162 (2)

162 Wybory i prawo wyborcze

okręgiem wyborczym, możemy wyobrazić sobie, że głosowało w nim 1 000 000 w> borców, ale 57 000 głosów oddano na partie czy ugrupowania, które nie uzysk.il\ w skali kraju 5 proc. głosów. Wobec tego jako podstawę obliczeń przyjmuje mc 943 000 głosów, traktując je jako 100 proc.

Progi wyborcze służą wyeliminowaniu z parlamentu partii najmniejszych, a pn ferują partie duże - są więc ułatwieniem przy budowaniu stabilnej koalicji polityczne: w parlamencie i przeciwdziałają również nadmiernemu rozdrobnieniu izby. Wzglęih efektywności funkcjonowania parlamentu przedkłada się tu ponad dążenie do jeg" pełnej reprezentatywności.

Jest to rozwiązanie stosowane w wielu krajach (najbardziej znana jest pięciopm centowa klauzula zaporowa w RFN), od 1993 roku także w Polsce w wyborach if Sejmu (od 1998 roku również w wyborach do rad powiatów i sejmików woje wódzi u a od 2006 roku - także do rad gmin). Natomiast w wyborach sejmowych z 1991 roku nie stosowano żadnych progów wyborczych. Efektem było wejście do Sejmu blisko trzydziestu ugrupowań, wśród których część była reprezentowana tylko przez jednego posła. Sejm uległ bardzo silnemu rozdrobnieniu, nie był w stanie zbudować stabilna większości popierającej rząd, co doprowadziło do jego rozwiązania po niecałych dwóch latach. W wyborach 1993 roku do Sejmu weszło tylko sześć ugrupowań, nabyło więc problemów ze zbudowaniem koalicji i jej przetrwaniem przez okres cala kadencji. Zastosowanie progów wyborczych sprawiło jednak, że zmarnowało się ponad 30 proc. głosów, bo oddano je na partie (ugrupowania), które nie przekroczyły progu wyborczego. W rezultacie pojawiły się zarzuty politycznej niereprezentatywności Sejmu. Już jednak w wyborach 1997 roku zmarnowało się tylko około 10 proc. glo sów, a do Sejmu weszło jedynie pięć ugrupowań. Podobnie było w kolejnych wyborach w 2001 r. „zmarnowało się” niecałe 10 proc. głosów, a do Sejmu weszło 6 ugrupowań w 2005 r. „zmarnowało się" - 11.22 proc. głosów, a do Sejmu weszło 6 ugrupowań W ten sposób udaje się łączyć reprezentatywność i efektywność.

W obecnym stanie prawnym progi wyborcze dotyczą wyborów do Sejmu i ozna czają konieczność uzyskania w skali kraju następującego odsetka ważnie oddanych głosów (art. 133 i art. 134 ows):

1)    5 proc. dla uzyskania mandatów z list zgłoszonych przez pojedyncze partie ugrupowania czy grupy wyborców (np. PiS, PO),

2)    8 proc. dla uzyskania mandatów z list zgłoszonych przez koalicyjne komitcu wyborcze (np. w wyborach 2005 roku żaden koalicyjny komitet wyborczy nu przekroczył progu wyborczego a w 2007 r. udało się to komitetowi Lewica i Demokraci).

Próg pięcioprocentowy (liczony w skali kraju) znajduje też zastosowanie w w> borach do Parlamentu Europejskiego.

Gdy chodzi o wybory lokalne, to wszędzie tam, gdzie stosowany jest proporcjo nalny system rozdziału mandatów (pkt 155), przyjmuje się - jako punkt wyjścia próg pięcioprocentowy (zob. też pkt 299).

W wyborach sejmowych istnieje szczególny wyjątek od zasady progów wyboi czych. Komitety wyborcze zarejestrowanych organizacji mniejszości narodowych mog korzystać ze zwolnienia od jednego z tych wymagań. Jeżeli więc dana mniejszość jec