewiduje, że jeżeli TK nie orzeknie, iż przepisy uznane przezeń za niezgodne z konstytucją są nierozerwalnie związane z całą ustawą to prezydent- po zaciągnięciu opinii Marszałka Sejmu:

1)        podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych przez TK za niezgodne z konstytucją, a więc w określonym kształcie, albo

2)        zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności

162. POSTĘPOWANIE W SPRAWIE ZMIANY KONSTYTUCJI.

Zmiana konstytucji nie może być dokonana w drodze ustawy zwykłej- zawsze konieczne jest uchwalenie ustawy o zmianie konstytucji, często zwanej ustawą konstytucyjną. Odrębność proceduralna zmian konstytucji wyraża się w:

1)  ustanowieniu szczególnych wymogów większości i kworum, a czasem także w ustanowieniu udziału innych podmiotów w uchwaleniu poprawki konstytucyjnej,

2)  ustanowieniu kilku- konkurencyjnych lub wykluczających się- procedur zmiany konstytucji

3)  ustanowieniu zakazu zmiany konstytucji w pewnych sytuacjach bądź okresach

konstytucja sztywna może być zmieniona tylko szczególną ustawą uchwaloną większością głosów. W większości państw współczesnych jest to przesłanka wystarczająca, a więc zmiana konstytucji pozostaje w gestii parlamentu, o ile uda się w nim zbudować odpowiednią większość. Niektóre konstytucje ustanawiają kilka procedur zmiany. Procedury te mogą mieć charakter rozłączny, w zależności od sytuacji. W wielu krajach jest niedopuszczalna zmiana Konstytucji w czasie obowiązywania stanu wojennego lub wyjątkowego( Portugalia, Hiszpania).

164. POZYCJA USTROJOWA PREZYDENTA RP.

Ustrojową pozycję Prezydenta określa zasada podziału władzy. Art.10 ust. 2 wymienia urząd Prezydenta jako jedno z dwóch podstawowych ogniw władzy wykonawczej. Prezydenta określa się mianem najwyższego przedstawiciela RP, jest on gwarantem ciągłości władzy państwowej oraz powierza mu się misję czuwania nad przestrzeganiem konstytucji i stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium, przestrzeganiem umów międzynarodowych.

165. PREZYDENT RP JAKO GŁOWA PAŃSTWA.

Prezydent jest częścią władzy wykonawczej. Ma on pełnić głównie funkcję arbitra( art.126) czyli jest organem państwa, gwarantem ciągłości władzy państwowej, czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji. Prezydent jako głowa państwa nie odpowiada politycznie, nie można go pozbawić urzędu w innej procedurze niż udowodnienie winy o naruszeniu Konstytucji i ustaw w związku z urzędowaniem. Jego kadencja trwa 5 lat. Jest on reprezentantem kraju na zewnątrz. Posiada funkcje tradycyjne dla tzw. głowy państwa. Jednoosobowy o kompetencjach wykonawczych, reprezentacyjnych, w zakresie arbitrażu politycznego.

 

166. PREZYDENT JAKO ORGAN DUALISTYCZNEJ EGZEKUTYWY.

Jest on elementem dualistycznej egzekutywy ale dysponuje samodzielnymi środkami prawnymi, które umożliwiają równoważenie pozostałych władz.

167. ZASADY I TRYB ODPOWIEDZIALNOŚCI PREZYDENTA RP.

Za swoją działalność urzędową Prezydent nie ponosi odpowiedzialności parlamentarnej, natomiast w razie naruszenia Konstytucji lub ustawy może zostać pociągnięty do odpowiedzialności konstytucyjnej. Odpowiedzialność konstytucyjna to odpowiedzialność za naruszenie prawa, realizowane z inicjatywy parlamentu przez organ władzy sądowniczej( Sąd Najwyższy, TS). Podlega jej prezydent. Dla postawienia prezydenta w stan oskarżenia konieczne jest podjęcie uchwały Zgromadzenia Narodowego większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby jego członków. Podjęcie takiej uchwały powoduje zawieszenie sprawowania urzędu przez Prezydenta, a więc jego obowiązki przejmie marszałek Sejmu. Pociągnięcie Prezydenta do odpowiedzialności konstytucyjnej może nastąpić praktycznie jedynie w razie poważnego kryzysu konstytucyjnego i pod warunkiem, że przeciwko Prezydentowi opowie się kwalifikowana większość posłów i senatorów. Jeżeli TS stwierdzi winę Prezydenta to po przeprowadzeniu postępowania postanawia o złożeniu go z urzędu. W takim wypadku urząd prezydenta ulega opróżnieniu i przeprowadza się nowe wybory.

Odpowiedzialność parlamentarna to odpowiedzialność za polityczny kierunek sprawowania urzędu i podejmowane akty oraz decyzje.

168. ZASADY I TRYB WYBORU PREZYDENTA.

Prezydent jest wybierany przez Naród. Wybory prezydenckie są powszechne, bezpośrednie, równe i tajne. Jeśli chodzi o zasadę powszechności, to czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy- najpóźniej w dniu wyboru- ukończyli 18 lat i nie zostali pozbawieni praw wyborczych lub ich nie utracili w inny sposób. Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy korzystają z pełni praw wyborczych do Sejmu, o ile ukończyli 35 lat. Zasada równości oznacza, iż każdy wyborca ma 1 głos. Zarządzania wyborów dokonuje Marszałek Sejmu. Wybory( I tura) muszą się odbyć w dniu przypadającym nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta. Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy. Kandydować na prezydenta może każdy obywatel posiadający pełnię prawa wyborcze oraz ukończył 35 lat. Prawo zgłaszania kandydatów przysługuje grupie co najmniej 100000 wyborców mających czynne prawa wyborcze. Wybór dokonywany jest w oparciu o zasadę większości bezwzględnej- na Prezydenta zostaje wybrany kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden kandydat nie otrzymał takiej większości, musi zostać przeprowadzona II tura głosowania. W II turze pozostaje 2 kandydatów- wybrany zostaje ten który uzyska większą liczbę głosów. W razie stwierdzenia nieważności wyborów zostają przeprowadzone nowe wybory.

169. ZASADY FINANSOWANIA KAMPANII WYBORCZEJ W WYBORACH PREZYDENCKICH.

Kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem ogłoszenia postanowienia Marszałka Sejmu o wyborach. Kampanii wyborczej nie można prowadzić na 24 h przed dniem głosowania i w dniu głosowania aż do jego zakończenia. Zabrania się prowadzenia kampanii wyborczej na terenie zakładów pracy lub instytucji publicznych w sposób i w formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie. Materiały wyborcze powinny zawierać wyraźne oznaczenie od kogo pochodzą. W okresie od 15 dnia przed dniem głosowania do dnia zakończenia kampanii Telewizja Polska i Polskie Radio rozpowszechniają nieodpłatnie w programach ogólnokrajowych przygotowane przez komitety audycje wyborcze. finansowanie kampanii wyborczej jest jawne. Wydatki ponoszone przez komitety w związku z wyborami są pokrywane z ich własnych źródeł. Wydatki komitetu nie mogą przekraczać 12 000 000 zł. osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne mogą przekazywać środki na cele kampanii wyborczej prowadzonej przez komitet. Komitetowi nie mogą być przekazywane środki finansowe pochodzące:

-           z budżetu państwa

-           od państwowych jednostek organizacyjnych

-           z budżetu jednostek samorządu terytorialnego

170. OBJĘCIE I WYGAŚNIĘCIE URZĘDU PREZYDENTA RP.

Objęcie urzędu przez nowo wybranego Prezydenta następuje po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym, co powinno mieć miejsce ostatniego dnia przed upływem kadencji poprzedniego prezydenta. Objęcie urzędu oznacza przekształcenie Prezydenta elekta w prezydenta urzędującego i cieszącego się pełnią kompetencji prezydenta, by zakończyć się po 5 latach.

