0000020

21

Odcinek szyjny kręgosłupa jako biomechanizm

nymi członami, łączącymi się w pary biokinematyczne o określonej ruchliwości wyrażonej stopniami swobody. Liczba stopni swobody świadczy o możliwościach ruchowych pary czy łańcucha biokinematycznego. Podkreślano, że łańcuch biokinematyczny kręgosłupa może spełniać zadania biomechanizmu' zarówno w sensie łańcucha kinematycznego, który wykonuje określony ruch względem nieruchomej miednicy tworzącej podporę, jak i w sensie usztywnionej podpory, służącej jako podstawa dla czynności łańcucha biokinematycznego kończyny górnej z obręczą barkową.

W toku dalszych prac nad biomechaniką kręgosłupa, włączając się do pro-olematyki niniejszej sesji, przeprowadzono badania nad szyjnym odcinkiem kręgosłupa. '    _v

Celem pracy jest określenie ruchliwości i struktury kinematycznej szyjnego odcinka kręgosłupa oraz struktury funkcjonalności jego napędów mięśniowych.

Punktem wyjścia są następujące założenia.

I.    Odcinek szyjny kręgosłupa, jako część łańcucha kinematycznego kręgosłupa, w określonych czynnościach ruchowych człowieka staje się samodzielnym łańcuchem kinematycznym, zdolnym do wykonania określonych ruchów wraz z głową względem tułowia. Ten ostatni pełni wtedy rolę członu — podstawy, w zrozumieniu mechanizmu.

II.    Z drugiej strony, szyjny odcinek kręgosłupa sam staje się taką czynnościową podstawą, względem której ruchy wykonuje obręcz barkowa. Zbędne stopcie swobody kręgosłupa szyjnego odejmowane są (redukcja) przez czynność

ustalającą odpowiednich mięśni (2, 3).

MATERIAŁ I METODA'

1.    Oparto się na materiale źródłowym struktur morfologicznych i czynności szyjnego odcinka kręgosłupa oraz mięśni według danych zawartych w monografiach anatomicznych — Bochenek-Reicher, Lanz-Wachsmuth (1, 6).

2.    Przeprowadzono analizę ruchliwości poszczególnych połączeń stawowych, od stawu szczytowc-potylicznego (O/CJ do połączenia ostatniego kręgu szyjnego z pierwszym piersiowym (C₇/Th!).

3.    Przeprowadzono analizę jakościową i ilościową napędów mięśniowych, według kryteriów doboru napędów mięśniowych (8). Analizie poddano mięśnie grzbietu, karku i szyi, z pominięciem zespołu mięśni gnykowych (mm. hyoidei). Ustalano lub wyliczano:

—    liczbę aktonów mięśnia (A);

—    liczbę funkcji mięśnia (f_ni) lub aktonu, wyrażającą się liczbą dodatnich i ujemnych składowych momentów sil, jakie mięsień może rozwijać względem osi obrotu stawów, ponad którymi przebiega;

-    funkcjonalność mięśnia (p ), będącą sumą funkcji mięśni, obsługujących daną parę lub łańcuch biokinematyczny;

-    klasę mięśnia (k_m), czyli liczbę określoną przez liczbę stawów, ponad którymi przebiega dany mięsień;

-    przeciwstawność funkcji mięśni (a_m), określaną sumą antagonistycznych funkcji mięśnia w jednym stawie, spowodowanych zmianą przebiegu mięśni względem osi stawów przy zmianie ich kątów stawowych.

Analiza i dane dotyczą mięśni jednej strony.

Pojęcie mechanizmu zaczerpnięte jest z teorii maszyn i mechanizmów; jest to łańcuch kinematyczny wykonujący określony ruch względem nieruchomego trzonu, tzw. Podstawy, podpory czy ostoi.