0038

Systemy polityczne współczesnego świata

krajach zaliczanych do grupy nieskonsolidowanych demokracji. Jednakże to, czego im brakuje, to nie tylko obecność wartości liberalnych w życiu publicznym, ale przede wszystkim czas na ich przyswojenie.

4. Pomiędzy demokracją i autorytaryzmem: „szara strefa" polityczna

Podstawą wyróżnienia „szarej strefy” jest istnienie państw, które mniej lub bardziej mozolnie pokonują drogę od autorytaryzmu ku demokracji bądź odwrotnie, zachowując - przynajmniej przez pewien czas - elementy jednego i drugiego. W obszarze tym mieszczą się państwa, o których możemy powiedzieć, że eksperyment polityczny związany z jakościową zmianą systemową przedłuża się lub trwa zbyt krótko. Do najistotniejszych przyczyn tego stanu rzeczy należy trudna sytuacja ekonomiczna oraz stan kultury politycznej. Nakładają się na to zapóźnienia w rozwoju politycznym: brak uwzględniającego faktyczne podziały społeczne systemu partyjnego oraz nieistnienie społeczeństwa obywatelskiego. Do krajów „szarej strefy” -przy uwzględnieniu istotnych różnic, które je dzielą - zaliczymy przede wszystkim Meksyk do 1997 r., Ugandę, Wenezuelę, Peru, Ukrainę, Chorwację, Albanię, Rosję, Indonezję i - choć ten przykład może budzić największe wątpliwości - Nigerię do 1999 r. Do najistotniejszych cech charakteryzujących państwa „szarej strefy” należy zaliczyć koncentrację władzy w rękach prezydenta pochodzącego z rywałizacyjnych wyborów, wyborczą dominację „partii władzy” (tj. bezideowego ugrupowania popierającego głowę państwa), pozbawienie wyborów do parlamentu realnego znaczenia politycznego, zablokowanie możliwości ukształtowania się opozycji oraz uchybienia w przestrzeganiu praw człowieka.

Spośród krajów zaliczonych przez nas do „szarej strefy” na uwagę zasługuje zwłaszcza Meksyk, już choćby z uwagi na to, że przebywa w niej tak długo. Historia tego kraju od momentu obalenia dyktatury Porfirio Diaza w 1911 r. nie zna rządów w pełni autorytarnych - nie zna jednak również rywalizacyjnej demokracji, w której szanse obozu rządzącego i opozycji byłyby, choćby teoretycznie, równe. Utworzona w 1929 r. Partia Narodowo-Rewołucyjna (nosząca od 1946 r. nazwę Partii Rewolucyjno-Insty-tucjonalnej), mimo że dopuściła do działania „koncesjonowaną opozycję”, którą stała się uformowana w 1936 r. Partia Akcji Narodowej, rządziła samodzielnie do 1997 r., kontrolując zarówno stanowisko prezydenta, jak i większość miejsc w parlamencie. To właśnie doświadczenia polityczne Meksyku stały się źródłem koncepcji systemu partii dominującej, polegającego na stworzeniu opozycji możliwości działania,

34