Wygaśnięcie urzędu prezydenta może nastąpić:

-           w razie śmierci Prezydenta

-           zrzeszenia się urzędu

-           trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia- stwierdzenie tej niezdolności należy do Zgromadzenia Narodowego

-           złożenie Prezydenta z urzędu orzeczeniem TS- nastąpi to w razie pociągnięcia prezydenta do odpowiedzialności konstytucyjnej

• stwierdzenie nieważności wyborów Prezydenta lub innych przyczyn nieobjęci urzędu po wyborze

171. ZASTĘPSTWO PREZYDENTA I JEGO RODZAJE.

Od opróżnienia urzędu należy odróżnić sytuację przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta, spowodowanej np.; operacją bądź chorobą. W takim przypadku nie ma potrzeby przeprowadzania wcześniejszych wyborów, ale ciągłość funkcjonowania państwa wymaga tymczasowego zastąpienia Prezydenta. W myśl Konstytucji należy to do Marszałka Sejmu i następuje na podstawie zawiadomienia dokonanego przez samego Prezydenta. Jeżeli jednak prezydent nie będzie w stanie tego dokonać to Marszałek Sejmu może zwrócić się do TK o stwierdzenie zaistnienia przejściowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta i o powierzenie mu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta.

 172. POJĘCIE, ZAKRES I FORMY AKTÓW URZĘDOWYCH PREZYDENTA RP.

Prezydent wydaje akty urzędowe: rozporządzenia z mocy ustawy, rozporządzenia, zarządzenie, postanowienia. Akty urzędowe Prezydenta wymagają podpisu premiera( kontrasygnaty) instytucja kontrasygnaty pełni 2 funkcje ustrojowe. Po pierwsze, uzależnia ona możliwości działania głowy państwa od uzgodnienia tych działań z rządem. Jest to forma ograniczenia ustrojowej pozycji głowy państwa i wymuszenie, by obydwa segmenty władzy wykonawczej zajmowały jednolite stanowisko. To forma uzależnienia głowy państwa od rządu. Po drugie rolą kontrasygnaty jest przejęcie przez Premiera lub ministra, którzy złożyli podpis na akcie głowy państwa, politycznej odpowiedzialności za ten akt przed parlamentem.

Mamy również prerogatyw. Istotą prerogatywy jest możliwość podejmowania danego aktu samodzielnie przez prezydenta, a więc odpowiedzialność za taki akt zostaje ograniczona tylko do sytuacji, gdy zostanie on podjęty z naruszeniem prawa. Akty urzędowe prezydenta wymagają kontrasygnaty.

173. KOMPETENCJE PREZYDENTA JAKO GŁOWY PAŃSTWA W ZAKRESIE SPRAW ZAGRANICZNYCH.

Kompetencje prezydenta w sprawach zagranicznych można podzielić na:

1)        reprezentowanie państwa w stosunkach zewnętrznych

2)        podejmowanie decyzji personalnych- prezydent mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach oraz przy organizacjach międzynarodowych, przyjmując także listy uwierzytelniające i akredytujące przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych. Akty powołania i odwołania wymagają kontrasygnaty

3)        ratyfikacja umów międzynarodowych

4)        postanowienia o stanie wojny- ta kompetencja prezydenta ma charakter zastępczy, bo decydowanie o sprawach wojny i pokoju należy do Sejmu. Jeżeli jednak Sejm nie może się zebrać na posiedzeniu, a spełnione zostają przesłanki dopuszczające wprowadzenie stanu wojny decyzje może podjąć Prezydent, z ty, że konieczne będzie uzyskanie kontrasygnaty Premiera

174. KOMPETENCJE PREZYDENTA JAKO GŁOWY PAŃSTWA W ZAKRESIE OBRONNOŚCI I BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA.

Konstytucja przyznaje Prezydentowi pozycję najwyższego zwierzchnika Sił Zbrojnych, choć zastrzega, że w czasie pokoju zwierzchnictwo to jest sprawowane za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej. Prezydent powołuje Radę Bezpieczeństwa Narodowego, jako organ doradczy w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa.

W czasie pokoju, w normalnej sytuacji politycznej, konkretne kompetencje prezydenta sprowadzają się do podejmowania decyzji personalnych. Mianuje on Szefa Sztabu Generalnego oraz dowódców rodzajów sił zbrojnych. Rola prezydenta wzrasta w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa państwa. Na czas wojny prezydent mianuje na wniosek Premiera Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych może też w razie bezpośredniego zagrożenia zewnętrznego bezpieczeństwa państwa, na wniosek premiera, zarządzić częściową lub całkowitą mobilizację oraz użycie sił zbrojnych do obrony państwa.

175. KLASYCZNE UPRAWNIENIA PREZYDENTA JAKO GŁOWY PAŃSTWA.

W każdym systemie głowie państwa przysługują pewne kompetencje tradycyjne, które z uwagi na ich specyfikę nie da się powierzyć innemu organowi państwa. Na gruncie obecnej Konstytucji, można wskazać 3 takie kompetencje:

1)        prawo łaski

2)        nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego

3)        nadawania orderów i odznaczeń

176. KOMPETENCJE PREZYDENTA W STOSUNKU DO PARLAMENTU.

Stosunki Prezydenta z Parlamentem wyznaczają ogólne zasady systemu parlamentarnego w formie nadanej mu przez Konstytucję . uprawnienia prezydenta wobec Parlamentu można podzielić na:

1)        organizacyjne- zarządzanie wyborów, zwoływanie pierwszych posiedzeń izb( tu prezydent jest podporządkowany terminom ściśle wyznaczonym przez konstytucję)

2)        inicjatywne- inicjatywa ustawodawcza, zarządzanie referendum( co wymaga zgody Senatu)

3)        hamujące- weto ustawodawcze, kwestionowanie ustaw przed Trybunałem Konstytucyjnym, w procedurze kontroli prewencyjnej bądź następczej, a także rozwiązanie Sejmu

sposobem komunikowania się Prezydenta z Parlamentem może też być orędzie tzn. wystąpienie Prezydenta na forum Sejmu, Senatu lub Zgromadzenia Narodowego

177. KOMPETENCJE PREZYDENTA W STOSUNKU DO RZĄDU.

Stosunki Prezydenta z rządem mają zróżnicowany charakter. Prezydentowi przysługują poważne kompetencje w procesie powoływania Rady Ministrów. Dotyczą one: przyjmowania dymisji Rady Ministrów, desygnowanie Premiera i powoływanie nowego rządu, a w razie niepowodzenia 3 kolejnych procedur uzyskania sejmowego wotum zaufania dla nowego rządu- rozwiązywania Sejmu. Istotniejsze są kompetencje Prezydenta związane z dokonywaniem zmian w składzie urzędującego gabinetu, tylko że prezydent musi działać na wniosek premiera. Ma możliwość prezydent zwrócić się do Sejmu z wnioskiem o pociągnięcie Premiera lub ministra do odpowiedzialności konstytucyjnej, ale może to nastąpić tylko w przypadku złamania przez nich prawa. W sprawach szczególnej wagi Prezydent może zwołać posiedzenie Rady Ministrów pod swoim przewodnictwem. Jednakże Rada Gabinetowa nie przejmuje kompetencji Rady Ministrów. Do p rezydenta należy też podejmowanie pewnych rozstrzygnięć w sprawach dotyczących polityki zagranicznej czy obronności.

