242

Magdalena Chęsy, Wanda Bratkowska, Tomasz Ferenc

Magdalena Chęsy, Wanda Bratkowska, Tomasz Ferenc

Tabela 12.6. Inne układy grupowe krwinek czerwonych

Rok odkrycia	Układ	Najczęstsze antygeny lub grupy
1927	P	P1, Pk
1941	LW	LWa, LWb
1945	Lutheran	Lua, Lub
1946	Kell	K, k_____
		Lea, Leb
1946	■t6vis
1950	Duffy	Fya, Fyb
1951	Kidd	Ika, Ikb
1954	Diego	Dia, Dlb
1956	Cartwrigth	Yta, Ytb
1956	I	I, i
1961	Auberger	Au(a+), Au(a-)
1962	Xg	Xg(a+), Xg(a-)
1965	Dombrock	Doa, Dob

Tabela 12.7. Częstość fenotypów układu Sese w populacji polskiej

Genotypy	Fenotyp	Częstość występowania w %
SeSe Sese	wydzielacze	84
sese	niewydziela cze	16

Antygeny M i N oraz S i s stanowią jeden układ grupowy określany jako MNSs. Cechy tego układu dziedziczą się na zasadzie dwóch par genów allelomorficznych, sprzężonych z sobą. Świadczy o tym niejednakowa częstość występowania antygenów S i s u osób M, N i MN. Przyjmuje się, że pojawienie się antygenów MNSs warunkują 4

allele: L^MS, L^Ms, L^NS, L^Ns (locus 4q28-q31). Każdy allel koduje jednocześnie antygeny z układu MN i Ss.

Przeciwciała odpornościowe anty-M, a zwłaszcza anty-N, są rzadko spotykane i należą do klasy IgM. Stwierdzono je w osoczu 0,1% populacji ludzkiej po przetoczeniu niezgodnej grupowo krwi (w zakresie tego antygenu) lub w przypadku niezgodności antygenowej pomiędzy matką a płodem.

Układ grupowy MN nie ma większego znaczenia klinicznego i przetaczając krew nie bierze się pod uwagę zgodności cech M i N u biorcy i dawcy. Antygeny tego układu bardzo rzadko powodują alloimmunizację. Badanie antygenów MN bywa czasami przydatne w antropologii, w kryminalistyce, a szczególnie w badaniach związanych z dochodzeniem ojcostwa.

Oprócz układów grupowych ABO, Rh, MNSs wykryto szereg innych rzadkich układów związanych z krwinkami czerwonymi (tab. 12.6).

Większość ludzi wydziela substancje grupowe A, B i H również do płynów ustrojowych. Najwięcej tych substancji stwierdza się w ślinie, pocie, nasieniu, łzach i moczu. Nie są obecne w płynie mózgowo-rdzeniowym. Wydzielanie substancji grupowych jest cechą dziedziczną, kontrolowaną przez parę genów niezależnych od genów ABO i genu H. Wydzielanie substancji grupowej determinuje gen w locus położonym na krótkim ramieniu chromosomu 19. W locus tym znaleziono dwa allele: Se i se. Możliwe są trzy genotypy: SeSe, Sese, sese. Stan wydzielania określa się jako cechę autosomal-ną dominującą. Tylko homozygoty recesyw-ne (sese), tzw. niewydzielacze, nie mogą wydzielać substancji grupowych krwi do płynów ustrojowych. Częstość fenotypów układu Sese w populacji polskiej przedstawia tabela 12.7.

Znajomość zasad dziedziczenia grup krwi stwarza możliwości ich zastosowania w ekspertyzach sądowo-lekarskich, szczególnie dotyczących wykluczenia ojcostwa.

242