005 9

8 Przedmowa do wydania pierwszego

obcojęzyczną. Mimo dużych wysiłków, zmierzających do możliwie wszechstronnego uwzględnienia terminów ściśle pedagogicznych, ich zestaw nie przedstawia się zbyt bogato. Pedagogika należy do nauk młodych, o najmniej, nawet wśród nauk praktycznych, wyspecjalizowanej terminologii. Niemniej jednak rozwój własnej terminologii jest ważnym zadaniem tej dyscypliny.

Jednocześnie autor uważał za celowe rozszerzenie treści słownika o terminy z pogranicza nauk pedagogicznych, wchodzące częściowo w zakres nauk współdziałających z pedagogiką, jak nauki filozoficzne, psychologia, socjologia, nauki polityczne, informatyka, statystyka i inne. Obejmują one te elementy wiedzy związanej z wychowaniem i oświatą, które są nieodzownym składnikiem pedagogicznej edukacji.

W opracowaniu poszczególnych haseł podaje się etymologię wyrazów pochodzenia obcego, co powinno ułatwić zrozumienie ich znaczenia współczesnego, przytacza się również niekiedy formy synonimiczne. Obok definicji terminu pojawiają się zwykle dodatkowe objaśnienia, przy czym ich zakres zależy na ogół od ważności terminu. Czyniono jednocześnie starania, aby opisy były możliwie oszczędne.

Oprócz terminów ściśle pedagogicznych lub z pogranicza nauk pedagogicznych w słowniku znalazły się hasła dotyczące ustrojów szkolnych w wybranych krajach, instytucji i organizacji oświatowych oraz naukowo-badawczych. Hasła te nie wymagają komentarzy. Niezbędny wydaje się natomiast komentarz do haseł biograficznych. Nie tyle do haseł dotyczących postaci historycznych, tych bowiem jest stosunkowo niewiele, gdyż informacje o nich są łatwo dostępne, ile do haseł poświęconych pedagogom współczesnym. Ich biografie w dostępnych źródłach spotyka się rzadko, dane są skąpe i z reguły nie obejmują aktualnych informacji. Chlubnym wyjątkiem jest tu radziecka Piedagogiczeskaja encyklopiedija, ukazała się ona jednak w latach 1964-1968.

W doborze nazwisk współczesnych uczonych spoza Polski autor kierował się w znacznej mierze opiniami instytucji naukowych w ich krajach, częściowo też tą drogą nadeszły materiały biograficzne, za co szczególna wdzięczność należy się m.in. takim instytucjom, jak Akademia Nauk Pedagogicznych ZSRR, Akademia Nauk Pedagogicznych NRD, Orszśgos Pedagógiai Intezet w Budapeszcie czy Vyzkumny Ustav Pedagogicky w Pradze.

Najtrudniejszym zadaniem okazało się ustalenie listy współczesnych pedagogów polskich. Tu trzeba się było trzymać formalnego kryterium, włączono mianowicie do słownika wszystkich pedagogów będących aktualnie profesorami, inne zaś osoby w zależności od zasług w dziedzinie oświaty i pedagogiki. Dane o polskich pedagogach i przedstawicielach innych nauk, jeśli zajmowali się sprawami wychowania, jak również o większości uczonych zagranicznych zebrał autor za pośrednictwem odpowiedniego kwestionariusza, wypełnianego bezpośrednio przez osoby zainteresowane, za co składa im tą drogą serdeczne podziękowanie.

Opracowując Słownik pedagogiczny autor opierał się na bogatych i wielostronnych źródłach. Poza źródłami wymienionymi wyżej były to przede wszystkim encyklopedie, leksykony i słowniki pedagogiczne, m.in. radziecka 4-tomowa Piedagogiczeskaja encykłopiedija, amerykańska 10-tomowa The Encycłopedia oj Education (1971), angielska Blond*s Encyclopedia of Education (1969), wydana w NRD Pddagogi-sche Enzyklopddie (1963), a obok tego wydany w RFN Lexikon der audio-visuellen Bildungsmittel (1971) i Lexikon der Schulpddagogik (1970), francuski Dictionnaire de la langue pedagogique (1971), jak również czeski 2-tomowy Pedagogicky slornik (1965-67) i rumuński Dictionar de pedagogie contem-porana (1969). Duże usługi oddały również słowniki psychologiczne, zwłaszcza Mały słownik psychologiczny J. Ekla i in. (1965) oraz inne, jak np. Poradnik dla rodziców (1968), Ency-