178. KOMPETENCJE PREZYDENTA W STOSUNKU DO WŁADZY SĄDOWNICZEJ.

Stosunki Prezydenta z władzą sądowniczą mają charakter specyficzny, bo uwzględnić muszą zasadę niezależności tej władzy i niezawisłą pozycję sędziów. Prezydent nie ma jakichkolwiek instrumentów wpływania na orzecznictwo sądów i trybunałów. Jedynym wyjątkiem jest prawo łaski, pozwalające Prezydentowi na darowanie lub złagodzenie kary każdej osobie skazanej prawomocnym wyrokiem sądu karnego, z wyłączeniem możliwości ułaskawienia osoby skazanej prawomocnym wyrokiem sądu karnego. Prezydent powołuje sędziów( z wyjątkiem sędziów TK i TS), działać tu jednak musi na wniosek Krajowej Rady Sądowniczej. Prezydent ma też istotny wpływ na ustalanie wysokości wynagrodzeń sędziowskich. Konstytucja przewiduje, że prezydent powołuje Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego oraz Prezesa NSA.

180. POZYCJA USTROJOWA RADY MINISTRÓW.

Pozycję ustrojową Rady Ministrów można określić kilkoma cechami:

1)        Rada Ministrów jest jednym z dwu podstawowych organów władzy wykonawczej, istnieje obok Prezydenta jako równorzędny organ konstytucyjny i w żadnym stopniu nie można mówić o jej podporządkowaniu głowie państwa. Można natomiast mówić o politycznym powiązaniu Rady Ministrów z Sejmem

2)        Rada Ministrów i jej poszczególni członkowie ponoszą za swoją działalność polityczną( parlamentarną) odpowiedzialność wobec Sejmu, a także indywidualną odpowiedzialność konstytucyjną przed TS

3)        Rada Ministrów jest organem kolegialnym, a w większość jej członków to zarazem odrębne, jednoosobowe organy konstytucyjne o własnym zakresie kompetencji

4)        Rada Ministrów jako organ władzy wykonawczej skupia w swej kompetencji najważniejsze rozstrzygnięcia dotyczące bieżącego prowadzenia polityki państwa

5)        Rada Ministrów sprawuje kierownictwo całego systemu administracji rządowej, jest więc jej podporządkowany rozległy i skomplikowany układ organizacyjny, zbudowany w znacznej mierze na zasadzie hierarchicznego podporządkowani. Poprzez swojego prezesa sprawuje treż nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego.

182. ZAKRES DZIAŁANIA RADY MINISTRÓW.

-     zapewnia wykonanie ustaw

-     wydaje rozporządzenia

-     koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej

-     chroni interesy Skarbu Państwa

-     uchwala projekt budżetu

-     kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu

-     zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny

-     zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa

-     sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi

-     zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe

-     sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powołanych do czynnej służby wojskowej

-     określa organizację i tryb swojej pracy

183. TRYB KREACJI RADY MINISTRÓW.

I ETAP

Prezydent powołuje Premiera a na jego wniosek Ministrów, w ciągu 14 dni ubiega się o wotum zaufania, po wygłoszeniu expose premiera. Sejm bezwzględną większością głosów decyduje. Jeżeli nie udzieli wotum to II ETAP- sejm formułuje rząd (14dni). Kandydaturę na Premiera zgłasza 46 posłów w głosowaniu imiennym. Sejm wybiera Prezesa RM, po wyborze premiera jest expose proponowany skład RM. Sejm wtedy decyduje łącznie( bezwzględną większością). Jeżeli rząd otrzyma wotum zaufania to rola prezydenta ogranicza się do zaakceptowania rządu. Jeżeli rząd nie otrzyma wotum to III ETAP- 14 dni prezydent ma na powołanie rządu i odebranie przysięgi. Sejm ma 14 dni na udzielenie wotum zaufania( zwykłą większością głosów) jeżeli brak votum to prezydent rozwiązuje Sejm i przyjmuje dymisję rządu

184.DYMISJA RADY MINISTRÓW.

Dymisja Rady Ministrów to oświadczenie Prezesa Rady Ministrów, dokonane w imieniu rządu, stwierdzające wolę zakończenia urzędowania i otwierające procedurę tworzenia nowego rządu. Prezes Rady Ministrów ma obowiązek złożenia dymisji w przypadkach:

          ukonstytuowania się nowego Sejmu po wyborach. Dymisja składana jest na pierwszym posiedzeniu Sejmu i musi zostać przyjęta przez Prezydenta.

          Nie uchwalenie przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów, łączy się to z 2 sytuacjami:

** niepowodzeniem w uzyskaniu akceptacji sejmowej dla nowo tworzonego gabinetu- oznacza to przejście do dalszych etapów tej procedury

** niepowodzeniem już istniejącego gabinetu w uzyskaniu potwierdzenia sejmowego poparcia dla swojej działalności

          wyrażenie Radzie Ministrów wotum nieufności przez Sejm

          złożenie rezygnacji przez Prezesa Rady Ministrów. Premier może w każdym czasie złożyć rezygnację, przy czym decyzja ta jest pozostawiona jego swobodnemu uznaniu i nie wymaga zatwierdzenia czy choćby zaopiniowaniu przez resztę gabinetu. Prezydent może jednak odmówić przyjęcia dymisji złożonej w tym trybie przez Premiera.

Przyjęcie dymisji Rady Ministrów rodzi istotne skutki dla całego systemu administracji rządowej, bo zobowiązuje do złożenia dymisji również sekretarzy i podsekretarzy stanu oraz wojewodów i wicewojewodów. O przyjęciu tych dymisji decyduje premier w terminie 3 miesięcy od dnia powołania nowego rządu.

 185. SKŁAD RADY MINISTRÓW.

Rada ministrów to organ kolegialny: skład: Prezes, ministrowie, wiceprezesi, wiceprzewodniczący określonych w ustawie komitetów. Nie mogą oni prowadzić działalności nie mogącej pogodzić ze sprawowaniem ich urzędów, muszą złożyć oświadczenie o działalności gospodarczej małżonka, swoim stanie majątkowym, zgłaszać się do tzw. Rejestru Korzyści. Nie określona jest liczba składu rządu.

Premier- pierwszoplanowa rola w rządzie, przewodniczący RM. Kieruje RM i inspiruje jej działalność. Opracowuje program polityki państwa w expose. Przedstawia wniosek zawierający skład rządu. Zwołuje posiedzenia . koordynuje i kontroluje prace poszczególnych ministrów jest:

a)  zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej

b)  faktyczny dysponent tek ministerialnych i innych rządowych stanowisk

na wniosek premiera prezydent dokonuje zmiany w składzie rządu. Tylko on składa dymisje na ręce Prezydenta. powołuje on i odwołuje kierowników urzędów centralnych, wojewodów, nadaje urzędom centralnym statuty. Ma nadzór nad organami administracji rządowej.

Wicepremierzy- działają wyłącznie w imieniu premiera, na podstawie udzielonego im przez Premiera upoważnienia. Odpowiadają i przysięgają przez Sejmem

Ministrowie sprawują samodzielne stanowiska. Wypełniają zadania wyznaczone przez premiera.

Wiceministrowie pomocnicy ministrów, nie są w składzie RM

186.POZYCJA USTROJOWA I KOMPETENCJE PREZESA RM.

