Choroby lasu0026 jpeg

„Okno w lesie” z powodu huby korzeni

stwarzając nisze ekologiczne dla poszczególnych składowych ekosystemu, lecz także mogą stwarzać zagrożenie jako baza pokarmowa patogenów - sprawców chorób infekcyjnych. Klasycznym przykładem takiego oddziaływania są patogeny korzeni, których rola w drzewostanie jest wieloznaczna. Choroby korzeni, będące efektem stresu drzew, same stają się źródłem kolejnych stresów w drzewostanie, których efekty oddziaływania w lasach gospodarczych muszą być interpretowane jednoznacznie negatywnie.

Czym jest stres i jakie są jego konsekwencje?

Młody może umrzeć, a stary musi - porzekadło z życia wzięte

Stres to czynnik (bodziec) oddziałujący na organizm, gatunek, zbiorowisko (czyli czynnik stresowy, stresor), jak i stan (dynamiczna odpowiedź) organizmu (gatunku, zbiorowiska) wywołany oddziaływaniem tego czynnika (reakcja stresowa, stan stresowy). Stresory mogą być abiotyczne lub biotyczne, zaś reakcje organizmu specyficzne lub niespecyficzne (gdy odpowiedzi na różne stresory są podobne), odwracalne lub nieodwracalne. Reakcje te mogą mieć charakter pierwotny, gdy podwyższenie temperatury otoczenia prowadzi do odwodnienia tkanek (pobieranie wody nie nadąża za transpiracją) lub wtórne, gdy wywoływana dehydratacja powoduje uszkodzenia struktury i funkcji

komórek oraz uszkodzenia struktury błon komórkowych, co z kolei powoduje zakłócenia metaboliczne i zmiany katalityczne niektórych enzymów umiejscowionych w błonie komórkowej.

Po ustąpieniu stresu zakłócenia te, jako odwracalne, mogą ustąpić, a roślina powróci do normalnego funkcjonowania.

Jednak osobnik (gatunek) bardziej wrażliwy na podwyższoną temperaturę może w warunkach konkurencji o światło, wodę itd. przegrać z osobnikami mniej wrażliwymi i zostanie wyeliminowany ze środowiska. Z kolei w^r przypadku nasilonego stresu mogą powstać zmiany nieodwracalne (zniszczenie struktury błon komórkowych, brak reakcji enzymatycznych, nadprodukcja metabolitów, powstawanie toksyn, denaturacja białek itp.), które stają się przyczyną obumierania komórek i tkanek.

Najpierw było sucho (a), potem było mokro (b)

Stopień odporności rośliny na stres jest związany z:

•    genetycznie uwarunkowaną podatnością (wrażliwością) lub odpornością (wytrzymałością) struktur na oddziaływanie czynnika stresowego, wynikającą z programu genetycznego aktualnie realizowanego przez komórki lub tkanki - zmienną zależnie od etapu rozwojowego organizmu (np. inny będzie poziom odporności na odwodnienie młodych tkanek, inny - starych, co ma związek z różnym stopieni w'akuolizacji i zdrewnienia ścian komórek),

•    zdolnością organizmu do naprawy uszkodzeń (np. odtwarzanie uszkodzonych po dena-turacji struktur białkowych, tworzenie nowych elementów z kalusa, wytwarzanie korzeni przybyszowych itp.),

•    zdolnościami przystosowawczymi (adaptacyjnymi lub aklimatyzacyjnymi) organizmu (np. przez modyfikację właściwości struktur komórkowych, opóźnianie działania czynnika stresowego, tolerowanie stresora).

Przebieg zjawiska stresu na poziomie komórkowym fizjologia drzew opisuje prezentowanym schematem.

Stres na wyższych poziomach organizacji (drzewa, drzewostany) ma charakter zjawisk przyczynowo-skutkowych, stopniowo nasilających charakter swego oddziaływania i zasięg:

1.    Drzewko zdrowe + czynnik stresowy = drzewo zmienione (początek osłabienia).

2.    Drzew^ro zmienione + pogłębiający się stres = drzewo o pogłębionych zmianach funkcjonalnych, morfologicznych (osłabienie trwa).

3.    Drzew^:o silnie zmienione + trwający stres = uszkodzenie drzewa.

53