Prezesa Rady Ministrów można określić mianem szefa rządu. Szczególna pozycja Prezesa Rady Ministrów wynika z przesłanek politycznych. Premier skupia szereg kompetencji w swym ręku. Koncentrują się one na:

1)  procesie tworzenia rządu i dokonywaniu w nim zmian- bez wniosku premiera nie może nastąpić powołanie nikogo do RM. Premier jest prawnie powołany do udzielenia kontrasygnaty aktom prezydenta, a tym samym staje się głównym partnerem głowy państwa. Na osobie premiera koncentruje się też odpowiedzialność rządu, bo może go obalić tylko przez wyrażenie całej Radzie Ministrów wotum nieufności

2)  szczegółowym zakresie działania każdego ministra

3)  organizowaniu prac rządowych. Premier kieruje pracami RM, zapewni wykonywanie polityki rządu i określa sposoby jej wykonywania, a także koordynuje i kontroluje pracę członków rządu

4)  kierowaniu prac terenową administracją rządową. Premier powołuje i odwołuje wojewodów( na wniosek ministra właściwego do spraw administracji) oraz wicewojewodów( na wniosek wojewody)

5)  w zakresie stanowienia prawa prezes RM może wydawać rozporządzenia i zarządzenia

187. POZYCJA USTROJOWA I KOMPETENCJE MINISTRÓW.

Ministrowie dzielą się na: ministrów kierujących określonymi działaniami administracji państwowej( ministrów resortowych) i ministrów wypełniających zadania wyznaczone im przez premiera( ministrowie bez tek). Ustrojowa pozycja ministra ma charakter dwoisty. Z jednej strony jest on członkiem RM, a więc przynależy do kolegialnego organu o własnych kompetencjach. Z drugiej strony, jest on jednoosobowym zwierzchnikiem swojego resortu, a więc odrębnym organem administracji rządowej. Każdy minister jest członkiem Rady Ministrów. Minister resortowy może wydawać akty normatywne- rozporządzenia i zarządzenia. Rozporządzenia ministra odpowiadać muszą tym samym cechom, którym odpowiadają rozporządzenia RM. Zarządzenia mają charakter wewnętrzny. Ministrowi resortowemu podlega ministerstwo tzn. zorganizowana struktura powołana do bezpośredniej realizacji zadań należących do danego ministra.

188. ORGANY WEWNĘTRZNE RADY MINISTRÓW.

W ramach RM mogą działać różnego rodzaju ciała wewnętrzna. Najważniejsze to stałe komitety Rady Ministrów. Są to stale działające organy pomocnicze i doradcze RM, w których skład wchodzą członkowie rządu. Tworzone są w drodze rozporządzenia RM, a ich celem jest uzgadnianie stanowisk członków RM oraz inicjowanie i przygotowywanie rozstrzygnięć w określonych dziedzinach polityki Rządu. W ramach zadań RM działa Komitet Obrony Kraju właściwy w sprawach obronności i bezpieczeństwa państwa. Komitetowi temu przysługują istotne kompetencje w razie wprowadzenia stanu wyjątkowego, wojennego czy wojny. Przewodniczącym Komitetu jest prezydent, a zastępcami premier i minister obrony narodowej. Przy RM działa Kolegium do Spraw Służb Specjalnych jako organ opiniodawczo- doradczy w sprawach programowania, nadzoru i koordynowania działalności Urzędu Ochrony Państwa i Wojskowych Służb Informacyjnych. W strukturze RM istnieć też mogą rady bądź zespoły, tworzone przez premiera.

189. ODPOWIEDZIALNOŚĆ RADY MINISTRÓW I JEJ CZŁONKÓW.

Indywidualna odpowiedzialność polityczna odnosi się do członków RM- ponoszą ją oni przed Sejmem za sprawy należące do ich kompetencji bądź powierzone im przez Prezesa RM. W aspekcie podmiotowym odpowiedzialność ta nie obejmuje premiera, bo jedyną formą pociągnięcia do odpowiedzialności szefa rządu jest wyrażenie wotum nieufności całej Radzie Ministrów. W aspekcie przedmiotowym odpowiedzialność ta może wiązać się tylko ze sprawami, które należą do zakresu działania danego członka rządu. Wniosek o wyrażenie ministrowi wotum nieufności musi pochodzić od grupy co najmniej 69 posłów. Jeżeli wniosek zostanie przyjęty większością głosów ustawowej liczby posłów, to prezydent jest obowiązany odwołać ministra. Jeżeli wniosek nie zostanie przyjęty, to jego ponowne zgłoszenie dopuszczalne jest dopiero po upływie 3 miesięcy, chyba że z nowym wnioskiem wystąpi co najmniej 115 posłów. Członkowie rady ponoszą też odpowiedzialność polityczną przed Prezesem RM, którzy w każdym czasie i z każdego powodu może zażądać od nich złożenia rezygnacji ze stanowiska. Premier i pozostali członkowie RM ponoszą też za swoją działalność odpowiedzialność konstytucyjną, jeżeli dopuszcza się naruszenia Konstytucji lub ustaw, bądź też popełnią przestępstwo w związku z zajmowanym stanowiskiem. O pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej rozstrzyga Sejm, a wniosek w tej sprawie może złożyć Prezydent, bądź grupa co najmniej 115 posłów. Uchwała Sejmu zapaść musi większością 3/5 ustawowej liczby posłów. Odpowiedzialność konstytucyjna przybiera w praktyce charakter następczy, dotykając te osoby, które już wcześniej z różnych powodów odeszły z gabinetu.

 

190. USUWANIE ROZBIEŻNOŚCI I ROZSTRZYGANIE SPORÓW W RADZIE MINISTRÓW.

W celu właściwego przygotowania projektu dokumentu rządowego, organ wnioskujący organizuje międzymisterialne konferencje uzgodnieniowe, zwane „konferencjami”. W konferencji są obowiązani uczestniczyć przedstawiciele organu wnioskującego oraz organów administracji rządowej, które zgłosiły uwagi do projektu. Przeprowadzenie konferencji jest obowiązkowe w przypadku zgłoszenia licznych uwag o charakterze merytorycznym przez organy i inne podmioty. Organ wnioskujący może zwrócić się do Prezesa RM, za pośrednictwem Szefa Kancelarii Prezesa RM, o przeprowadzenie konferencji przez Kancelarię Prezesa RM. Konferencji przewodniczy wówczas sekretarz lub podsekretarz stanu w Kancelarii Prezesa RM. Opierając się na wnioskach i ustaleniach przyjętych w czasie konferencji, organ wnioskujący dokonuje autopoprawek albo opracowuje nowy tekst projektu dokumentu rządowego lub sporządza protokół rozbieżności. Jeżeli w postępowaniu uzgodnieniowym, nie zostały usunięte rozbieżności stanowisk, organ wnioskujący kieruje projekt dokumentu rządowego, w raz z protokołem rozbieżności do rozpatrzenia przez stały komitet RM. O wniesieniu do rozpatrzenia przez RM projektu dokumentu rządowego, co do którego nie udało się usunąć rozbieżności stanowisk w toku prac stałego komitetu RM, decyduje przewodniczący komitetu. W takich przypadkach Rządowe Centrum Legislacji w porozumieniu z sekretarzem komitetu ustala, pod względem prawnym i formalnym, treść propozycji, którą Sekretarz RM przedstawia Radzie Ministrów do rozpatrzenia i rozstrzygnięcia.

191. TRYB PODEJMOWANIA DECYZJI PRZEZ RADY MINISTRÓW.

Posiedzenia RM odbywają się przy obecności większości członków RM. Rozstrzygnięcie RM zapadają w drodze uzgodnienia. W przypadkach gdy osiągnięcie uzgodnienia jest niemożliwe, projekt rozstrzygnięcia może być, z inicjatywy przewodniczącego posiedzenia, poddany głosowaniu. Rozstrzygnięcie w drodze głosowania zapadają zwykłą większością głosów obecnych członków RM, a w razie równej liczby głosów- rozstrzyga głos przewodniczącego posiedzenia. Członek Rady Ministrów może zgłosić do projektu odrębne stanowisko w stosunku do rozstrzygnięcia podjętego na tym posiedzeniu RM. W czasie posiedzenia RM rozpatruje wyłącznie dokumenty rządowe i inne sprawy objęte, doręczonym członkom RM, porządkiem obrad. Projekty dokumentów rządowych i inne sprawy referuje Prezes Rady Ministrów lub wskazany przez niego członek Rady Ministrów. RM po rozpatrzeniu projektu dokumentu rządowego, dokument przyjmuje lub wprowadza w nim zmiany albo go odrzuca, lub kieruje do rozstrzygnięcia po spełnieniu określonych wymogów lub w innym terminie.

192. SAMORZĄD TERYTORIALNY W ŚWIETLE KONSTYTUCJI RP.

W języku potocznym samorząd oznacza samodzielne i niezależne zawiadywanie swoimi sprawami. Samorząd (w ustroju administracji państwowej) oznacza samodzielne i niezależne wykonywanie przez określone organizmy pewnych funkcji państwowych. Samorząd ma charakter administracyjny. Wykonuje zadania publiczne, które nie są zastrzeżone innymi. Ma osobowość prawną. Podmiot gospodarczy, prawo własności i inne prawa majątkowe. Wykonuje zadania własne i zlecone( np.: prowadzenie aktów stanu cywilnego). Ponosi odpowiedzialność polityczną i cywilną, zadania realizowane są przez organy stanowiące i wykonawcze.

193. STRUKTURA ORGANÓW SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.

Od 1,01,1999r. obowiązuje trzyszczeblowy podział terytorialny państwa. Województwa tworzy się w drodze ustawy, co oznacza, że w ustawie musi być określona nazwa i terytorium województwa. Ustrój województwa ma postać dualistyczną. W województwie istnieją 2 równoległe piony administracji- administracja samorządowa( podległa zarządowi) i administracja rządowa( w zasadzie podległa wojewodzie). Wojewoda jest terenowym organem administracji rządowej i przedstawicielem RM w województwie, wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Zastępcami wojewody są wicewojewodowie powoływani i odwoływani na jego wniosek przez Prezesa Rady Ministrów. W systemie samorządowym podstawowym organem województwa jest sejmik województwa, będący organem przedstawicielskim, a organami wykonawczymi są marszałek województwa oraz zarząd województwa. Powiat stanowi środkowy szczebel systemu samorządów lokalnych. Składa się on z graniczących ze sobą gmin( powiat ziemski) bądź też obejmuje cały obszar miasta na prawach powiatu( powiat grocki). Tworzenie powiatu określa ich terytorium jest dokonywane w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Powiat jest jednostką o wyłącznie samorządowym charakterze. Na szczeblu powiatu działają przede wszystkim organy samorządowe: rada powiatu, będąca organem przedstawicielskim oraz organy wykonawcze- starosta i zarząd powiatu. Gminy mają czysto samorządowy charakter, a jej organami są: rada gminy, będąca organem przedstawicielskim, oraz organy wykonawcze: zarząd, na czele którego stoi wójt( w gminach wiejskich), burmistrz( gdy siedziba gminy znajduje się w mieście) lub prezydent( gdy miasto liczy ponad 100000 mieszkańców, a nie jest odrębnym powiatem).

194. KOMPETENCJE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.

Rozważania nad zakresem działania samorządu terytorialnego muszą być przeprowadzone na 2 płaszczyznach dotyczących:

1)  rozdziału zadań między samorządem terytorialnym a administracją rządową

2)  rozdziału zadań między poszczególnymi szczeblami jednostek samorządowych

zadania z zakresu administracji publicznej dzielą się na :

1)  zadania w całości pozostawione w gestii organów administracji rządowej( tzw. zadania zastrzeżone)

2)  zadania wykonywane przez samorząd terytorialny.

Zadania własne są to zadania przynależne jednostkom samorządu terytorialnego i wykonywane przez jednostki tego samorządu. Są one wykonywane przez samorząd we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Zadania zlecone to zadania przynależne administracji rządowej, ale wykonywane przez jednostki samorządu terytorialnego.

W sferze prawa cywilnego jednostka samorządu terytorialnego( gmina, powiat, województwo) występuje jako jeden z podmiotów obrotu cywilnego. Istotą samodzielności jest swoboda podejmowania czynności prawnych oraz ujęcie weryfikacji tych czynności w procedury właściwe prawu cywilnemu, a nie prawu administracyjnemu. W sferze prawa publicznego gmina( powiat, województwo) występuje jako jednostka samorządu terytorialnego i wykonuje zadania z zakresu administracji publicznej. Dla realizacji zadań samorządu terytorialnego znaczenie zasadnicze ma system finansowy samorządu. Realizacja zadań możliwa jest tylko pod warunkiem dysponowania odpowiednimi środkami finansowymi.

195. NADZÓR NAD SAMORZĄDEM TERYTORIALNYM.

Nadzór oznacza szczególną relację pomiędzy dwoma podmiotami( organami) w administracji publicznej, w ramach której:

1)  organowi nadzorującemu przysługują prawne środki władczego oddziaływania na postępowanie i sytuację organu nadzorującego

2)  środki te są określone przez prawo i mogą byś stosowane tylko w zakresie i w sposób prawem przewidziany

3)  stosowanie środków nadzoru nie może prowadzić do wyręczenia organu nadzorowanego w jego działalności

istotą nadzoru jest przyznanie organowi nadzorującemu ściśle określonej sumy środków oddziaływania na organ nadzorowany, a poza tym pozostawienie organowi nadzorowanemu możliwości samodzielnego działania. Do typowych środków nadzoru zaliczamy: kontrole, wyrażenie opinii lub zgoda na niektóre decyzje czy akty organu nadzorującego, uchylenie decyzji czy aktów organu nadzorowanego, oraz środki dotyczące organu nadzorowanego jako takiego, rozwiązanie organu czy zawieszenie jego członków. Nadzór jest dokonywany z punktu widzenia legalności. Oznacza to że organ nadzorczy może badać działalności jednostki samorządu terytorialnego tylko co do jej zgodności z prawem, a nie mam prawa oceniać celowości, gospodarności i rzetelności. Nadzór jest sprawowany przez organy administracji rządowej. Do najważniejszych środków nadzorczych zaliczamy:

1)  prawo żądania niezbędnych informacji i sprawozdań oraz prawo wizytowania jednostek samorządu terytorialnego

2)  stwierdzenie nieważności uchwały organu jednostki samorządu terytorialnego

3)  wstrzymanie wykonania uchwały organu samorządu terytorialnego wraz z momentem stwierdzenia jej nieważności

4)  zawieszenie organów jednostki samorządu terytorialnego i ustanowienie zarządu komisarycznego na okres do 2 lat, decyzja może być podjęta tylko przez premiera

5)  rozwiązanie zarządu przez wojewodę, co możliwe jest tylko w razie naruszenia przez zarząd Konstytucji lub powtarzających się naruszeń ustaw i tylko po uprzednim zwróceniu się wojewody do rady( sejmiku).

196. ZASADY I TRYB PRZEPROWADZENIA WYBORÓW SAMORZĄDOWYCH. Wybory muszą mieć charakter powszechny, równy i bezpośredni i muszą odbywać się w głosowaniu tajnym. Ordynacja wyborca z 1998r. przyjęła system proporcjonalny dla wyborów na szczeblu województw i powiatów( przyjęto też 5% próg wyborczy). W odniesieniu do gmin system wyborczy zależy od wielkości gminy. W gminach do 20 000 mieszkańców stosuje się system większości względnej, a więc głosuje się na konkretne osoby, a mandaty otrzymują kandydaci, którzy uzyskali największą liczbę głosów. W gminach większych stosuje się system proporcjonalny( ale bez zastosowania progów wyborczych). O ważności wyborów rozstrzygają odpowiednie terytorialnie sądy okręgowe. W razie wygaśnięcia mandatu radnego skład rady uzupełnia się w drodze wyborów uzupełniających w gminach, w których obowiązuje system większościowy, bądź poprzez wstąpienie następnego kandydata z listu, o ile stosowany był system proporcjonalny. Kadencja rady( sejmiku) ulega skróceniu w razie jej odwołania w referendum lokalnym, w razie jej rozwiązania przez Sejm bądź w razie niedokonania wyboru zarządu w wymaganym przez prawo terminie.

197. KRAJOWA RADA SĄDOWNICTWA.

Krajowa Rada Sądownictwa jest organem kolegialnym. Jej zadaniem jest pośredniczenie w podejmowaniu przez egzekutywę i legislatywę najważniejszych decyzji dotyczących sądownictwa, reprezentowanie interesów władzy sądowniczej, a przede wszystkim ochrona niezawisłości sędziów i niezależności sądów. Krajowa Rada Sądownictwa składa się:

1)  4 posłów i 2 senatorów, wybieranych przez izby na okres czterech lat

2)  Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego

3)  15 członków wybranych spośród sędziów: Sądu Najwyższego(2), NSA(1), sądów apelacyjnych(2), sądów okręgowych(9) i sądów wojskowych(1), wyboru na czteroletnią kadencję dokonują zgromadzenia ogólne lub zebrania przedstawicieli zgromadzeń ogólnych odpowiednich sądów

4)  Ministra Sprawiedliwości

5)  Osoby powołanej przez Prezydenta RP

Rada wybiera ze swojego składu prezydium, obejmujące przewodniczącego, 2 wiceprzewodniczących i 3 członków. Obraduje na posiedzeniach plenarnych, zwoływanych przynajmniej raz na dwa miesiące. Rada przedstawia Prezydentowi wnioski w sprawie powołania sędziów, rozstrzyga o przeniesieniu sędziego na inne miejsce służbowe ze względu na powagę stanowiska sędziowskiego i podejmuje szereg innych decyzji dotyczących sytuacji sędziego. Rada wyraża opinię co do propozycji zmian ustroju sądów oraz wynagrodzeń sędziowskich.

198. POZYCJA USTROJOWA, KOMPETENCJE I TRYB FUNKCJONOWANIA SĄDU NAJWYŻSZEGO.

Podstawowym zadaniem Sądu Najwyższego jest sprawowanie nadzoru orzeczniczego nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych, co m.in. ma na celu zapewnienie prawidłowości oraz jednolitości wykładni prawa i praktyki sądowej w dziedzinach poddanych jego właściwości. Sąd Najwyższy wykonuje swoje funkcje w 2 podstawowych formach.

Pierwszą jest rozpatrywanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych- jeśli chodzi o sądy powszechne jest to tylko rozpatrywanie kasacji, natomiast w charakterze sądu II instancji Sąd Najwyższy orzeka w sprawach wojskowych.

Druga formą działalności Sądu Najwyższego jest podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie wątpliwości prawnych. Może to następować na podstawie przedłożenia sądu orzekającego w konkretnej sprawie, a także w procedurze abstrakcyjnej- na wniosek m.in. Pierwszego Prezesa lub jednego z Prezesów Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości- Prokuratora Generalnego. Te uchwały abstrakcyjne są podejmowane przez skład 7 sędziów, ale mogą też zostać podjęte przez całą izbę, połączone izby lub nawet przez pełny skład SN. SN nie może samodzielnie orzekać o konstytucyjności ustaw. SN dzieli się na 4 izby: Cywilną, Karną, Administracyjną i Wojskową, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Na cele każdej izby stoi Prezes powołany przez prezydenta RP na 6 letnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne; w izbie działa Zgromadzenie Sędziów Izby jako organ samorządu sędziowskiego. Na czele SN stoi Pierwszy Prezes, który jest powoływany przez Prezydenta RP, a organami samorządu sędziowskiego są Zgromadzenie Ogólne oraz wybierane przez Zgromadzenie- Kolegium Sądu Najwyższego.

 

199. POZYCJA USTROJOWA I STRUKTURA ORAZ KOMPETENCJE SĄDÓW POWSZECHNYCH.

Sądy powszechne to sądy o właściwości generalnej, sprawują one wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów. Konstytucja nie określa struktury sądów powszechnych, ale przez wprowadzenie wymogu dwuinstancyjności zakłada, że struktura ta musi obejmować przynajmniej 2 szczeble. Sądami powszechnymi są: sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne.Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin lub dla części gminy. Jest sądem pierwszej instancji, a jego właściwości obejmują sprawy karne i cywilne, większe sądy są podzielone na wydział karny i wydział cywilny a także wydział ksiąg wieczystych. W ramach sądu rejonowego może być utworzona odrębna jednostka organizacyjna zajmująca się sprawami rodzinnymi i sprawami nieletnich, jednostka zajmująca się sprawami z zakresu prawa pracy, oraz jednostka zajmująca się sprawami gospodarczymi( sąd gospodarczy). W sądzie rejonowym mogą być też tworzone sądy grodzkie, których właściwości obejmuje przede wszystkim orzekanie w I instancji w sprawach o wykroczeniu oraz o wykroczenia i niektóre przestępstwa skarbowe. Sąd okręgowy jest sądem wyższego stopnia. Właściwość sądu okręgowego ma charakter mieszany: z jednej strony, jest sądem odwoławczym w sprawach rozstrzyganych w pierwszej instancji przez sądy rejonowe, z drugiej strony, rozpoznaje w I instancji sprawy poważniejsze lub o charakterze bardziej skomplikowanym, określone przez ustawę. Sąd okręgowy jest podzielony na wydziały cywilne, karne i penitencjarne, w ramach tych sądów tworzy się też odrębne jednostki zajmujące się sprawami z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz jednostki zajmujące się sprawami gospodarczymi. Sąd apelacyjny tworzone są dla obszaru obejmującego kilka okręgów sądowych. Pełnią one zadania sądów II instancji, bo rozpatrują apelację od orzeczeń sądów okręgowych działających jako I instancja. W sądach apelacyjnych tworzy się wydziały cywilne, karne oraz pracy i ubezpieczeń społecznych. W warszawskim Sądzie Apelacyjnym istnieje też odrębny wydział lustracyjny.

200. NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY- POZYCJA USTROJOWA I KOMPETENCJE. Podstawowym zadaniem sądów administracyjnych jest sądowa kontrola wykonywania administracji publicznej. NSA orzeka:

1)  w sprawach skarg na decyzje administracyjne oraz niektóre inne postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym. Bada tu legalność rozstrzygnięć wydawanych przez organy administracji w sprawach indywidualnych i może uchylić lub stwierdzić nieważność decyzji wydanej z naruszeniem prawa. legalność jest jednym z kryteriów kontroli jako że sądy mogą tylko kontrolować działalność administracji. Kontrola sądowa jest ostatecznym stadium procedury, najpierw konieczne jest wyczerpanie administracyjnego toku instancji

2)  w sprawach skarg na uchwały organów samorządu terytorialnego i akty terenowych organów administracji rządowej stanowiące przepisy prawa miejscowego, oraz na inne uchwały organów samorządu terytorialnego w sprawach z zakresu administracji publicznej.

Orzeczenia NSA mają charakter ostateczny i nie można się od nich odwoływać. Z wnioskiem może wystąpić skład orzekający w danej sprawie i wówczas Prezes NSA wyznacza skład 7 sędziów dla udzielenia wyjaśnienia. Podjęta w tym trybie uchwała ma charakter wiążący tylko w sprawie, w związku z którą został postanowiony wniosek. Na czele NSA stoi Prezes powołany na 6 letnią kadencje przez Prezydenta RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA jest niezależny od nadzoru administracyjnego Ministra Sprawiedliwości. Na płaszczyźnie orzeczniczej NSA podlega jeszcze nadzorowi SN bo od niektórych orzeczeń NSA możliwe jest wniesienie rewizji nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego.

202. POZYCJA USTROJOWA I ORGANIZACJA TRYBUNAŁU STANU.

TS to sąd szczególnego rodzaju, którego celem jest ukaranie winnych naruszenia konstytucji i ustaw, orzeka o odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Za naruszenie konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjna ponoszą: Prezydent, Prezes RM oraz członkowie, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, posłowie i senatorowie. TS składa się z przewodniczącego, 2 z-ców i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Członkowie TS w sprawowaniu funkcji są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji i ustawom. Parlamentarzyści odpowiadają za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego, lub za naruszenie zakazu nabywania tego majątku. Odpowiadają też przed TS za naruszenie Konstytucji. TS może orzec kary takie jak:

    oskarżony może być skazany na utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta oraz do Sejmu, Senatu i rad gminnych

    karą może być zakaz zajmowania pewnych stanowisk

    utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz zdolności do ich uzyskiwania

    w razie uznania winy Prezydent TS może orzec odwołanie z urzędu, a w odniesieniu do innych osób utratę zajmowanego stanowiska

    w przypadku stwierdzenia przestępstw wymierza kary przewidziane w ustawach karnych

203. POSTĘPOWANIE W SPRAWIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KONSTYTUCYJNEJ.

Odpowiedzialność konstytucyjna ma ograniczony podmiotowo charakter i dotyczy wyliczonej przez przepisy prawa grupy osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie. odpowiedzialności przed TS mogą podlegać tylko te osoby, które wyraźnie wskazano w Konstytucji. Do pierwszej grupy należy Prezydent. Druga grupa obejmuje inne osoby pełniące najwyższe stanowiska w państwie: Prezesa oraz członków Rady Ministrów,Osoby, którym Prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem ;Prezesa NBP; Prezesa NIK;Członków KRRiT, co obejmuje także jej przewodniczącego

Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych- jest on na czas wojny mianowany przez Prezydenta na wniosek Prezesa RM i w tym samym trybie może zostać w każdym czasie odwołany.Trzecia grupa osób podlegających odpowiedzialności przed TS obejmuje posłów i senatorów. Zakres przedmiotowy odpowiedzialności konstytucyjnej obejmuje odpowiedzialność za naruszenie Konstytucji lub ustawy, popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania przez osobę podlegającą odpowiedzialności przed TS. Jest to odpowiedzialność za popełnienie deliktu konstytucyjnego, czyli czyny, które nie stanowią przestępstwa. Czyn ten polega na naruszeniu Konstytucji lub ustawy. Odpowiedzialność konstytucyjna wynikać bowiem może tylko z naruszenia prawa, ale podstawą odpowiedzialności nie może być każde naruszenie prawa, a jedynie naruszenie unormowań zawartych w konstytucji lub ustawach. Popełnienie czyny jest związane z wykonywaniem urzędu:

a)  czyn zostaje popełniony w zakresie urzędowania danej osoby- tu dana osoba działa w ramach swego zakresu kompetencyjnego, ale z naruszeniem prawa

b)  czyn zostaje popełniony w związku z zajmowanym stanowiskiem- tu dana osoba podejmuje działania pozostające poza ramami przysługujących jej kompetencji

204. EWOLUCJA USTROJOWA KONTROLI PAŃSTWOWEJ W POLSCE.

Istotą działania organów kontroli państwowej jest:
1) organizacyjna odrębność i niezależność od struktur rządowych, tym kontrola państwowa różni się od kontroli wewnętrznej, która funkcjonuje wewnątrz każdej struktury rządowej

2) Wysoki stopień wyspecjalizowania fachowego

3) zorientowanie działalności na kontrolę sensu stricto, tzn. na ustalenie stanu faktycznego, ewentualnie połączone z egzekwowaniem odpowiedzialności personalnej, jednak bez podejmowania środków korygujących stwierdzone nieprawidłowości; tym kontrola różni się od nadzoru.

Polski model kontroli państwowej ukształtował się w początku II Rzeczypospolitej. Konstytucja marcowa przewidziała utworzenie NIK-u jako organu powołanego do kontroli całej administracji państwowej pod względem finansowym, zamknięć rachunków państwa oraz przedstawienia Sejmowi wniosków w przedmiocie absolutorium. Ustawa z 23,12,1994r. o Najwyższej Izbie Kontroli miała charakter porządkujący dotychczasowe doświadczenia i dostosowujący zadania Izby do zmienionych warunków funkcjonowania machiny państwowej.

205. FUNKCJE I ZAKRES DZIAŁANIA NIK.

NIK obejmuje całokształt działalności organów kontrolowanych, a w szczególności wykonanie budżetu państwa oraz realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej i organizacyjno- administracyjnej.

1)  obejmuje kontrolę działalności organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. W tym zakresie kontrola dotyczy działalności RM, jej Prezesa i członków. Kontroli podlegają także państwowe podmioty gospodarcze: przedsiębiorstwa i jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. Izbie przysługuje wobec nich bardzo szeroki zakres kontroli obejmującej także celowość podejmowanych działań. Może też kontrolować: Kancelarię Prezydenta, Kancelarię Sejmu i Senatu, TK, RPO, KRRiT i inne

2)  obejmuje kontrolę działalności organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności. Kontrolą objęty jest cały system administracji i gospodarki samorządowe

3)  obejmuje kontrolę działalności innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych, ale tylko w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe bądź komunalne oraz wywiązują się z finansowych zobowiązań wobec państwa i tylko z punktu widzenia legalności i gospodarności. Kontrola może też objąć prywatne podmioty gospodarcze

W ramach sprawowanych kontroli pracownicy NIK mają prawo swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostek kontrolowanych, wglądu do wszelkich dokumentów, przeprowadzenia oględzin. Wyniki kontroli są ujmowane w protokole. NIK co roku musi dostarczyć analizę wykonania budżetu państwa oraz założeń polityki pieniężnej, a także opinię w przedmiocie udzielenia absolutorium dla RM.

206. POZYCJA USTROJOWA I ORGANIZACJA NIK.

NIK jest naczelnym organem kontroli państwowej. Tym samym Izba skupia w swej kompetencji całokształt kontroli państwowej rozumianej jako badanie działalności organów administracji i współdziałających z nimi jednostek, dokonywane przez fachowy organ zewnętrzny, niezależny od rządu, a powiązany bezpośrednio z parlamentem i służący mu swoim zasobem informacji i wiedzą fachową. NIK jest odrębnym organem konstytucyjnym znajdującym się pomiędzy Sejmem a rządem i powołanym do kontroli działalności zarówno RM i ministrów, jak i poszczególnych jednostek organizacyjnych. NIK jest organem kolegialnym. Skład: kolegium NIK, departamenty i delegatury. Kolegium NIK to organ wewnętrzny i kierowniczy, ustanawia kompetencje do organizacji pracy NIK, ma możliwość podejmowania decyzji władczych, posiada niezawisłość członków, tworzą go: Prezes NIK, wieceprezesi NIK, dyrektor generalny NIK, 14 członków. Prezes powoływany jest i odwoływany przez Sejm na wniosek Marszałka Sejmu lub 35 posłów bezwzględną większością za zgodą Senatu, kadencja trwa 6 lat, posiada on prawo reelickcji, immunitet formalny i incompatibilitas. Wiceprezesi- od 2 do 4 powołuje i odwołuje Prezydium Sejmu na wniosek Prezesa NIK, mają oni bieżący nadzór nad działalnością określonych przez Prezesa NIK. Dyrektor Generalny- powołany i odwołany przez Prezesa NIK za zgodą Marszałka Sejmu. Członkowie- powołani przez prezydium Sejmu na wniosek Prezesa NIK. Kolegium zatwierdza analizę wykonania budżetu państwa i innych planów finansowych. Kolegium uchwala opinie w przedmiocie absolutorium dla RM, wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publiczne.

207. PROCEDURY KONTROLNE NIK.

Procedura orientowana: zasadami kontradyktorności( możność wniesienia zastrzeżeń do ustaleń kontroli, przez kontrolowanego), quasi instancyjności( ponowne rozpatrzenie zastrzeżeń kontrolowanego przez komisje odwoławczą). Postępowanie kontrolne oznacza sposób przeprowadzenia kontroli, zasady jej wykonania i realizacji wyników. Postępowanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolowanej działalności wg określonych ustawą kryteriów. Kontrola może być na zlecenie: Sejmu i jego organów na wniosek Prezydenta RP, Premiera, z inicjatywy własnej. Czynności kontrolne wykonują pracownicy NIK( kontrolerzy). Kontroler ustala stan faktyczny, a wyniki umieszcza w protokole. Przed podpisaniem protokołu kierownik jednostki kontrolowanej, może w terminie 14 dni od jego otrzymania zgłosić zastrzeżenie rozpatrywane przez Komisje Odwoławczą. Uchwała Komisji po zatwierdzeniu przez Prezesa NIK jest ostateczna. Kontroler obowiązany jest niezwłocznie poinformować kierownika jednostki kontrolowanej, potem kierownika jednostki nadrzędnej o stwierdzeniu bezpośredniego zagrożenia życia lub dużej szkody w mieniu i celu zapobiegania im. NIK przekłada Sejmowi, Prezydentowi i Premierowi informacje o wynikach kontroli.

208.POZYCJA USTROJOWA KRRiT.

KRRiT jest organem konstytucyjnym, postawionym poza schematem trójpodziału władzy. KRRiT stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. KRRiT wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały. Zasady i tryb działania KRRiT, jej organizację oraz szczegółowe zasady powoływania jej członków określa ustawa.

209. ORGANIZACJA KKRiT ORAZ STATUS PRAWNY JEJ CZŁONKÓW.

KRRiT składa się z 9 członków powołanych przez Sejm(4), Senat(2) i Prezydenta(3) spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków masowego przekazu. Kadencja trwa 6 lat, z tym że co 2 lata powoływana jest b1/3 składu RM, tak by zapewnić ciągłość jej funkcjonowania. Powołanie ponowne na pełną kadencję nie jest dopuszczalne. Członek Rady nie może być posłem ani senatorem, nie może też należeć do partii politycznej, związku zawodowego, nie może prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji. W trakcie kadencji członek Rady nie może być odwołany, chyba że w przypadku:

1)        zrzeszenia się funkcji

2)        choroby trwale uniemożliwiającej sprawowanie funkcji

3)        skazania prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej

4)        naruszenie przepisów ustawy, stwierdzonego orzeczeniem TS

Na czele Rady stoi jej przewodniczący wybierany przez Radę spośród swego grona. Odwołać go może tylko Rada i to większością 2/3, czyli 6 głosów. Przewodniczący rady jest zarazem jednoosobowym organem państwowym i w tym charakterze wydaje m.in. decyzje administracyjne.

210. KOMPETENCJE I TRYB DZIAŁANIA.

Podstawowe zadania Rady określa Konstytucja stanowiąc, iż stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. Radzie przysługuje szereg kompetencji:

   projektowanie, w porozumieniu z Prezesem RM, kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji

   powoływanie składu rad nadzorczych w spółkach publicznej radiofonii i telewizji

   udzielanie i cofanie koncesji na rozpowszechnienie programów przez nadawców prywatnych

   sprawowanie kontroli działalności nadawców

   określenie, w granicach upoważnień ustawowych, warunków prowadzenia działalności przez nadawców

   określenie opłat abonamentowych

w wykonywaniu tych kompetencji Rada może wydawać powszechnie obowiązujące przepisy w formie rozporządzeń.

211. POZYCJA USTROJOWA I KOMPETENCJE NBP.

NBP jest centralnym bankiem państwa i z tego tytułu przysługuje mu szczególny zakres działania.

NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych RP. Ustala on założenia polityki pieniężnej i przekazuje je innym organom państwa, organizuje rozliczenia pieniężne, gospodaruje rezerwami dewizowymi, prowadzi bankową obsługę budżetu państwa, reguluje płynność banków oraz ich refinansowanie, gromadzi rezerwy obowiązkowe banków, sporządza bilanse płatnicze oraz bilanse należności i zobowiązań płatniczych państwa. W realizacji tych zadań NBP współdziała z Sejmem, Rządem i Ministrem Finansów, co jednak nie przekreśla jego samodzielności w realizowaniu wskazanych zadań. Organami NBP są: prezes, Rada Polityki Pieniężnej i zarząd.

212. STATUS PRAWNY I KOMPETENCJE PREZESA NBP.

Prezes jest powoływany przez Sejm na wniosek prezydenta( nie jest wymagana kontrasygnata premiera) na okres 6 lat, dopuszczalne jest jednorazowe powtórzenie kadencji. W okresie kadencji prezes nie może być odwołany( więc nie ponosi odpowiedzialności politycznej), chyba że złoży rezygnację, nie wypełnia obowiązków na skutek długotrwałej choroby, został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo, został skazany przez TS. Prezes przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi Narodowego Banku Polskiego oraz Komisji Nadzoru Bankowego. Prezes NBP nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego, nie może też prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

213. STATUS PRAWNY ORAZ KOMPETENCJE I TRYB FUNKCJONOWANIA RADY POLITYKI PIENIĘŻNEJ.

Rada Polityki Pieniężnej jest organem złożonym z osób wyróżniających się wiedzą z zakresu finansów, ale powoływanych w trybie politycznym: po 3 przez Sejm, Senat i Prezydenta RP. Kadencja Rady trwa 6 lat, przed jej upływem nie ma możliwości odwołania członka Rady, chyba ze w sytuacjach szczególnych( choroba, skazanie przez sąd). Radzie przewodniczy Prezes NBP. Podstawowym zadaniem rady jest coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej i przedkładanie ich do wiadomości Sejmowi wraz z przedłożeniem przez rząd projektu ustawy budżetowej. Z kolei, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego Rada jest obowiązana złożyć Sejmowi sprawozdanie z wykonywania tych założeń.

214. STANY NADZWYCZAJNE.

Pod pojęciem stanu nadzwyczajnego należy rozumieć pojawienie się w państwie sytuacji szczególnego zagrożenia, której rozwiązanie wymaga sięgnięcia do środków szczególnych, a więc do:

        koncentracji władzy w rękach egzekutywy( głowy państwa i rządu)

        ograniczeń praw i wolności obywateli

        zmian w strukturze i zasadach funkcjonowania organów państwowych

        zmian w systemie stanowienia prawa

Konstytucja rozróżnia 3 typy stanu nadzwyczajnego: stan wojenny, wyjątkowy oraz stan klęski żywiołowej.

Stan wojenny może on zostać wprowadzony tylko w 3 sytuacjach:

        zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa,

        zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

        jeżeli z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---